گوها^[۸۶] و همکاران
هریسون^[۸۷] و پرات^[۸۸]
همروچمپی
یو^[۸۹] و رایت^[۹۰]
همرمعتقد است باید با یک کاغذ سفید کار آغاز شود یعنی این که از نو فرایند را طراحی کنید در حالیکه داونپورت وشورت معتقدند باید فرآیندهای موجود را مدل‌سازی کرد‌. استفاده از رویکرد لوح سفید به اجرای BPRاز مسائلی است که به بنیادین بودن آن نسبت داده می‌شود. علی‌رغم اینکه نویسندگانی نظیر همر و چمپی‌، همر و لیندن^[۹۱]‌ مدعی‌اند BPRرویکردی لوح سفید است، مطالعه‌ی تجربی داونپورت و استودارد آشکار ساخت که سازمان‌های کمی قادر به پیروی از این رویکرد هستند. جالب اینکه داونپورت استفاده از طراحی انقلابی تغییر همراه با یک رویکرد لوح سفید و اجرای تکاملی که وضعیت کنونی را درنظر بگیرد، پیشنهاد می‌کند.پپارد^[۹۲] و بورک‌ و آرکر و بوکر ساختار عمومی روش‌های BPRرا به صورت زیر ترسیم کرده‌اند:
نمودار شماره ۲-۱:ساختارعمومیروش‌شناسی‌های مهندسی مجدد
آماده‌سازی مطالعه
تحلیل فرآیندهای کسب و کار جاری
بازطراحی فرآیندها
اجرای فرآیندهای بازطراحی شده
بهبود مستمر
ایجادچشم انداز
تشخیص و درک فرآیندهای کسب وکار موجود
بازطراحی فرآیندها
اجرای فرآیندهای بازطراحی شده
پپارد و بورک
آرکر و بوکر
همان‌گونه که از شکل پیداست آرکر و بوکر معتقدند پس از اجرای BPRبه انجام بهبود مستمر نیاز است (سعادت، ۱۳۸۸).
بستانچی دلایل نیاز به متدولوژی را بصورت زیر تعریف می کند:
- افزایش هزینه های پروژه نسبت به سقف پیش بینی شده
- افزایش مدت انجام پروژه نسبت به زمان برنامه ریزی شده
- تولید سیستم‌هایی که نیاز واقعی کاربران را برآورده نمی کنند
- ناتوانی در توسعه آتی و یا پشتیبانی مناسب سیستم
- حجم زیاد دوباره کاریها وفعالیتهای موازی و ناهماهنگ
- وجود نداشتن ساختاری مناسب برای سازماندهی اطلاعات جمع آوری شده(بستانچی، ۲۰۰۷).

۲-۱۱-۱ روش شناسی تنانت^[۹۳] و وو^[۹۴]
فاز تحلیل استراتژیک:تدوین یک چشم انداز یا مأموریت که از پایه ریزی یک استراتژی کسب و کار حمایت خواهد کرد
فاز تحلیل کسب و کار:باز اندیشی فرایند عملیاتی موجود درون زمینه‌ی استراتژی کسب و کار
فاز تحلیل فرایند کسب و کار:تمرکز بر چگونگی دستیابی به استراتژی‌های تعیین شده در فاز تحلیل فرایند کسب و کار
اجرای فرایند کسب و کار:به کارگیری منابع برای تحقق استراتژی‌هایی که در فازهای تحلیل فرایند کسب و کار تعیین شده و همچنین تأمین نیازمندی‌های جزئی تری که در خلال فاز طراحی ایجاد شده‌اند (wu&Tennnant، ۲۰۰۵).
۲-۱۱-۲ روش‌شناسی فیوری^[۹۵]‌
تشخیص نیازهای مشتریان و هدف گزینی
سنجش و نقشه‌کشی فرآیندهای موجود
تحلیل فرآیندهای کسب و کار
بهبودتطبیقی برای بهترین شیوه‌های عمل
طراحی فرآیندهای جدید
اجرای فرآیندهای بازطراحی شده (سعادت، ۱۳۸۸).
۲-۱۱-۳ روش‌شناسی کلین^[۹۶]
آماده سازی: شرکای پروژه BPRدر ابتدا سازماندهی و فعال می‌شوند
شناسایی: ایجاد مدل‌های مشتری‌گرا برای فرایند‌های کسب و کار
چشم انداز: انتخاب فرآیندها برای مهندسی‌مجدد و انتخاب گزینه‌های بازطراحی
راه حل^[۹۷]: تعیین نیازهای فنی و اجتماعی برای فرآیندهای جدید و ایجاد طرح‌های تفضیلی اجرا
تغییر شکل^[۹۸] :اجرای مهندسی‌مجدد (Klein ، ۱۹۹۴).
۲-۱۱-۴ روش‌شناسی بارت^[۹۹]
پرورش^[۱۰۰]: ‌انتخاب اعضای تیم،‌تعیین بهترین شیوه‌های عمل و شناسایی کاربردIT
طوفان مغزی هدفمند: شناسایی بهبود و جایگزین‌های بازطراحی فرایند جدید
یافتم^[۱۰۱]: انتخاب برای اجرا^[۱۰۲]، انگیزه‌مند ساختن تیم، و اطمینان از تعهد

با سطح خطای ۵ درصد
تعداد ۳۵۰ پرسشنامه در میان جامعه آماری توزیع شد که در نهایت ۲۹۴ پرسشنامه به پژوهشگر عودت داده شد که در این میان، ۲۷۷ پرسشنامه به درستی تکمیل شده بود که قابلیت تجزیه و تحلیل داشتند.
۳-۸ ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه و پرسش­نامه­ محقق­ساخته می­باشد. اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و سایت های اینترنتی برای طراحی مدل سوالات پرسشنامه بدست آمده اند تا در انتها یک پرسش نامه محقق ساخته تهیه گردد. پرسش نامه یک طرح پژوهشی، مقاله یا پایان نامه می تواند به دو صورت باشد. نوع اول پرسش نامه استاندارد است، به این معنا که این نوع پرسشنامه قبلا توسط پژوهشگران و یا صاحبنظران مورد استفاده قرار گرفته است و پایایی و روایی آن مورد تایید قرار گرفته است. نوع دوم از پرسشنامه ها پرسش نامه محقق ساخته است که در آن خود محقق اقدام به طراحی سوالات پرسشنامه برای اولین بار می نماید و در اینجاست که ابتدا باید روایی و پایایی پرسشنامه را مورد تایید قرار داد و سپس نسبت به تکمیل کامل پرسشنامه ها توسط مخاطبان اقدام نمود.. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، مصاحبه و پرسش­نامه­ محقق­ساخته می­باشد. در طراحی پرسش­نامه از مقیاس لیکرت پنج­گزینه­ای از۱ تا ۵ استفاده شد.پرسشنامه پژوهش از نوع بسته می باشد و دارای ۲ بخش است، بخش اول که ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان نظیر سن، جنسی، تحصیلات، را در نظر میگیرد و بخش دوم به سوالات اصلی پرسشنامه اختصاص دارد که داده های مورد نیاز پژوهش را بدست می دهد

۳-۹ روش گردآوری اطلاعات
ابتدا به منظور مطالعه­ مباحث نظری مرتبط با موضوع پژوهش و نیز بررسی ادبیات موضوع و پیشینه­ی پژوهش از اطلاعات مکتوب دراین رابطه شامل کتب تخصصی مربوط به، مجلات و مقالات، پایان نامه­ های مشابه و نیز اطلاعات موجود در اینترنت و بروشورها و کاتالوگ­های مربوط به موضوع پژوهش استفاده می شود و سپس مدل نظری برای درک بهتر مطالب ارائه می گردد و در پی آن جهت آزمون این مدل از پرسشنامه استفاده شده است گردآوری داده های اولیه مورد نیاز این پژوهش از طریق پایگاه های علمی معتبر و مجلات علمی پژوهشی و پایان نامه های انجام گرفته و کتب مرجع و مصاحبه با افراد صاحب نظر می باشد. سپس داده های مورد نظر از طریق پرسشنامه که مهمترین ابزار جهت گردآوری داده های جامعه این پژوهش است، جمع آوری گردید.، جهت در اختیار قراردادن این پرسشنامه به نمونه آماری ، پاره ای از پرسشنامه ها به صورت پستی و تعدادی از آنها ایمیل گردید و تعدادی از پرسشنامه ها بصورت حضوری در اختیار سوال شوندگان قرار گرفت، این پرسشنامه بصورت تصادفی در بین فارغ التحصیلان رشته کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و دانشگاه تهران، اعضای انجمن صنفی کارفرمایان و اعضای اتاق صنایع ومعادن و بازرگانی تهران در ماه های آذر، دی و بهمن ۱۳۹۳ توزیع شده است و پس از جمع آوری داده های بدست آمده با توجه به آزمون های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
۳-۱۰ بررسی پایایی ابزار اندازه گیری
قابلیت اعتماد که واژه هایی مانند پایایی، ثبات و اعتبار برای آن به کار برده می‌شود یکی از ویژگی های ابزار اندازه گیری (پرسشنامه یا مصاحبه یا سایر آزمون های علوم اجتماعی) است. مفهوم یاد شده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد. از جمله تعریف هایی که برای قابلیت اعتماد ارائه شده است می توان به تعریف ارائه شده توسط ایبل و فریسبی (۱۹۸۹) اشاره کرد: «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است.
با توجه به این امر معمولا دامنه ضریب قابلیت از صفر (عدم ارتباط) تا ۱+ (ارتباط کامل) است. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه گیری ویژگی های با ثبات آزمودنی و یا ویژگی های متغیر و موقتی وی را می سنجد.
لازم به ذکر است که قابلیت اعتماد در یک آزمون می‌تواند از موقعیتی به موقعیت دیگر و از گروهی به گروه دیگر متفاوت باشد. برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری شیوه های مختلفی به کار برده می‌شود. از آن جمله می‌توان به الف) اجرای دوباره (روش بازآزمایی)، ب) روش موازی (همتا)، ج) روش تصنیف (دو نیمه کردن)، د) روش کودر- ریچاردسون و سایر اشاره کرد
در پژوهش کنونی، به منظور بررسی پایایی ابزار اندازه گیری از روش باز آرایی استفاده شده است، این روش عبارت است از ارائه یک آزمون بیش از یک بار در یک گروه آزمودنی تحت شرایط یکسان. برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد با این روش، ابتدا ابزار اندازه گیری بر روی یک گروه آزمودنی اجرا شده و سپس در فاصله زمانی کوتاهی دوباره در همان شرایط، آزمون بر روی همان گروه اجرا می‌شود. نمرات بدست آمده از دو آزمون مورد نظر قرار گرفته و ضریب همبستگی آنها محاسبه می‌شود.
آزمون آلفا کرونباخ یا قابلیت اعتماد یا پایایی پرسشنامه یک آزمون آماری است که حاصل آن یک ضریب به نام آلفای کروبناخ می‌باشد، برای آزمون قابلیت اعتماد یا پایایی (Reliability) پرسشنامه‌ای که به صورت طیف لیکرت طراحی شده و جوابهای آن چند گزینه‌ای می‌باشند، به کار می‌رود.
(۳-۲)
دامنه ضریب اعتبار بین صفر و یک است اعتبار کمتر از ۰٫۶ معمولا ضعیف تلقی می شود دامنه ۰٫۷ قابل قبول و بیش از ۰٫۸ خوب تلقی می شود البته هر چه نزدیکتر شدن ضریب اعتبار به عدد یک بهتر است
سوال: آیا پرسش نامه طراحی شده دارای قابلیت اطمینان قابل قبولی بوده است؟
فرضیات:

1. 1. قابلیت اعتماد پرسش نامه پژوهش در حد قابل قبولی نیست. H _۰= Alpha <0.7

1. 1. قابلیت اعتماد پرسش نامه پژوهش در حد قابل قبولی است. H₁= Alpha >0.7

پس از تکمیل ۱۵ پرسشنامه آلفای کرونباخ محاسبه شد:
Cronbach’s Alpha: 0.893; Net item: 277
با توجه به اینکه آلفای کرونباخ محاسبه شده ۰٫۸۹۳ می باشد که بالاتر از ۰٫۷ می باشد و لذا فرض صفر تایید می شود که به این معنا است که قابلیت اعتماد پرسش نامه پژوهش در حد قابل قبولی است
۳-۱۱ بررسی روایی ابزار اندازه گیری
مفهوم اعتبار (روایی) به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی‌توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. ابزار اندازه گیری ممکن است برای اندازه گیری یک خصیصه ویژه دارای اعتبار باشد، در حالی که برای سنجش همان خصیصه بر روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد
به منظور تامین روایی سوالات پرسش­نامه، نظرات استادان و صاحب­نظران اخذ خواهد شد تا سوالات پرسش­نامه بتواند سنجش­کننده­ موضوع پژوهش باشد. بدین منظور روایی پرسش­نامه به صورت محتوایی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
۳-۱۲روش تجزیه وتحلیل داده ها
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده خواهد شد. در بخش آمار توصیفی ویژگی های جمعیت شناختی و اطلاعات توصیفی مربوط به متغیر های کیفی پژوهش بررسی شده و جداول و نمودار های توضیع فراوانی پاسخگویان بر اساس ویژگی های جنسیت رشته تحصیلی و غیره ارائه خواهد شد. در قسمت آمار استنباطی پژوهش جهت تعیین نرمال بودن داده های پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده خواهیم کرد و سپس از طریق آزمون T-TEST به آزمون فرضیات پژوهش می پردازیم. برای انجام محاسبات مربوط به تجزیه و تحلیل اطلاعات از بسته های نرم افزاری اس پی اس اس استفاده خواهد شد
۳-۱۳ جمع بندی
پژوهش حاضر به بررسی و شناسایی نتایج آموزش کارآفرینی و چگونگی شکل گیری سرمایه انسانی در کارآفرینی پرداخته است و از لحاظ روش پژوهش کتابخانه ای میدانی می باشد، جامعه ی آماری پژوهش، ، جامعه ی آماری پژوهش، فارغ التحصیلان رشته کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و دانشگاه تهران، دانشجویان رشته کارآفرینی موسسات فنی و حرفه ای می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه و پرسش­نامه­ می­باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ­ها از روش­های آمار توصیفی و استنباطی استفاده خواهد شد.
در فصل ۴ به تجزیه و تحلیل داده ها خواهیم پرداخت.
فصل چهارم: یافته های پژوهش
۴-۱ مقدمه
استفاده از روش های آماری در تجزیه و تحلیل کمی به دو شکل توصیفی و استنباطی انجام می گیرد و یکی از مهمترین بخش های هر پژوهش علمی به حساب می اید.استفاده از روش های آماری به روش و هدف هر پژوهش بستگی دارد.به بیان دیگر استفاده از روش های متفاوت آمار متاثر از نوع مقیاس و ماهیت و روش اجرا و گردآوری اطلاعات و هدف آن پژوهش است.
از انجا که اعداد و ارقام به تنهایی بدون معنی هستند بنابراین تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری مناسب این داده ها بایستی به اعداد و ارقام دارای معنی دار تبدیل شده و سپس مورد تجزیه و تحلیل و تعبیر درست واقع شوند.در واقع آمار یکی از مهمترین وسایل مورد نیاز هر پژوهش است و صحت و اعتبار نتایج با ان محک زده میشود.آمار توصیفی شاخص های کشیدگی و پراکندگی متغیر ها را بیان میکند و بر اساس این شاخصه ها آزمون فرضیه ها انجام میشود.به بیان دیگر آمار توصیفی فقط گروه نمونه را توصیف میکند و با بهره گرفتن از آمار استنباطی و بر اساس تئوری احتمالات درباره جامعه ی اماری قضاوت میگردد.در بخش اول این فصل متغیر های جمعیت شناسی مرتبط با جامعه ی اماری و اطلاعات توصیفی پاسخ دهندگان بررسی میگردد.در بخش دوم با بهره گرفتن از امار استنباطی و استفاده از ازمون های کولموگروف اسمیرنوف ازمون T-TEST به ارزیابی فرضیات پژوهش پرداخته میشود.بر همین اسا نتایج توصیفی و استنباطی داده های پژوهش گزارش شده و نتایج بدست امده تجزیه و تحلیل خواهند شد.تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش عبارتند از روشی که به وسیله ی ان کل فرایند پژوهش از انتخاب مسیله تا رسیدن به نتیجه نهایی مورد کنترل قرار می گیرد.
۴-۲ آمار توصیفی
آمار توصیفی شامل ویژگی های جمعیت شناختی و اطلاعات توصیفی مربوط به متغیر های کیفی پژوهش میباشد.در این بخش به مطالعه ی جداول و نمودار های توضیع فراوانی پاسخگویان بر اساس ویژگی های جنسیت رشته تحصیلی و سابقه خدمت پرداخته شده است.
جدول شماره ۴- ۱: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس

اصل ششم: راهنمایی پوششی مداوم و پی در پی راهنمایی جریان پیوسته ای از کمک به فرد است. و در تمام طول زندگی ادامه دارد  در دوران تحصیل از کودکستان آغاز و تا دانشگاه ادامه پیدا می کند. طرح واحدی دارد که به کل برنامه مدرسه پیوستگی داشته و از آن تبعیت می کند.
اصل هفتم: راهنمایی مبتنی است: بر مطالعه فرد و جامعه او البته قبل از کمک ها لازم است توانایی ها ،قدرت ها و ضعف ها ی او درک شوند. برای فهمیدن و شناختن هر دانش آموز فنون و روشهایی وجود دارد  و ممکن است از یافته های دیگر رشته ها نیز در چنین فهمی استفاده شود.

اصل هشتم:در راهنمایی گروه های زیادی کمک می کنند و هر کس در چارچوب تخصص و صلاحیت های خود از این گروه ها می توان معلمین و مشاوران ،مدد کاران اجتماعی ، والدین و… را نام برد که همگی از نزدیک در وظیفه خطیری که به عهده دارند همکاری و تشریک مساعی می نمایند.
اصل نهم:راهنمایی به دانش آموز کمک می کند تا در شناختن خود موفق گردد. توانایی های بالقوه خود را بالفعل کند در این مسیر باید به دانش آموز کمک نمود تا او مقاصد عالی حیات و ارزش های اخلاقی را بشناسد محدودیت های خود را بداند و موقعیت ها و فرصت ها را درک نماید.
اصل دهم : راهنمایی در تعلیم و تربیت سعی می کند که هر کدام از افراد را بشناسد و شخصیت بدهد و اجتماعی سازد هدف مهم راهنمایی این است که هر کدام از دانش آموزان را احیانا از اثرات نا مطلوب جمع محفوظ دارد (www/hit،۱۳۹۳).

مشاور کیست؟

مشاور به معنی اخص کلمه فردی متخصص است که می‌تواند باایجاد رابطه حسنه وبا مدد اطلاعات وتکنیک‌های که در اختیار دارد؛ به کسانی که مشکلاتی دارند کمک می‌کند تا با شناخت واقعی خود و مشکلات ، راه حل‌های منطقی برای آنها پیدا کنند. مشکلاتی که در مشاوره مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرند ممکن است در هر یک از زمینه‌های شخصی اجتماعی، خانوادگی، شغلی و حرفه‌ای یا تحصیلی باشد.

خصوصیات مشاور:

مشاور از نقطه نظر ویژگی‌های شخصیتی باید فردی معتقد، مؤمن، پرهیزکار به معنای واقعی آن باشد وبه درجاتی از خود شناسی و درک نقاط مثبت و منفی خویش نائل شده باشد. او باید صبور و شکیبا بوده، عشق به کمک و یاری رساندن به دیگران با وجودش عجین باشد او باید انسان‌ها را قطع نظر از توانائی‌ها و قابلیت‌ها و تفاوت‌های ظاهری‌شان دوست بدارد و به صرف انسان بودن محترمشان بدارد (نوابی نژاد ۱۳۸۲؛ ۱۶۷).
خصوصیات راهنما یا مشاور در موقعیت کارش تأثیر بسزایی دارد. راهنما ومشاور باید:
الف) از سلامت روانی و جسمانی برخوردار باشد و از بخل وحسد و دروغ بپرهیزد.
ب) باهوش باشد و به راحتی و صراحت وفصاحت صحبت کند و توانایی لازم برای استدلال و درک و فهم مطالب را داشته باشد.
ج) به انسان‌ها و حل مسائل و مشکلات آنان علاقمند باشد.
ه) صمیمی و مهربان و رازدار باشد.
ز) در زمینه مشاوره، روان شناسی، تعلیم و تربیت، جامعه شناسی و نیز امکانات شغلی و تحصیلی و بهداشتی جامعه آگاهی داشته باشد.
ح) متقی و خوشنام باشد و خدمت صادقانه و خالصانه به همنوع را مد نظر قرار دهد.
ط) حضور ذهن داشته باشد و بتواند سؤالات دقیق و مناسب را به موقع مطرح سازد.
ی) به مطالعه و افزایش دانش خود علاقمند باشد و بکوشد در جریان جدیدترین مطالب علمی درباره رشته‌اش قرار گیرد.
ک) در برقراری رابطه با انسان‌ها مجرب باشد وتحمل شنیدن مطالبی را که خود به آنها معتقد نیست، داشته باشد (شفیع آبادی ۱۳۸۶: ۵۲).
بنابراین مشاور یا افرادی که به عنوان راهنما سعی در یافتن راه حل مناسب جهت جذب مراجعین دارند باید دارای شرایط و خصوصیاتی باشند که برخی از آنان عبارتند از: علم و تخصص، احترام به خود و داشتن کمال، عاقل بودن و بردباری، آزاد، متدین و با تقوا، صمیمت و سازگار با محیط، رازداری، صاحب نظر بودن، واقع بین و حقیقت بین، داشتن تجربه، امانت دار، علاقمند به مراجع و تمایل به کمک به آنها، تمایل به دوست داشتن مردم، احترام به تمامی افراد انسانی، داشتن علاقه و ایمان حرفه‌ای در مشاوره، ثبات عاطفی، رشد فکری و قدرت انطباق شخص، داشتن استعدادرهبری، خوش برخورداری و داشت شخصیت گرم و دوست داشتنی، دارای وضعیت ظاهری خوش آیند (حسینی ۱۳۷۸؛ ۷۹).

ضرورت مشاوره وراهنمایی در مدارس

گر چه در این باب هنوز اختلاف نظر وجود دارد که مشاوره در مدارس راباید یک شغل تخصصی و جدا به شمار آورد یا آن را از وظایف معلمان دانست که ضمن انجام تدریس و کار با شاگردان عهده‌دار آن نیز باشند. از طرفی والدین چنین می‌پندارند که وظیفه آنهاست که فرزندان خویش را در تصمیم گیری‌ها یاری نمایند و ارشاد و هدایت کنند. افرادی نیز اعتقاد دارند که یاری خواستن از دیگران، نشانه ضعف روان و اراده است وبا همت وپشتکار می‌توان به همه مشکلات فایق آمد. علیرغم این آرا و تردیدها چنین به نظر می‌رسد دلایل زیادی وجود دارد که ما در جهت ارائه خدمات مشاوره‌ای سوق می‌دهند برخی از آنها عبارتند از:
الف): موقعیت و وضعیت بسیار پیچیده‌ای که هر فرد در دنیای کنونی با آن مواجه است پیچیدگی به هنگام انتخاب شغل بیشتر رخ می کند و تقاضا برای مشاوران تحصیل کرده و کارآزموده را مطرح می‌دارد وقتی فرد جوانی بخواهد از بین مشاغل و حرف زیادی به گزینش بپردازد با کار آسانی مواجه نیست. چه بسا اطلاعات زیادی نیاز دارد تا تصمیم گیری را آسان کند هم اکنون فراوانند مردان و زنانی که پی برده‌اند گزینش اولیه آنان با روشن بینی و مال‌اندیشی صورت نگرفته است وبا ناکامی برخورد کرده‌اند.
ب) دومین دلیل ترکیب جامعه بسیار متنوع صنعتی با آرمان‌ها و نگرش‌های آدمی است که مشاوره را ضروری می‌دارد این ضعف غالباً نادیده انگاشته می‌شود که هر فردی حق دارد به شغلی خاص بپردازد که شرایط احراز آن را دارد. دیگر نمی‌توان مدافع این امر بود که فرزندان مردان متخصص باید در مشاغل تخصصی پذیرفته شوند و فرزندان کارگران غیر ماهر همچنان در مشاغل ساده به کار بپردازند این حق هر فرد و شاید وظیفه و تکلیف اوست که وضعیت خود را بهبود بخشد و تا حد امکان پیش رود. چنین نگرشی از میراث فرهنگی ماست ممکن است ما با دادن آزمون‌هایی به شاگردان شایستگی آنها را برای اشتغال به برخی از مشاغل یا رشته تحصیلی معین کنیم اما شاگرد خود قادر نیست با این اطلاعات به انتخاب درست بپردازد زیرا در شبکه‌ای از محدودیت‌های شغلی و توقعات و انتظارات خانوادگی و آرمان‌ها و تردیدهای شخصی و موانع و مشکلات اجتماعی گرفتار است او بیش از اطلاعات نیاز به مشورت دارد.
ج) – سومین عامل از دید شاگردان مدارس متوسطه و اشتیاق شدید آنها و خانواده‌شان برای ورود به دانشگاه‌ها و مدارس عالی است این مطلب بر همگان آشکار است و نیازی به تشریح ندارد. شاگرد در طول سال‌های تحصیلی و دوره راهنمایی و متوسطه باید به رشته‌هایی روی آورد که با استعداد و توانایی و خصایص او متناسب باشند و در زندگی آتی او دارای ارزش شوند اما تعیین چنین ارزشی آسان نیست. شاگردان غالباً در تنگنای بین ارزش‌های شخصی خویش و تجارب درسی و کلاسی با ارزش‌های والدین ومحدودیت‌های جامعه گرفتارند و نمی‌دانند چه باید بکنند. از این رو دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند. پیچیدگی اوضاع اجتماعی واقتصادی و محدودیت‌های ورود به دانشگاه‌ها به این اضطراب‌ها می‌افزاید. والدین و معلمان خود می‌دانند که درک چنین پیچیدگی و یا اثرات آن بر فرد کار ساده‌ای نیست شاید به مشاور ی نیاز باشد که تحصیلات خاص و تجارب او بتواند در این معضل راه گشا و رهنمون افتد.
د) – چهارمین عامل و انگیزه برای استقرار مشاوره تخصصی تغییرات سریعی است که در راه‌ها و روش‌های زندگی ما در عصر صنعتی و تکنولوژی روی می‌دهند. جامعه شناسان و نویسندگان زمان کنونی را عصر اضطراب نامیده‌اند. هر چند آمار دقیقی در دست نیست که در این زمینه به مقایسه بین قرون و اعصار بپردازیم و اصولاً ممکن نیست فراوانی‌های عصبی واضطرابی هر قرن را در حیطه اندازه‌گیری وسنجش قرار داد تا مقایسه میسر می‌گردد اما شکی نیست هر قدر زندگانی پیچیده‌تر می‌شود وهر اندازه صنعت وتکنولوژی پیش می‌رود و به همراه آن تغییرات رخ می‌دهند نتایج و اثرات آنها بر اعصاب وروان فرد، فشار بیشتری وارد می‌کنند که گاه به مشاوره و روان درمانی نیاز پیدا می شود. نهایتاً باید گفت که راهنمایی ومشاوره در مدارس یک ضرورت گریز ناپذیر است. (پیبسون؛میشل؛ ترجمه ثنایی. ۱۳۸۸،۲۷۸،۲۷۹).

هدف مشاوره تحصیلی :

منظور اصلی راهنمایی آن است که هر نوع کمکی را که فرد برای نیل به حداکثر رشد و نمو و پیشرفت خود نیاز دارد به او بدهد و بر مبنای این تأکید است که عنوان مشاور جایگزین راهنما گردید وجریان کار کردن با فرد مشاوره نامیده شد ادراک کامل شخص از خود موجب پختگی بیشتر او می‌شود و در نتیجه مشاوره نه تنها فرد را قادر به حل مشکلات آنی خود می‌گردد بلکه توانایی بهتر و بیشتر نیز برای حل مشکلات غائی در او به وجود می‌آید. ضمناً مشاوره با کمک به افراد در گسترش برنامه جدید آموزش و پرورش دبیرستان‌ها سهم بسزایی داشته ومقام مهمی را در برنامه مدارس اشغال کرده است (نیکزاد، مهرآرا ۱۳۸۷، ۱۶۵).
رابطه سنتی بین فرد یاری رسان و مراجع نمونه‌ای از روابط نابرابر قدرت در جامعه است مراجع نیاز به کمک دارد زیرا او به نوعی در شرایط پایین‌تری قرار دارد و افراد یاری رسان در موقعیت برتری قرار دارند زیرا دانش لازم را داشته و توانایی درک دیگران را دارند هم چنین از شخصیت خوب و سازمان یافته‌ای برخوردارند و بیشتر از طبقه متوسط اجتماعی هستند در حالی که بیشتر مراجعان از طبقه پایین جامعه می‌باشند (هیلی^[۲۱] یکی از مهم‌ترین وظایف مشاوره را به حداقل رساندن این تفاوت ونابرابری در فرایند مشاوره می‌داند) پرهیز از پوشش‌های خاص و عدم استفاده از اصطلاحات تخصصی و حضور در جامعه به ویژه ارائه روش‌های مشاوره مبتنی بر اجتماع از مواردی است که به کاهش تفاوت کمک می‌کند (رزاقی ۱۳۸۹؛ ۸).
اهداف مهم برنامه راهنمایی مشاوره در دوره ی راهنمایی تحصیلی را می توان در قالب زیر جمع بندی کرد:
- رشد و تعالی استعداد های بالقوه افراد :هدف اصلی تعلیم و تربیت ایجاد زمینه ی مناسب جهت شکوفایی استعداد های بالقوه ی انسانها است. بنابراین: شخص برای رسیدن به این مرحله نیازمند ارتباطی تعالی بخش است ارتباطی که منجر به خویشتن پروری شود. در فرایند رشد همه جانبه نیازمند تلاش و کوشش درونی و مساعدت فکری و عقلی از صاحبان دانش و خرد می باشیم . تعلیم و تربیت در راهنمایی و هدایت بشر به سوی کمال وظیفه دارد که از طریق ارائه ی راهنمایی و مشاوره زمینه ی رشد و شکوفایی را فراهم سازد. این امر مهم در دوره ی راهنمایی تحصیلی دارای اهمیت ویژه ای است زیرا شخصیت فراگیران این دوره به سرعت در حال تکوین می باشد بنابراین :آنان بیش از هر زمان دیگر نیازمند راهنمایی و مشاوره هستند.
- بهبود فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری :مهارت تصمیم گیری یکی از مهارت های اساسی زندگی می باشد زیرا زندگی سراسر با موقعیت های تصمیم گیری آکنده است بنابراین: پرورش مهارت تصمیم گیری به عنوان یک هدف اصلی در آموزش و پرورش مورد توجه می باشد برای تقویت و بهبود آن باید دانش آموزان یاری شوند تا یاد بگیرند که چگونه تصمیم گیری کنند اقدام راهنمایی و مشاوره نیز در جهت تسهیل فرایند تصمیم گیری قرار می گیرند.
- کمک به افراد برای شناخت علایق و توانایی های خود: انسان ها برای بهره گیری از خرد و اندیشه ی خود در زندگی نیازمند خود شناسی هستند  و این امر مهم  در جریان تعلیم و تربیت جایگاه خاصی دارد انسان اول باید به خود شناسی برسد بعد به اساس توانایی های خود به شناخت محیط اطراف بپردازد یکی از اهداف راهنمایی و مشاوره کمک به افراد جهت خود شناسی است.  شناختی مبتنی بر آگاهی از همه ی ابعاد وجود ی خود به عبارتی خود شناسی به معنای شناسایی، توانمندی ها و محدودیت ها خود است(اینترنت،۱۳۹۳).

هدایت تحصیلی در دبیرستان

راهنمایی تحصیلی در دبیرستان دو نقش دارد : یکی نقش جبرانی و دیگری موضوع طرح ریزی برای ادامه ی تحصیل در دانشگاه یا انتخاب شغل . در مورد انجام نقش جبرانی ، مشاور باید در صورتی که دانش آموز رشته ی تحصیلی نامناسبی انتخاب کرده است ، او را کمک کند تا برابر مقررات مدرسه ، که در این مورد معمولاً انعطاف پذیر است ، تغییر رشته دهد . موضوع دیگری که در راهنمایی تحصیلی در این دروه از اهمیت خاصی برخوردار است ، طرح ریزی برای ادامه ی تحصیل یا انتخاب شغل پس از آموزش متوسطه است . در این مورد مشاور باید اطلاعات وسیع و دقیق در زمینه مشاغل مختلف و رشته های تحصیلی دانشگاه ، و مؤسسات آموزش عالی و ضوابط و چگونگی ورود به هر یک را دراختیار دانش آموزان بگذراند و آنان را برای تصمیم گیری مناسب در این که به دانشگاه بروند ویا پس از آموزش متوسطه به انتخاب شغل بپردازند ، یاری برساند. دانش آموزان در تحصیلات متوسطه باید از مشاوران راهنمایی در مورد رفتن به دانشگاه یا اشتغال به حرفه کمک بگیرند. گاه طرح ریزی برای رفتن به دانشگاه مناسب فرد نیست و گاه نیز هدف های حرفه ای نیاز به تحصیلات دانشگاهی ندارد. (اینترنت،۱۳۹۳).

ویژگی‌های مشاور از دیدگاه اسلام:

1. 1. عالم و درستکار باشد: «شاوروالعلماءالصالحین» با دانشمندان صالح مشورت نمایید پیامبر (ص).

1. 1. بر خود کنترل داشته باشد «با پرهیزکاران وکسانی که بر نفس خود شرکت دارند مشاوره کنید» پیامبر (ص).

۳- عامل باشد «اگر مشاور به مطلبی اشاره کند باید چنان باشد که اگر در آن مقام قرار گرفت خود به آن عمل کند» پیامبر(ص).

4. 4. صاحب تجربه باشد « کسانی که با آنها مشورت می‌کنید صاحبان اندیشه و علم و دارندگان تجربه و دوراندیشی باشند» حضرت علی (ع).

4. 4. صاحب اندیشه باشد «هر کس که با صاحبان اندیشه مشورت نماید به راه خیر رهنمون گردد» حضرت علی (ع).

4. 4. راز دار باشد « مشاور را از سر خود آگاه می‌کنی و آگاهی او مانند آگاهی تو می‌شود، آن گاه مشاور آن را می‌پوشاند و نگه می‌دارد و رازدار است» امام صادق (ع).

۷ . امانتدار باشد «کسی که با او مشورت می‌نمایید امانتدار است، اگر صلاح بداند به موضوع اشاره می‌کند و اگر نه مشاور ساکت می‌ماند» پیامبر (ص).

8. 8. بخیل، ترسو، نادان، لجوج و دروغگو نباشد (غلامی ۱۳۸۷).^[۲۲]

اهم وظایف مشاوران دوره متوسطه به شرح ذیل :
آشنا کردن دانش آموزان و خانواده های آنان با ساختار نظام آموزش و پرورش (اهداف، شاخه ها، رشته ها و برنامه ها) و ضوابط انتخاب رشته.
ایجاد زمینه های لازم برای بالا بردن سطح آگاهی های دانش آموزان نسبت به ویژگی ها، تواناییها و محدودیت های فردی.

۲- تأمین نیروهای انسانی بالنده برای سازمان

۳- هماهنگی منابع انسانی در جهت تحقق اهداف بلند مدت سازمان
۴- تأمین منابع انسانی با حداقل هزینه
۵- فراهم نمودن هزینه لازم برای تحقق سایر اهداف مدیریت منابع انسانی (دعائی،۱۳۷۴).
علل عدم برنامه‌ریزی نیروی انسانی
برنامه‌ریزی نیروی انسانی ضرورتی انکار ناپذیر برای سازمان‌های امروزی است. در سبز فایل به مقوله برنامه‌ریزی نیروی انسانی در سازمان‌ها توجه ویژه‌ای شده است. از این رو در میان سازمان‌های نوین کمتر سازمانی را می‌بینیم که از این موضوع غفلت نموده باشد. علل عدم برنامه ریزی نیروی انسانی به دلایل مختلفی در سازمانها ممکن است به وقوع بپیوندد که عمده‌ترین آنها عبارتند از:
۱- نبود متخصصان برنامه ریزی نیروی انسانی
۲- نبود دید استراتژیک در سازمان
۳- توجه کمتر به نیروی انسانی تا منابع مالی (یاراحمدی، ماهنامه مدیریت).
موانع اجرای برنامه‌ریزی منابع انسانی
بررسی‌ها در سازمان‌های مختلف نشان داده است که در مسیر اجرای برنامه‌ریزی منابع انسانی موانع و مشکلات زیادی بروز می‌کند که عدم توجه به آن می‌تواند در توفیق اجرای برنامه‌ریزی منابع انسانی تأثیر نامطلوبی داشته باشد. عمده این موانع به شرح زیر است که شناخت و آگاهی مناسب آنها و تلاش و کوشش در جهت رفع و یا به حداقل رساندنشان می‌تواند زمینه کامیابی اجرای برنامه‌ریزی منابع انسانی را فراهم آورد.
۱- بدبینی نسبت به برنامه ریزی و مقاومت واحدهای عملیاتی (عدم پیوند بین مباحث تئوریک و عملیات واحدهای اجرایی)
۲- عدم ارتباط بین فعالیت‌های مختلف در فرایند برنامه ریزی
۳- تضاد و تعارض در منابع انسانی
۴- استفاده از فنون نامناسب برنامه ریزی
۵- پیش بینی آینده منابع انسانی براساس خط روند گذشته بدون توجه به نیازها و الزامات آینده
۶- عدم توجه به جنبه‌های کیفی (توسعه مهارت‌های خاص و عملکرد بالقوه افراد)
۷- نگرش به برنامه ریزی منابع انسانی بعنوان یک موضوع اجرایی کوتاه مدت (طالبیان، ماهنامه تدبیر).
سیستم‌های اطلاعاتی منابع انسانی و برنامه‌ریزی نیروی انسانی
مسلماً مشخص ساختن سیستم اطلاعاتی منابع انسانی نخستین و مهمترین رویکرد موفقیت آمیز مدیریت نیروی انسانی است. به عقیده کارشناسان برنامه ریزی نیروی انسانی اطلاعات را باید به منزله کلید استراتژی در برنامه ریزی نیروی انسانی دانست. موجودی نیروی انسانی، تقاضا و عرضه آن در آینده را می‌توان به وسیله سیستم اطلاعات منابع انسانی تعیین کرد. باید توجه داشت که هدف سیستم‌های اطلاعاتی منابع انسانی برنامه ریزی برای سازمان نیست، بلکه سازمان و مدیریت را در برنامه‌ریزی انسانی کمک می کند (یاراحمدی، ماهنامه مدیریت، ص۳).
با عنایت به مطالب مطروحه سیستم اطلاعاتی منابع انسانی در واقع یک روش سازمان یافته جمع‌ آوری، نگهداری و ارائه اطلاعات به مدیران به منظور تصمیم‌گیری در امور چهارگانه مدیریت منابع انسانی می‌باشد. چنین سیستمی می‌بایست دارای مشخصاتی به شرح زیر باشد:
الف – به روز و به موقع ؛ اطلاعات آن به روز باشد و به موقع در اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد.
ب – صحیح و دقیق ؛ سیستمی دارای اطلاعات صحیح و دقیق باشد.
ج – مربوط و مورد نیاز ؛ اطلاعات سیستم باید مربوط باشد و همچنین مورد نیاز مدیران سازمان باشد.
د – سریع ؛ سیستم باید به گونه‌ای باشد که کلیه اطلاعات مورد نیاز برای هر نوع تصمیم‌گیری را به طور سریع در اختیار قرار دهد.
سیستم اطلاعات منابع انسانی در واقع یک نظام اطلاعاتی رایانه‌ای معمولی است که در مدیریت امور کارکنان و منابع انسانی به کار می‌رود. هر نظام اطلاعاتی منابع انسانی به طور منطقی یک سیاهه یا لیستی از شغل‌ها و مهارت‌های موجود در سازمان است که از مجموعه‌ای از داده‌های منظم، قابل اتکا و معتبر برای کاربری در برنامه‌ریزی نیروی انسانی تشکیل شده است. این سیستم بعنوان ابزاری کارا مدیران را قادر می‌سازد تا برای بهره‌گیری از منابع انسانی سازمان، هدف‌هایی بر پا دارند و میزان کامیابی در رسیدن به این هدف‌ها را تعیین کنند. سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت همانند برنامه‌ریزی نیروی انسانی از اهمیت استراتژیک در سازمان برخوردار است، از این رو باید آن را بعنوان لازمه‌ای استراتژیک در سازمان‌ها در نظر گرفت (میرسپاسی،۱۳۸۵).
بخش سوم:
برنامه‌ریزی استراتژیک منابع انسانی
مقدمه
اگر سرمایه‌های یک سازمان را ( پول، اطلاعات، امکانات و تجهیزات) در نظر بگیریم، درمقوله مدیریت، اداره کار ها چندان سخت نیست. ولی در مورد نیروی انسانی فرق می کند . اگر نیروی انسانی بدون روحیه و ضعیف باشد ما قادر نخواهیم بود سازمان را اداره کنیم.
اهمیت نیروی انسانی برای سازمان بسیار زیاد است اگرچنین نباشد کل برنامه های سازمان ازبین می رود، چون مهمترین بخش دارایی سازمان همان نیروی انسانی است.
مقوله یا موضوع نیروی انسانی در سازمان در واقع یک سیستم است که ورودی ، فرایند- خروجی و باز خور هم دارد وزیر سیستم های آن نیز عبارتند از:
۱) برنامه ریزی
۲) کارمند یابی
۳) آزمون
۴) استخدام
۵) آموزش و توسعه نیروی انسانی
۶) ارزیابی عملکرد
۷) جبران خدمت
۸) سلامت وایمنی(نگهداری)
هماهنگ کردن این زیر سیستم ها با هم یکی از چالش های نیروی انسانی است مانند یک گروه موسیقی که یک رهبردارد وتک تک افراد مسئولیت یک ساز را بر عهده دارند (اینترنت برنامه‌ریزی استراتژیک منابع انسانی).
در نیروی انسانی هر فردی مسئولیت خاص خود را بر عهده دارد که این مسئولیت باید در جهت وبه دنبال هدف معین ومشترکی باشد.
دومین چالش، هماهنگی بخش نیروی انسانی با سایر سیستم ها در سازمان(مانند بخش مالی- تولید- بازار یابی و …) است.
چالش سوم استراتژی های بالا دستی است وکسانی که روی سازمان تأثیر می گذارند.
برای پاسخ گویی به این چالش ها باید یک الگو داشته باشیم که الگوی مدیریت استراتژیک نیروی انسانی می باشد.
اگر استراتژی کلی یک سازمان توجه به مشتری باشد ما نمی توانیم بگوییم که استراتژی نیروی انسانی فقط به فکر کاهش هزینه ها باشد بلکه باید مشتری مداری نیز باشد.
یک جریان مانند محیط و نیز نیروهای نهادی که هر دو روی سازمان تأثیر دارند هم قابل اغماض نیستند . نیروهای نهادی مانند حاکمیت و خط مشی ها می باشد که به دولت و حاکمیت بر می گردد، که اگرچنین باشد، کل سازمان هماهنگ می شود. خط مشی های دولتی یا حاکمیت باید و نباید های محدود کننده هستند که به منافع عمومی توجه دارند. ولی بخش خصوصی چنین نیست، بلکه بیشتر منافع فردی خودرا در نظر می گیرد. مقوله نیروی انسانی از قدیمی ترین مقوله های مدیریت می باشد.دوره های زندگی انسانها را به چند بخش می توان تقسیم کرد:

1. 1. دوره شکار : یک نفره یا دونفره : موضوع اداره نیروی انسانی ساده بوده است.

1. 1. عصر کشاورزی : کارجمعی وروابط استاد - شاگردی وآموزش صورت می‌گرفت.

1. 1. عصر صنعتی : تیم های بزرگ وارد می شوند، تخصص و کار گروهی وتقسیم کار مطرح می شود.

1. 1. عصر فرا صنعتی: عصر اطلاعات که توجه بیشتر به نیروی انسانی وحقوق آن و برنامه های راهبردی مطرح می شود و از ۱۹۸۰ میلادی به بعد مطرح شده است.

1. عصر خرد و دانش: در حال حاضر انسانها با میزان دانش وفرهیختگی سنجیده می‌شوند (وردی نژاد،۱۳۸۹).

خواص غذایی نوروزک
در دانه این گیاه پایا مواد مختلفی نظیر روغن، پروتئین، فیبر، رطوبت، خاکستر و اسیدهای چرب اندازه گیری و شناسایی شده است. مغز دانه آن حاوی ۵۰ تا ۵۶ درصد روغن و ۳۲ درصد پروتئین است که برای طباخی و خام خواری انسان مطلوب است. طباطبایی [۳۵] با بررسی اثرات آنتی‌اکسیدانی اسانس و عصاره گیاه نوروزک بیان میکند، به جای افزودنیهای شیمیایی برای نگهداری مواد غذایی میتوان از عصاره گیاه نوروزک استفاده نمود.

جمع‌ آوری بذر نوروزک توسط ساکنین محلی و تغذیه از آن به عنوان آجیل نشان میدهد که ارزش غذایی این گونه برای ساکنین محلی شناخته شده است. پوست دانه نوروزک حاوی مواد موسیلاژی یا پلی ساکاریدی همراه با مقداری پکتین میباشد. پوشش موسیلاژی از ارزش غذایی بالایی برخوردار می‌باشد و در تهیه غذاهای کم انرژی و در صنایع غذایی و دارویی کاربرد فراوان دارد [۳۰].
مهم‌ترین کاربرد دانه در قدیم در منطقه کاهک سبزوار به عنوان افزودنی نان بوده است، چرا که اضافه کردن آن به آرد سبب بهبود طعم و ماندگاری نان نسبت به نان معمولی می‌شود. این ویژگی به موسیلاژ، پکتین و روغن دانه مربوط می‌شود. این مواد از بیات شدن نان جلوگیری میکند [۱۶].
رنگ و بوی این روغن طی چند ماه نگهداری در شرایط محیط تغییر نمی‌کند. اندیس پراکسید صفر چند ماه پس از استخراج روغن به دست آمده، نمایانگر مقاومت در برابر تندی و عوامل اکسید‌کننده است. مقایسه ویژگی این روغن با دانه سویا که به محض استخراج دارای پراکسید می‌باشد، بسیار جالب توجه است. در مجموع اندیس پراکسید بسیار پایین، مقدار کم اسیدهای چرب آزاد و وجود آنتی‌اکسیدان قوی در دانه سبب افزایش ماندگاری روغن دانه نوروزک نسبت به روغن دانه های دیگر می‌شود، از طرفی نیاز به افزودن رنگهای سنتزی ندارد، چون خود روغن دارای رنگ شفاف است [۳۳].
همچنین برخلاف روغنهای نباتی دیگر، در آزمایشهای فیتوشیمیایی هیچ نوع ماده سمی مانند قندهای نفخآور، گلیکوزیدهای سیانوژیک و آلکالوئیدها مشاهده نشده است. این در حالی است که سویا حاوی مواد نفاخ است و پنبهدانه دارای موادی است که سبب عقیم شدن دام و انسان میشود. میزان پروتئین در دانه کامل بیش از ۱۹ درصد و در مغز دانه حدود ۳۲ درصد گزارش شده است که این رقم از نظر کمی قابل ملاحظه است [۳۳].
پروتئین دانه نوروزک فاقد مواد نفخ‌زا آنتی‌پپسین، آنتی‌تریپسین و گلیکوزیدهای سیانوژن میباشد. به همین دلیل هزینه های استخراج و آمادهسازی پروتئین این دانه به مقدار زیادی کاهش مییابد. همچنین قرابت زیاد بین اسیدآمینه در دانه نوروزک و شیر وجود دارد، بنابراین می‌تواند در تهیه شیر خشک مورد استفاده قرار گیرد [۳۳].
ضریب هضم پروتئین دانه نوروزک بسیار بالا است. از مهم‌ترین فاکتورهای ارزیابی مربوط به پروتئینهای گیاهی در تغذیه انسان فاکتور ضریب هضم است که در پروتئین خام دانه نوروزک بیش از ۹۰ درصد میباشد. حال آنکه این ضریب در سویا کمتر از ۳۰٪ است. بنابراین می‌توان پروتئین خام این گیاه را بدون هیچگونه فرایندی در نغذیه انسان و تهیه فراوردههای گوشتی از قبیل سوسیس و کالباس استفاده نمود [۳۳].
تنوع ژنتیکی
تنوع آب و هوا و شرایط اکولوژیک مختلف، باعث تنوع و غنای گیاهان دارویی در سراسر ایران شده است. بررسی تنوع ژنتیکی در گیاهان از جنبه‌های مختلفی حائز اهمیت است. پیش شرط استفاده از ذخایر توارثی، شناسایی و مطالعه تنوع ژنتیکی صفات مختلف در آنهاست. کاهش تنوع ژنتیکی علاوه بر اینکه بازدهی برنامه اصلاحی را کاهش می‌دهد، باعث ایجاد یکنواختی ژنتیکی در مزارع و آسیب‌پذیری شدید محصولات کشاورزی، در برابر آفات و بیماریها و تنش‌های محیطی میگردد. خویشاوندان وحشی و بومی، یک منبع بالقوه و با ارزش از تنوع ژنتیکی هستند که اخیراً توجه به‌نژادگران به آن معطوف شده است [۱۲].
مهم‌ترین عیب استفاده از جمعیت‌های بومی گیاهان دارویی، ناهمگن بودن جمعیتها از نظر مورفولوژیک، فنولوژی و ترکیبات شیمیایی می‌باشد. در صورتی که بخواهیم یک گیاه دارویی جدید را وارد صنعت کنیم دو روش وجود دارد: روش اول استفاده از گیاهان در رویشگاه طبیعی، که در این روش در حد متناسب با پتانسیل تولید، بهره‌برداری از گیاهان موجود در رویشگاه انجام میگیرد. اما با توجه به ناهمگنی جمعیتهای گیاهی و حضور انواع تیپ‌های مختلف شیمیایی، باید با بررسی تنوع موجود در طبیعت و تهیه نقشه‌های پراکنش تیپهای شیمیایی، رویشگاههای واجد تیپ مورد نظر مشخص گردد [۵۵].
اما در این روش میزان تولید تیپ شیمیایی مورد نظر کم بوده و به صورت بلند مدت جوابگوی بازار نخواهد بود. به منظور بهره‌برداری پایدار و حفاظت از ذخایر ژنتیکی گونه های دارویی بایستی از روش دیگری استفاده شود. بنابراین این ضرورت احساس میشود که نسبت به اهلی سازی و وارد نمودن گونه های مذکور به سیستمهای کشاورزی اقدام نمایند [۵۵]. انتخاب بهترین تیپ شیمیایی در بین جمعیتهای طبیعی هر گونه از گیاهان دارویی، اولین، مهمترین و البته پرهزینهترین مرحله در طی روش دوم (اهلی سازی گیاهان) میباشد [۹۱].
اطلاعات درباره ساختار ژنتیکی جمعیتهای گیاهان دارویی کم است، ولی آگاهی از خصوصیات فنوتیپی و فیتوشیمیایی که خصوصاً در ارتباط بیواسطه با ساختار مذکور قرار دارند، سرعت انتخاب را افزایش داده و کارایی آن را بالا میبرد. تنوع زیاد در جمعیتهای وحشی گیاهان دارویی باعث شده است که انتخاب جمعیت یا تک بوته از میان این جمعیتها، پر استفادهترین روش اصلاحی در فرایند اهلی ساختن و زراعی کردن آنها باشد. در روش رایج، گیاهان از مناطق اکولوژیک متفاوت جمع آوری شده و از نظر ویژگیهای ژنتیکی (مورفولوژیک، مولکولی، سیتوژنتیک و فیتوشیمیایی)، کاملاً مورد بررسی قرار میگیرند. بهینه سازی تولید بر پایه این بررسی (انتخاب ژنوتیپ برتر) سنگینترین و پرهزینهترین مرحله است. به همین دلیل بهتر است که فرایند مذکور با همکاری کشت و صنعتها و بهطور تخصصی انجام گیرد [۹۵].
ضرورت حفظ ذخایر ژنتیکی
با توجه به افزایش جمعیت و به دنبال آن بالا رفتن نیازهای غذایی، دارویی، بهداشتی و … نقش گیاهان در برآورده کردن این نیازها بسیار حائز اهمیت است. در مواجهه با این نیازها حفظ و ذخیره منابع ژنتیکی گیاهی از سراسر جهان لازم و ضروری است. دخالت انسان در طبیعت، چرای بیرویه دام، از بین رفتن جنگلها و توسعه راه ها و شهرسازی دلیلی بر حذف این منابع ژنتیکی با ارزش از این کره خاکی است [۳۰].
امروزه مسئله حفاظت از گونه های دارویی و معطر به دلیل گرایش به گیاه درمانی و بازار رو به گسترش گیاهان دارویی مورد توجه زیادی قرار گرفته است. بررسی ها نشان میدهد هنوز بخش عظیمی از گونه های دارویی و معطر از طبیعت جمع آوری میشود که موجب تخریب بیرویه جمعیتهای وحشی این گیاهان شده است [۷۵].
طبق برآوردها ۳۴۰۰۰ گونه گیاهی یا ۸ درصد فلور گیاهی جهان در معرض خطر فرسایش و تخریب قرار دارند. مهمترین عواملی که باعث انقراض گونه های دارویی شدهاند از بین رفتن و تخریب رویشگاهها و تبدیل شدن رویشگاهها به زمینهای کشاورزی، سیستمهای مدرن کشاورزی، روش های ناپایدار برداشت و برداشت بیرویه و غیر کنترل شده میباشد [۷۵ و ۸۵].
البته همهی گونه های گیاهی و دارویی به یک نسبت در معرض انقراض قرار ندارند. در واقع گونه های دارویی که بیشتر مورد توجه بازار هستند، کلیه گونه های وحشی که نیازهای اکولوژیکی خاص و در نتیجه دارای پراکنش محدود هستند، سرعت تکثیر و رشد کندی دارند و اندامهای تولید مثلی آنها (گل، میوه و بذر) یا اندامهای مستقر کننده آنها مانند ریشه ها و ریزومها، مصرف دارویی داشته باشند، در اثر برداشت بیرویه بیشتر در معرض خطر انقراض میباشند [۶۹؛ ۷۶ و ۸۵].
خوشبختانه در چند دهه اخیر شاهد تلاشهای جدی از طرف سازمانهای بین المللی به منظور جلوگیری از انقراض گونه های گیاهی هستیم. از جمله عملکردهای انجام شده در زمینه نگهداری گونه های گیاهی، ایجاد بانکهای ژن گیاهی و نگهداری بذور گیاهان در شرایط مناسب برای میانمدت و یا زیر صفر برای مدتهای طولانیتر میباشد [۱]. در شرایط یاد شده، بذرها پس از مدتی قوه نامیه خود را از دست میدهند که برای جلوگیری از نابودی آنها، نیاز به بازکشت بذور میباشد.
در برخی از گونه ها، بویژه گونه های جنگلی، مدت زمان لازم برای تکمیل رشد رویشی و شروع بذردهی بسیار طولانی است. علاوه بر این برخی بذور قوه نامیه کمی دارند یا اینکه به سرعت قوه جوانه زنی خود را از دست میدهند. از دیگر فعالیتهای حفاظتی، ایجاد باغهای حفاظتی، ایجاد باغهای گیاهشناسی و مناطق حفاظت شده در عرصه های طبیعی میباشد [۳۰].
در اصلاح نباتات به طور عمده راه و روشهایی مورد نظر است که با به کار بستن آنها صفات مشخصی در گیاه تقویت میگردد یا محصولی با کیفیت و کمیت مطلوبتر به دست میآید. علاوه بر این ممکن است هدفهای دیگری نیز چون به دست آوردن گیاهان مقاوم در مقابل آفات و بیماریهای خاص، زودرس کردن محصول، انطباق دادن گیاه مورد کشت با مکانیزاسیون پیشرفته و هدفهای مشابه آن نیز مد نظر باشد [۲].
با توجه به این مطلب هدف از اصلاح گیاهان دارویی نیز افزایش کمیت و کیفیت آن دسته از مواد موثره در این گیاهان است که در صنایع دارویی، غذایی و عطر سازی اهمیت خاصی دارند. اما در این راه مراحل بسیاری وجود دارند که اولین و مهمترین آنها جمعآوری ذخایر ژنتیکی گیاه مورد نظر، حفظ و نگهداری کلکسیون تعیین خصوصیات و تنوع ژنتیکی نمونه های جمعآوری شده میباشد. بنابراین در حال حاضر نگهداری ذخایر توارثی و جلوگیری از فرسایش و انقراض این گونه ها به ویژه گونه های بومی، از اهمیت ویژهای برخوردار است [۴].
منابع ژنتیک گیاهی ایران، در سه ناحیه فیتوجغرافیایی به شرح زیر پراکنده شدهاند [۸۵] :
۱-ناحیه ایران و توران (Irano-turanian Region): این ناحیه شامل نواحی مرکزی، شرقی و غربی ایران است که اختلافات دمایی باعث شده که فلور متفاوتی را در خود جای دهد.
۲-ایالت اگزینو-هیرکانین (Euxino-Hyrcanin Province): این ایالت شامل دامنه شمالی کوههای البرز و منطقه خزری و جنگلهای ارسباران میباشد. رطوبت نسبتاً بالای هوا و دمای مناسب در زمستان، باعث شده است که تعداد زیادی از گونه های جنگلی را در خود جای دهد.
۳-ناحیه صحرای سیندیان (Saharo-Sindian Region): فلور زیر استوایی، شامل منطقه جنوب کشور که از نظر تعداد گونه بسیار فقیر میباشد.
ایران کشوری بزرگ با اقلیمهای متنوع و گوناگون است، این گوناگونی در شرایط آب و هوایی سبب به وجود آمدن محیطهای بسیار مناسب برای بیشتر گیاهان دارویی شده است. به طوری که میزان گونه های گیاهی موجود در ایران چندین برابر کل گونه های گیاهی موجود در اروپاست [۳۰].
گونه نوروزک یکی از گونه های بومی ایران است که دارای ارزش تغذیه ای، دارویی و اقتصادی فراوانی میباشد، اما به دلیل مقدار کم بذر سالم و همچنین شانس کم شکستن طبیعی پوست بذر و سبز شدن و استقرار گیاه در عرصه، احتمال تکثیر جنسی و گسترش آن بسیار ناچیز است. همچنین روش های ناپایدار بهرهبرداری توسط افراد بومی و محلی، چرای بیرویه توسط دام و تغذیه بذور توسط جوندگان و حشرات منجر به تخریب بخش وسیعی از رویشگاههای طبیعی این گیاه گردیده است. بنابراین کشت و اهلی کردن، نگهداری و توسعه ژرمپلاسم موجود و جلوگیری از نابودی آن، امری ضروری است [۳۰].
بررسی اثر تاریخ کاشت
عملکرد محصولات زراعی تحت تاثیر عوامل گوناگونی از جمله ژنوتیپ، تاریخ کاشت، رطوبت، حاصلخیزی خاک، دما و تشعشع قرار میگیرد. تاریخ کاشت به طرق مختلف از جمله تغییر در طول روز و درجه حرارت بر خصوصیات گیاه تاثیر میگذارد. کاشت محصول بایستی در زمانی انجام شود که گیاه به خوبی سبز شده، استقرار یافته و هر یک از مراحل رشد گیاه با شرایط محیطی مناسب خود همزمان باشد و تا حد امکان دوره رشد گیاه با شرایط نامساعد محیطی برخورد نداشته باشد. به این ترتیب تعیین تاریخ کاشت مناسب، مستلزم آگاهی کامل از ویژگیهای فیزیولوژیکی گیاه و همچنین تغییرات قابل پیشبینی محیط است [۲۳ و ۸۷].
نقش عوامل محیطی بر مواد موثره گیاهان دارویی
زمانی که گیاه در ابتدا با تغییرات محیطی خاص روبرو می‌شود، تغییراتی در رفتار فیزیولوژیک آن در جهت سازگاری به محیط جدید ایجاد می‌شود که این تغییرات معمولاً ناپایدارند ولی اگرشرایط محیطی مذکور در محل رویش گیاه پایدار شود، نسلهای بعدی در جهت سازگاری به محیط جدید انتخاب میشوند و این سازگاری به تدریج به صفات موروثی و قابل انتقال به نتاج تبدیل میشود [۵۹، ۶۰ و ۱۰۹]. علاوه بر این تحقیقات نشان داده است که شرایط جغرافیایی، مواد دارویی فعال گیاهان دارویی را از لحاظ کمی و کیفی، تحت تاثیر قرار می‌دهد. بر پایه تحقیقات انجام شده، عوامل محیطی محل رویش گیاهان دارویی در سه محور زیر بر آنها تاثیر میگذارد:

1. 1. تاثیر بر مقدار کل ماده موثره گیاهان دارویی

1. 1. تاثیر بر عناصر تشکیل دهنده مواد موثره

1. 1. تاثیر بر مقدار تولید وزن خشک گیاه

عوامل محیطی که تاثیر بسیار عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره گیاهان دارویی میگذارد عبارتند از نور، درجه حرارت، آبیاری و ارتفاع محل از سطح دریا که لازم است به دقت مورد بررسی قرار گیرند. به این خاطر، بسیاری از محققین تاثیر تنوع جغرافیایی بر گیاهان دارویی را از لحاظ تغییرات در سطوح مولکول DNA (ژنتیک) مطالعه نمودهاند. این برآوردها از تنوع ژنتیکی میتواند در طراحی برنامههای اصلاحی گیاهان دارویی و همچنین مدیریت و حفاظت از ژرمپلاسم آنها بهکار رود [۷].
کلروفیل
محتوای کلروفیل برگ گیاه یکی از فاکتورهای مهم در حفظ ظرفیت فتوسنتزی و تولید ماده خشک میباشد. واکنش محتوای کلروفیل برگ بسته به گونه گیاهی، ژنوتیپ و شرایط محیطی متفاوت است. بسیاری از فاکتورها به عنوان یک عامل محدود کننده در سنتز کلروفیل اختلال ایجاد میکنند و باعث کلروز در گیاه میشود [۴۲].
بررسی تنوع اسانس
در سالهای اخیر پژوهشهای گستردهای در مورد گیاهان دارویی انجام گرفته است، به طوری که امروزه داروهایی با منشا طبیعی بسیار مورد توجه هستند. نعناع از جمله این گیاهان دارویی است که به واسطه اثرات دارویی متعدد از قدیم توجه محققان را به خود جلب کرده است. مصرف این گیاه در اشکال مختلف دارویی، غذایی و بهداشتی سبب برتری این گیاه نسبت به سایر گیاهان دارویی شده است. از مصارف دارویی اسانس آن می توان به تسکین دردهای سندرم روده تحریکپذیر، ضدنفخ، تاثیر بر تنفس و درمان سیاه سرفه اشاره کرد [۵۱ و ۵۵].
گیاهان تیره نعناع طوری در کره زمین پراکنده شدهاند که در اغلب نواحی کره زمین یافت میشوند، ولی بیشترین انتشار آنها در منطقه مدیترانه است [۲۳ و ۵۵]. امروزه در کشورهای مختلف جهان بیش از هزار تن اسانس در سال از این گیاهان تهیه میشود، این امر اهمیت و توسعهی کشت آنها را در نقاط مختلف نشان میدهد [۲۴].
از آنجا که اثرات دارویی این گیاه به اسانس آن نسبت داده شده است هر عاملی که بر کیفیت و کمیت اسانس اثر گذار باشد مورد توجه قرار میگیرد. از جمله این عوامل تنشهای محیطی هستند که هنگامی رخ میدهند که پارامترهای مختلف در دامنهی مناسب برای گیاه نباشند. تاریخ کاشت از جمله عواملی است که با تاثیر بر روی پارامترهای متفاوت میتواند در ایجاد تنش نقش داشته باشد [۵].
آنتی‌اکسیدان
تاریخچه آنتی‌اکسیدان‌ها به قرن نوزدهم بر می‌گردد، زمانی که مشخص شد آنچه که تا آن زمان در مورد فساد لاستیک طبیعی می‌پنداشته اند اشتباه بوده است، در واقع مشخص شد که دلیل فساد این ماده فرایندهای بیولوژیکی نیست بلکه پراکسیداسیون میباشد. پژوهشهایی که بعد از این کشف در زمینه آنتی‌اکسیدانی یا آنتیاکسیژن صورت گرفت، به دو فاز مشخص که از لحاظ زمانی هم‌پوشانی دارند تقسیم می‌گردد [۴۸].