چکیده:
بیش از دو دهه است که شبکه های ماهواره ای علاوه بر مأموریت اصلی وپیشین خود در عرصه نظامی و غیره به شدت وارد عرصه های سیاسی، اجتماعی ، مذهبی و فرهنگی شده‌اند و به مثابه ابزاری راهبردی به خدمت اهداف دولت‌های برخوردار از این فن‌آوری به ویژه کشورهای نظام سلطه درآمده‌اند. از این رو تهدید و آسیب ناشی از برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای (فارسی زبان) بر مخاطبان در عرصه‌های ملی، مذهبی، فرهنگی، خانوادگی، سیاسی و اجتماعی و نیز بر هم زدن نظم و امنیت کشور و به مخاطره انداختن آن از اهداف گردانندگان شبکه‌های ماهواره‌ای است. از سوی دیگر در کشورجمهوری اسلامی ایران، مهم‌ترین و اساسی‌ترین معضل ماهواره تقابل پنهان فرهنگ غرب با فرهنگ دینی و چارچوب اعتقادی است. به این ترتیب میزان اقبال یاادبار مردم به شبکه های ماهواره ای به رویکرد صحیح ومنطقی رسانه ملی بر می گردد به طوری که اگر برنامه‌های شبکه‌های رادیو و تلویزیون ملی بتواند پاسخگوی نیازهای مردم باشد، وباغنی کردن برنامه‌ها، شناختن نیازهای افراد جامعه، تعلیم، آگاهی بخشیدن وتهیه برنامه هایی که به طور غیر مستقیم برآسیب شناسی ونیز آسیب های ناشی ازاستفاده ازبرنامه های مخرب ماهواره ونیز فرهنگ‌سازی و تقویت بینش دینی و سیاسی می‌توان از آثارمخرب ماهواره کاست .
به طور کلی، نقش ماهواره در تغییر ماهیت افکار عمومی پیرامون مسائل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، قابل توجه است، تصمیم‌گیری و اظهارنظر افراد در این زمینه‌ها، برخاسته از احساسات ناشی ازبرنامه های شبکه‌های ماهواره‌ای است؛ زیرا بمباران حاصل از تماشای تصاویر، قدرت تفکر و تعمق را از فرد سلب می‌کند و هم چنینروند تصمیم‌گیری او را با احساسات و عواطفی که از تماشای تصاویر به وجود می‌آیند، تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحقیق پیش رو ابعاد مختلف ماهواره، کارکردها، آسیب‌ها، و بررسی حقوق، این رسانه نوین ارتباطی و جرایم ارتکابی پرداخته است.
کلید واژه‌ها: آسیب‌شناسی، شبکه‌های ماهواره‌ای، روش‌های مقابله، جرایم ارتکابی
فهرست منابع و مآخذ
عنوان صفحه
مقدمه……………………………… الف
اهمیت و ضرورت پژوهش………………….. ب
اهداف پژوهش…………………………. ب
سوابق پژوهش…………………………. ت
پرسش‌های تحقیق……………………….. ت
فرضیه های تحقیق……………………… ت
روش پژوهش…………………………… ث
روش وابزار گرد آوری اطلاعات …………… ث
روش تجزیه وتحلیل اطلاعات …………….. ث
ساختار پژوهش………………………… ث
فصل اول: کلیات………………………. 1
مبحث اول: تعاریف ومفاهیم…………………. 2
گفتار اول: آسیب‌شناسی واهداف آن……………….. 2
الف: معنای لغوی آسیب…………………. 2
ب: مفهوم آسیب شناسی………………….. 3
پ: اهداف آسیب شناسی………………….. 4
گفتار دوم: تعریف ماهواره وکارکردهای آن ……….. 5
الف: معنای لغوی ماهواره………………. 5
ب: تعریف ماهواره…………………….. 5
پ: کارکردهای مخابراتی ماهواره…………. 5
گفتار سوم: انواع شبکه‌های ماهواره‌ای……………. 6
الف: انواع ماهواره از نظر مدار محل استقرار 6
ب: انواع ماهواره از نظر میزان فعالیت…… 7
پ: انواع ماهواره‌ها از نظر فعالیت………. 8
گفتارچهارم: پیشینه تاریخی ماهواره درجهان ،آسیاوایران 9
الف: پیشینه تاریخی ماهواره در جهان…….. 9
ب: پیشینه تاریخی ماهواره در آسیا………. 11
پ: وضعیت بهره‌برداری ماهواره در کشورهای آسیایی 13
ت: پیشینه تاریخی ارتباطات وماهواره درایران ……. 15
گفتار پنجم: مفهوم ارتباط و انواع آن…………… 17
الف: معنای لغوی ارتباط……………….. 18
ب: تعریف ارتباط……………………… 18
پ: هدف ارتباط……………………….. 19
ت: انواع ارتباط……………………… 20
ث: انواع مدل‌های ارتباطی………………. 22
مبحث دوم: معرفی شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان و کارکرد آن 23
گفتار اول: شبکه‌های خبری (سیاسی)………………. 24
الف: شبکه بی بی سی…………………… 26
ب: شبکه خبری فارسی صدای آمریکا………… 26
پ: شبکه پارس………………………… 26
ت: شبکه آزادی……………………….. 26
ث: شبکه اِن آی تی وی………………….. 27
ج: شبکه لحظه………………………… 27
چ: شبکه یاران……………………….. 27
ح: شبکه آپادانا……………………… 28
خ،د: شبکه‌های رنگارنگ و ما تی وی……….. 28
ذ: شبکه کانال یک…………………….. 28
ر: شبکه کانال جدید…………………… 29
ز: شبکه سیمای آزادی………………….. 29
گفتار دوم: شبکه‌های فیلم و سریال………………. 30
الف: شبکه فارسی وان………………….. 31
ب: شبکه من و تو……………………… 32
پ: شبکه او، آی، پی، ان……………….. 32
ت: شبکه تماشا……………………….. 33
ث: شبکه تپش…………………………. 33
ج: شبکه ایران تی، وی…………………. 33
چ: شبکه جام جم………………………. 33
ح:شبکه دیدار……………………….. .34
خ: شبکه امید ایران…………………… 34
د: شبکه ملی…………………………. 34
ذ: شبکه آی، تی، سی…………………… 34
ر: شبکه آی ،سی، سی…………………… 34
ز: شبکه اِی، اِی، اِی…………………… 35
ژ: شبکه مهاجر……………………….. 35
مبحث سوم: شبکه‌های موسیقی (نماهنگ)………… 38
الف: شبکه پن، تی، وی…………………. 38
ب: شبکه پی، ام، سی…………………… 38
پ: اِی، اِی، موزیک…………………….. 39
گفتار چهارم: شبکه‌های دینی……………………. 39
الف: شبکه جهانی اهل بیت (علیه السلام)…… 40
ب ، پ: شبکه های وصال و کلمه فارسی……… 40
ت: شبکه نجات تی، وی………………….. 41
ث: شبکه جهانی سلام……………………. 41
ج: شبکه امام حسین(ع) تی، وی…………… 42
فصل دوم: آسیب‌شناسی برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان…………………………………… 43
مبحث اول: تنزل بنیان خانواده…………….. 44
مبحث دوم: تنزل جایگاه زن در جامعه………… 52
مبحث سوم: بی خویشتن‌شدگی مخاطبان (شخصیت‌زدایی). 53
مبحث چهارم: ماهواره‌ها و تهدید امنیت ملی یک کشور 56
مبحث پنجم: ماهواره‌ها و بحران هویت………… 57
مبحث ششم: ضرر و زیان مادی به پدیدآورندگان آثار هنری 61
فصل سوم: بررسی حقوق ماهواره و نقش سازمان‌های بین‌المللی در توسعه آن……………………………. 62
مبحث اول: نگاهی کوتاه به تاریخچه حقوق ماهواره 63
مبحث دوم: اصول حقوقی حاکم بر فعالیت ماهواره در فضای جوّ 66
گفتار اول: اصل انطباق فعالیت فضایی با حقوق بین‌المللی و منشور ملل متحد………………………………………. 66
گفتار دوم: اصل عدم تصاحب و تملک فضا…………… 67
گفتار سوم: اصل میراث عمومی بشریت……………… 68
گفتار چهارم: اصل آزادی و حدود آن……………… 69
مبحث سوم: سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی…… 71
گفتار اول: شورای بین‌المللی اتحادیه‌های علوم…….. 71
گفتار دوم: سال ژئوفیزیک بین‌المللی…………….. 72
گفتار سوم: کمیته پژوهش‌های فضایی «کاسپار»………. 73
گفتار چهارم: فدراسیون بین‌المللی پژوهش فضا……… 74
گفتار پنجم: انستیتوی بین‌المللی حقوق فضائی……… 75
گفتار ششم: انجمن حقوق بین‌المللی………………. 76
گفتار هفتم: انستیتوی حقوق بین‌المللی…………… 77
گفتار هشتم: مرکز تأمین صلح جهانی از طریق حقوقی…. 78
مبحث چهارم: سازمان‌های بین‌المللی بین دُول…… 79
گفتار اول: سازمان ملل متحد…………………… 79
گفتار دوم: مجمع عمومی……………………….. 80
گفتار سوم: کمیته استفاده صلح‌جویانه از فضای جوّ (کوپیوس) 81
گفتار چهارم: کمیته کار راجع به پخش و انتشار رادیویی مستقیم با ماهواره‌ها…………………………………… 82
گفتار پنجم: اتحادیه بین‌المللی مخابره از دور……. 83
فصل چهارم: جرایم ارتکابی شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان و روش‌های مقابله با آن………………….. 85
مبحث اوّل: جرایم ارتکابی…………………. 86
گفتار اول: جرایم ارتکابی علیه منافع سیاسی در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان………………………………………. 86
گفتار دوّم: جرایم ارتکابی علیه امنیت ملی در شبکه‌های فارسی زبان 90
الف: جاسوسی…………………………. 90
ب: تحریک …………………………… 93
پ: همکاری با دولت‌های خارجی متخاصم……… 96
ت: اشاعه کذب (نشر اکاذیب)…………….. 97
ث: تحریک و اغوای مردم به جنگ و کشتار با یکدیگر 100
ج: نقشه‌برداری از اماکن ممنوعه………… 102
چ: توهین به مقدسات مذهبی…………….. 104
ح: توهین به بنیانگذار انقلاب و مقام رهبری. 106
خ: توهین به مقامات دولتی ایران……….. 107
د: توهین به مقامات سیاسی خارجی……….. 108
ذ: تبلیغ علیه نظام یا به نفع گروه های مخالف نظام 110
گفتار سوم: جرایم ارتکابی علیه اشخاص در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان…………………………………………. 112
الف: توهین ساده…………………….. 112
ب: توهین به بنیانگذار انقلاب و مقام معظم رهبری 114
پ: توهین به سایر مقامات دولتی ایران…… 115
ت: افترا (= قذف)……………………. 116
ث: اشاعه فحشا………………………. 118
ج: نقض حریم خصوصی…………………… 121
گفتـــار چهارم: جرایم اقتصادی و مالکیت فکری ارتکابی در شبــکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان
…………………………………………. 123
الف: جرایم اقتصادی………………….. 123
ب: جرایم علیه مالکیت فکری……………. 125
1ـ حمایت‌های کیفری از آثار فکری………… 125
1-1-تحقق کلاهبرداری مالکیت فکری………… 126
2-1-تحقق«انتقال مال غیر »درمالکیت فکری…. 127
2ـ سرقت آثار صوتی و تصویری…………… 127
3- نقض مجرمانه در آثار مالکیت فکری…….. 128
مبحث دوم: روش‌های مقابله با جرایم ارتکابی….. 130
گفتار اول: اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی مردم از آثار مخرب برنامه‌های ماهواره…………………………………… 130
گفتار دوم: ارتقای سطح کیفی برنامه‌های (رادیو و تلویزیون) در صداوسیما…………………………………………. 131
گفتار سوم: تأسیس شبکه ماهواره‌ای جهت مقابله با شبکه‌های ماهواره‌ای ضد انقلاب…………………………………….. 132
نتیجه‌گیری و پیشنهادات……………….. 133
فهرست منابع و مآخذ………………….. 139
مقدمه:
امروزه ماهواره‌های ارتباطی و شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای یکی از گسترده‌ترین و با نفوذترین رسانه‌ها هستند و نادیده گرفتن کارکردهای سیاسی و فرهنگی ماهواره‌ها به عنوان یکی از ابزارهای «جهانی شدن» امکان‌ناپذیر است. ماهواره‌ها در زمینه تغییرات فرهنگی و هویتی، که از مهم‌ترین نمادهای منافع ملی یک کشور هستند، نقشی تعیین‌کننده دارند. آن‌ها می‌توانند با ارائه برنامه‌های هدفمند در تغییر فرهنگ، هویت و باورهای آیینی یک ملت‌ها مؤثر باشند.
جمهوری اسلامایران نیز در عصر ارتباطات، همانند سایر کشورها در معرض برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای قرار گرفته است. با وجود قانون منع استفاده از تجهیزات ماهواره‌ای در ایران، باز هم این شبکه‌ها بینندگان خود را دارند و هر روز به تعداد این بیننده‌ها افزوده می‌شود. به‌طوری که میزان بیننده برنامه‌های ماهواره‌ای طی آذرماه سال 1387 تا آذرماه سال 1392 از 5/42 درصد به 5/46 درصد در تهران رسیده است.
در حال حاضر، در کشور ما امکان دریافت شبکه‌های ماهواره‌ای گوناگونی وجود دارد. افزایش شبکه‌های ماهواره‌ای یک روند جهانی است و محدود به شبکه‌های فارسی زبان نیست؛ اما در خصوص شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان شاهد افزایش بی‌سابقه‌ای بوده‌ایم. در چنین شرایطی هرگونه سیاستگذاری و عمل برای مقابله با ماهواره نیازمند شناخت دقیق وضعیت موجود این حوزه است.
اهمیت و ضرورت پژوهش
رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ماهواره، اهمیت و تأثیر به‌سزایی در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی بشر دارد که وسایل ارتباطات ماهواره‌ای شبکه‌های دیداری و شنیداری در تمامی کشورهای جهان این امکانات را فراهم ساخته‌اند تا اطلاعات، اخبار و غیره سایر کشورها را به یکدیگر منتقل نمایند، لیکن با توجه به توسعه گسترده این رسانه نوین ارتباطی از سویی و نیزتاثیرآن در تولید و پخش برنامه‌های مخرب و ضداخلاقی توسط عوامل و گردانندگان شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان موجبتقویت انگیزه برای نگارنده جهت بررسی موضوع و آسیب‌شناسی دقیق برنامه‌ها و جرایم ارتکابی توسط مسئولین شبکه‌های ماهواره‌ای ایجادکرد تا این مجموعه بتواند درراستای شناسایی اعمال مجرمانه ویافتن روش‌های مقابله با بزهکاران موثرباشد .
اهداف پژوهش
از آن جا که شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان با پخش برنامه‌های مبتذل و غیراخلاقی توانسته مخاطبین زیادی را به خود جلب و متأسفانه تأثیرات منفی بر خانواده‌های ایرانی به ویژه جوانان و نوجوانان وارد نماید و آسیب‌های فراوانی را در ابعاد معنوی، دینی و سیاسی به کشور وارد کند که این موضوع ضرورت انجام این تحقیق را دوچندان کرده است.
هدف از این نوشتار، بررسی جامع انواع شبکه‌های ماهواره‌ای موجود و نوع کارکرد آن و آسیب‌شناسی برنامه‌ها، شناسایی جرایم ارتکابی، روش‌های مقابله با آن جرایم بوده تا در این رابطه، به زمینه‌سازی اطلاعات درخصوص حقوق پخش ماهواره‌ای و توجه به کاستی‌های موجود در کشور سهم کوچکی داشته باشد.
ـ کمک به زمینه‌سازی اطلاعات در خصوص حقوق پخش ماهواره‌ای و توجه به کاستی‌های موجود در کشور در این خصوص.
ـ ارائه روش‌های مقابله با جرایم ارتکابی در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان.
پرسش‌های تحقیق
در این تحقیق سعی شده است با استفاده از مطالعات میدانی و بررسی‌های معموله به پاسخ سؤالات ذیل دست یافت:
1- آیا نقش نهادهای غیررسمی و غیر قضایی در کنترل برنامه‌های ماهواره‌ای یا کاهش اثرات سوء استفاده از برنامه‌های ماهواره‌ای مؤثر است؟
2- آیا حفظ و تقویت انگیزه‌های مذهبی، آموزش عمومی و ارتقاء سطح آگاهی‌های مخاطبان نسبت به آثار منفی برنامه‌های ماهواره‌ای تأثیر دارد؟
3- آیادر مصون‌سازی یا خودکنترلی مخاطبان جوان، درقبال استفاده آنان از برنامه‌های ماهواره‌ای راه‌کاری وجود دارد؟
فرضیه های تحقیق
نگارنده تلاش کرده با توجه به مطالعات و بررسی‌های انجام شده در تحقیق،می توانبه فرضیات ذیل دست یافت:
1- نهادهای غیر رسمی وغیرقضایی می توانند حسب مورد با استفاده ازکارشناسان علوم تربیتی یاافرادمجرب ومقبول جامعه نقش موثری رادرکاهش آثارسوءبرنامه های ماهواره ای وعدم استقبال عمومی ازاین برنامه هاایفاکند.
2- فرهنگ‌سازی برای افراد و خانواده‌ها جهت خودکنترلی و پرهیز از آثار سوء استفاده از برنامه‌های ماهواره‌ای موثراست.
3- ارتقای سطح آگاهی های مذهبی وبرجسته سازی قیود اخلاقی ومذهبی ازسوی اشخاص یانهادهای مقبول جوانان می تواند درمصون سازی آنان نقش داشته باشد.
روش پژوهش
در این نوشتار سعی خواهد شد با بهره‌گیری از آثار موجود در این زمینه، موضوع تحقیق را با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار داده، سپس با جمع‌بندی مطالب، پاسخ مناسبی به پرسش‌های مطروحه ارائه کرد.
