لامبرت^[۱۲۱] و دولاهیت^[۱۲۲] (۲۰۰۶) در پژوهشی به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که مذهب چگونه می‌تواند به پیش‌گیری، حل و مغلوب ساختن تعارض زناشویی کمک کند. آن‌ ها ۵۷ زوج از سه مذهب (یهود، مسیحیت و اسلام) در دو ایالت کالیفرنیای شمالی و نیوانگلند انتخاب نموده‌اند. نتایج بررسی آن‌ ها نشان می‌دهد که مذهب می‌تواند در سه جهت به فرایند حل تعارض کمک کند: ۱٫ حل تعارض، ۲٫ پیش‌گیری از وقوع مشکل، ۳٫ آشتی در روابط.
هانسون^[۱۲۳] و لندبلند^[۱۲۴] (۲۰۰۶) در پژوهشی نشان دادند که آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض به زوجینی که در تعاملات زناشویی مشکل داشتند، باعث بهبود روابط زناشویی زوجین و کاهش تعارضات و افزایش سلامت روان در آنان می‌گردد.
وینسنت^[۱۲۵]، ویشز^[۱۲۶] و گری^[۱۲۷] (۲۰۰۶) در پژوهش خود یک تحلیل رفتاری از فرایند حل تعارض زوجین آشفته و غیر آشفته کردند. نتایج حاکی از آن بود که زوجین آشفته در مقایسه با زوجین غیر آشفته به میزان بیشتری از رفتارهای تعارض منفی و به میزان کمی از رفتارهای حل تعارض مثبت استفاده می‌کنند.
بکستر^[۱۲۸] و همکاران (۲۰۰۵)، در پژوهشی بیان داشتند که جهت‌گیری همنوایی زیاد، تعاملات و الگوهای ارتباطی با اجتناب از تعارض ارتباط دارد.
هانلر^[۱۲۹] و گنکوز^[۱۳۰] (۲۰۰۵)، در ترکیه پژوهشی با هدف بررسی اثرات مذهب بر رضایت زناشویی انجام دادند که نتایج نشان داد مذهب اثر عمده‌ای بر رضایت زناشویی دارد.
هنری و میلر (۲۰۰۴)، تحقیقی به منظور بررسی مشکلات زناشویی در میانه عمر و میزان اثر آن‌ ها بر رضایتمندی زناشویی انجام داده اند. نتایج این تحقیق نشان داده است که رایج‌ترین مشکلات عبارت بودند از: موضوعات مالی (۲۷%)، موضوعات جنسی (۸/۲۳%)، شیوه‌های برخورد با کودکان (۳/۱۵%)، صمیمیت عاطفی (۷/۱۸%)، تمیز کردن منزل (۱۸%)و ارتباط (۳/۱۵%).
شرکات^[۱۳۱] در بررسی خود در سال ۲۰۰۴ نشان داد که اختلاف دینی درخانواده‌ها موجب بروز مشکلات برای ازدواج می‌شود که منجربه کاهش رضایتمندی و افزایش تعارضات زناشویی و طلاق می‌شود.

سیلارز^[۱۳۲] و همکاران (۲۰۰۴)، بیان می‌کنند که رضایت مندی زناشویی برای آن دسته از زوج‌هایی که تاکید بر اتکا متقابل و نزدیکی دارند با سطوح بالای در میان گذاشتن اطلاعات همبستگی دارد، در حالی که رضایتمندی زناشویی برای آن دسته از زوج‌هایی که تاکید بر استقلال و دوری دارند، به نحو مثبتی با اجتناب از تعارض و کشمکش همبستگی دارد.
میلر، یورگاسن، سندبرگ و وایت (۲۰۰۳)، تحقیقی با هدف بررسی مشکلات زناشویی زوج‌ها در مراحل مختلف دوره زندگی انجام داده اند. این تحقیق چهارده زمینه مشکل بالقوه را بررسی کرده است. که عبارتند از: نحوه ارتباط، برخورد با بچه‌ها، تمیز کردن منزل، مسائل نقش جنسیتی، مسائل مالی، مسائل جنسی، موضوعات معنوی، صمیمیت عاطفی، خشونت، تعهد، ارزش‌ها، نامادری و ناپدری بودن، تصمیم گیری و فعالیت‌های اوقات فراغت. نتایج این تحقیق نشان داده است، مسائلی که اغلب بعنوان مشکل ذکر شده اند، صمیمیت عاطفی، مسائل جنسی و تصمیم گیری است و شایع ترین مشکلات گزارش شده، نحوه ارتباط و مسائل مالی بودند.
بال^[۱۳۳]، آرمیستید^[۱۳۴] و آستین^[۱۳۵] (۲۰۰۳)، رابطه میان ابعاد مذهب را با عزت نفس، فعالیت‌های جنسی و کارکرد روان‌شناختی مورد بررسی قرار دادند. آن‌ ها الگویی از روابط را میان متغیرهای مذکور به شرح ذیل گزارش دادند. نوجوانان در سطوح مختلف خودپیروی مذهبی از لحاظ فعالیت‌های مذهبی از لحاظ فعالیت‌های جنسی و عملکرد روان شناختی تفاوت معنی داری نشان ندادند. نوجوانان مذهب گرا از عزت نفس بالاتری برخوردار بودند، اما از لحاظ عملکرد روان شناختی و فعالیت‌های جنسی تفاوت معنی داری بین آن‌ ها وجود نداشت.
نتایج پژوهش ساندرا و هوگای (۲۰۰۳)، در بررسی رابطه معنویت و رضایت از زندگی زنان آفریقایی آمریکایی نیز، نشان داد که زنان سطح تعصب مذهبی بالاتری نسبت به معنویت داشتند که همبستگی معنی داری با رضایت از زندگی داشت و معنویت به عنوان متغیری بود که در رضایت از زندگی زنان آفریقایی در میان‌سالی علی‌رغم سن، درآمد و سطح تحصیلات نقش داشت.
ماهانی^[۱۳۶] و دیگران در تحقیقی در سال۲۰۰۲ در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که دین موجب افزایش مشارکت کلامی و کاهش پرخاشگری کلامی و در نهایت موجب رضایتمندی از زناشویی می‌شود.
سارگلو^[۱۳۷] (۲۰۰۲)، در پژوهشی بیان داشت که الگوهای ارتباطی با درونی شدن هر چه بیشتر ارزشهای اخلاقی و مذهبی ارتباط دارد.
کوئرنر^[۱۳۸] و فیتزپاتریک^[۱۳۹] (۲۰۰۲)، در پژوهشی نشان داده اند که جهت‌گیری مذهبی با هویت یابی نوجوانان ارتباط دارد.
ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دادلی- گرانت، ‌هالپرن و کاسلو (۲۰۰۱) ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﺧﺎﻧﻮاده در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ.
مولینز^[۱۴۰]، بروت، براکت^[۱۴۱]، و هریسون^[۱۴۲] طی مقاله‌ای در سال ۲۰۰۱ به بررسی رابطه دین و ازدواج پرداختند. نتایج نشان که دیندار بودن به طور معناداری با سازگاری زناشویی رابطه دارد. آن‌ ها معتقد بودند که اثر دیندار بودن برازدواج در گروهی که مسن تر هستند اساسی تر و بیشتر است.
تحقیق دیگری که توسط باتلر و اتل(۲۰۰۱)، در مورد نقش مذهب و نیایش بر روی زوج‌های مذهبی انجام پرداختند. آن‌ ها دریافتند که این زوج‌ها عبادت و گرایش‌های مذهبی را به عنوان یک رویداد آرامش‌بخش مهم قلمداد می‌نمایند و برای حل مشکلات سازشی خود در زندگی از عقاید مذهبی کمک می‌گیرند. همچنین، این زوج‌ها اظهار داشتند که انجام عبادات مذهبی باعث کاهش احساسات خصمانه و واکنش‌های هیجانی منفی می‌شود. از طرف دیگر، عبادات، رفتارهای ارتباطی، مشارکتی و همدلانه با دیگران را افزایش می‌دهد.
در تحقیقی که فیس و تامکو درسال ۲۰۰۱ بر روی زوج‌هایی که به طور متوسط ۹ سال از ازدواج آنان می‌گذشت انجام دادند ملاحظه گردید، زوج‌هایی که به مراسم مذهبی در روزهای تعطیل مقید هستند دارای رضایت زناشویی بیشتری می‌باشند.
مولیگان^[۱۴۳]، جورجیو^[۱۴۴]و ریس ـ اورتیز ^[۱۴۵](۲۰۰۰)، گزارش کردند که در بررسی‏شان درباره ۱۵۵ مرد، فعالیت مذهبی درونی (مثل دعا، خواندن کتاب مقدّس) به طور معناداری با رضایت از زندگی، رابطه مثبت دارد. رابطه مثبت بین مذهب و بهزیستی روانی عمومی در طول پیوستار پیر شدن انسان آشکار است.
فابریکاتور و همکاران (۲۰۰۰)، در مطالعات خود دریافتند که معنویت بر رضایت مندی کلی تاثیر می‌گذارد. معنویت شخصی به طور موثقی، رضایتمندی بیشتر از زندگی را پیش بینی می‌کند.
استوارتز^[۱۴۶] (۲۰۰۰) اظهار نمود ابراز احساسات که از جمله مهارت‌های ارتباطی می‌باشد که بر رضایت زناشویی مؤثر است.
جمع بندی
با مطالعه پیشینه نظری و پژوهشی مشخص می شود که مذهب در حل ابعادی از تعارض(حل تعارض، پیش‌گیری از وقوع مشکل، آشتی در روابط) تاثیر دارد و هم چنین افرادی که اعتقادات مذهبی قوی تری دارند، سازگاری بهتری با موقعیت‌های زندگی دارند. پژوهش‌گران توانسته‏اند به یک ارتباط مثبت، بین سطوح بالای‏ باورهای مذهبی و سلامت بهتر دست ‏یابند و برخی نیز بر وجود یک رابطه علّی تأکید کرده‏اند، بدون آن‌که هنوز شواهد قاطعی به سود این موضع‏گیری به دست آمده باشد. از سوی دیگر، برخی‏ از پژوهش‌های مروری به ناپایداری نتایج حاصل از ارزشیابی‌های مرتبط با دین‌داری با دیدگاه فاعلی‏ فرد درباره سلامت خویشتن دست یافته‏اند(دادستان، ۱۳۸۵).
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
به طور کلی هر تحقیق ابتدا در پی طرح مساله یا مشکلی مطرح می شود که سوالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می کند و موجب پیدایش فرضیاتی می شود. پژوهش‌گر با جمع آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آن‌ ها، به پاسخ به سوالات پژوهشی و تایید و یا رد فرضیات مطرح شده می پردازد. لذا جمع آوری اطلاعات و چگونگی تجزیه وتحلیل آن‌ ها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و به عنوان یک مقوله از فرایند علمی است که نظریه ها در قالب آمار و ارقام علمی تجلی می یابد، ثمره آن به صورت کمی جلوه گر شده و مدل نظری تحقیق قابل سنجش و محاسبه می شود. به همین منظور در این فصل با در نظر گرفتن هدف تحقیق، روش تحقیق مشخص شده و با انتخاب جامعه آماری و نمونه مشخص و توزیع پرسشنامه به جمع‌ آوری اطلاعات پرداخته تا بتوان روابط بین متغیرهای تحقیق را از دیدگاه شرکت کنندگان در مطالعه کشف و شناسایی کرد.
۳-۲- روش تحقیق
تحقیق حاضر از آن جهت که به بررسی و شناخت بیشتر روابط میان متغیرها در شرایط موجود می‌پردازد در دسته تحقیقات توصیفی قرار می گیرد. در تحقیقات توصیفی می توان ویژگی‌های جامعه مورد مطالعه را از طریق بررسی پیمایشی یا نظر سنجی ارزیابی نمود.
از سوی دیگر در تحقیق حاضر محقق سعی نموده است تا با انتخاب یک جامعه آماری و نمونه مشخص، روابط میان متغیرهای تحقیق را از دیدگاه شرکت کنندگان در مطالعه کشف و شناسایی کند. نهایتاً این‌که تحقیق حاضر را می‌توان در دسته تحقیقات همبستگی قلمداد کرد. تحقیقات همبستگی شامل کلیه تحقیقاتی است که در آن سعی می شود رابطه بین متغیرهای مختلف با بهره گرفتن از ضریب همبستگی کشف و یا تعیین شود (دلاور، ۱۳۷۶).
در این مطالعه، محقق با بهره گرفتن از آزمون ضریب همبستگی به تجزیه و تحلیل همبستگی بین جهت‌گیری مذهبی، تعارضات زناشویی و الگوهای ارتباطی زوجین شرکت کننده پرداخته است.
۳-۳- جامعه آماری، اندازه نمونه و روش نمونه گیری تحقیق
جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه زوجین شهر بندرعباس است.
نمونه تحقیق با بهره گرفتن از فرمول کوکران، (N=z²pq/d²=(1. 96)²(0. 5*0. 5)/(0. 57)²=300) تعداد ۳۰۰ نفر محاسبه شد. روش نمونه گیری در این پژوهش به صورت نمونه گیری در دسترس می باشد.
۳-۴- روش جمع آوری اطلاعات
روش جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر میدانی و ابزار مورد استفاده، پرسشنامه‌های جهت‌گیری مذهبی(آلپورت)، تعارضات زناشویی(MCQ) و الگوهای ارتباطی(CPQ) می باشد. پرسشنامه یکی از روش‌های بسیار متداول در گردآوری اطلاعات میدانی است که امر گردآوری اطلاعات را در سطح وسیع، امکان پذیر می‌سازد. در تحقیقات توصیفی و نیز تحقیقاتی که از گسترده جغرافیایی زیادی برخوردار باشد یا افراد جامعه آماری و نمونه آن زیاد باشند معمولاً از روش‌های پرسشنامه ای استفاده می شود. روش پرسشنامه ای محتاج پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و تدارک امکانات و نیروی انسانی قابل ملاحظه ای است که محقق باید از وجود آن‌ ها اطمینان خاطر داشته باشد.
مطالعات نظری در ادبیات جهت‌گیری مذهبی، تعارضات زناشویی و الگوهای ارتباطی زوجین با راهنمایی اساتید بزرگوار توسط محقق دنبال شد. در این راستا از کتاب‌ها و مقالات لاتین و فارسی تخصصی که به موضوع پرداخته بودند استفاده شد. دستیابی به این منابع تخصصی از طریق شبکه اینترنت و کتابخانه های دانشگاه‌ها صورت پذیرفت. اطلاعات مربوط به اندازه‌گیری داده های تحقیق با پرسشنامه‌های معتبر جهت‌گیری مذهبی(آلپورت)، تعارضات زناشویی(MCQ) و الگوهای ارتباطی(CPQ) جمع آوری گردید.
۳-۵- ابزار تحقیق
ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه‌های جهت‌گیری مذهبی(آلپورت)، تعارضات زناشویی (MCQ) و الگوهای ارتباطی (CPQ) می باشد.
پرسشنامه جهت‌گیری مذهبی (آلپورت): آلپورت و راس در سال ۱۹۵۰ این مقیاس را برای سنجش جهت‌گیری‌های درونی و برونی مذهب تهیه کردند. در مطالعات اولیه ای که بر این مبنا صورت گرفت، مشاهده شد که همبستگی جهت‌گیری برونی با درونی ۲۱/۰ است (آلپورت و راس، ۱۹۶۷).
در این مقیاس، گزینه ها عبارتند ۱ تا ۱۲ که جهت‌گیری مذهبی برونی را می سنجند از کاملا مخالف تا کاملا موافق می باشد. به این صورت که گزینه اول ( الف) کاملا مخالف، گزینه دوم (ب) تقریبا مخالف، گزینه سوم (ج) تقریبا موافق و گزینه چهارم (د)کاملا موافق را تشکیل می دهد و در ۹ ماده بعدی یعنی شماره های ۱۳ تا ۲۱ که جهت‌گیری مذهبی درونی را اندازه گیری می کند، پاسخ ها بر عکس است یعنی گزینه اول ( الف) را کاملا موافق، گزینه دوم (ب) را تقریبا موافق، گزینه سوم (ج) را تقریبا مخالف و گزینه چهارم (د) را کاملا مخالف در بر می گیرد (مختاری، ۱۳۸۰). این آزمون در سال ۱۳۷۸ ترجمه و هنجاریابی شده است که روایی آن در سطح مناسبی بوده است. در این پژوهش همسانی درونی آن با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ، ۶۱۱/۰ محاسبه شده است.
پرسشنامه تعارضات زناشویی(MCQ): این پرسش نامه که دارای ۵۴ سوال است ۷ بعد تعارضات زناشویی را می سنجد که شامل خانواده و دوستان (سوالات ۱، ۸، ۱۵، ۲۱، ۲۳، ۲۹، ۳۲، ۳۷، ۴۳، ۴۶، ۵۰)، مدیریت مالی (سوالات ۲، ۱۰، ۱۷، ۲۴، ۳۳، ۳۹، ۴۸)، ارتباط (سوالات ۳، ۱۲، ۲۶، ۲۸، ۴۱، ۴۲، ۴۷)، مسایل شخصیتی (سوالات ۴، ۷، ۲۰، ۲۵، ۳۴، ۴۵، ۳۰، ۵۲)، رابطه جنسی (سوالات ۵، ۱۳، ۱۹، ۳۵، ۴۰)، حل تعارض (سوالات ۶، ۱۱، ۱۴، ۱۶، ۲۶، ۳۶، ۵۱، ۱۸) و فرزندان و فرزندپروری (سوالات ۹، ۲۲، ۳۱، ۳۸)، است. روش نمره گذاری پرسش نامه ی لیکرت ۵ درجه ای است. مطالعات روان‌سنجی نشان داده است که این پرسش نامه دارای روایی محتوایی مطلوب است. در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش نامه ۹۱۹/۰ محاسبه شده است.
پرسش نامه الگوهای ارتباطی (CPQ): این پرسش نامه یک ابزار خودسنجی است که به وسیله‌ی کریستنسن و سالاوی(۱۹۸۴) تهیه شده است. پرسش نامه دارای ۳۵ پرسش می باشد. زوجین هر رفتاری را روی یک مقیاس ۹ درجه ای لیکرت که از ۱ (اصلاً امکان ندارد) تا (خیلی امکان دارد) تنظیم شده، درجه بندی می کنند. CPQ از سه خرده مقیاس تشکیل شده است که عبارتند از: ۱- ارتباط سازنده ی متقابل ۲- ارتباط توقع / کناره گیری. ارتباط توقع / کناره گیری خود از دو بخش تشکیل شده است: ۱- توقع زن/ کناره گیری مرد و ۲- توقع مرد/ کناره گیری زن. ۳- ارتباط اجتناب متقابل. نتایج پایانی کریستنسن و هوی^[۱۴۷] (۱۹۹۰) و هوی و همکارانش (۱۹۹۳)، به روش آلفای کرونباخ با ۵ مقیاس CPQ از ۴۴/۰ – ۸۵/۰ گزارش شده است. عبادت پور (۲۰۰۰)، پایایی خرده مقیاس های سازندهی متقابل ۵/۰ اجتناب متقابل ۵۱/۰ توقع مرد/کناره گیری زن ۵۳/۰ و توقع زن / کناره گیری مرد ۵۵/۰ گزارش کرد. خجسته مهر^[۱۴۸] و دیگران (۲۰۰۷) میزان پایایی و روایی پرسش نامه را در شهر اهواز بررسی کردند و آلفای کرونباخ پرسش نامه ۶۰/۰ تا ۷۳/۰ محاسبه شد. روایی هم گرای پرسش نامه برای مقیاس های ارتباطی سازنده ی متقابل، اجتنابی متقابل و توقع – کناره گیری به ترتیب ۴۶/۰ – ۳۹/۰ و ۴۷/۰ محاسبه شد که همگی در سطح ۰۰۱/ ۰ معنادار بودند. ضریب پایایی این پرسش نامه در این پژوهش در یک نمونه ی ۳۰۰ نفری محاسبه و ۸۵۷/۰ به دست آمد.
۳-۶- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این پژوهش پرسشنامه های جمع آوری شده را وارد نرم افزار SPSS کرده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، از دو دسته آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد که در بخش آمار توصیفی از شاخص های میانگین، انحراف استاندارد و ماتریس همبستگی استفاده گردید. هم‌چنین برای سنجش پایایی ابزارها از ضریب پایایی آلفای کرونباخ استفاده و در بخش استنباطی نیز جهت تبیین و پیش بینی متغیر ملاک به وسیله متغیرهای پیش بین، روش آماری تحلیل رگرسیون چند متغیره به کار گرفته شد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱- مقدمه
در این فصل باتوجه به اهداف و فرضیه های تحقیق که جهت بررسی آن پرسشنامه های تعارضات زناشویی با ۵۴ سوال و روایی ۹۱۹/۰ (مقدارآلفای کرونباخ) و پرسشنامه جهت گیری مذهبی با ۲۱ سوال و روایی ۶۱۱/۰ و پرسشنامه الگوهای ارتباطی با ۳۵ سوال و روایی ۸۵۷/۰ که تعداد ۳۰۰ نفر در این آزمون شرکت و پرسشنامه ها را تکمیل کردند .
اطلاعات پرسشنامه ها پس از رتبه بندی در نرم افزار spss وارد و سوالات مربوط به نوع جمعیت مانند سن، جنسیت، شغل و غیره در بخش اول بعنوان جداول توصیفی جمعیت شناختی و محاسبات مربوط به فرضیه ها در بخش آمار استنباطی آورده شده است .برای بررسی فرضیه های تحقیق از آزمون رگرسیون استفاده و نتایج مورد تحلیل قرار گرفت.