فارسی باستان: maθiøta-, *maθyah-, *maθan- (کنت، ۱۹۵۳: ۲۰۱). اوستایی: masiøta-, masyah-, masan-, mas- (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۱۵۴، ۱۱۵۵، ۱۱۵۶). فارسی میانه مانوی: meh، پهلوی اشکانی: masiøt (بویس، ۱۹۷۷: ۵۸، ۵۹). پازند: mahi, mehe, meh. فارسی نو: mahist, mih (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۲۸). ۱
[myhlyh] mihrīh: مهری
اسم. اولین زوج بشری که از کیومرث اولین نمونه‏ی انسان نخستین، زمانی که به دست اهریمن کشته شد به وجود آمدند. نام آنها به صورت‏های مختلفی آمده است: ۱- Mahl§ و Mahliy¦n§. ۲- *Malh§h و *Malh¦n¦-. M¦ry¦nah, M¦rī. M¦øy¦n§, M¦øīk. ⁺M¦øy¦nīk, ⁺M¦øīk. Mihriy¦n§h, Mihr§h. Mihriy¦n, Mihr. Miøiy¦n§, Miø¦i. Miø§n§, Miø§. *Masy¦naß, *Masyaß. Mihr§h<*Miθriya-. Mis§h<*Mi‡iya-. M¦ø§, Malh§, Mahl§ شکل‏های جدیدتر mīø§ *martiya- شکل جدیدتری از *miθriya- (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۲۳). ۶
[myhly’nyh] mihriy¦nīh: مهریانه
اسم. نام نخستین جفت انسانی در ادبیات پهلوی است. نام این دو در اوستای موجود نیامده است ولی ظاهراً در بخش‏های مفقود اوستا ذکر ایشان رفته بوده است (بهار، ۱۳۷۵: ۱۸۰). ۶
[mgwpt’n] mowbed¦n: موبدان
اسم خاص با واژه‌ی بعد اسم معنی: mowbed (اسم) + -¦n (پسوند جمع‌ساز) + mowbed (اسم) + -īh (پسوند اسم معنی‌ساز).
mowbed: از صورت *magu-pati-. پهلوی اشکانی ترفانی: maßbed (بویس، ۱۹۷۷: ۵۷). فارسی میانه کتیبه‌ای: mowbed؛ پهلوی اشکانی کتیبه‌ای: moßbed (ژینیو، ۱۹۷۲: ۲۸، ۵۷). فارسی نو: موبد.
در مورد mow- نک. -bed.mow-mard از ریشه‌ی p¦-: “پاییدن” (در مورد این ریشه نک. ¦b¦dīh). 32، ۳۳
[mgwptyh] mowbedīh: موبدی
اسم معنی. ۳۳
n
[ŠM] n¦m: نام
اسم
فارسی باستان: ریشه‏ی: n¦man- (کنت، ۱۹۵۳: ۱۹۳). اوستایی: n¦man- (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۰۶۲). فارسی میانه ترفانی و پهلوی اشکانی ترفانی: n¦m- (بویس، ۱۹۷۷: ۶۰). فارسی میانه کتیبه‏ای و پهلوی اشکانی کتیبه‏ای: n¦m (ژینیو، ۱۹۷۲: ۳۴، ۶۴). پهلوی: n¦m, n¦mīk (هرن، ۱۹۷۴: ۲۲۹). فارسی نو: نام.
[YD(B)LWN-tn’] nīdan: هدایت کردن، راهنمایی کردن، بردن
مصدر. ماده‏ی ماضی: nīd و ماده‏ی مضارع: nay-.
ایرانی باستان: ریشه‏ی: nī-/nay-: “هدایت کردن، بردن” (هنینگ، ۱۹۷۷: ۱۸۱). هند و اروپایی: ریشه‏ی *nī-/*nei-: “راهنمایی کردن، هدایت کردن، بردن” (پوکرنی، ۱۹۵۹: ۷۶۰). سنسکریت: ریشه‏ی nī-: “رهبری کردن” (ویتنی، ۱۹۴۵: ۹۰؛ مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۱۳۷). فارسی باستان: ریشه‏ی: nay-: “رهبری کردن” (کنت، ۱۹۵۳: ۱۹۳). اوستایی: ریشه‏ی nay-: “رهبری کردن، بردن” (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۴۰۲). فارسی میانه مانوی: nay-: “هدایت کردن” (بویس، ۱۹۷۷: ۶۰؛ هنینگ، ۱۹۷۷: ۱۸۱). فارسی میانه کتیبه‏ای: nīd- (ژینیو، ۱۹۷۲: ۳۷).
[YD(B)LWN-d] nay§nd: "هدایت بکنند". فعل مضارع اخباری سوم شخص جمع. ۳۸
[LA] n§: نه
ادات نفی و نهی
فارسی باستان: naiy (کنت، ۱۹۵۳: ۱۹۲). اوستایی: n©it (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۰۷۲). فارسی میانه ترفانی و پهلوی اشکانی ترفانی: n§ (بویس، ۱۹۷۷: ۳۸). فارسی میانه کتیبه‌ای و پهلوی اشکانی کتیبه‌ای: n§ (ژینیو، ۱۹۷۲: ۲۶، ۵۶). فارسی نو: نه. این واژه در متن همراه با بعضی از افعال به عنوان علامت نفی نیز آمده است. ۳۷^۳، ۴۰، ۴۱، ۴۵^۳، ۴۶، ۴۷
[nymlwc] n§m-r©z: نیم‌روز
n§m: نیم، نیمه
صفت
اوستایی: na§ma- (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۳۲). فارسی میانه ترفانی و پهلوی اشکانی ترفانی: n§m (بویس، ۱۹۷۷: ۶۴). پهلوی اشکانی کتیبه‌ای: n§m (ژینیو، ۱۹۷۲: ۲۹، ۵۹). فارسی نو: نیم.
r©z: روز
اسم
از ریشه‌ی rauk-: “درخشیدن” (در مورد این ریشه نک. r©øn). فارسی باستان: rauØah (کنت، ۱۹۵۳: ۲۰۵). اوستایی: raoØah- (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۴۸۹). فارسی میانه ترفانی: r©z؛ پهلوی اشکانی: r©z (بویس، ۱۹۷۷: ۳۸، ۶۸). فارسی نو: روز. ۳۰
[HMHTWN-tn’] nih¦dan: نهادن، قرار دادن، گذاشتن
مصدر (جعلی). nih- (ماده‌ی مضارع) + -¦d (پسوند جعلی‌ساز) + -an (پسوند مصدرساز). ماده‌ی ماضی (جعلی) nih¦d- و ماده‌ی مضارع: nih-.
ایرانی باستان: ریشه‏ی: *d¦-: “قرار دادن” + پسوند ni- (چئونگ، ۲۰۰۷: ۴۵). هند و اروپایی: ریشه‏ی *dhe-: “جا دادن، قرار دادن” (پوکرنی، ۱۹۵۹: ۲۳۵). سنسکریت: ریشه‏ی dh¦-^۱: “نهادن” (مایرهوفر، ۱۹۸۶: ۷۸۳). فارسی باستان: ریشه‌ی d¦-^۲: “قرار دادن” (کنت، ۱۹۵۳: ۱۸۸). اوستایی: ریشه‏ی d¦-: “دادن، نهادن” + پیشوند ni- (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۷۲۱). فارسی میانه ترفانی: nih- (ماده‌ی مضارع)، nih¦d (ماده‌ی ماضی) (ژینیو، ۱۹۷۲: ۲۳). پازند: nah¦dan (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۳۸). فارسی نو: نهادن، نهاد، نِه.
[HNHTWN-t] nih¦d: "بنا نهاد، گذاشت، قرار داد، نهاد، جای داد". فعل ماضی متعدی، سوم شخص مفرد. ۱۱
[nylym’n'n] Nirīm¦n¦n: نریمان
اسم خاص: nirīm¦n (اسم) + -¦n (پسوند نسبت‌ساز) “an": نسبت سام پسر نریمان. ۱۷، ۱۸
[nøstn’ YTYBWN-stn] niøastan: نشستن
مصدر. niøast- (ماده‌ی ماضی) + -an (پسوند مصدرساز). ماده‌ی ماضی: niøast-، ماده‌ی مضارع: niøīn-.
ایرانی باستان: ریشه‏ی: *had-: “نشستن” + پیشوند (چئونگ، ۲۰۰۷: ۱۲۵). هند و اروپایی: *sed-: “نشستن” (پوکرنی، ۱۹۵۹: ۸۸۴). سنسکریت: ریشه‏ی sad-: “نشستن” (مایرهوفر، ۱۹۸۶: ۶۹۲). فارسی باستان: ریشه‌ی had-: “نشستن” + پیشوند ni-: “نشاندن” (کنت، ۱۹۵۳: ۲۱۲). اوستایی: ریشه‏ی had-¹: “نشستن” + پیشوند nī: “نشستن، نشاندن” (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۷۵۳). فارسی میانه ترفانی: niøīd-, niøīy- (ماده‌ی مضارع)، niøast- (ماده‌ی ماضی) (هنینگ، ۱۹۷۷: ۱۶۹)؛ پهلوی اشکانی ترفانی: niøīÛ- (ماده‌ی مضارع)، niøast- (ماده‌ی ماضی) (گیلن، ۱۹۶۶: ۵۰). فارسی میانه کتیبه‌ای: niøīy- (ماده‌ی مضارع)، niø¦st-, niøast-: “بنا نهادن” (ماده‌ی ماضی) (ژینیو، ۱۹۷۲: ۳۸). پازند: niøastan, niø¦stan (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۴۲). فارسی نو: نشاندن، نشاند، نشان، نشستن، نشست، نشین.
b§ niøīn§d: "بنشیند". فعل مضارع اخباری سوم شخص مفرد. ۳۱
[nwk-lwc] n©g-r©z: نوروز
اسم مرکب: n©g: نو (صفت)
اوستایی: nava: “نو” (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۰۴۳). پهلوی اشکانی: nw’g: فارسی میانه: nwg (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۴۳). فارسی میانه مانوی: n©g (بویس، ۱۹۷۷: ۶۳). پازند: nu, n© (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۴۳). فارسی نو: نو. ۱۱
o-©
[’whrmzd] Ohrmazd: اورمزد، هرمزد، اولین روز ماه
اسم: ah- (ریشه‏ی: “بودن، هستن") + -ra- (گستره) + man- (ریشه‏ی “اندیشیدن")
فارسی باستان: Ahuramazd¦h (کنت، ۱۹۵۳: ۲۰۳). اوستایی: Ahura-Mazd¦h- (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۲۸۵). فارسی میانه ترفانی و پهلوی اشکانی ترفانی: o (h)rmezd (بویس، ۱۹۷۷: ۱۷). فارسی میانه کتیبه‏ای: Ohrmazd؛ پهلوی اشکانی کتیبه‏ای: h©rmazd- (ژینیو، ۱۹۷۲: ۴۵). پازند: H©rmezd (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۴). فارسی نو: هرمزد، اورمزد. در مورد ریشه‏ی ah-، man-. نک. menīdan-, ast. 1، ۲، ۲۵، ۳۰^۲، ۳۴، ۳۶، ۴۳
[’whrmzd’n] Ohrmazd¦n: هرمزدان