تمام پست های مدیریت جامعه و نظام سیاسی، کارهای تخصّصی هستند که هر کدام افراد خاصّ خود را می طلبد و هر شغلی به تناسب نیاز به افراد دارای لیاقت، شایستگی و تخصّص خاصّی دارد و امکان ندارد که افراد هر کدام به جای دیگری بنشیند. در غیر این صورت جامعه به رشد، کمال، توسعه و ترقّی لازم نخواهد رسید.« حضرت علی علیه السّلام، مدیریت جامعه و اداره آن را به سنگ آسیا و محور آن تشبیه کرده و معتقد است همچنان که سنگ آسیا فقط حول محور خود به چرخش در می آید و در صورت بزرگتر بودن سنگ یا کج و معوج بودن محور، سنگ نمی چرخد و در صوت ضعیف بودن می شکند مدیران جامعه و نخبگان سیاسی نیز محورهای جامعه هستند که باید هر کدام برای آن کار مناسب بوده و از توان، خلاقیّت و شایستگی لازم برخوردار باشند در غیر این صورت، ضعف، نارسایی، بی عدالتی، بی قانونی و پوسیدگی درونی، جامعه و تشکیلات اداره آن را فرا گرفته و افراد لایق کنج عزلت اختیار

می کنند. طبیعی است که در چنین جامعه ای از رشد، توسعه و کمال خبری نخواهد بود.» (علیخانی، ۱۳۸۱: ص ۲۱ )
حضرت علی (علیه السّلام) در خطبه شقشقیّه ، ضمن بیان لیاقت و شایستگی خود برای امر حکومت، لزوم توجّه به این معیار را یادآور شده و می فرماید: «هان به خدا سوگند جامه خلافت را در پوشیدم چون می دانستم خلافت جز مرا نشاید، که آسیا سنگ، تنها گرد استوانه به گردش در آید. کوه بلند را مانم که سیلاب از ستیغ من ریزان است و مرغ از پریدن به قلّه ام گریزان.»
(نهج البللاغه، خطبه ۳، ص ۹)
باز در جای دیگر می فرماید: «فَلَیسَت تَصلُحُ الرَّعیَّهُ الَّا بِصَلاحِ الوُلاهِ؛ کار مردم جز به شایستگی زمامداران سامان نمی یابد.» (نهج البلاغه، خطبه ۲۱۶، ص ۲۴۸)
۳-۹- وظایف و ویژگیهای رهبران: از آنجا که رهبران و مدیران در یک جامعه به عنوان عنصر اصلی آن جامعه، در رأس همه امور قرار دارند لذا وظایف و مسئولیت های سنگینی را باید بر عهده بگیرند و در برابر تک تک اعضای جامعه جوابگوی خواسته هایشان باشند. برخی از این وظایف برای آنها قانونی است و برخی ضروری و ریشه در صفات کمالیه و شخصیت والای آنهادارد امام علی (علیه السّلام) به وظایف حاکمان و فرمانداران شهرها بسیار توجّه کرده و در موقعیّت های مختلف وظایفشان را به آنها گوشزد می نمودند از جمله خطاب به حاکم مصر می فرمایند: «اگر رعیّت بر تو گمان ستم برد؛ عذر خود را با آنها در میان بگذار و با این کار از بدگمانی شان در آور که با این کار خود را بدین رفتار،( عدالت) خوی داده باشی و با رعیّت مدارا کرده و با عذری که می آوری بدانچه خواهی رسیده و آنان را به راه حق در آورده.» (نهج البلاغه، نامه ۵۳،ص۳۲۷)
دیگر وظایف و ویژگیهای رهبران به شرح زیر می باشد:
۳-۹-۱-پاسخ حضوری به سؤالات وخواسته های مردم
از وظایف رهبران و مدیران این است که باید در مجالس عمومی به صورت حضوری به پرسش های مردم پاسخ دهند و به مسائل آنان رسیدگی نمایند. «نکته مهم فرمان علی (علیه السّلام) در این زمینه این است که حاکم هنگام حضور در بین مردم یا پاسخ به ابهامات آنان یا پاسخ گویی در مورد عملکرد خود،تمام محافظان، نگهبانان و نیروهای امنیتی را از دور خود دور نموده تا مردم بتوانند بدون کوچکترین ترس، احساس خطر و حتّی لکنت زبان سخنان خود را با حاکم در میان بگذارند، حاکم باید در این گونه مجالس، خودبزرگ بینی را از خود دور کرده، درشت خویی و حتّی لحن اهانت آمیز مردم را با سعه صدر تحمّل نماید. فرمان علی (علیه السّلام) در این مورد چنین است: بخشی از وقت خود را وقف کسانی کن که به تو نیاز دارند، خود را برای کار آنان فارغ دار و در مجالس عمومی بنشین و در آن مجلس در برابر خدایی که تو را آفریده فروتن باش و سپاهیان و یارانت که تو را نگهبانند از آنان بازدار تا سخنگوی آن مردم ،با تو گفتگو کند بی درماندگی در گفتار.» (علیخانی، ۱۳۷۹:ص ۲۴۴).
۳-۹-۲- حلّ مشکلات مردم:یکی دیگر از وظایف رهبران حلّ مشکلات مردم می باشد شاید بتوان گفت ازمهم ترین وظایف رهبران است
«برخی از کارهای مردم را، معاونان و کارگزاران به علّت تنگ نظری یا هر علّتی دیگر حل نمی نمایند. به عقیده علی (علیه السّلام) رهبران و مدیران باید ساعاتی از وقت روزانه خود را صرف حاجت های حل نشده مردم نمایند.» (علیخانی،۱۳۷۹ ص ۲۴۵)
۳-۹-۳- تأسیس مرکز پیگیری مشکلات
امام علی (علیه السّلام) بسیار به خواست ها و مشکلات مردم توجّه می کردند و به استانداران و فرمانداران خود در شهرها، رسیدگی به مشکلات مردم را توصیه می کردند. امام خود شکل گیری حکومت، قوام و پایداری آن را فقط از طریق مردم می دانستند لذا بنا بر نقل تاریخ، امام اوّلین کسی بود که خانه ای را تأسیس نمود که مردم نامه های خود را در آن می انداختند؛ و با این شیوه به مشکلات مردم رسیدگی می نمود.
«برای امام خانه ای بود، که آن را، خانه پیگیری نامید و مردم نامه ها و مشکلات خود را در آن می انداختند.» (علیخانی،۱۳۷۹:ص۲۴۷)
۳-۱۰- دیگرمسائل اجتماعی ارزشمند درنهج البلاغه
با مطالعه و جستجو در لابه لای مطالب نهج البلاغه خواهیم دید که در این کتاب ارزشمند به همه مسائل اجتماعی اعم از ریز و درشت، بسیار توجّه شده است لذا بعضی از این مسائل به شرح زیر می باشد.
۳-۱۰-۱- زندگی مادّی رهبران
اگر در جامعه ای زندگی مادّی مدیران مانند مردم سطح پایین کشور باشد علاوه بر اینکه سطح توقّع و انتظارات مردم پایین می آید؛ نوعی علاقه و همبستگی عاطفی و احساس یگانگی بین مردم و مدیران به وجود می آید. امام علی (علیه السّلام) می فرمایند:« بر رهبران حق است که در خوراک و پوشاک همانند ضعیف ترین مردم رفتار نموده از هیچ چیز اضافی که آنان قادر به تهیّه آن نیستند برخوردار نباشند؛ تا فقرا با دیدن رهبران، درآنچه هستند از خدا راضی باشند و ثروتمندان با دیدن آنان شکر و تواضعشان بیشتر شود.» (نهج البلاغه،خطبه۱۵ ،ص ۴۹)
«اگر زندگی رهبران همانند زندگی اقشار پایین جامعه باشد، بینش صحیح و واقع گرایانه از اجتماعی که رهبران آن را به عهده دارند پیدا کرده و بیشتر به فکر تدبیرها و سیاست گذاری هایی می افتند که می تواندسطح زندگی عادّی مردم را بالا برده و رفاه اقتصادی نسبی در جامعه ایجاد نماید و اگر اجرای هیچ سیاستی در جهت بهبود وضع اقتصادی مردم ممکن نباشد، همانند بودن زندگی رهبران با ضعیف ترین مردم، حدّاقل این فایده را خواهد داشت که تحمّل فقر و مشکلات برای مردم آسان شده و تا حدّ زیادی از آثار منفی روانی و فرهنگی آن مصون خواهند بود.» (قزوینی، ۱۳۸۱:ص۵۷)
امام علی (علیه السّلام) در خطبه ای دیگر می فرمایند: «خدای تعالی به پیشوایان حق واجب گردانیده که خود را با مردمان تنگدست برابر نهند تا اینکه فقیر و تنگدست را پریشانی فشار نیاورده و نگران نسازد.» (نهج البلاغه،خطبه۶۲، ص ۶۶۴)
۳-۱۰-۲- حق پذیری، انتقادپذیری ومخالفت باتملّق وستایش
یکی از آفات مهم در مسئولیّت ها این است که رهبران و مدیران خواهان ستایش و تعریف از طرف دیگران در مورد خود هستند در حالی که تعریف از یک مسئول ممکن است موجب غرور و احساس برتری شده و او را از وظایف خود باز دارد حتّی امام، انتقاد را حقّ مردم نسبت به مسئولان می داند و پاسخ گویی را از وظایف مسئولان می داند. نقد پذیری و ترویج آن در میان مسئولان، فضای اجتماعی را نقد پذیر می کند. «امام علی (علیه السّلام) در فرازهای گوناگون منشور حکومتی و مدیریتی خود برای مالک اشتر می نویسد: همانا زشت ترین ویژگی مسئولان در نزد مردم شایسته آن است که آنان دوستدار برتری طلبی باشند و کارهایشان از روی کبر و خودخواهی باشد؛ دوست ندارم که درباره من چنین گمان کنید که دوستدار تعریف از خود هستم و خواستار شنیدن ستایش از خود هستم، شکر خدا که چنین نیستم اگر این چنین بودم زمامداری را ترک می کردم.»( مغربی، ۱۳۹۰: ص ۶۶ )
۳-۱۰-۳- آزادی اجتماعی
همه انسانها فطرتاً خواهان آزادی هستند و حقوق نظری که از آنها به عنوان حقوق طبیعی یاد
می شود بر مبنای فطرت است و بر آزادی انسان صحه می گذارد. آزادی شخصی، اجتماعی، سیاسی و دینی از طبیعی ترین و عمومی ترین حقوق انسان است و همین حقوق، اساس همه قوانین قرار می گیرد.
امام علی (علیه السّلام) پایه مشروعیت حکومت را بیعت و آزادی عمومی مردم می داند و
می فرماید:« اگر مردم در مورد فردی اتّفاق کرده و او را امام نموده اند؛ آن اجتماع مورد خشنودی خدا است و درمورد خود می فرماید:
هیچ امری مرا وادار به پذیرش خلافت نکرد مگر اینکه دیدم زیادی مردم مثل بال هایی بر پشت کفتار بود، از هر طرفی مرا احاطه کردند تا آنکه انگشتان شصت پای من و لباس من از دو طرف پاره شد.» (نهج البلاغه، خطبه ۳،ص۹)
« بدون تردید، آزادی اجتماعی باعث حضور مردم و مشارکت و همراهی آنان در اداره جامعه می شود. آزادی اجتماعی، یکی از ارزشهای اجتماعی است و از جمله ملاک هایی است که حکومت مردمی بر اساس آن شناخته می شود.
در تفکّر امام علی (علیه السّلام) انسانها همه آزادند که در سفارش خود به فرزندش امام حسن (علیه السّلام) می فرمایند: لاتَکُن عَبدَ غَیرَک وَ قَدجَعَلَکَ اللهُ حُرًّا؛ بنده دیگری نباش که خداوند تو را آزاد آفریده است.» (مغربی،۱۳۹۰: ص ۵۴)
۳-۱۰-۴- فقرو نقش آن در انحطاط جامعه
جامعه ای که در آن گروهی از مردم در فقر زندگی کنند یا از امکانات رفاهی، آموزشی، بهداشتی و … برخوردار نباشند یا خود کشور از عمران و آبادانی لازم برخوردار نباشد در چنین جامعه ای هیچ گونه تحرّّک و نشاطی در جهت رشد و شکوفایی اندیشه ها وجود ندارد.
امام علی (علیه السّلام) به فرزندش محمّد خنفیه فرمود:« ای پسرم از فقر بر تو ترسانم، پس، از آن به خدا پناه ببر که فقر دین را زیان می رساند و عقل را سرگردان می کند و دشمنی پدید
می آورد.» (نهج البلاغه،حکمت۳۱۹، ص ۴۱۹)
« از نظر امام علی (علیه السّلام) کسی که فقیر است نمی تواند از نظر دین و ایمان و کمالات معنوی به مراحل بالا برسد و در درجه اوّل یک بُعد از کمالات انسانی که جایگاه ویژه ای دارد معطّل می ماند. فقر، عقل را سرگردان می کند عقل سرگردان چگونه برای حلّ مسائل و مشکلات اجتماعی متمرکز شده و راه های پیشرفت را طی کند» (علیخانی،۱۳۷۹: ص ۸۹)
۳-۱۱- خلاصه فصل سوم
نهج البلاغه، جامعیتّی خاص دارد؛ هر کس از هر قشری و با هر ذوق و سلیقه ای که باشد
می تواند با خواندن این کتاب، مطالب مورد علاقه خود را پیدا کند و از عمل کردن به آنها لذّت ببرد.
امام علیه السّلام در نهج البلاغه، مردم را به ارتباط با یکدیگر فرا می خواند و از تنهایی، گوشه گیری و انزوا بر حذر می دارد زیرا تنهایی از دام های شیطان است.
در جوامع امروزی، اگر همه انسانها در زندگی فردی و اجتماعی خود به همه دستورات نهج البلاغه عمل می کردند به آرامش درونی خود که گمشده اکثر انسانهاست، دست می یافتند و آن مدینه فاضله ای را که آرزوی همه بشریت است شاهد خواهیم بود.
فصلچهارم
سعدی واندیشه هایش
۴-۱- زندگی سعدی
از آن جاکه سعدی، این مرد بزرگ شهره عام و خاص است و سخن شیرینش تمام طبع های لطیف و مستعد را شیرین می کند؛ تنها به اختصار به زندگی او اشاره می شود:
«شیخ مصلح الدّین سعدی شیرازی در حدود سال ۶۰۶ هجری، دیده به جهان گشود. وی در شیراز در میان خاندانی که بنا به گفته خودش «همه از عالمان دین» بودند ولادت یافت. در کودکی با از دست دادن پدر،تحت تربیت نیای مادری خود، «مسعود بن مصلح فارسی» که پدر قطب الدّین شیرازی بود، قرار گرفت.

۱۰- در اسلام رشوه خواری حرام است.
۱۱- در اسلام اسراف و زیاده روی در مصرف اموال حرام است.
۱۲- در اسلام احتکار و انبار کردن مایحتاج مردم برای ثروت اندوزی حرام است.

۱۳- اسلام مبادلات کلاهبردارانه و مبتنی بر حیله و نیرنگ را باطل می داند.
۱۴- در اسلام خرید و فروش آلات و ادوات و مواد مضّر و فساد آور که جامعه اسلامی را به فساد و تباهی می کشد حرام است.
۱۵- اسلام دینی عقل گرا و ضد تقلید کورکورانه است.
۱۶- اسلام ریاکاری را بدترین نوع گناه می داند.
۱۷- در اسلام بسیاری از چیزهای نجس و اجتناب از آنها واجب است مثل سگ، خوک، خون، مردار، و خوردن آنها حرام است.
۱۸- اسلام ازدواج با محارم را حرام می داند مثل ازدواج با خواهر، مادر، مادر زن، خواهر زاده، برادر زاده و …
۱۹- در اسلام تعدی به اموال دیگران و چپاول ثروت دیگران و پایمال کردن حقوق دیگران، حرام است و با لباسی که از راه تحصیل اموال نامشروع تهیه شده باشد و با آبی که غصبی باشد نمی توان وضو گرفت و نماز خواند و آن نماز و وضو باطل است.
۲۰- تمسخر و توهین و تحقیر دیگران از نظر اسلام حرام است حتی اگر بت پرستان باشد.
۲۱- تهمت و افتراء و غیبت دیگران در اسلام حرام، و آبروی مؤمن از نظر اسلام به اندازه خون مؤمن محترم است و این گونه گناهان بسیار بزرگ و نا بخشودنی است و شرط پذیرفتن توبه، رضایت کسانی است که حقوق آنها تضییع گردیده که باید اعاده حقوق و حیثیت شوند.
۲۲- متعدّیان به اموال و جان و ناموس مردم به شدت مجازات می شوند و باید مجازات آنها عبرت آمیز باشد. این پنج بند اخیربسیار فابل تامل است. آیا مرتد می خواهد اینها را انکار و تکذیب کند و به این امور کفر بورزد.
۲۳- صلح و امنیت و آسایش از اولین اهداف اسلام است که برای تحقق آن می کوشد و راهکارهای امر به معروف و نهی از منکر و جهاد و شهادت را برای تحقق آنها به ارمغان آورده است (مطهری،۱۳۷۲،ج۲: ۲۳۹)
۲۴- در اسلام کشتن اسیر جنگی حرام است.
۲۵- در اسلام به هنگام جنگ کشتن و آزار و اذیت زنان و کودکان، پیران و از کار افتادگان و مجروحان حرام و آسیب زدن به حیوانات و درختان در طبیعت ممنوع می باشد.
۲۶- سپاه اسلام حق ندارد آب را بر روی دشمن ببندد و یا آب آشامیدنی آنها را مسموم کند(کاری که در جنگ ۸ ساله سران کفر و مدعیان حقوق بشر علیه ایران علی رغم بمباران شهرها با موشک و استفاده از بمب های شیمیایی، امام خمینی(ره) اجازه مقابله به مثل ندادند).
۲۷- در اسلام آسیب زدن به حیوانات و بارکشی بیش از طاقت آنها حرام است.
نتیجه این فصل
نتیجه آنکه اسلام چکیده همه فضائل اخلاقی که بشر آن را می فهمد و می شناسد بوده، و دشمن تمام رذائلی چون شرابخواری و قمار و فساد و فحشاء و دزدی و پیمان شکنی و ریا و نیرنگ و تمسخر و ربا خواری که منفور بشر است می باشد. (اعراف،۳۲و۱۵۷ونمل ،۹۰)
اسلام دین عقل و عقلانیت است توجه شود اینکه می گوییم اسلام دین عقل و عقلانیت و واجد همه ارزش های انسانی است .به این معنا نیست که ما اسلام را با یک سری احکام و عبادات در نظر بگیریم و در دفاع از آن چنین ادعای بکنیم و بگوییم اسلام دین عقلانیت و فطرت است بلکه باید بدانیم اسلام اولاً: خود را به عقل تمام بشریت عرضه می کند و معیار حقانیت خود را اقناع عقلی و قلبی بشر قرار داده و ثانیاً: راه کار هایی را در درون خود پدید آورده است که این ادعا را تضمین می کند، و لذا با صراحت و شجاعت تمام اعلام کرده هر آنچه از فروعات آن با عقلانیت قطعی و برهانی سازگار نبود و ثابت گردید برای بشریت مضر است، یامنسوخ است، یا تعطیل، و یا آن را از پایه و اساس جزء اسلام نمی داند. یعنی احکام اسلام دایر مدار منافع انسان هاست و تا آنجا بقا و دوام دارد که چنین ویژگی در آن مستدام باشد. به همین دلیل است که ما برون رفت از چنین دینی را محال می دانیم .
فصل چهارم
ماهیت ارتداد و فلسفه حکم مرتد در کتاب و سنّت
پس از بیان کلیاتی از اسلام، بر این نکته تأکید داریم که مدعی ارتداد مدعی انکار اسلام است. یعنی مدعی است که ارکان اسلام باطل و کذب است زیرا مرتد یا اصول اسلام را منکر است و یا ضروری اسلام را به شکلی انکار می کند که انکار اساس و اصول اسلام را در پی دارد. بنابراین مرتد یعنی منکر اسلام، اسلامی که مشخصات آنرا بیان کردیم و گفتیم یک کالا یا یک مدّ نیست. بلکه مجموعه ای واقعی از اصول عقاید و قوانین و احکام و اخلاقیات می باشد. که مومنین ملتزم به لوازم و تبعات آن می باشند و منکرین آن غیر ملتزم به آن می شوند.
به اعتقاد ما تمام نفرت و انزجاری که باعث گردیده اسلام اشّد مجازات را در مورد مرتد مقرر و اعمال نماید به ماهیت مرتد و ارتداد مربوط می شود نه به عواقب آن؛ هر چند عواقب ارتداد نیز برای جامعه خطراتی دارد و از جانب اکثر متفکرین به عنوان فلسفه حکم ارتداد تلقی گردیده است.که در فصل سوم بخش اول (رویکرد امنیتی) گذشت. ولی علت اصلی این همه شدت و نفرت به همان ماهیت مرتد برمی گردد. ماهیتی که کشف آن مستلزم شناخت اسلام از یک سو و بررسی ویژگیهای مرتد و ارتداد از سوی دیگر است. و سرانجام آن به حل شبهه پارادوکسیکال حکم مرتد با آزادی عقیده منتهی می شود.
۴-۱- ماهیت مرتد از بعد روانی و انگیزه و انواع آن
تمام کسانی که به اسلام کفر می ورزند و یا کلمات کفرآمیز بر زبان جاری می کنند به صورت حصر از دو حال خارج نیستند.
الف- یاجاهل و مرددّ هستند، یعنی نسبت به اصل اسلام یا بعضی از ارکان و احکام آن دچار تردید و شبهات علمی شده اند.
ب- و یا به هر دلیلی غیر از تردید منکر اسلام شده و نسبت به اسلام و احکام آن کفر می ورزند و اسلام را انکار و تکذیب می کنند.
گروه دوم ” ب ” یعنی منکرین اسلام نیز منحصراً از سه حال خارج نیستند:

1. 1. یا از روی عصبانیت و احساسات ناشی از تألمات روحی و روانی و سیاسی یا جبری دم از انکار اسلام می زنند. ولی در عمل پایبند به اسلام هستند.

1. 1. یا نسبت به ارکان اسلام یقین به بطلان و نسبت به راه دیگری که برگزیدند یقین به حقانیت آن راه دارند.هرچند دچار جهل مرکب باشند .

1. 1. و یا آنکه علی رغم علم و معرفت و یقین و قطع به حقانیت اسلام، به صورت لجوجانه و منافقانه نسبت به اسلام کفر ورزیده، و اعلام ارتداد می کنند و اسلام و احکام اسلام را از روی دشمنی و عناد و به قصد فتنه انگیزی یا مقاصد دیگر، زیر سؤال می برند و آنرا مورد تهاجم خصمانه قرار می دهند!

به اعتقاد ما ارتداد مورد نفرت اسلام و مرتد مغضوب و مشمول مجازات اسلامی ارتداد نوع اخیر است و موارد قبل به اضافه مستضعفین فکری و مشرکین جاهل تخصصاً نه تخصیصاً از دایره ارتداد مشمول مجازات اسلام خارج هستند.
۴-۲- تببین و تحلیل انوع ارتداد از بعد روانی و انگیزه
۴-۲-۱- ارتداد به معنای شک و تردید و با انگیزه کشف حقیقت (صادقانه)
اسلام نه تنها از سؤالات و شبهات دینی استقبال می کند بلکه ضمن تشویق به آن، یقین قبل از شک را ارج نمی نهد و یقین بعد از شک و تردید را ارزشمند و معتبر و قابل قبول می داند. اسلام برخلاف مسیحیت دستور می دهد ارکان آنرا پس از تعقل و تأمل و اقناع عقلی پذیرا باشند و در هزاران آیه و حدیث همانگونه که قبلاً متذکر شدیم بر این نکته و روش تأکید کرده و از مناظرات علمی و جدال احسن استقبال نموده است. که کتاب شریف احتجاج نمونه ای از آن می باشد.
پس محال است دینی که خود مشوق سؤال کردن و دانستن است ،و می داند پرسش ناشی از جهل، و به انگیزه وصول به معرفت، تؤام با شک و تردید است. سؤال کننده و فرد شاکّ طالب حقیقت را مجازات نماید. این هم خلاف عقل و هم خلاف دین حکیمانه اسلام است. درجه تحمل اسلام بی نهایت بالاتر از مدعیان آزادی عقیده می باشد. درباره صبر و شکیبایی علماء شیعه در تحمل شبهات، آیت الله جوادی آملی آورده است:
علامه طباطبایی(ره) در حد خود وارث پیامبران بود و پیامبران همواره بحث آزاد را می پذیرفتند و با سعه صدر با آن برخورد می کردند. دعوت به بحث و احتجاج و استدلال، شیوه ای قرآنی است و استاد علامه(ره) معتقد بود سوره انعام سوره احتجاج است و خدای سبحان در این سوره حدود چهل حجت اقامه کرده و به احتجاج و بحث آزاد فراخوانده است.
احتجاجهایی که از پیشوایان دین علیهم السلام به ثبت رسیده، گویای پشتیبانی آنان از بحث آزاد است. بدیهی است که وقتی انسان باورهایی یقینی داشته و به استواری پایه های اندیشه خود مطمئن باشد، از بحث آزاد هراسناک نیست. هراس، زمانی رخ می نماید که انسان از سرچشمه وحی و قرآن و سنت بی بهره باشد.
با این پشتوانه و دستمایه شرح صدر است که انسان می تواند ریاست و سروری کند و جمله زیبای آله الریاسه سعه الصدر مصداق تامش همین تربیونهای آزاد بین اندیشوران و صاحب نظران است؛ نه اعمال ریاستهای جاه طلبانه و اتکا بر ماده و طبیعت و اسراف و تبذیرهای مالی.
اگر وجود مبارک پیامبر(ص) صاحب نام و یادنامه ای بس رفیع و فرازمند گردید:
” و رَفَعنا لَکَ ذِکرَک “ علتش شرح صدر او بود: ” اَلَم نَشرَح لَکَ صَدرک “ و اگر موسای کلیم(ع) از پیامبران اولوالعزم گردید و مستضعفان را از دست مستکبران نجات داد، تکیه بر شرح صدر داشت: ” رَبِّ اشرَح لی صَدری “، بنابراین شرح صدر، وصف ممتاز پیامبران الهی است و عالمان الهی که وارثان راستین آنان اند،هر کدام درحدخود ازاین فیض فائز شده اند.

با بررسی و توجه به این مقالات و دیگر تحقیقات و نوشته ها در مورد فرهنگ سازمانی، چنین به نظر می رسد که استفاده از مدل دنیسون نسبت به بقیه مدل های فرهنگ سازمانی کمتر مورد استفاده قرارگرفته است.
دقت در این مقالات و پژوهشها، اهمیت و تاثیرگذاری فرهنگ سازمانی را در کارآیی و اثربخشی سازمانی روشن می سازد. حتی پژوهشگران موفقیت دیگر برنامه ها و فعالیتهاو پدیده های سازمانی را در شناخت بهتر فرهنگ سازمان و تبیین و کشف رابطه فرهنگ با آن برنامه و فعالیت می دانند.
۲-۲۰ الگوها و مدلهای فرهنگ سازمانی
صاحب نظران، فرهنگ سازمانی را بر اساس ویژگیها و عوامل مختلف طبقه بندی نموده و مدلهای متعددی را ارائه کرده اند که در ادامه به توضیح این مدلها پرداخته شده است:
۲-۲۰-۱ الگوی هاریسون وهندی (Harrison &Handy Model)
هاریسون و هندی^[۶۴] چهار فرهنگ سازمانی عمده را بر اساس نقش و وظایف کارکنان و قدرتی که به هر شخص تفویض می گردد، تقسیم بندی کردند .
الف: فرهنگ قدرت (Power Culture): در این فرهنگ، قدرت در دست یک شخص متمرکز است . مانند تمرکز قدرت درمؤسس شرکت .در چنین فرهنگهایی هم قدرت از یک منبع مرکزی جاری شده و در سرتاسر سازمان نظیر یک تار عنکبوت گسترده میشود و نفوذ می کند.
ب: فرهنگ نقش (Role Culture): سازمانهایی که دارای فرهنگ ایفای نقش قوی می باشند، تمایل زیادی به تخصص گرایی دارند، شغلها و اختیارات به دقت تعریف شده اند، گزارش دهی به صورت عمودی است و هماهنگی از طریق مدیران ارشد در سطوح بالای سازمان انجام میگردد.
ج: فرهنگ وظیفه (Task Culture): سازمانهایی که بر اساس که این فرهنگ استوار می باشند به انعطاف پذیری و تطابق پذیری تمایل دارند و کارکنان میان گروه ها و تیم هایی که جهت انجام پروژه هایی خاص تشکیل می گردند، جابجا می شوند.
د: فرهنگ شخص (Person Culture) : تفاوت عمده این فرهنگ با فرهنگهایی دیگر در این است که افراد در سازمانهای قبل، تابع خواسته های سازمان متبوع خود هستند و حال آنکه سازمان دارای این فرهنگ، تابع خواست اعضای خود می باشد یا در واقع موجودیت سازمان برای تحقق اهداف شخصی اعضاست، برای مثال اشخاص حرفه ای چون پزشکان و… در این گروه جای دارند.

۲-۲۰-۲ الگوی جفری سانن فلد (Jeffry sannen fild Model)
در این الگو سازمانها از لحاظ فرهنگ به چهار دسته تقسیم بندی شده اند (میرسپاسی و همکاران، ۱۳۷۶)
الف)سازمانهای با فرهنگ علمی (academy)
ب) سازمانهای با فرهنگ باشگاهی (club)
ج) سازمانهای با فرهنگ تیمی (team)
د) سازمانهای با فرهنگ سنگری (fortress)
۲-۲۰-۳ الگوی کتزدو وریس و میلر (Ketes Dovries and Miller)
این دو دانشمند در کتاب سازمان روان نژند (۱۹۸۴) پنج نوع از شخصیتهای روان نژند را به فرهنگهای سازمانی ربط دارند. سازمان روان نژند، سازمانهایی هستند که گرفتار مشکلاتی هستند، ولی هنوز به فعالیت می پردازند و مدیرانی آنها را اداره می کنند که گرایشات روان نژندی دارند.
جدول ۲- ۷ : فرهنگ سازمانی و انواع شخصیت

فرهنگ سازمانی روان نژند
نوع شخصیت نا معمول
فرهنگ سازمانی سالم

۱
فره مندی (دارای جاذبه)
پر هیجان
خودکفا

۲
وسواسی
بدگمان
پر اعتماد

۳
پرهیز کننده
افسرده
کامیابی جو (موفقیت گرا)

۴
سیاسی شده
کناره گیر

۳-۱-۳٫ روش­های آزمون……………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۵
۳-۱-۳-۱٫ اندازه گیری درصد اسید چرب آزاد………………………………………………………………………………………………۳۵
۳-۱-۳-۲٫ عدد یدی……………………………………………………………………………………………………………………………………….۳۵
۳-۱-۳-۳٫ نقطه ذوب لغزشی………………………………………………………………………………………………………………………..۳۵
۳-۱-۳-۴٫ پروفیل اسید چرب………………………………………………………………………………………………………………………..۳۶
۳-۱-۳-۵٫ اندازه گیری میزان چربی جامد……………………………………………………………………………………………………۳۶
۳-۱-۳-۶٫ بررسی خصوصیات رئولوژیکی………………………………………………………………………………………………………۳۷
۳-۱-۳-۷٫ ساخت نمودارهای منحنی­های همجامد……………………………………………………………………………………….۳۷
۳-۱-۴٫ آنالیزهای آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………۳۸
۳-۱-۴-۱٫ تحلیل همبستگی………………………………………………………………………………………………………………………….۳۸
۳-۱-۴-۲٫ مدل سازی…………………………………………………………………………………………………………………………………….۳۸
۳-۱-۴-۲٫ ارزیابی نتایج آماری………………………………………………………………………………………………………………………۳۸
فصل چهارم
نتایج و بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………۳۹
۴-۱٫ بخش اول: بررسی اثر اینتراستریفیکاسیون آنزیمی بر ویژگی­های فیزیکوشیمیایی مخلوط­های چربی………..۴۰
۴-۱-۱٫ درصد اسیدهای چرب آزاد……………………………………………………………………………………………………………………..۴۰
۴-۱-۲٫ عدد یدی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………۴۲
۴-۱-۳٫ پروفیل اسید چرب………………………………………………………………………………………………………………………………….۴۲
۴-۱-۴٫ نقطه ذوب لغزشی…………………………………………………………………………………………………………………………………..۴۴
۴-۱-۵٫ میزان چربی جامد…………………………………………………………………………………………………………………………………..۴۵
۴-۱-۶٫ خصوصیات رئولوژیکی…………………………………………………………………………………………………………………………….۴۸
۴ -۱-۷٫ منحنی­های نمودار همجامد…………………………………………………………………………………………………………………۵۰
۴-۲٫ بخش دوم: مطالعات مدل سازی…………………………………………………………………………………………………………………….۵۴
۴-۲-۱٫ انتخاب متغیرها………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۴
۴-۲-۲٫ مدل­سازی………………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۶
) ۵۶
 در تعیین نقطه ذوب لغزشی ۵۹
) ۶۱
) ۶۵
 ۶۸
۴-۲-۲-۴٫ مدل سازی SMP به صورت تابعی از ساختار اسید چرب ۷۱
 ۷۵
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………….۷۸
فصل ششم
منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………..۸۲
فهرست جداول
جدول ۳-۱٫ ویژگی­های لیپوزیم TLIM…………………………………………………………………………………………………………………..33
جدول ۴-۱٫ محتوای اسید چرب آزاد مخلوط­های FHPO:SBO، قبل و بعد از اینتراستریفیکاسیون…………………۴۱
جدول ۴-۲٫ پروفیل اسید چرب روغن­های اولیه و مخلوط­های FHPO و SBO…………………………………………………..43
جدول ۴-۳٫ نقطه ذوب لغزشی و محتوای چربی جامد مخلوط­های اولیه و اینتراستریفیه شده………………………………۴۸
جدول ۴-۴٫ ضرایب همبستگی پیرسون بین SFC و ساختار اسیدهای چرب مخلوط­های دوتایی اینتراستریفیه……… آنزیمی FHPO و SBO…………………………………………………………………………………………………………………………………………..55
جدول ۴-۵: بررسی مدل­های سیگموئیدی در تعیین مناسب ترین مدل SFC_f(T) مخلوط­های اینتراستریفیه FHPO و SBO……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….57
جدول ۴-۶٫ ضرایب مدل گمپرتز SFC_f(T)، SFC_f(SFA)، SFC_f(T,SFA)، SMP_f(SFA) و ارزیابی نیکوئی برازش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۸
…………………………………………………………………61
جدول ۴-۸٫ بررسی مدل­های رگرسیونی در تعیین مناسب ترین مدل SFC مخلوط­های اینتراستریفیه شده FHPO و SBO به صورت تابعی از ساختار اسید چرب………………………………………………………………………………………..۶۳
جدول ۴-۹٫ ضرایب مدل گمپرتز SFC_f(SFA) و ارزیابی نیکوئی برازش………………………………………………………………….۶۴
جدول ۴-۱۰٫ ضرایب مدل گمپرتز SFC_f(T,SFA) و ارزیابی نیکوئی برازش…………………………………………………………….۶۷
جدول ۴-۱۱٫ بررسی مدل­های رگرسیونی در تعیین مناسب ترین مدل SMP مخلوط­های اینتراستریفیه شده FHPO و SBO به صورت تابعی از ساختار اسید چرب………………………………………………………………………………………..۷۳
جدول ۴-۱۲٫ ضرایب مدل گمپرتز SMP_f(SFA) و ارزیابی نیکوئی برازش……………………………………………………………….۷۴
فهرست اشکال
شکل ۱-۱٫ مراحل هیدرولیز آنزیمی روغن­ها و چربی­ها………………………………………………………………………………………………۷
شکل ۱-۲٫ مکانیسم اینتراستریفیکاسیون آنزیمی……………………………………………………………………………………………………….۸

۲-۶ موقعیت تحقیق حاضر به لحاظ نرم افزاری ۱۴
۲-۷ موقعیت تحقیق حاضر به لحاظ سخت افزاری ۱۵
۲-۸ زمان کار دستگاه ها ۱۵
۲-۹ فرایند رآکتور ترکیبی بیهوازی ۱۶
۲-۹-۱ رآکتور اول :رآکتور بیهوازی ترکیبی چینی و هندی ۱۷
۲-۹-۲ رآکتور دوم: رآکتور بی هوازی ترکیبی بیوگاز هندی و چینی کویلدار با آبگرمکن بیوگاز سوز ۱۸
۲-۹-۳ رآکتور سوم : رآکتور هیبریدی ترکیبی بیوگاز هندی و چینی کویدار با آبگرمکن بیوگازسوز و خورشیدی ۱۹
فصل سوم مواد و روش ها ۲۰
۳-۱ روش حل معادلات رآکتور نوع اول: رآکتور بی هوازی ترکیبی چینی و هندی ۲۰
۳-۱-۱ بار حرارتی جدارها ۲۱
۳-۱-۲ اتلاف حرارتی ازطریق نفوذ هوا ۲۱
۳-۱-۳ بار ناشی از آبگرم مصرفی ۲۲
۳-۱-۴ بار ناشی از پخت و پز و روشنایی ۲۲
۳-۱-۵ مقدار بیوگاز مورد نیاز و تولید شده ۲۳
۳-۱-۶ مقدار مواد اولیه یا خوراک روزانه ۲۵
۳-۱-۷ روش طراحی هاضم و محاسبه حجم آن ۲۵
۳-۱-۸ روش محاسبه حجم مخزن خروجی یا نگهدارنده گاز ۲۶
۳-۱-۹ روش محاسبه قطر لوله ورودی مخزن هاضم ۲۶
۳-۱-۱۰ روش محاسبه قطر لوله خروجی مخزن دایجستر ۲۷
۳-۱-۱۱ حل معادلات حاکم و روش ساخت همزن ۲۸
۳-۱-۱۲ روش محاسبه ابعاد سرپوش گازی و بیوگاز تولیدی ۳۰
۳-۱-۱۳ مقدار بیوگاز تولیدی با اضافه شدن همزن ۳۱
۳-۱-۱۴ مقدار بیوگاز تولیدی با اضافه شدن سرپوش ۳۲
۳-۱-۱۵ مقدار بیوگاز تولید شده ۳۲
۳-۲ روش طراحی رآکتور نوع دوم: رآکتور بیهوازی ترکیبی چینی وهندی کویلدار با آبگرمکن بیوگازسوز ۳۳
۳-۲-۱ بار حرارتی ساختمان ۳۳
۳-۲-۲ کویل داخلی و نسبت گاز مصرفی به تولیدی و مجموع بارهای ساختمان ۳۳
۳-۲-۳ مقدار بیوگاز ، خوراک و طراحی دایجستر ، همزن و سرپوش ۳۴
۳-۲-۴ بیوگاز تولید شده خالص ۳۴
۳-۲-۵ ظرفیت حرارتی آبگرمکن و مقدار آبگرم مورد نیاز ۳۵
۳-۳ روش طراحی رآکتور نوع سوم : رآکتور هیبریدی بیوگاز و آبگرمکن خورشیدی ۳۵
۳-۳-۱- ظرفیت حرارتی آبگرمکن خورشیدی و مقدار آبگرم مورد نیاز ۳۶
۳-۳-۲ ثابت خورشیدی ۳۶
۴-۳-۳ مقدار تابش تابش خورشیدی ۳۷
۳-۳-۴ زاویه های مورد نیاز محاسبات ۳۸
۳-۳-۵ ساعات طلوع و غروب خورشید و طول روز ۴۲
۳-۳-۶ جهت تابش خورشید ۴۳
۳-۳-۷ میزان تابش خورشیدی بر روی صفحه افقی در سطح خارجی جو ۴۳
۳-۳-۸ بیان انرژی و متوسط ماهانه انرژی خورشیدی جذب شده ۴۵
۳-۳-۹ مقدار انرژی دریافتی و سطح مورد نیاز ۴۶
۳-۳-۱۰ سطح مورد نیاز برای کلکتور خورشیدی ۴۷

۳-۴ روش های اندازه گیری و ابزار ها ۴۸
۳-۵ روش محاسبه مقدار هزینه ها و بازگشت سرمایه ۴۹
۳-۶-روش اعتبار سنجی نتایج ۵۲
فصل چهارم طراحی و نحوه انجام محاسبات ۵۳