در سایت ایفلا ( فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات کتابداری) قوانین اخلاقی و اطلاع رسانی چندین کشور وجود دارد در میان این کشورها نام کشورهایی مثل استونی و مالت نیز به چشم می خورد . با این حال در سایت ایفلا در مقابل نام ایران هیچ قانون اخلاقی وجود ندارد. چون شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و سیاسی کشورهای مختلف با هم تفاوت دارند، به نظر می رسد اصول اخلاقی پذیرفته شده از سوی متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی در شرایط مختلف نیز متفاوت باشد (اسفندیاری مقدم و حسنلو، ۱۳۸۹: ۴۹).
در این تحقیق به بررسی میزان آشنایی کتابدارن با اصول اخلاق حرفه ای و اولویتبندی اصول اخلاق حرفهای (مسئولیت در مقابل سازمان مربوطه، خود، حرفه، همکاران، استفاده کنندگان، متخصصان سایر رشته ها) از دیدگاه کتابداران کتابداران پرداخته شده است.
۱-۴. سوالات تحقیق
۱- آیا بین دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی به اصول اخلاق حرفه ای با توجه به سن، تجربه کاری، سطح تحصیلات، تخصص شغلی، جنسیت، سمت، شرایط استخدامی آنان ارتباط وجود دارد؟
۲- کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی تا چه میزان با اخلاق حرفهای کتابداری آشنایی دارند؟
۳- اصول اخلاق حرفهای و بیانیه اخلاقی مدون و مکتوب برای کتابخانه‌های عمومی ضرورت دارد؟
۴- اولویت بندی اصول اخلاق حرفه ای (مسئولیت در مقابل سازمان مربوطه، خود، حرفه، همکاران، استفاده کنندگان، متخصصان سایر رشته ها) از دیدگاه کتابدران به چه صورت می باشد؟
۱-۵. فرضیه های پژوهش
۱- بین دیدگاه کتابداران به اصول اخلاق حرفه ای با توجه به سن، تجربه کاری، سطح تحصیلات، تخصص شغلی، جنسیت، سمت، شرایط استخدامی آنان ارتباط وجود دارد.
۲- کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس در خراسان رضوی با اخلاق حرفهای کتابداری آشنایی دارند.
۳- به نظر کتابداران، اصول اخلاق حرفهای و بیانیه اخلاقی مدون و مکتوب برای کتابخانه‌های عمومی ضرورت دارد.
۱-۶. تعاریف مفهومی و عملیاتی
۱-۶-۱. اخلاق[۱]
اخلاق از ریشه خلق به معنای باطن و صفاتی که به رفتار و حالت انسان تعلق میگیرد است. علم اخلاق به منزله یک دانش دارای ارزش فراوانی است، و در آثار عالمان غربی و اسلامی به آن توجه فراوانی شده است (عاملی، ۱۳۸۱: ۱۹). اخلاق جمع خلق است که در قرآن هم آمده است. خلق: عادت، رویه، سجیه و امثال این‌ها ترجمه شده است (سازمان امور استخدامی کشور، ۱۳۷۹: ۱۰). لازم به ذکر است که توجه کنیم معنای لغوی اخلاق مخصوص صفات نیک و پسندیده نیست بلکه شامل صفات زشت و بدی هم که در نفس ایجاد می شود نیز می‌باشد (انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران،شاخه استان قم، ۱۳۸۶: ۱۴-۱۳).
۱-۶-۲. اخلاق حرفه ای[۲]
دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع رسانی اخلاق حرفه ای را چنین تعریف می کند: به مجموعه ای از کنش ها و واکنش‌های اخلاقی پذیرفته شده که از سوی سازمان‌ها یا مجامع حرفهای مقرر می‌شود تا مطلوبترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود در اجرای وظایف حرفهای فراهم آورد، اخلاق حرفهای گویند. این اخلاق دربرگیرنده مجموعه‌ای از احکام ارزشی، تکالیف رفتار و سلوک و دستورهایی برای اجرای آنهاست ( آزاد، ۱۳۸۱: ۱۱۱).
ضرورت‌های توجه به اخلاق در این حرفه عبارت‌اند از: ۱)توجه به اخلاق پیش شرط پذیرش کتابداری به عنوان حرفه است، ۲)کتابداری حرفهای انسان مدار است، ۳)کتابداری حرفهای خدمت محور است، ۴)رسیدن به کارکرد تعادلی کتابخانه در گرو توجه به اخلاق است، ۵)بهره‌وری و موفقیت حرفه در گرو اخلاق است، ۶)معنویت سازمانی نیز در گرو تعالی اخلاق سازمان است (قراملکی، ۱۳۹۰: ۱۴۱).
۱-۶-۳. بیانیه‌های اخلاقی
سازمان‌ها شیوه‌های مختلف در تدوین بیانیه اخلاقی دارند و به تبع این شیوه های گوناگون، نامهای متعددی نیز به میان آمده است: اصول اخلاقی، کد اخلاقی، منشور اخلاقی، عهد نامه اخلاقی، سند اخلاقی، مرام نامه اخلاقی، آیین نامه های اخلاقی و مانند آنها.
جامع ترین بیانیه اخلاقی سازمان را سند اخلاقی می نامیم. این سند دو بخش اساسی دارد: منشور اخلاقی سازمان و عهدنامه اخلاقی کارکنان سازمان. این دو بخش در بسیاری از اصول ارزشی اشتراک دارند؛ برای مثال احترام، صداقت، امانت داری و رازداری اصول مشترکی است که در هر دو بخش سند اخلاقی حضور دارند. این اصول را می توان به صورت فهرست در آغاز بیانیه قرار داد. این اصول در واقع کلید واژه های سند اخلاقی است و آمدن آنها در آغاز سند نقش شعاری، تزئینی و ارائه ی فهرست اخلاقیات در سازمان دارد. البته بسنده کردن سازمان به همین اصول اخلاقی، خطا و مبتنی بر تحویلی نگری است، اما بیان آنها در آغاز سند اخلاقی مفید است.
به این ترتیب، سند اخلاقی از یک بخش مقدمه ای (اصول اخلاقی) و دو بخش اصلی (منشور اخلاقی سازمان و عهدنامه اخلاقی کارکنان) سازمان می یابد. سند جامع اخلاقی مفاهیم گوناگون اخلاقی دارد. تعریف عملیاتی، تحلیل مفهومی و بیان سنجه ها و نشانگرهای آنها می تواند در پایان سند پیوست شود. عده ای این مباحث را در پانوشت صفحات مربوط می آمورند.
عهدنامه اخلاقی شامل مسئولیتها و وظایف اخلاقی همه کسانی است که در سازمان شاغل اند. عهدنامه اخلاقی برخلاف منشور اخلاقی از آن افراد است. هر فردی در هر شغلی نسبت به کارفرما و سایر ذی نفعان و صاحبان حق، مسئولیت اخلاقی دارد. صاحبان مشاغل، امروزه، فراتر از سازمان به تدوین عهدنامه اخلاقی پرداخته اند و کتابخانه ها از آنجا که سازمانی مردم نهادند در این میان نقش موثری دارند. سند اخلاقی به دلیل اهمیتی که دارد، محتاج بازنگری مستمر است تا متناسب با توسعه کسب و کار، فراگیر و کارا باشد. این سخن درست است که صرف تدوین سند اخلاقی سبب اخلاقی شدن سازمان نمی شود، اما اگر نتیجه گرفته شود که سند اخلاقی امری زایدی است، در دام مغالطه افتاده ایم. سند اخلاقی به منزله شرط لازم و نه کافی برای تحقق اخلاق در سازمان ضروری است. ( قراملکی، ۱۳۹۰: ۲۱۸-۲۱۷).
عهدنامه اخلاقی بیانیه‌ای فراگیر از مسئولیت اخلاقی منابع انسانی است. عهدنامه اخلاقی کتابداران و کارشناسان اطلاع رسانی شامل وظایف اخلاقی آنان در قبال کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی به منزله یک سازمان، کاربران و مسئولیت اخلاقی آنان در قبال حرفه کتابداری و اطلاع رسانی است. نگاه اخلاقی به سازمان اساس مسئولیت پذیری کارکنان نسبت به سازمان است. تلاش در افزایش بهره وری، ترجیح منافع سازمان بر منافع شخصی، تلاش برای افزایش خودشناسی لحظه ای، ذکر خیر از سازمان و دوری از غیبت کردن، حساسیت و شادابی نسبت به کامیابی سازمان از ابعاد مهم وفاداری کتابداران و اطلاع رسانان در قبال کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی است.
۱-۶-۴. ویژگی های حرفه کتابداری
کتابداری و اطلاع‌رسانی رشته‌ای است که از اصول نظری و دانش فنی مناسب جهت خدمت به نیازهای اجتماعی برخوردار است. هر چند دیویی در رده‌بندی خود رده‌ای به‌کتابداری اختصاص داده که با سایر رده‌ها ارتباط چندانی‌ندارد، لیکن وجود چنین ارتباطی نه تنها غیرممکن نیست بلکه معقول است. ریموند ایروین مبانی ارتباط بین کتابداری و برخی رشته‌ها از جمله علوم اجتماعی، علوم تربیتی، تاریخ، روانشناسی، اخلاق و ادبیات را از لحاظ نظری تشریح کرده است (موکهرجی، ١٣۶٨: ٢٧-٣١).
۱-۷. متغیرهای مستقل و وابسته
متغیر مستقل: میزان آشنایی کتابداران کتابخانه‌ها (از نظر سن، تجربه کاری، سطح تحصیلات، تخصص شغلی، جنسیت، سمت، شرایط استخدامی)
متغیر وابسته: معیارهای اخلاق حرفهای کتابداری
دیگر سایت ها :
