لازم به ذکر است که پوشش­گیاهی مناطق بیابانی و اکولوژی نیز از معیار­های شناخت بیابان می­باشند که در این مناطق گیاهان خاصی سازگار­ی پیدا کرده ­اند و می­توان با توجه به نوع پوشش­گیاهی نوع خاک منطقه را تعیین کرد. با توجه به موارد مذکور برای عامل اقلیمی، این عامل می ­تواند به صورت زیر در بیابان­زایی نقش داشته باشد (با توجه به نقش آب):

بیابان­زایی ناشی از فرسایش­های­مختلف آبی
بیابان­زایی ناشی از کاربری آب­شور در عرصه
بیابان­زایی ناشی از انتخاب سیستم­های نا­مناسب آبیاری
بیابان­زایی ناشی از بهره ­برداری بی­رویه آب و افت سطح­سفره ­های زیر­زمینی
بیابان­زایی ناشی از زه­دار­شدن وباتلاقی­شدن اراضی ]۲۱[.
طبق مواردی مانند عوامل­زمینی و اقلیمی شرایط ویژه­ای از نظر اکولوژیکی به وجود می ­آید که می­توان بیابان را به عنوان اکوسیستم جداگانه از سایر اکوسیستم­ها در نظر گرفت، مهمترین این شرایط عبارتند از:
محدود­بودن یا فصلی­بودن پوشش­گیاهی
استقرار پوشش­گیاهی به صورت پراکنده، خیلی­پراکنده و یا اراضی بدون­پوشش­گیاهی
استقرارپوشش­گیاهی خاص با توجه به شرایط آب و هوایی (کمبود آب ) از یک طرف و وجود املاح و نمک ]۸[.
۱-۳- بیابان­زدایی یا مقابله با بیابان­زایی^[۷]
بیابان­زدایی فعالیت­هایی را شامل می­ شود که بخشی از توسعه جامع سرزمین در مناطق­خشک، نیمه­خشک و خشک­نیمه­مرطوب را در راستای توسعه پایدار در بر­گرفته و هدف آن عبارت است از:
جلوگیری و یا کاهش تخریب­سرزمین
احیاء زمین­های بیابانی شده
احیاء زمین­های تخریب­شده
۱-۴-مدل­های موجود جهت تهیه نقشه بیابان­زایی
جهت ارزیابی بیابان­زایی تحقیقات مختلفی در داخل و خارج کشور صورت گرفته­است. مهم­ترین مدل­های رایج مدل جهانی فائویونپ (۱۹۸۴)، لادا ، گلاسود (۱۹۹۰)، تاکسونومی، آسود (۱۹۹۷)، آی سی دی (۱۹۹۸) و مدالوس (۱۹۹۹)،.می­باشد. برای بهره­ گیری از این مدل­ها در مناطق دیگر باید شاخص ­ها و معیار­های آنها مورد بررسی و ارزیابی دوباره قرار­گرفته و با توجه به شرایط منطقه مورد بررسی، تعدیل و اصلاح شوند. به همین منظور طرح جامع کمی­سازی معیار­ها و شاخص­ های تأثیر­گذار بر روند بیابان­ زایی در زیست بوم­های طبیعی کشور توسط دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در سطح ملی تدوین شد.
۱-۴-۱-مدل IMDPA
این مدل از جدید­ترین مدل­های ارزیابی بیابان­زایی است که توسط سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیز­داری کشور در پروژه­ای با عنوان تدوین شرح خدمات و متدولوژی تعیین معیار­ها و شاخص­ های بیابان­زایی با کمک گروهی از اساتید و محققان کشور در سال ۱۳۸۴ ارائه شده است ]۲۷[. با توجه به تجربیات و نظرات کارشناسی نه معیار: آب، پوشش­گیاهی، خاک، کشاورزی، اقلیم، ژئومورفولوژی، زمین­ شناسی، اقتصادی-اجتماعی و توسعه تکنولوژی به عنوان معیار­های بیابان­زایی شناخته شده ­اند که به جهت کمی نمودن آنها از شاخص­ های مربوط به هر معیار کمک گرفته می­ شود ]۲۱[.
پس می­توان اظهار داشت که شناخت معیار­ها و شاخص­ های بیابان­زایی و امتیاز­دهی آنها و تعیین مهمترین عوامل مؤثر جهت جلوگیری از گسترش فاکتور­های مؤثر بر بیابان­زایی و تفکیک عرصه ­های آسیب­پذیر در برابر عوامل تخریب ضروری است پس لازم است معیار­ها و شاخص­ های مؤثر در پدیده بیابان­زایی را شناسایی و مورد ارزیابی قرار داد تا بتوان طرح­های بیابان­زایی را با موفقیت اجرا و از ایجاد این پدیده جلوگیری کرد ]۱۸[.
MEDALUS1-4-2- مدل
مدل مدالوس توسط کمیسون بین المللی اروپا ارائه شده است. کمیسون اروپا در سال ۱۹۸۷با هدف مطالعات بیابان­زایی و تخریب اراضی تأسیس شد و پروژه­ های مختلفی در این رابطه به انجام رسید. از مهمترین این پروژه­ ها مدل مدالوس بود که به مدت ۹ سال و طی ۳ مرحله از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۹ به طول انجامید و در نهایت در سال ۱۹۹۹ به نام روش ESA_S برای تهیه نقشه بیابان­زایی ارائه گردید. مدل مدالوس دارای چهار معیار کلیدی شامل:کیفیت خاک، کیفیت اقلیم، کیفیت مدیریت و کیفیت پوشش­گیاهی است.
پس از نهایی شدن متن کنواکسیون بین المللی مقابله با بیابان­زایی در ژوئن ۱۹۹۴ و به عضویت درآمدن ایران در این کنواکسیون طرح ملی تعیین شاخص ­ها و معیار­های بیابان­زایی توسط دفتر تثبیت شن و بیابان­زایی سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیز­داری درسال ۱۳۸۳ نهایی شد. بر اساس این طرح ۹ معیار و ۳۶ شاخص بیابان­زایی در ایران همراه با متدولوژی ارزیابی کمی وکیفی آنها در قالب مدل ایرانی ارائه گردید ]۴۱[.
۱-۵- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق:
۱-۵-۱- ضرورت تحقیق:
پس از بروز هر فاجعه­ای خسارات فراوان و گاه جبران­ناپذیری بر جامعه وارد می­ شود که بخشی از این خسارات به دلیل عدم آگاهی از وقوع پدیده ­های ویرانگر و بخشی نیز مربوط به عدم آگاهی جهت مواجهه شدن با شرایط نامناسب است. جهت کنترل بیابان­زایی نیز همانند سایر بلایای طبیعی نیازمند تدوین برنامه­ای جامع است که لازمه تدوین برنامه، شناسایی دقیق ریسک و آسیب­پذیری نقاط و جمعیت وابسته و سپس تهیه برنامه جهت مواجهه با شرایط می­باشد. در این تحقیق شدت بیابان­زایی با بهره گرفتن از دو مدل مدالوس و ایرانی بررسی شده­است. برای شناخت وضعیت و شدت پدیده بیابان­زایی و تفکیک عرصه ­های آسیب­پذیر در برابر عوامل تخریب باید معیار­ها و شاخص­ های مؤثر در بیابان­زایی را شناسایی و مورد ارزیابی قرار داد تا بتوان طرح­های بیابان­زدایی را با موفقیت اجرا و از طریق استفاده مطلوب اراضی و در نظر گرفتن معیار­ها و شاخص­ های مؤثر در بیابان­زایی از ایجاد این پدیده جلوگیری­نمود.
هدف اصلی از ارائه دو مدل مذکور شناخت و معرفی معیار­ها و شاخص­ های تأثیر­گذار بر روند بیابان­زایی در زیست بوم­های کشور و ارائه متدولوژی ارزیابی کمی و کیفی آنها متناسب با شرایط ایران می­باشد به صورتی که بتوان یک تصویر واضح و مشخص از وضعیت موجود بیابان­زایی در سطح کشور را با اجرای این روش ارائه نمود ]۱۵[. هدف از انجام این تحقیق شناخت و معرفی معیار­ها و شاخص­ های مؤثر بر شدت بیابان­زایی دشت مهران و تهیه نقشه شدت بیابان­زایی این دشت است. توسعه روزافزون بیابان و بیابانی شدن منطقه مهران از یک طرف و واقع شدن چندین منطقه مسکونی در داخل حوزه از طرف دیگر، ارزیابی وضعیت بیابانی شدن دشت را ضروری می­ کند.
۱-۵-۲- اهداف تحقیق
هدف از این تحقیق تعیین سهم هر یک از فاکتور­های ۲ مدل در وقوع بیابان­زایی و ارائه­ مناسب­ترین مدل مطابق با شرایط موجود در منطقه و در مرحله­ آخر تهیه نقشه حساسیت منطقه به بیابان­زایی است. مدل­های مختلف و متفاوتی برای ارزیابی بیابان وجود دارند که در تحقیقات مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته­اند، در این تحقیق نیز قابلیت کارایی مدل­های IMDPA و MEDALUS در دشت مهران مورد ارزیابی قرار­گرفته و روش مناسب معرفی خواهد شد.
اهداف دیگر این مطالعه شامل:

1. 1. بررسی سهم فاکتور­های مختلف بر روند بیابانی­شدن منطقه

1. 1. مقایسه دو روشMEDALUS وIMDPA جهت بر­آورد صحیح­تر از بیابان­زایی منطقه

1. 1. تهیه نقشه حساسیت منطقه نسبت به بیابان­زایی

1. 1. استفاده از فن آوری های GIS و RS در تهیه لایه­ های مختلف در این مطالعه

۵-۳ - فرضیه ­ها یا سؤال­های تحقیق:
فرض ما بر­این است که:
با مدل­های ذکر شده می­توان حساسیت­پذیری منطقه به بیابان­زایی را ارزیابی کرد.
می توان فن­آوری­های سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی را در تهیه لایه ­ها و مدل­ها استفاده کرد.
۵ - ۴- سوال­های تحقیق:
وضعیت حساسیت­پذیری منطقه از نظر بیابان­زایی چگونه است؟
فن­آوری­های سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی تا چه مقدار در تهیه نقشه­ها و مدل استفاده می­شوند؟
کدام معیار بیشتر­ین تاثیر را در بیابان زایی دارد؟
نتایج کدام مدل با واقعیت موجود منطقه مطابقت بیشتر­ی دارد؟
۵ – ۵ -کاربرد نتایج تحقیق: