مفهوم هزینه سرمایه، در حقیقت بین وظایف و «تصمیمات تأمین مالی» در شرکت و «تصمیمات سرمایه گذاری» آن، پیوند و ارتباط برقرار می سازد. به خوبی آشکار است که هزینۀ سرمایه شرکت می تواند شامل، هزینۀ بدهی، هزینه سهام ممتاز، هزینه سهام عادی جدید و هزینه سود انباشته باشد. هزینه حقوق صاحبان سهام، در حقیقت شامل هزینه سود انباشته و سهام عادی جدید است. طبق نظریه بازده شرکت ها باید تابعی از ریسک باشد. تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف نشان می دهد که هزینه سرمایه بر روی تخصیص منابع مالی و همچنین بر روی تصمیمات سرمایه گذاری شرکت ها اثر میگذارد. برآورد هزینه سرمایه، یکی از وظایف اصلی مدیران شرکت محسوب می گردد، زیرا هزینه سرمایه بر انتخاب پروژه های سرمایه ای شرکت، نرخ وام و استقراض و تخصیص منابع مؤثر است. در خصوص برآورد و مـحاسبۀ هزینۀ سرمایه، محققان از روش های مخلتفی بهره میگیرند، براساس مطالعۀ التون و گـرابر (۱۹۹۴) روش های مورد استتفاده برای برآورد هزینه سرمایه شامـل، مـدل های ارزشـیابی[۳۵]، صرف ریسک[۳۶]، قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای [۳۷] و تئوری قیمت گذاری آربیتراژ[۳۸] می باشد.
۲-۶-۱)روش های برآورد هزینه سرمایه
مدل های ارزشیابی (شامل مدلهای رشد سود سهام) هزینه سرمایه را به عنوان نرخ تنزیلی تعریف می نمایند که سود سهام مورد انتظار آتی را برابر قیمت جاری می کند. اگر فرض کنیم که سود هر سهم، (D) و رشد به نرخ ثابت (g)، برای همیشه باشد. آنگاه، هزینه سرمایه (k) می تواند به صورت زیر تعریف شود:
که در آن P قیمت هر سهم را نشان می دهد. این فرمول، که فرمول «تنزیل گردش وجوه نقد» نیز نامیده می شود، به صورت گسترده ای در برآورد هزینه سرمایه مورد استفاده قرار می گیرد.
۲-۶-۱-۱) روش صرف ریسک
برآورد هزینه سرمایه نیازمند تخمین بازده اضافی (صرف) سرمایه مورد نیاز است که همواره بیشتر از نرخ بازده اوراق قرضه بلند مدت می باشد. براساس این روش، میانگین هزینه حقوق صاحبان سرمایه با توجه به صرف ریسک بعلاوه بازده تا سررسید جاری اوراق قرضه محاسبه می شود. پس از آن می توان تعدیل ریسک را برای شرکت هایی که ممکن است ریسکی متفاوت از سایر شرکت ها داشته باشند انجام داد. صرف ریسک + نرخ اوراق قرضه بدون ریسک = K
۲-۶-۱-۲)مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای
برنر در سال ۱۹۹۸ دریافت که متداول ترین روش برای تخمین هزینه سهام عادی ، مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای می باشد.(کریم زاده،۱۳۸۶) مدلهای “قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای و قیمت گذاری آربیتراژ” نیز به روش صرف ریسک مربوط می شوند. اما در این مدل ها به جای تعدیل ریسک شرکت بر مبنای یک روش ویژه، از مجموعه ای از فرضیات و تئوری های به منظور تخمین ریسک تعدیل شده استفاده می کنند.
Rf : بازده بدون ریسک
Rm : بازده بازار
: معیار ریسک سیستماتیک
مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای اشاره به این دارد که نرخ بازده مورد انتظار اوراق بهادار یک تابع خطی از نرخ بازده بدون ریسک بعلاوه صرف ریسک پرتفوی بازار است. (طالب پور،۱۳۸۷)
۲-۶-۱-۳)مدل قیمت گذاری آربیتراژ
در پاسخ به انتقاداتی که به مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای شده راس(۱۹۷۶)، مدل دیگری را به نام مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای پیشنهاد نمود.مدل قیمت گذاری آربیتراژ نیز مشابه به قیمت گذاری داراییهای سرمایه ای است و اشاره به این دارد که نرخ بازده اوراق بهادار یک تابع خطی از نرخ بدون ریسک و صرف ریسک عوامل مختلف ریسک سیستماتیک ضربدر عامل بتا (حساسیت اوراق بهادار به عامل موردنظر) می باشد. برخلاف مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای ، مدل قیمت گذاری آربیتراژ بیش از یک منبع را برای ریسک سیستماتیک در نظر می گیرد و عوامل از قبل تعریف نمی شوند.(محسنی دمنه،۱۳۸۶)
ai: سطح بازده مورد انتظار برای سهام در مواقعی که تاثیر عوامل صفر است.
I: ارزش عوامل مختلف روی بازده سهام
۲-۶-۲) هزینه اقلام خاص سرمایه
دارندگان انواع اوراق بهادار شرکت نظیر اوراق قرضه، سهام ممتاز و سهام عادی دارای نرخ بازده مورد انتظار و مخصوص به خود هستند و در نتیجه هر کدام دارای هزینه خاص سرمایه (مخصوص به خود) می باشند. هزینه سرمایه هر یک از منابع تأمین سرمایه یا اوراق بهادار منتشره شده را «هزینه اقلام خاص سرمایه» می نامند. عموما روش های به کار رفته برای محاسبه هزینه سرمایه هر یک از منابع تأمین مالی، عموماً براساس الگوهایی است که در محاسبه ارزش اوراق بهادار مطرح می شود و در این الگوها فرض می شود که سرمایه گذاران بالقوه براساس ارزش ذاتی،اوراق بهادار آنها را خرید و فروش میکنند. هزینه یک منبع تأمین مالی خاص به صورت نرخ تنزیلی محاسبه می شود که ارزش فعلی پرداخت های مورد انتظار آن را با خالص وجوه دریافتی از آن منبع مالی برابر می سازد.
این ارزش برابر مقدار (K) در معادله زیر است: (طالبپور،۱۳۸۷)
P = خالص وجود دریافتی از این منبع
=Ct پرداخت مورد انتظار برای منبع خاص در آخر دوره مالی t
=K هزینه منبع تأمین مالی
۲-۶-۲-۱) هزینه بدهی ها[۳۹]
محاسبه هزینه بدهی های بلند مدت به دلیل کثرت استفاده از اوراق قرضه در تأمین مالی شرکتها معمولاً با توجه به خصوصیات اوراق قرضه انجام می شود (پی نوو،۱۳۸۶)
هزینه بدهی سرمایه ای (بلند مدت)، به صورت نرخ تنزیلی اندازه گیری می شود که ارزش فعلی بهره های پرداختی بعد از مالیات و بازپرداخت اصلی بدهی را با خالص وجوه نقد حاصل از صدور بدهی برابر می سازد و در حقیقت «هزینه بدهی» عبارت است از هزینه بدهی جدید پس از کسر مالیات. (کریم زاده،۱۳۸۶)
Kd= هزینه بدهی
Km = هزینه مؤثر بدهی بر مبنای نرخ سالانه
t= نرخ مالیات
۲-۶-۲-۲) هزینه سهام ممتاز[۴۰]
خریدارانی که سهام ممتاز شرکت را می خرند، انتظار دارند در ازای پول سرمایه گذاری شده در شرکت، سود سهام دریافت کنند.پرداخت سود سهام، هزینهای است که شرکت بابت سود سهام ممتاز میپردازد و هزینه سهام ممتاز از تقسیم سود سالانه بر خالص وجود دریافتی ناشی از فروش سهام ممتاز بدست می آید.
Dp = سود سالانه سهام ممتاز
Kp = هزینه سهام ممتاز
P= خالص وجود دریافتی بابت فروش سهام ممتاز
سود سهام ممتاز بعد از کسر مالیات پرداخت می شود و از جمله هزینه های قابل قبول مالیاتی نیست،لذا هزینه سهام ممتاز بیشتر از هزینه بدهی است(دهدار،۱۳۸۶)
۲-۶-۲-۳) هزینه سهام عادی[۴۱]
هزینه سهام عادی عبارت از «نرخ بازدهای است که شرکت باید عاید صاحبان سهام عادی نماید تا بدان وسیله ارزش بازار سهام آن حفظ شود».هزینه سهام عادی یا حقوق صاحبان سهام خارج از شرکت همواره بیشتر از هزینه سود انباشته است، زیرا فروش سهام عادی جدید هزینه های صدور و فروش را دربر دارند.محاسبه هزینه سهام عادی معمولاً براساس مدلها و نگرشهایی صورت میگیرد که برای تخمین نرخ بازده مورد انتظار سهامداران عادی بکار میروند .(پی نوو،۱۳۸۶)
g= نرخ رشد سود تقسیمی (ثابت)
Ke = هزینه سهام عادی
Pn = خالص قیمت تحقق یافته هر سهم