کل و چان (۱۹۹۴) در مدل ارتباطی بین معلم و دانش آموز به چهار مرحله زیراشاره کرده اند (نقل از محمودی، ۱۳۸۲):
الف) فرمول بندی پیام
ب) رمزگردانی و انتقال پیام
ج) رمزخوانی و تفسیر پیام
د) بازخورد
مراحل ۲و ۱ به فرستنده پیام و مرحله ۴و ۳ به دریافت کننده پیام مربوط میشوند. این مراحل از همدیگر مستقل نیستند. فرستنده و دریافت کننده به طور مداوم با همدیگر کنش و واکنش دارند. در طی فرایند ارتباط فعالیتها و عکس العملها را تعدیل میکنند و به همدیگر منعکس میکنند. بنابراین بعضی مواقع دانشآموزان فرستنده پیام هستند و در بعضی مواقع معلمان فرستنده پیام هستند، و این نقش بطور مداوم از دریافت کننده به فرستنده، و از فرستنده به دریافت کننده تغییر مییابد.

شکل ۲-۲- فرایند ارتباط درکلاس های درسی ( اقتباس از گیبسون و همکاران^[۵۳]، ۲۰۰۳).
۲-۶-۳- انواع ارتباط
در آموزش و پرورش وقتی صحبت از ارتباط میان معلم و دانشآموزان به میان میآید، هدفهایی چون ۱٫ شناخت، ۲٫ انتقال ۳٫ تاثیر ۴٫ کنترل و هدایت به ذهن متبادر میگردد. به بیان دیگر، مجموعه فرایند آموزشی در واقع تلاشی در راستای تغییر شرایط یادگیری و تاثیر و کنترل فکری و رفتاری دانشآموزان میباشد که در نتیجه آن تواناییها و تمایلات دانشآموزان شناخته شده و اطلاعات به دست آمده به هدایت آنان منجر خواهد گردید (شعبانی، ۱۳۹۰).
امروزه عواملی چون تکوین نظام آموزشی، از یک طرف و توسعه فن آوری ارتباطات، از طرف دیگر میتوانند نقش بسزایی در دگرگونی هدفها ایفا کرده و آنها را روز به روز متنوعتر سازند. این تنوع و از طرف دیگر تداخل روش های مختلف ارتباطی، که به صورت شفاهی، کتبی یا غیرمستقیم میباشد، موجبات تداخل هدفهای ارتباطی را فراهم میآورند. به این جهت روش های معمول گذشته نمیتواند کارایی لازم را برای مقابله با تغییرات پیچیده امروزی داشته باشد. ناگزیر تحقق هدفهای متنوع، اعمال شیوه های جدیدی را طلب میکند (وکیلیان، ۱۳۸۶). لذا صاحب نظران برای آشنایی هر چه بیشتر معلمان، که همواره برای برقراری ارتباط مطلوب با دانش آموزان و ایجاد تغییر و تحول با آنان تلاش می کنند نمونههایی از روش های ارتباطی را پیشنهاد کرده که به اختصار به آنها اشاره خواهد شد:
- ارتباط ارادی و ارتباط غیرارادی: ارتباطی را ارادی میگویند که با طرح و برنامه ریزی قبلی بوده و حساب شده و سنجیده باشد و چنانچه فاقد طرح و برنامه ریزی قبلی باشد، ارتباط از نوع غیرارادی خوانده می شود. برای مثال، اگر معلمی قبل از رفتن به کلاس برای انتقال مفاهیم و معلومات علمی خود، دانش پایه و علاقه دانشآموزان را برای تدریس در نظر داشته و بر اساس آنها و عوامل دیگر، طرح درس تهیه کند، شیوه وی را روش ارتباط ارادی مینامند.
- ارتباط رسمی و ارتباط غیر رسمی: ارتباط رسمی در واقع به آن دسته از شیوه های ارتباطی گفته میشود که در محیطهای رسمی شکل میگیرد. برای مثال، ارتباطهایی که در سازمانهای آموزشی به منظور ابلاغ آیین نامهها و مقررات به زیردستان برقرار میشود، ارتباط رسمی خوانده می شود. از طرف دیگر، ارتباط غیررسمی، آن نوع ارتباطی است که بین دو نفر یا دو گروه به صورت عادی و غیر رسمی صورت میپذیرد. به اعتقاد دست اندرکاران، ارتباط غیررسمی صمیمانهتر و عمیقتر از ارتباط رسمی بوده واساسا خاص گروههایی است که با همدیگر ارتباط چهره به چهره و نزدیک دارند (شعبانی، ۱۳۹۰).
- ارتباط یک طرفه و ارتباط دو طرفه: در ارتباط یک طرفه انتقال پیام از فرستنده پیام آغاز گردیده و به گیرنده یا گیرندگان پیام ختم شده و گیرنده یا گیرندگان پیام نمیتوانند واکنش خود را از مفاهیم پیام به فرستنده آن انتقال دهند، مانند هنگامی که ارتباط از طریق روزنامه و یا تلویزیون برقرار میگردد. برعکس در ارتباط دو طرفه، به طور مستمر نقش فرستنده و گیرنده پیام در جریان فعالیتهای ارتباطی تغییر یافته و واکنشهای گیرنده و فرستنده پیام بر اساس همین امر شکل می گیرد، مانند ارتباطی که معلم و دانش آموز به طور مستقیم و چهره به چهره در کلاس درس برقرار میسازند. کارشناسان مسائل تربیتی، ارتباط دو طرفه را موثرتر از ارتباط یک طرفه ارزشیابی کردهاند. به همین جهت هم در ارتباط های یک طرفه سعی میشود به نحوی از گیرندگان پیام بازخورد دریافت گردد تا اثربخشی آموزش افزایش یابد (به نقل از محمودی، ۱۳۸۲).
- ارتباط مستقیم و ارتباط غیرمستقیم: ارتباط مستقیم، ارتباطی است که بدون واسطه بین شخص فرستنده و گیرنده پیام ایجاد میشود. و ارتباط غیرمستقیم یا با واسطه چهره به چهره نیست و جنبه شخصی ندارد، زیرا در چنین ارتباطی معمولا گیرندگان و فرستندگان پیام همدیگر را نمیشناسند مانند مولف و خوانندگان کتاب بین انواع ارتباط، ارتباط مستقیم صمیمانهترین و کاملترین نوع ارتباط است. ولی از نظر تعداد افراد زیر پوشش و همچنین از لحاظ وسعت زمانی و مکانی محدود است.
-ارتباط فردی و ارتباط جمعی: ارتباط فردی، ارتباطی است که معمولا بین دو نفر یا چند نفر به وقوع میپیوندد و بیشتر حالت مستقیم و شخصی دارد. و ارتباط جمعی، ارتباطی است که بین یک نفر با یک گروه یا گروهی با گروه کثیری برقرار می شود که ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد (محسنیانراد، ۱۳۶۹).
- ارتباط کلامی و غیرکلامی: یکی از مهمترین ارتباطها در جریان تدریس ارتباط کلامی و غیر کلامی است. وقتی در جریان یک ارتباط، پیام ها به صورت رمزهای کلامی انتقال یابند، آن را«ارتباط کلامی» میگویند (شعبانی،۱۳۹۰). حرکات و رفتاری که دارای معنی بوده اما به حالت کلامی و رفتاری ارائه نمیشود را ارتباط غیرکلامی نامیده که این ارتباط در درک احساس و انگیزه درونی فرستنده یا دریافت کننده پیام ها نقش عمدهای را ایفا می کند (فتحیآذر، ۱۳۸۲).
در این تحقیق بر کنش و واکنش یا ارتباط کلامی بین معلم و دانش آموزان در جریان تدریس تاکید میشود. و ارتباط کلامی برقرار شده بین معلم و دانشآموز، دانشآموز با دانشآموز مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
۲-۷- کنش و واکنش کلامی
ابتدا کنش و واکنش تعریف می شود و سپس به تعریف کنش و واکنش آموزشی و انواع آن اشاره میشود و در نهایت فنون تحلیل کنش و واکنش توضیح داده می شود.
۲-۷-۱- مفهوم کنش و واکنش
کنش و واکنش معادل واژه انگلیسی « interaction» است. و در فرهنگ لغت به معنای «تاثیر چند چیز به همدیگر، عمل متقابل» ترجمه شده است (به نقل از محمودی، ۱۳۸۲). فرهمینی فراهانی (۱۳۷۸) کنش و واکنش را به شرح زیر تعریف نموده است؛
رابطه موجود بین دو سری واحد یا سیستم (از هر نوع) به صورتی که فعالیت هر یک به وسیله فعالیت دیگری مشخص شود در تعامل اجتماعی «رفتار یک فرد به عنوان محرک برای رفتار فرد دیگر عمل می کند و بالعکس» و در تعامل آماری «آثار دو یا چند متغیر که وابستگی متقابل دارند».
رویدادهای دو جانبه ای که حداقل به دو شئ یا دو فعالیت نیاز دارند (تلو^[۵۴]، ۲۰۰۲).
۲-۷-۲- کنش و واکنش آموزشی
واگنر^[۵۵] کنش و واکنش آموزشی را به شرح زیر تعریف می کند:
تلاشی است که بین» یادگیرنده و محیط یادگیرنده برای شکل دادن رفتار یاگیرنده نسبت به نتایج آموزشی صورت میگیرد. محیط یادگیرنده ممکن است معلم، سایر یادگیرندگان و محتوای دوره باشد». تعریف واگنر از کنش و واکنش را می توان با مثالی به صورت زیر بیان کرد: در یک مورد از کنش و واکنش یادگیرنده - مربی، معلم یک شخص است )شخص اول) که اطلاعات را در شکلی ارائه می کند (عمل الف)، دانشآموز یک شخص است (شخص دوم) که اطلاعات را دریافت و پردازش میکند (عمل ب و پ و…. ). فرایند کنش و واکنش مشابه بالا را میتوان برای هر یک از کنش و واکنش دانشآموز - محتوا و دانشآموز – دانشآموز بیان نمود (به نقل از تلو، ۲۰۰۲).
مور^[۵۶] (۱۹۸۹) کنش و واکنش آموزشی را به سه حالت زیر تقسیم بندی می کند:
یادگیرنده - محتوا
یادگیرنده - مربی
یادگیرنده - یادگیرنده
۲-۷-۳- فنون تجزیه و تحلیل ارتباط کلامی
با توجه به اهمیت ارتباط کلامی در کلاسهای درسی، محققان و اندیشمندان در جهت تجزیه و تحلیل آن اقدام نمودهاند و روشهایی را ابداع نمودهاند. در اینجا به نمونهای از روشها و تکنیکها، که با بهره گرفتن از آنها گفتارهای کلاسی ثبت و ضبط میگردد، اشاره میشود (پرات^[۵۷]، ۱۹۸۲):
۱)- فن کلمه به کلمه ) لفظ به لفظ ( انتخابی: همچنان که این مفاهیم نشان میدهند، به هنگام استفاده از فن لفظ به لفظ انتخابی، مشاهده گر)یا معلم که از ضبط صوت استفاده میکند( یک ثبت نوشتاری کامل از آنچه درکلاس گفته میشود را تنظیم مینماید. البته همه رویدادهای کلامی نوشته نمیشود بلکه کلمات بااهمیت ثبت میگردد. از این نظر، فن لفظ به لفظ انتخابی است. در این فن، ابتدا همه واکنشهای کلامی مورد نظر برای تجزیه و تحلیل انتخاب میشوند و سپس تجزیه و تحلیل میگردند. واکنشهای انتخابی عبارتند از: تعاملات کلامی که تدریس موثر یا غیرموثر را منعکس میکنند؛ مانند سوالات معلم، پاسخهای دانشآموزان، پاسخهای معلمان، دستورات معلمان .بنابراین کلمات دقیق بکار رفته ثبت میگردد و سپس تجزیه و تحلیل میگردند و در نهایت تدریس معلم ارزشیابی میگردد.
۲)- ثبت و ضبط رفتارها بر اساس چارتهای ترتیب نشستن افراد:
بعضی فنون برای مشاهده رفتارهای معلم و دانشآموزان از ترتیب نشستن افراد استفاده میکنند، معلمان از این فنون، بخاطر مزیتهایی که دارند، برای اهداف متفاوتی استفاده میکنند. همچنین تعبیر و تفسیر اطلاعات بدست آمده از طریق این فنون ساده و آسان است.
این فنون، انواع مختلفی دارند که در زیر به آنها اشاره میگردد:
الف)- فن در حال انجام تکلیف ب)- فن جریان کلامی ج)- فن الگوهای حرکت
۳)- تجزیه و تحلیل مذاکرهای: در این روش، هر نوع کنش و واکنش کلامی به عنوان مذاکره مطرح میشود که بین معلم و فراگیر و یا افراد دیگر به وجود میآید. از تجزیه و تحلیل این مذاکرات است که میتوان در بهبود روابط انسانی کمک گرفت. این روش با نشر کتابی توسط هریس^[۵۸] گسترش یافت. این نظریه بر این اساس استوار است که در نهاد هر فرد سه نوع منش وجود دارد که در گفتار خویش آن را منعکس میسازد. با بررسی محتوای کلمات و جملات رد و بدل شده بین افراد، می توان چگونگی تایید این سه مورد، یعنی من والد، من بالغ و من کودک را تشخیص داد و واکنش طرفین مذاکره را بررسی نمود (فتحیآذر،۱۳۸۲).
انواع من :
من والد: فرد خود را بزرگتر و طرف مقابل خود را کوچکتر تلقی میکند. بنابراین تن گفتار بالا بوده و حالت آمرانه در گفتار دیده میشود و انتظار فرمانبرداری و تبعیت نیز وجود دارد.
من کودک: در برقراری ارتباط با من کودک، اکثر واکنشها از انگیزه آنی و بدون تفکر ناشی میشوند. بنابراین، جریان دوراندیشی یا پیش اندیشی در آنها کمتر روی میدهد. همچنین فرد خود را کوچکتر تلقی نموده و ترس و لرز در گفتار دیده میشود. علاوه بر ترس و لرز از کلمات اعتذاری بیشتر استفاده میشود.
من بالغ: من بالغ ایده آل ترین حالت من است. منطق در گفتار حاکم بوده و هدف یادگیری است. بنابراین امکان بحث و گفتگو و سوال و جواب در این نوع من وجود دارد (فتحیآذر،۱۳۸۲).
۴)- تحلیل ارتباط کلامی فلندرز:
این روش در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ تدوین گردیده است. حداقل منشاء ۲۰ روش شده است … و آخرین و نهاییترین نسخه ویرایش شده آن در دهه ۱۹۷۰ توسط فلندرز گزارش شده است (براون^[۵۹]، ۱۳۷۳).
بسیاری از محققان و معلمان مقاطع و رشته های مختلف تحصیلی از این روش برای تحلیل رفتارهای کلامی در کلاس درس استفاده کردهاند. این سیستم در سطح خرد و کلان در مشاهدات کلاسی در زمان های مختلف بکار رفته است (محمودی، ۱۳۸۲). پرات (۱۹۸۲) مینویسد این روش نه تنها در سطح وسیع تحقیق شده است، بلکه به طور وسیع در برنامههای تربیت معلم بکارگرفته شده است … این روش تحلیل کنش و واکنش نامیده می شود؛ بخاطر اینکه مقوله های مشاهدهای برای ثبت همه تعاملات کلامی که بین معلم و دانشآموزان در یک کلاس درس رخ میدهد، بکار می رود. با ثبت و ضبط الگوهای کلامی می توان نوع سبک تدریس معلم را مشخص نمود.
در این روش کلاس درس به عنوان واحد کوچکی از جامعه تلقی میشود. در این واحد میتوان چگونگی تعامل اجتماعی را با متغیرهایی بررسی کرد. اما در این بررسی باید تلاش کرد تا از اعمال نظرهای شخصی یا پیشداوریها جلوگیری کرد (فتحی آذر، ۱۳۸۲). در این روند فلندرز (۱۹۷۰) ده عامل مهم برای تحلیل چگونگی تدریس و ارتباط در کلاسهای درس ارائه نموده است، که در جدول ۲-۵ آمده است. از ده عامل یاد شده، عوامل یک الی هفت به گفتار معلم مربوط است که از حالت غیرمستقیم تا مستقیم در نوسان است. بدین معنی که عوامل ۱ الی ۴ به تدریس غیرمستقیم و عوامل ۵ الی ۷ به تدریس مستقیم معلم مربوط میباشند. عوامل ۸،۹ به گفتار فراگیر مربوط است که عامل ۸ آن نوع گفتار از فراگیر میباشد که در پاسخ به سوال معلم مطرح میشود. اما عامل شماره ۹ به نظریات، پیشنهادها و یا طرح سوال به حالت آزادانه از سوی فراگیر مربوط میشود.

شکل ۸-۴- نقاط روی کوچکترین خط تراز مماس
قابل ذکراست که اگر بیش از یک نقطه روی کوچکترین خط تراز مماس قرار بگید ( مانند شکل ۹-۴) آنگاه طبق نظریه ارائه شده توسط استیور و چو، تنها یک نقطه غیرمسلط بوده و باقی نقاط روی خط تراز مماس طبق تعریفی که قبلا اشاره شد غیرمسلط ضعیف می باشند.

شکل ۹-۴- وجود بیش از یک نقطه روی خط تراز برخورد کننده
اگر مجموعه نقاط روی کوچکترین خط تراز مماس را با  نشان دهیم نظریه زیر بیان می دارد که حداقل یک نقطه در آن غیر مسلط می باشد.
نظریه -  یک نقطه غیرمسلط است اگر نقطه ای در  باشد که با توجه به یک معیار L1 نزدیک تر به نقطه مرجع باشد.

۵-۲-۵-۴-انواع روش های بهینه سازی بر پایه فاصله چبیشف
بومن نشان داد که در یک مساله بهینه سازی چند هدفه ، اگر فاصله موزون چبیشف را به شکل معادل زیر نشان دهیم که که درآن  نشان دهنده نقطه مرجع از فضای اهداف می باشد

آنگاه برای همه پاسخ ها متعلق به فضای شدنی مساله می توان با انجام عملیات پارامتری سازی روی پارامتر w از تابع  تمام مجموعه جواب موثر را بدست آورد.

۱-۵-۲-۵-۴-برنامه ریزی تقویت شده موزون بر اساس فاصله چبیشف
باید توجه داشت که  می تواند جواب های موثر ضعیف نیز تولید بنماید که می توان توسط برنامه ریزی تقویت شده موزون بر اساس فاصله چبیشف از این امر احتراز نمودکه آنرا به شکل زیر نمایش می دهند

که در آن  یک عدد مثبت بسیار کوچک است. این فرمولاسیون را می توان به شکل زیر نوشت:

استیور و چوو^[۱۲۲](۱۹۸۳) ثابت کردند که همواره می توان یک  به قدر کافی کوچک پیدا کرد که به تمام مجموعه جواب های موثر برای حالات دارای فضای جواب چند وجهی محدود و گسسته دست یافت.
با وجود این اگر حالت مختلط عدد صحیح را در نظر بگیریم ممکن است بخش هایی از مجموعه جواب موثر ( که نزدیک به جواب های موثر ضعیف می باشند) موجود باشند که حتی اگر  بسیار کوچک باشند  قادر به محاسبه آنها نیست. اما به هر حال می توان همواره یک  به قدری کوچک انتخاب کرد که تصمیم گیرنده بین جواب های موثر ضعیف حاصل و جواب های کاملا موثر تفاوت قابل فهمی مشاهده نکند.
۲-۵-۲-۵-۴-برنامه ریزی لکسیکوگراف موزون چبیشف
استیور و چو (۱۹۸۳) یک برنامه ریزی لکسیکوگراف موزون بر اساس فاصله چبیشف برای قلبه بر این مشکل ارائه دادند. با توجه به قابلیت معیار چبیشف موزون برای تولید بردارهای اهداف غیرمسلط، برنامه ریزی لکسیکوگراف موزون چبیشف ارائه گردیده است. در مرحله اول،  یعنی مجموعه نقاط در فضای اهداف که با توجه به معیار موزون چبیشف ( با بردار وزنی λ) به نقطه مرجع نزدیکتر می باشند محاسبه می گردد. اگر  تنها شامل یک نقطه باشد، آن تک نقطه غیر مسلط می باشد. در صورتی که بیش از یک نقطه در آن باشد، مرحله دوم برای پیداکردن نقطه ای در  که به نقطه مرجع نزدیک تر است وارد محاسبات می شود. با وارد کردن این مفاهیم به یک مساله بهینه سازی، به برنامه ریزی دو مرحله ای لکسیکوگراف موزون چبیشف دست می یابیم.

این روش برنامه ریزی نه تنها یک بردار اهداف غیرمسلط، بلکه تصویر آن در فضای تصمیم یعنی یک بردار پاسخ موثر تولید می نماید. توجه شود که مرحله اول به کمینه کردن مقدار عددی α برای اجرای معیار چبیشف موزون پرداخته و مرحله دوم، هنگامی که وارد می شود، مقدار  را برای اجرای معیار کمینه می کند. به این مساله یک مساله “نمونه برداری^[۱۲۳]” هم گفته می شود زیرا بدین طریق با بهره گرفتن از گروهی از وزن های پراکنده و استفاده از روش برنامه ریزی اشاره شده، به رویکردی برای نمونه برداری نقاط از N دست می یابیم.
۳-۵-۲-۵-۴- روش چبیشف تعاملی
استیور(۱۹۸۶) یک روش چبیشف تعاملی ارائه می دهد که در آن بجای اینکه در هر مرحله تنها یک جواب تولید کنیم، چندین اشعه را به منظور نمونه برداری زیرمجموعه های کوچک و کوچک تری از N به کار می گیریم. اگر P را تعداد جواب هایی که به تصمیم گیرنده در هر مرحله ارائه می شود در نظر بگیریم، با انتخاب P بردار وزنی پراکنده شروع می کنیم تا گروهی از اشعه های کاوشگر پراکنده همانند شکل زیر بدست آوریم. سپس برنامه ریزی موزون چبیشف را برای هرکدام از وزن های تولید شده حل می کنیم . با بهره گرفتن از P بردار هدف غیرمسلط بدست آمده، تصمیم گیرنده آن جوابی که به نظرش از همه ارجح تر می آید را انتخاب می نماید. فرض کنید این جواب را با  نشان دهیم. حال با بهره گرفتن از بردار راس- T حاصل از کاربرد نقطه  و نقطه مرجع، یک زیرمجموعه کاهش یافته  بدست می آوریم. حال P بردار پراکنده وزنی از  بدست می آوریم تا یک مجموعه متمرکز تر از اشعه های کاوشگر همانند شکل زیر بدست آوریم . سپس مدل چبیشف لکسیکوگراف برای هرکدام از آنها حل می شود. تصمیم گیرنده از P جواب حاصل شده مقبول ترینش را انتخاب می نماید و آنرا با  نشان می دهیم. حال دوباره با بهره گرفتن از بردار وزنی راس-T حاصل از این نقطه و نقطه مرجع یک زیرمجموعه کاهش یافته جدید بدست می آید و این روند ادامه می یابد تا زمانی که تصمیم گیرنده به مقبول ترین جواب خود برسد. شکل های این روند را به تصویر می کشند.

شکل ۱۰-۴-اشعه های کاوشگر پراکنده

شکل ۱۱-۴- اشعه های جستجو گر متمرکز شده
سایر روش های تعاملی برپایه معیار چبیشف بتوسط استویر و چو(۱۹۸۳)،کارایوانوا و همکاران^[۱۲۴](۱۹۹۳)و(۱۹۹۵)، واسلیف و نارولا^[۱۲۵](۱۹۹۳)، ریوس و مک لوید^[۱۲۶](۱۹۹۹) و آلوس و کلیماکو(۱۹۹۹)و(۲۰۰۰) ارائه گردیده اند. از میان آنها روش ریوس و مک لوید را به دلیل کاربردی بودن آن در ادامه معرفی می نمائیم.
۵-۵-۲-۵-۴-روش تعاملی سطوح ذخیره بر پایه فاصله چبیشف
یک روش جایگزین برای کاهش مجموعه جواب های غیرمسلط حاصل از روش چبیشف، رویکرد برپایه سطوح ذخیره در فاصله چبیشف می باشد که توسط ریوس و مک لوید ارائه گردیده است. این روش از سطوح ذخیره حاصل شده از پاسخ های تصمیم گیرنده برای کاهش فضای اهداف استفاده می نماید. این روش انعطاف پذیر تر از روش های تعاملی دیگر بوده و پاسخ هایی با همان کیفیت بالا تولید می نماید. قدم های این الگوریتم به شرح زیر می باشند.
قدم اول- شروع. انتخاب تعداد پاسخ ها،P ، که می بایست به تصمیم گیرنده در هر تکرار ارائه شود که این تعداد باید بیشتر از تعداد توابع هدف باشد. سپس به محاسبه یک بردار اهداف مرجع  بپردازید به نحوی که

و  ها اعداد مثبت کوچکی می باشند. مقادیر سطوح ذخیره را برابر  قرار بدهید که RL_i سطوح ذخیره تابع هدف i ام می باشد. حداکثر تعداد تکرار های الگوریتم را می توان به عنوان یک شرط متوقف کننده در این مرحله تعیین نمود.
قدم دوم- نمونه برداری. یک گروه شامل ۲P بردار وزنی پراکنده به شکل زیر تولید نمائید.

قدم سوم- حل. مساله چبیشف زیر را برای هر بردار وزنی حل نمائید.

که در آن ρ مقدار مثبت کوچکی می باشد. به تعداد P تا از مختلف ترین جواب ها را به تصمیم گیرنده ارائه دهید. اگر تصمیم گیرنده تمایل به ادامه جستجو برای یک پاسخ بهتر داشته باشد به قدم ۴ بروید. در غیر این صورت از تصمیم گیرنده بخواهد مطلوب ترین جواب خود را برگزیند و متوقف شوید.
قدم چهارم-تنظیمات. از تصمیم گیرنده بخواهد که جواب های دردست را به دو مجموعه ارجح و غیر ارجح تقسیم بندی نماید، سطوح ذخیره را تنظیم کنید و به قدم دوم بر گردید.سطوح ذخیره را می توان به طور خودکار بتوسط روش پیشنهادی نویسندگان بهبود داد و یا مستقیم با نظر تصمیم گیرنده عوض نمود.
نویسندگان تابع کاهش فضای هدف زیر را پیشنهاد داده اند.

در این تابع  و  به ترتیب بدترین جواب ها برای i امین تابع هدف روی کل مجموعه پاسخ فعلی^[۱۲۷] و بدترین جواب روی مجموعه با ارجحیت بالاتر^[۱۲۸] می باشد. در اینجا r عامل کاهش بین صفر و یک می باشد. مقادیر کوچکتر r باعث کاهش سریعتر فضای اهداف می گردد. دامنه پیشنهاد شده برای پارامتر  بین ۰٫۰۰۰۱ تا ۰٫۰۱ می باشد(استیور،۱۹۸۶). با مشخص کردن سطوح ذخیره جدید به قدم سوم بر می گردیم.
۶-۵-۲-۵-۴-سایر روش های برپایه نقاط مرجع
علاوه بر موارد ذکر شده رویکرد های دیگری بر مبنای نقاط مرجع و در چارچوب فاصله چبیشف وجود دارند که می توان از آنها در حل مسائل برنامه ریزی عدد صحیح و مختلط عدد صحیح استفاده نمود. یکی از این روش ها ثابت نگاه داشتن بردار w یا حذف آن و تغییر دادن  ها یا همان نقاط مرجع می باشد که می تواند نشان دهنده سطوح تمایل^[۱۲۹] تصمیم گیرنده باشد. این برنامه ریزی را با  نشان می دهیم. همواره نقاط مرجعی وجود دارند که به ازای آنها داریم  به گونه ای که  یک جواب موثر خاص  تولید می نماید. نقاط مرجعی که شرط  را ارضا نمی نمایند را نیز می توان در نظر گرفت به شرطی که متغیر  به شکل آزاد تعریف شده باشد. این امر به منظور کمینه کردن فاصله Z تا نقطه مرجع غیر شدنی و به منظور حداکثر کردن فاصله Z از نقطه مرجع شدنی می باشد. اگر نقاط مرجع یا سطوح تمایل به عنوان پارامترهای کنترل کننده استفاده شوند، فاصله (موزون) چبیشف نحوه وابستگی به پارامترهای کنترل کننده را تغییر می دهد و می بایست به عنوان یک تابع درجه بندی حصول^[۱۳۰] تفسیر شود.
همانند ساده ترین نوع  ، ساده ترین نوع  ممکن است جواب های موثر ضعیف تولید نماید، اما حالت تقویت شده جایگزین کاربردی خوبی می باشد و حالت لکسیکوگراف آن می تواند حصول جواب های موثر را تضمین نماید. اطلاعات دقیق تر راجع به سیستم های کمکیار تصمیم را می توان در مقاله ارائه شده توسط ویرزبیکی^[۱۳۱](۱۹۸۰) یافت.
۷-۵-۲-۵-۴- نحوه ایجاد بردارهای وزنی پراکنده برای استفاده از در برنامه تعاملی
روش های گوناگونی برای تولید بردارهای وزنی پراکنده پیشنهاد شده است(استیور، ۱۹۸۶). در اینجا به دو مورد از مهمترین آنها با عناوین روش تولید وزن تصادفی و همچنین روش وزن های با معیار بازه ای^[۱۳۲] ارائه شده توسط ستویر اشاره می نمائیم.
در نوع اول ایجاد بردار های وزنی از اعداد تصادفی استفاده می نمائیم و تنها می بایست دقت نمائیم که جمع بردارهای وزنی برابر یک شود. فایده این روش این است که می توانیم تعداد بی نهایت بردار وزنی متفاوت تولید نمائیم اما ممکن است با تعداد کم بردارهای وزنی تمام فضای اهداف پوشش داده نشود و اگر تعداد بردارهای وزنی ایجاد شده را زیاد کنیم حجم محاسباتی مساله بیشتر خواهد شد که مطلوبیت آن را کاهش می دهد. روش دیگری که برپایه اعداد تصادفی بوده و توسط جاشکویکز^[۱۳۳] (۱۹۹۸) ارائه شده از طریق الگوریتم زیر به تولید بردار های اعداد تصادفی نرمال شده می پردازد و نتایج خوبی حاصل نموده است

Flynn, M. G., Pizza, F. X., Boone, J. B., Jr, Andres, F. F., Michaud, T. A., & Rodriguez-Zayas, J. R. (1994). Indices of training stress during competitive running and swimming seasons. International Journal of Sports Medicine, 15 (۱), ۲۱-۲۶.
Frost, R. O., & Handerson, K. L. (1991). Perfectionism and reaction to athletic competition. Journal of Sport and Exercise Psychology, 13, ۳۲۳-۳۳۵.
Frost, R. O., Heimberg, R. G., Holt, C. S., Mattia, J. I., & Neubauer, A. L. (1993). A comparison of two measures of perfectionism. Personality and Individual Differences, 14, ۱۱۹-۱۲۶.
Frost, R. O., Marten, P., Lahart, C., & Rosenblate, R. (1990). The dimensions of perfectionism. Cognitive Therapy and Research, 14, ۴۴۹-۴۶۸.
Fry, R. W., Grove, J. R., Morton, A. R., Zeroni, P. M., Gaudieri, S., & Keast, D. (1994). Psychological and immunological correlates of acute overtraining. British Journal of Sports Medicine, 28 (۴), ۲۴۱-۲۴۶.
Fry, R. W., Morton, A. R., Garcia-Webb, P., Crawford, G. P., & Keast, D. (1992). Biological responses to overload training in endurance sports. European Journal of Applied Physiology and Occupational Physiology, 64 (۴), ۳۳۵-۳۴۴.
Gefen, D., Straub, D. W., & Boudreau, M. C. (2000) .Structural equation modeling and regression: Guidelines for research and practice. Communications of the Association for Information Systems, 3(1).
Gold, Y., & Roth, R.A. Teachers managing stress and preventing burnout: The professional health solution, The Falmer Press, London (1993).
Goodger, K., Gorely, T., Lavalle, D., & Harwood, C. (2007). Burnout in sport: A systematic review. The Sport Psychologist, 21 (۲), ۱۲۵–۱۴۹.
Gould, D., & A. Whitley, M. (2009). Sources and consequences of athletic burnout among college athletes. Journal of intercollegiate sport, 2, ۱۶-۳۰.
Gould, D., Dieffenbach, K., & Moffett, A. (2002). Psychological characteristics and their dvelopment in Olympic champions. Journal of Applied Sport Psychology, 14, ۱۷۲-۲۰۴.
Gould, D., Udry, E., Tuffey, S., & Loehr, J. (1996). Burnout in competitive junior tennis players: I. A quantitative psychological assessment. The Sport Psychologist, 10, 322-340.
Gustafsson, H., Kentta, G., Hassmen, P., & Lundquist, C. (2007). Prevalence of burnout in adolescent competitive athletes. The Sport Psychologist, 21, ۲۱–۲۷.
Hadlandsmyth, K., & E. Vowles, K. (2009). Does depression mediate the relation between fatigue severity and disability in chronic fatigue syndrome sufferers? Journal of Psychosomatic Research, 66, ۳۱–۳۵.
Hall, H. K. (2006). Perfectionism: A halmark quality of world class performers, or a psychological impediment to athletic development? In D. Hackfort, & G. Tenenbaum (Eds.), Essencial Processes for Attaining Peak Performance (Vol. I, pp. 178-211). Oxford, UK: Meyer & Meyer.
Hall, H. K., Kerr, A. W., & Matthews, J. (1998). Precompetitive anxiety in sport: the contribution of achievement goals and perfectionism. Journal of Sport and Exercise Psychology, 20, ۹۴-۲۱۷.
Halson, S. L., & Joukendrup, A. E. (2004). Does overtraining exist? An analysis of overreaching and overtraining research. Sports medicine (Auckland, N. Z.), 34 (۱۴), ۹۶۷-۹۸۱.
Halson, S. L., Lancaster, G. I., Jeukendrup, A. E., & Gleeson, M. (2003). Immunological responses to overreaching in cyclists. Medicine and Science in Sports and Exercise, ۳۵ (۵), ۸۵۴ ۸۶۱.
Hamachek, D.E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. Psychology, 15, ۲۷–۳۳.
Harris, P. W., Pepper, C. M., & Maack, D. J. (2008). The relationship between maladaptive perfectionism and depressive symptoms: The mediating role of rumination. Personality and Individual Differences, 44, ۱۵۰–۱۶۰.
Hedelin, R., Wiklund, U., Bjerle, P., & Henriksson-Larsen, K. (2000). Pre- and postseason heart rate variability in adolescent cross-country skiers. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 10 (۵), ۲۹۸-۳۰۳.
Henschen, K. (2000 ). “Maladaptive fatigue syndrome and emotion in sport”. In Y. L. Hanin (Ed.), Emotions in sport (pp. 231-242). Champaign, IL: Human kinestics.
Henschen, K.P. (1998). Athletic Staleness and Burnout: Diagnosis, prevention, and treatment. In J.M. Williams (Ed.), Applied Sport Psychology: Personal Growth to Peak Performance (3rd ed., pp. 398-408). Mountain View, CA: Mayfield Publishing Company.
Hewitt, P. L., & Flett, G. L. (1991). Perfectionism in the self and social contexts: conceptualization, assessment and association with psychopathology. Journal of Personality and Social Psychology, 60, ۴۵۶-۴۷۰.
Hewitt, P. L., Flett, G. L., Besser, A., Sherry, S. B., & McGee, B. (2003). Perfectionism is multidimensional: A reply to Shafran, Cooper, and Fairburn. Behaviour Research and Therapy ۴۱, ۱۲۲۱–۱۲۳۶.
Hill, A. P., Hall, H. K., Appleton, P. R., & Kozub, S. A. (2008). Perfectionism and burnout in junior elite soccer players: The mediating influence of unconditional self-acceptance. Psychology of Sport and Exercise, 9, ۶۳۰–۶۴۴.
Hill, R.W., McIntire, K., & Bacharach, V.R. (1997). Perfectionism and the Big Five factors. Journal of Social Behavior & Personality, ۱۲, ۲۵۷–۲۷۰.
Hodge, K., Lonsdale, C., & Y.Y.NG, J. (2008). Burnout in elite rugby: Relationships with basic psychological needs fulfillment. Journal of Sports Science, June; 26 (۸), ۸۳۵-۸۴۴.

تریاک از شیره گیاه خشخاش با نام علمی” پاپاور سومنیفروم ” به دست می آید. در حدود بیست نوع آلکالوئید مجزا از تریاک مشتق می شود که معروفترین آنها مرفین است. آلکالوئیدهای نیمه مصنوعی که از مرفین ساخته می شوند، شامل هروئین، کدئین و هیدرومرفین هستند. مواد کاملاً مصنوعی شبه تریاک که در آزمایشگاه ساخته می شوند، شامل مپریدین،متادون و پروپوکسیفن می باشند. مسمومیت با تریاک که بعد از مصرف مکرر آن اتفاق می افتد ، ، خواب آلودگی ، اختلال در تکلم و اختلال در حافظه و از بین رفتن حضور ذهن ، خود را نشان می دهد. اگر مقدار تریاک خیلی زیاد باشد ، حیات شخص را به مخاطره می‌اندازد که از علائم آن می توان به عدم پاسخ به تحریک دردناک ، اغماء ، تنفس ضعیف ، سرد شدن بدن ، کاهش شدید فشار خون ، شوک و کند شدن ضربان قلب اشاره کرد. مرگ معمولاً در اثر ایست تنفسی است. اصولاً در بیماری که با حالت اغماء ، تنگی مردمک چشم و ضعف تنفسی به بیمارستان آورده می‌شود، حتماً باید به مسمومیت با تریاک و مشتقات آن مشکوک شد. شخصیت ضد اجتماعی ، اضطراب و عمده ترین آثار روانی مصرف تریاک در دراز مدت افسردگی می باشد .
۲- هروئین^[۱۴] :
هروئین یکی از مشتقات نیمه مصنوعی مرفین است. هروئین خالص پودری بسیار نرم و سفید رنگ است، اما هروئینی که معمولاً توسط فروشندگان این ماده عرضه می شود ناخالصی بسیار زیادی دارد (شیرخشک، پودر بیکربنات) ، از مخلوط کردن با مواد مختلف به دست می آید و رنگ آن کرم مایل به قهوه ای است. هـــروئین را معمولاً در تکه های پلاستیک با شکل مخروطی بسته بندی می کنند و سر آن را با آتش می بندند. در این حالت آب در آن نفوذ نمی کند و در مواقع خطر می توانند آنرا ببلعند و پس از دفع از آن استفاده کنند. کاهش ضربان قلب، کاهش تنفس، کم کردن حرکات دوده و مهار رفلکس سرفه ، احساس گرما. به دنبال اولین مصرف معمولاً تهوع، استفراغ و خارش پیش می آید. یکی از ویژگیهای مصرف کنندگان ، مردمک های بسیار ریز (مردمک ته سنجاقی ) است. گیجی و احساس سر خوشی که به دنبال آن افسردگی بارز میشود. به دنبال مصرف مرتب تحمل پیش می آید یعنی هر بار میزان ماده بیشتری برای رسیدن به علائم دلخواه نیاز می شود.

۳- حشیش^[۱۵]: انواع حشیش
حشیش نام مختصر بوته شاهدانه است. تمام اجزاء این گیاه خاصیت روانگردان دارد که از بین آنها تترا هیدروکانابینول فراوان تر از همه است. قوی‌ ترین انواع حشیش از سرشاخه‌ های گلدار گیاه یا از ترشح زرینی قهوه‌ای مایل به سیاه خشک شده برگ‌های آن که HASH یا HASHISH نامیده می ‌شود به دست می ‌آید. برگ های خشک گیاه شاهدانه را داخل سیگار ریخته و آن را دود می ‌کنند. در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اثرات ضد درد، ضد تشنج و خواب آور حشیش شناسایی شده بود. در دهه چهارم قرن بیستم این ماده جزو سیستم دارویی آمریکا به حساب می‌آمد. بیش از ۴٠٠ ماده شیمیایی در گیاه حشیش وجود دارد که ۶٠ درصد آنها از لحاظ شیمیایی با THC٩ در ارتباط است. ١ - اختلالات حافظه و یادگیری ٢ - اختلال در حواس بینایی، شنوایی و لامسه مسمومیت با حشیش، اغلب حساسیت فرد مصرف کننده را نسبت به محرک ‌های بیرونی بالا می‌ برد و جزئیات تازه‌ای را آشکار می‌کند. فرد رنگ ‌ها را غنی‌ تر و عمیق‌ تر از گذشته حس می ‌کند. ٣ - اختلال درک زمان و مکان ۴ - اختلال در قدرت تجزیه و تحلیل مغز ۵ - اختلال تعادل و مهارت‌ های حرکتی : به علت اختلال در مهارت‌ های حرکتی، افراد مصرف کننده تا ١٢ ساعت پس از مصرف نباید رانندگی کنند. ۶ ـ اختلال خواب و فعالیت جنسی که از چند روز تا چند هفته پس از مصرف از بین می ‌رود.
۴- کوکائین^[۱۶]: کوکائین پودر شده
از روی گیاهی که «اریت روکیسلین کوکا» نامیده می شود. کوکائین یک داروی بی حس کننده موضعی و محرک سیستم اعصاب مرکزی است. می توان آنرا به وسیله جویدن برگهای کوکا، کشیدن ( دود کردن ) و استنشاق یا تزریق کردن استعمال کرد.
۴-۱-استنشاق کوکائین:
یک روز ( مقدار مجاز ) بین ۲۵ تا ۱۵۰mg از کوکائین در هنگام استنشاق استعمال می شود کمتر از چند ثانیه به کمتر از چند دقیقه بعد از مصرف کردن، کوکائین باعث : ۱ ـ احساس شنگولی ۲ ـ برانگیختگی جنسی ۳ ـ کاهش گرسنگی ۴ ـ احساس نیرومندی
بعد از هر کدام از چیزهای ذکر شده در بالا در اواخر حدود یک ساعت استعمال کننده های کوکائین ممکن است در دوره هایی از افسردگی سقوط کنند. این سقوط باعث می شود که استعمال کننده های کوکائین در جستجوی کوکائین بیشتری برای خارج شدن از این افسردگی باشند که نتیجه آن اعتیاد است. ترک کوکائین می تواند باعث عادت کردن به احساس افسردگی، اضطراب و پارانوئید شود. آن عادت ممکن است آنها را در دوره هایی از فرسودگی و خواب طولانی ببرد (بروند). دوزهای گوناگونی از کوکائین می تواند همچنین مشکلات رفتاری و نورولوژیایی مشابه را تولید کند ۱ ـ سرگیجه ۲ ـ سر درد ۳ ـ مشکلات حرکتی ۴ـ اضطراب ۵ ـ بی خوابی ۶ ـ افسردگی ۷ ـ توهمات - برگ ناشی از مصرف زیاد کوکائین ( مقدار بیش از حد ) چندان هم نامتداول نیست. کوکائین باعث افزایش بیش از حد فشار خون شده که منجر به خونریزی مغزی می شود. تنگ شدن مجرای رگهای خونی مغز نیز منجر به سکته مغزی می گردد. مقدار بیش از حد کوکائین می تواند موجب بروز مشکلات قلبی و تنفسی گردد که به مرگ می انجامد . اگر آنرا به حیوانات بدهیم به آن عادت خواهند کرد. در واقع اگر حیوانات دارای حق انتخاب باشند شوکهای الکتریکی ناشی از مصرف کوکائین را تحمل می کنند و دیگر لب به آب و غذا نمی زنند. کوکائین جذب انتقال دهنده های عصبی دوپامین ، نوراپی نفرین و سروتونینی را مختل می کند. بنابراین این انتقال دهنده های عصبی مدت زمان بیشتری را در شکاف سیناپسی باقی می مانند. تحقیقات همچنین نشان داده است که کوکائین می تواند موجب آزاد شدن دوپامین از نورونهای مغز شود. وکائین سیستم عصبی پیراسونی را تحت تأثیر قرار می دهد. این تأثیرات شامل تنگ شدن رگهای خونی، بزرگتر شدن مردمک چشم و بی نظم شدن ضربان قلب می باشد.
۵- ماری جوانا^[۱۷]:
از برگ، ساقه شاهدانه بدست می آید. شبیه جـعــفـری خشک سبـز، قهوه ای و یا خاکستری میباشد. اندکی توهم زا است.گذشت زمان حس نمیگردد، تمرکز کاهش می یابد، حافظه و یادگیری کاهش می یـابد، افـزایـش فـشار خـون و ضـربـان قـلـب، خشکی دهان، قرمزی چشمها، خواب آلودگی، اشتها آور، اثرات حشیش را نیز دارا می باشد. خنده های مکرر. پارانوئید، آسیب به ریه ها، سرفه و عفونت مجاری تنفس، برونشیت.
۶- کریستال یا شیشه^[۱۸] :
یکی از موادمخدر جدید که در بازار قاچاق عرضه می‌شود آیس ، شیشه یا کریستال است. وجه تسمیه این ماده ی ‌مخدر به این دلیل است که شکل ظاهری این ماده شبیه شیشه‌ای که خرد و پودر شده باشد و یا تکه‌های ریز یخ و یا خرده‌های ریز نبات است. به این دلیل به آن در کشور ما شیشه گفته می‌شود و در اروپا و آمریکا بیشتر به نام آیس شناخته می‌شود. شابو که در آسیای جنوب‌شرقی و خاوردور رواج دارد نیز شباهت‌هایی با این ماده دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مهمترین ترکیب این ماده‌ ی مخدر آمفتامین است. سابقه تولید و مصرف آمفتامین به قبل از جنگ جهانی دوم می‌رسد و در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک داروی مؤثر در رفع افسردگی سربازانی که مشغول جنگ بودند و یا نیروهایی که قرار بود چندین شبانه‌روز را به صورت پیوسته به نبرد مشغول باشند و فرصت استراحت نداشتند برای بالا بردن سطح انرژی آنان استفاده می‌شد. با گذشت زمان و مشخص شدن عوارض خطرناک این ماده و اعتیاد به آن کاربرد این ماده به عنوان دارو به تدریج کنار گذاشته شد اما سوداگران و تولیدکنندگان موادمخدر استفاده از این ماده را در تهیه موادمخدر در دستور کار خود قرار دادند. شاید اولین و مهمترین ماده ی ‌مخدری که از آمفتامین به دست آمد و در سطح وسیع مورد مصرف قرار گرفت اکستازی باشد. قرص اکستازی از چند سال پیش به ندرت در کشور ما مشاهده و مصرف می‌شد اما در سال‌های اخیر مصرف آن افزایش یافت و انواع و اقسام این قرص در بازار قاچاق مشاهده شده است. مصرف اکستازی در پارتی‌ها ومیهمانی‌ها به عنوان یک ماده انرژی‌زا مصرف می‌شود و مصرف‌کنندگان آن می‌توانند ساعت‌ها بدون استراحت بیدار بمانند و از انرژی‌های نهفته یا ذخیره شده در جسم خود در حد بالایی بهره‌برداری نمایند که پس از مدتی شدیداً با کمبود انرژی مواجه‌ می‌گردند که از ظاهر آن‌ ها کاملاً مشخص می‌شود. متأسفانه یکی از تبلیغات غلط در مورد این ماده ی ‌مخدر این است که حتی رسانه‌های جمعی از آن به عنوان قرص شادی یاد می‌کنند درحالی که این ماده از خود هیچ‌گونه انرژی و شادی ندارد و انرژی‌های ذخیره شده جسم را به یک باره آزاد می‌کند و انرژی که بایستی در طول چندین شبانه‌روز مصرف شود ، یک‌شبه استفاده می‌شود و بعد از تمام شدن اثر آن شخص مصرف‌کننده به شدت احساس رکود و خستگی می‌کند و این آغازی است برای مصرف دوباره و دوباره تا اعتیاد کامل که متأسفانه مصرف‌کنندگان اکستازی به طرف شیشه و کراک کشیده شده‌اند شیشه تقریباً همان خواص اکستازی را دارد با این تفاوت که اکستازی اغلب به صورت قرص و خوراکی و به ندرت به وسیله روش جذبی از طریق پوست استفاده می‌شود اما شیشه به صورت تدخین یا کشیدنی. برای مصرف شیشه ابزار مخصوص وجود دارد که به آن پایپ Pipe گفته می‌شود و شبیه یک چپق شیشه‌ای است که کاربرد آن بیشتر در خارج از ایران مشاهده شده است. اما در کشور خودمان مصرف‌کنندگان شیشه ابزار دیگری را جایگزین این چپق شیشه‌ای یا پایپ کرده‌اند که به راحتی با یک لامپ درست می‌شود. به این صورت که انتها یا سرپیچ لامپ روشنایی را جدا کرده و آن را به همراه محتویات لامپ بیرون‌ می‌آورند ، سپس شیشه را داخل این حباب توخالی ریخته و با قرار دادن یک لوله خودکار در داخل آن و مسدود کردن انتهای آن با ماده‌ای مثل آدامس ، آماده مصرف می‌شود. در مرحله بعد با شعله فندک شیشه داخل حباب را از بیرون حرارت می‌دهند و از طریق لوله‌ای که از انتهای حباب بیرون آمده است به صورت کشیدنی مصرف می‌شود. نشئگی حاصل از مصرف این ماده تقریباً شبیه هیچ ماده ی مخدر دیگری نیست. عوارض مصرف این ماده ، بسیار خطرناک و سنگین است. مصرف‌کنندگان این ماده در ابتداء مصرف پس از مصرف گاه حدود هفتاد و دو ساعت حتی یک دقیقه نمی‌خوابند. در این مدت توهم شدید و خیره شدن به یک نقطه خاص برای چندین ساعت و همین طور رفتارهای بی‌پروا ، از حالات نشئگی این ماده محسوب می‌شود. بعضی از مصرف کنندگان شیشه پس از مصرف با توجه به توهم شدید به تصور پرواز خود را از پنجره ساختمان چند طبقه به پایین پرتاب کرده‌اند. پس از بین رفتن اثر این ماده شخص مصرف‌کننده طوری احساس خستگی و کوفتگی می‌کند که ممکن است حدود چهل و هشت ساعت یا دو شبانه‌روز به صورت پیوسته خواب باشد و پس از بیداری سر دردهای شدید ، بی‌قراری ، لرزش و حرکات غیرعادی اعضاء بدن مثل دست و سر از حالات آن است. اثر کریستال هم مانند هر نوع ماده دیگرى در اشخاص مختلف متفاوت و وابسته به عواملى چون سایز، وزن، سلامت فرد، مقدار مصرف، روش استفاده، سابقه مصرف و اینکه آیا با ماده دیگرى استفاده مى شود دارد. همچنین عوامل محیطى تأثیر این ماده را در فرد تحت الشعاع قرار مى دهد. اینکه فرد به تنهایى یا در جمع و در مهمانى مواد مصرف کرده باشد مى تواند در این تجربه تأثیر بگذارد. کریستال یا شیشه محرک بسیار قوى است که فعالیت هاى مرکزى سیستم عصبى را سرعت مى دهد. اگرچه گزارش کمى از مرگ و میر ناشى از استعمال مستقیم کریستال شده است ولى باید این نکته را مورد توجه قرار داد که این ماده بسیار اعتیادآور و نسبت به دیگر آمفتامین هاى دیگر از نظر اجتماعى، عاطفى، روانى و حتى تحرکى آسیب بیشترى به فرد وارد مى کند. در بیمارانى که کریستال را به عنوان آمفتامین براى تحمل درد استفاده مى کنند علایم مشابهى با بیماران روانى پارانوئیدى و جنون جوانى مشاهده مى شود. گاهى اوقات افرادى که به استعمال ماده تن در داده اند کریستال را به عنوان آمفتامین (مسکن) مصرف مى کنند. اگر فردى یک بار کریستال را به عنوان مسکن روانى تجربه کند به تجربه مجدد آن علاقه مند مى شود و کم کم به سوى این ماده کشانده مى شود. استفاده دوز بالاى کریستال مى تواند موجب آسیب مهلک در رگ هاى مغزى و در نهایت مرگ شود دیگر تأثیرات فیزیکى معمول ناشى از استعمال کریستال شامل: خشکى دهان، افزایش سرعت تنفس، سردردهاى طاقت فرسا، حالت تهوع، تعرق بیش از اندازه بدن، سرگیجه، بالارفتن فشارخون، بالارفتن حرارت بدن، تپش قلب، خشکى، سوزش و ترک لب ها، بزرگ شدن مردمک چشم، سیاهى رفتن چشم، لرزش دست ها و انگشتان مى شود. استعمال کریستال روى رفتار شخص نیز تأثیر مى گذارد: افزایش حرکت هاى فیزیکى، نوعى حالت سرخوشى، ناآرامى، اضطراب و دلواپسى، پرخاشگرى، خشونت و رفتار خصمانه، بی خوابى شدید، حمله هاى ناگهانى هراس و اضطراب پارانویا (جنون سوءظن) همراه با توهم، نشاط و دلخوشى بیش از حد، پرچانگى، تکرار حرف ها و کارهاى ساده، تغییر ناگهانى در رفتار و گفتار و اختلال در درک،اختلال و بى نظمى در وظایف کلیه و ریه، بى اشتهایى و در نتیجه سوء تغذیه و کم وزنى مفرط ،عوارض قلبى. (حمله قلبى و نارسایى قلب به دلیل استعمال زیاد)
۷- کراک :
کراک مواد شیمیایی کوکایین هیدروکلورید است که با نام کراک شناسایی می شود عده ای از افراد مبتلا به این مواد با انجام عملیات شیمیایی خاصی هیدروکلورید را از این مواد جدا می کنند، این عمل باعث تقویت شدید این مواد می شود. کراک فرم تقویت شده کوکایین به صورت جامد است.و به این دلیل کراک نام گرفته که موقع گرم شدن و استنشاق کردن می شکند. با توجه به این که کراک به صورت آماده است افراد معتاد نیازی به تجهیزات شیمیایی برای تقویت این مواد ندارند و این مواد به راحتی در بسته هایی اغلب ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی گرم هستند خرید و فروش می شود این مقدار مواد برای ۲ تا ۳ استنشاق کافیست. در دهه ۷۰ میلادی کوکایین مواد بسیار گرانی بود و کمتر استفاده می شدولی با ابداع کراک ارزان قیمت توان خرید عده بیشتری را بر این مواد آسان کرد و عده زیادی از مواد معتاد به سمت این مواد کشیده شدند. مخصوصاً جوانانی که با مشکلات زندگی روبرو بودند. عواملی مثل ارزانی , راحتی مصرف و راحتی پنهان کردن این مواد باعث افزایش شدید استفاده از این مواد شد. استفاده به صورت استنشاقی این مواد به جای تزریق نیز اثر بسزایی در رشد این مواد داشته است. یک گرم کوکایین خالص پس از انجام عملیات شیمیایی به ۰.۸۹ گرم کراک تبدیل می شود. اداره کل آزمایش قدرت مواد مخدر تخمین زده اند که قدرت کراک ۷۵ تا ۹۰ درصد قوی تر از کوکایین است در زیر لیستی از تأثیرت کوکایین بر روی جسم آمده است: تغییر در فشار خون , ضربان قلب و تنفس ، حالت تهوع ، استفراغ کردن ، اضطراب ، تشنج ، بی خوابی ، بی اشتهایی که باعث سوء تغذیه و کم شدن وزن می شود ، عرق کردن سرد ، باد کردن و خون ریزی پوسته غشا ماده مخاطی ، بی قراری ، آسیب به حفره بینی ، آسیب به ریه، حمله های قلبی . به دلیل اینکه کراک فوراً وارد مغز می شود شانس ایجاد کما و مرگ بسیار زیاد است. اثر کراک پس از ۵-۷ دقیقه فوراً از بین می رود و فرد معتاد می خواهد فشار عصبی را با استفاده بیشتر این مواد از بین ببرد. و این چرخه باعث ایجاد اعتیاد مفرط به این مواد می شود. و به همین دلیل افراد مبتلا سعی در بیشتر به دست آوردن این مواد می کنند. استفاده همیشگی از این مواد باعث جنون و بیماری های روانی و وهم می شود. تأثیرات مواد اضافی که با کراک مصرف می شود بر ریسک استفاده آن می افزاید. این مواد اغلب به همراه مواد ارزان تر دیگری مثل پروکایین لیدوکایین و بنزوکایین و گاهی اوقات به همراه موادی که تأثیری روی آن ندارند مثل شکر مصرف می شود. استفاده این مواد به همراه جوهر گنه گنه یا آمفی تامین ها تأثیرات مخرب این مواد را به صورت فجیح بالا می برد. کراک روی سیستم عصبی تأثیر می گذارد.سیستم عصبی اتوماتیک سیستم سیمپاتیک که سرعت عملیات قلب و تنفس را بالا می برد کنترل می کند. سیستم عصبی نیز عملیات سیستم پارا سیمپاتیک را که سرعت عملیات بدن را پایین می آورد را کنترل می کند. کراک روی یکی از انتقال دهنده های مغز که دوپامین آزاد می کنند تأثیرمی گذارد. (دوپامین ماده ای است که هنگام خنده مقدار کمی از آن آزاد می شود و احساس خوبی به انسان دست می دهد.) بعد از آزاد شدن این ماده کراک در برخی مواقع باعث جلوگیری از دوباره آزاد شدن آن می شود به همین دلیل باعث افسردگی و انواع فشار روی فرد مبتلا می شود.
۸- ال. اس. دی^[۱۹] :انواع مختلف ال اس دی
ال. اس. دی. که نام کامل آن لیزرژیک اسید دی‌اتیل‌آمید است، از مواد توهم‌زاست که در قارچ ارگو وجود دارد. ال. اس. دی. سبب ایجاد اختلال در خلق و خوی فرد می‌شود، شناخت زمان و مکان را مختل ، فرد را دچار خوشی بی‌جا ، خودستایی ، احساس سبکی و بی‌وزنی ، هذیان و افسردگی می کند و ممکن است مصرف کننده را به خودکشی و آدم‌کشی بکشاند. با مصرف ال. اس. دی. توهم‌های بینایی و شنوایی دست می‌دهد و اشباح خیالی جای خاصی در ذهن فرد باز می‌کنند. به دلیل خاصیت توهم‌زایی شدید ال.اس.دی باید آن را یکی از مواد بسیار خطرناک تلقی کرد که نسل جوان را معرض تهدید قرار داده است.
۹- اکستاسی^[۲۰]: یک نمونه از قرصهای اکستاسی
از نوعی آمفی تهیه میگردد قرص به اشکال و اندازه های گوناگون، گرد، کپسول، مایع. توهم زا میباشد، معمولاً با نشاسته، پودر تالک و رنگ، کافئین، آمـفی تـامین و افدرین ترکیب می گردد اثر آن ۲۰ دقیقه پس از مصرف ظاهر میگردد، اکستاسی هم محرک است و هم توهم زا، افزایش انرژی و حس خوشی، اصوات، رنگها و احساسات شدیدتر میگردد اثر آن تا ۶ ساعت باقی می ماند، اثراتش شبیه آمفی تامین میباشد، افزایش ضربان قلب، افزایش اعتماد بنفس،احساس تهوع، اضطراب، احـساس صمـیـمیت بـا دیـگران، سـایـیدن دنـدانـها بـه یکدیگر، کاهش اشتها، تعـریـق، احــساس شدید لذت، گرمی و شادی، شما را به رقصیدن وا می دارد. تـرشـح دپامین و سروتونین در مغز از اثرات دیگر آن است - گرمازدگی، چون بیشتر در کلوبها از آن استفاده می گـردد و در پـی فـعـالـیــت شدید مانند رقصیدن سبب افزایش شدید گرمای بدن می گردد که بسیار خطرناک اســت، فرد برای رفع تشنگی مـمـکن اسـت آب فـراوان بـنـوشد کـه ایـن خـود سبب رقیق شدن بیـش از حـد خــون و از مــیان رفتن تعادل سدیم خون شـده و سـبـب تـورم اعـضـاء بـدن هـمـچـون مـغز و در نهایت مرگ فرد می شـود، پـس از یـکـی دو روز بـعـد فـرد احـسـاس افسـردگـی و خـستگی می کند، در دراز مدت سبب آسیب به کبد، کلیه و مغز می‌گردد، توهم گویی، استفراغ، تشنج
۱۰- آمفی تامین^[۲۱] :انواع آمفی تامین
گرد سفید رنگ و یا خاکستری، کپسول، قرص. بـرای آنـکه آمفتی تامین قابل دود کردن گردد آن را کریستالیزه میکنند.استنشاق، دود کردن، تزریق و یا حل درون مایعات، خوراکی.اثر آن ۳ الی ۴ ساعت بعد ظاهر میگردد، هیجان زدگی، اعتماد بنفس بالا، افزایش هوشیاری، پر انرژی، کاهش اشتها، بی خوابی، یک محرک می باشد.در کوتاه مدت سبب احساس اضطراب، افسردگی و خستگی پس از استعمال آن می شود، افزایش ضربان قلب و تنفس، اختلال در دید، خشکی دهان، سـرگـیـجـه و خشونت، مرگ ناگهانی و سکته قلبی. در دراز مدت سبب توهم، وحشتزدگی، کـاهش وزن، آسیب به مغز و حافظه، تشنج و مرگ می گردد
۱۱- جی اچ بی^[۲۲]:
مایع بی رنگ و بی بو داخل بطری‌های کوچک، بصورت کپسول.مقادیر کم آن اثرات شبیه الکل دارد و مصرف زیاد آن مانند اکستاسی عمل می‌کند. تهوع، خواب آلودگی، احساس گم گشتگی، تشنج و مشکلات تنفسی.
۱۲- کتامین^[۲۳] :
کتامین اخیراً به عنوان داروی کلوپ ها مشهور شده است چرا که در شب نشینی های کلوپ مصرف زیادی دارد . کتامین اثرات گسستگی مشابهی ایجاد می کند . این دارو به عنوان داروی بیهوشی بچه ها ساخته شد و در حال حاضر در دامپزشکی کاربرد دارد . برخی مصرف کننده ها تجربیات معنوی با آ ن دارند در حالی که مصرف کننده های دیگری تحریک پذیری نا خوشایند ، گیجی ، سر گشنگی و رفتار غیر منطقی را تجربه می کنند اثرات منفی تری دارد در دوز های بالاتر ایجاد می شوند . اثرات دارو ۱ تا ۴ ساعت بسته به شیوه و مقدار مصرف دارو متغیر است . در حال حاضر در ایران به علت عدم آگاهی فروشنده ها این دارو توسط افراد مصرف کننده از داروخانه های دام پزشکی تهیه و مورد سوء مصرف قرار می گیرد هرچند که در سطح شهر نیز به صورت غیر قانونی و با قیمتی بالاتر به فروش می رسد .
۱۳- مسکالین :
این ماده ی توهم زا هرچند مصرف قابل توجهی در ایران نداشته است اما جدیداً توسط مسافران آن سوی آبها وارد کشور شده است . که ازکاکتوس کوچک هویجی شکل بدست می آید . در بیابان مکزیک و آ مریکا یافت می شود و به صورت قانونی در برخی از مناطق ایالات متحده به عنوان قسمتی از جشنهای مذهبی به وسیله اعضای مسیحی بومی آمریکائی مصرف می شود . به طور معمول کاکتوس را قطعه قطعه کرده خشک می کنند و برای مصرف آنرا جویده و سر انجام می بلعند. بعد از خوردن آن تهوع شایع است. مسکالین باعث توهم های بینائی می گردد. مسکالین به صورت مصنوعی به شکل کریستال های نمک تولید می شود. مسکالین از روده جذب خون می شود. نیمه عمر آن حدود ۲ ساعت و مدت اثر آن ۸ تا ۹ ساعت است. مقدار مرگ آور آن حدود ۱۰ تا ۳۰ برابر مقدار آن است و خطر مسمومیت آن از سایر توهم زاها بیشتر است .
۱۴- پان پراگ :نمونه ای از پان پراگ به شکل آدامس
پان پراگ، ماده ی مخدری است که به تازگی در غالب آدامس وارد ایران شده است. پان پراگ، راجا، تایتانیک، ناس خارجی، پان پاکستان، پان عربی، ویتامین، ملوان زبل، پان اسفناج وگوتکا. مخدری که این بار در بسته‌های شکیل با عکس‌های هنرپیشه‌های خوش‌تیپ هندی و پاکستانی به عنوان آدامس، پاستیل و پودرهایی با طعم نعنا و خوشبوکننده دهان وارد شده است. این آدامس‌های مخدر را خیلی راحت می‌شود مثل سیگار از مغازه‌ها خرید، به گونه‌ای که خانواده‌هایی که تفاوت اکس و استامینوفن را از هم نمی‌فهمیدند، عمراً بفهمند آدامس‌ها و خوشبوکننده‌های پان چیست. تفاوت اساسی آن با مواد مخدر دیگر، این است که خانواده‌ها نمی‌توانستند آن را از استامینوفن کدئین یا قرص ضد اسهال تشخیص بدهند. البته این قرص‌های عجیب و خوشرنگ مواد جدیدی نبودند، همان “ام دی ام آ” ها بودند که شرکت مرک آلمان در سال ۱۹۱۲ آنها را برای درمان بیماران روانی ساخته بود، ولی چهل سال بعد در آمریکا، مهر ممنوعیت خورده بودند و حالا پس از نیم قرن، دوباره مثل اژدهایی از خواب بیدار شده و در بسته‌بندی‌های شیک در مراسم پایکوبی جوان‌ها سر و کله‌شان پیدا شده بود؛ قرصی ویرانگر که پل‌هایی بود برای مصرف مخدرهای سنگین تر… .
۱۵- دیفنوکسیلات :
بشر از ابتدای آشنائی با تریاک از خواص درمانی آن استفاده کرده است .ویژگی هائی مانند ضد درد، تسکین سرفه ،رفع مشکلات تنفسی، درمان اسهال، بیهوشی و …. همواره باعث سوء مصرف از این گیاه قدرتمند و جادوئی شده است. اما عمده مشکلات از جائی آغاز شد که به علت هزینه بالای استخراج آلکالوئید های تریاک در آزمایشگاه ها ساخت دارو های شبه مخدر سنتتیک یا نیمه سنتتیک بر پایه سنتز شیمیائی تریاک و یا همانند سازی مولکولی با دست بردن تغییراتی درساختار آنها شروع شد و انواع و اقسام داروها به بازار سرازیر گشت که بسیاری از این دارو ها بعلت عوارض شدید جانبی و پس از مشاهده آثار مخرب آن از چرخه تولید رسمی خارج گردید اما بعدها با فاش شدن فرمول ساخت آنها وارد بازار مصرف مواد مخدر شدند که هروئین نمونه شاخص این گروه است، این روند اکنون نیز ادامه دارد . و داروهائی مانند تمجیزک و ترامادول از این دسته هستند . یکی از این دارو ها که درکنار مصرف پزشکی نه چندان قابل توجه (با توجه به نمونه های مشابه داروئی بدون عوارض) باعث سوء مصرف گسترده گردیده است داروئی است سنتتیک به نام دیفنوکسیلات یا لوموتیل. دیفنوکسیلات مطابق با آمار رسمی منتشر شده در سال ۱۳۸۵چهارمین دارو از لحاظ فروش عددی در میان داروهای مصرف شده ایران است که همین موضوع بیانگر سوء مصرف فراوان ازاین دارو است . عمده مصرف کنندگان دیفنوکسیلات را افرادی تشکیل می دهند که قصد ترک یا درمان مواد مخدر را داشته و به توصیه ی دیگران و یا خود سرانه برای از بین بردن علائم ناشی از قطع مواد به مصرف این قرص روی آورده اند و متأسفانه با افزایش دارو در مواردی شخص بالغ بر صدها قرص را یکجا مصرف می کند . قابل توجه اینکه سازندگان دیفنوکسیلات برای جلوگیری از سوء مصرف آن مقداری آتروپین به آن افزوده اند ولی این نیز هرگز چاره ساز نبوده و با توجه به تداخل شدید داروئی این ماده با ضد افسردگی ها و خواب آورها باعث عوارض شدید و مخربی می گردد. عوارض سوء مصرف دیفنوکسیلات در افراد با مصرف طولانی مدت و مقدار زیاد دارو متفاوت است و بیشتر شامل علائمی نظیر خشکی دهان، گر گرفتگی، تاری دید ، یبوست های مزمن ، خواب آلودگی ، بی اشتهائی ، خارش ، مشکلات تنفسی ، تشنج ، اشکال در دفع ادرار ، تاول های شدید عفونی ، نا توانی جنسی ، تیک های عصبی و …. است . قطع به یکباره دیفنوکسیلات در مصرف های با دوز بالا امکان پذیر نمی باشد و در واقع هیچ داروئی جوابگوی رفع علائم آن نیست اما با روش درمان تدریجی و کاهش پله ای دارو در کنگره۶۰ ، افراد بسیاری که روزانه بالغ بر ۵۰۰ قرص را به همراه مواد مخدر یا دارو های دیگر مصرف می کردند اکنون سلامتی خود را باز یافته اند و به درمان رسیده اند هر چند که راه بسیار سختی را پیموده اند و عوارض وحشتناکی را تجربه کرده اند ، شرح حال این افراد در بر گیرنده نکات عبرت انگیز بسیاری است .
۱۶- نالترکسون :
امروزه مصرف کنندگان مواد مخدر ، برای درمان خود به هر کلینیک یا مرکز بیمارستانی که مراجعه کنند ، اولین واژه‌ای که برای درمان اعتیاد خود می‌شنوند واژه سم زدایی است. در حال حاضر علوم پزشکی مربوط به درمان بیماری اعتیاد در سراسر دنیا معتقدند بیماری اعتیاد مسومیت مزمن ناشی از مصرف مواد مخدر است و برای درمان آن ابتدا به ساکن بایستی بیمار سم زدایی شده و اثرات مواد مخدر یا سم از جسم بیمار خارج و پاک سازی شود و سپس مراحل بعدی درمان یا درمان نگهدارنده طی شود. این نظریه از سوی کنگره ۶۰ کاملاً مردود است . کنگره ۶۰ معتقد است بیماری اعتیاد مسمومیت مزمن نیست بلکه جایگزینی مزمن است. انجام عمل سم زدایی داروهای مخصوص خود را دارد که در اصطلاح پزشکی به آن‌ ها آنتاگونیست گفته می‌شود و مهمترین آن‌ ها نالوکسان و نالترکسون می‌باشد . آنتا گونیست یعنی ضد مرفین و یا درروهایی که اثرات مرفین و یا مواد هم خانواده آن را خنثی می کنند. آنتا گونیست‌ها از تغییراتی که در ساختمان مولکولی داروهای آگونیست یا هم خانواده و موافق مواد مخدر نظیر مرفین ایجاد می‌شود ، به دست می‌آیند. به عنوان مثال نالورفین که یک داروی آنتا گونیست می‌باشد از تغییراتی که بر روی مرفین انجام می شود ، ساخته می شود. نالترکسون نیز از تغییر بر روی دارویی به نام اکسی مرفن Oxymorphone به دست می‌آید. نالترکسون برای اولین بار در سال ۱۹۶۳ ساخته شد . داروهای آنتا گونیست مستقیماً روی مواد مخدر و اثرات آن ها تأثیری ندارند ، عملکرد این داروها به این صورت است که از طریق اتصال به گیرنده های عصبی مرفین و یا مواد مشابه آن ، از جذب و یا اتصال مرفین یا مواد نظیر آن به گیرنده های عصبی نظیر(مو) جلوگیری می کنند . در این حالت هر مقدار مواد مخدر مصرف و وارد بدن شود هیچ گونه تأثیری نخواهد داشت. یا خیلی ساده بگوییم ، هر قدر شخص مواد مصرف می کند نشئه نمی‌شود این گفته، که نالترکسون باعث ایجاد تنفر نسبت به مواد مخدر و مصرف آن می شود ، حقیقت ندارد. نالترکسون هرگز چنین کاری نمی‌کند . تنها تأثیر آن این است که شخص مصرف کننده اطمینان دارد که هر قدر مواد مصرف کند نشئه نمی شود و از سوی دیگر همزمانی مصرف نالترکسون و مواد مخدر می تواند خطرناک و حتی منجر به مرگ شود. اطمینان از نشئه نشدن و همچنین ترس از مصرف مواد همزمان با نالترکسون باعث می شود موقتاً کمی از میل به مصرف مواد را در شخص کاهش دهد و این کاهش میل از اثرات فارماکولوژیک نالترکسون نمی باشد. این مسئله به عنوان یک عامل مهم در مان اعتیاد و عدم مصرف مواد مخدر مطرح نیست زیرا هر زمان که مصرف نالترکسون قطع شود دوباره میل به مصرف مواد مخدر وجود خواهد داشت حتی به مراتب بیشتر از قبل.زمانی که اثر نالترکسون در بدن وجود دارد ، اگر شخص مواد مصرف کند به دلیل عدم جذب مرفین توسط گیرنده ها ، سطح مرفین در خون بالا رفته و می تواند منجر به وضعیت خطرناک شود.کنگره ۶۰ معتقد است درمان اعتیاد زمانی به وقوع می پیوندد که ساختارهای تخریب شده جسم به وسیله اعتیاد ، یعنی سیستم تولید کننده مواد شبه افیونی راه اندازی کامل شده باشد. روان به تعادل رسیده باشد و تفکرات و دیدگاه های شخص یا جهان بینی او نیز به تعادل رسیده باشد. زمانی که شخص به درمان رسیده باشد نسبت به مواد مخدر هیچ‌گونه عشق و یا دوست داشتن و یا نفرتی ندارد زیرا نفرت داشتن نسبت به مواد مخدر نشان دهنده یک عشق سرکوب شده است که در لایه‌های درونی هنوز وجود دارد و زمانی قطعاً به سطح خواهد آمد. بنابراین نالترکسون نه تنها هیچ کمکی به درمان اعتیاد نمی کند بلکه شخص را در وضعیت بسیار بدی قرار می دهد که قطعاً روزی تحمل او به سر خواهد آمد و به مصرف مواد برگشت می کند. نالترکسون همانگونه که از اتصال مرفین و مواد مشابه آن به گیرنده‌ها جلوگیری می کند از جذب مواد شبه افیونی تولید شده در بدن نیز جلوگیری می کند و در زمان مصرف نالترکسون شخص دائماً در حال خماری مزمن می‌باشد.تفاوت نالوکسان با نالترکسون این است که نالوکسان به شکل تزریق استفاده می شود و طول عمر آن در بدن کوتاه است اما نالترکسون به شکل کپسول خوراکی است و ماندگاری آن در بدن طولانی می‌باشد و اثرات آن تا هفتاد و دو ساعت پس از آخرین مصرف وجود دارد. نالترکسون اخیراً برای اعتیاد به الکل یا الکلیسم نیز استفاده می‌شود و از طریق مسدود کردن گیرنده‌ها باعث می‌شود مصرف الکل نیز اثری بر روی جسم نداشته باشد. از کاربردهای مفید نالوکسان یا نالترکسون می‌توانیم به استفاده از آن ها در زمان مصرف بیش از حد مواد مخدر یا به عوارض مصرف نالترکسون در دراز مدت عبارتند از: لرزش ، یبوست ، سرفه ، گرفتگی صدا و بینی ، مشکلات سینوس‌ها، سرگیجه، تپش قلب، تحریک پذیری ، گلودرد ،اختلال در ادرار مثل احتباس ادرار و تکرر ادرار، تشنگی زیاد و همچنین توهم.( اداره کل مطالعات و پژوهش های ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری ۱۳۷۴، ۱۲-۴۹)
۲-۲-آثار مواد روانگردان بر فرد
تا اینجا ما در یک تقسیم بندی کلی انواع مواد روانگردان، را به صورت مختصر آوردیم، حال که تا حدودی در خصوص انواع این مواد مخدر بررسی ومطالعه داشتیم نیاز است تا در خصوص تأثیرات مستقیم وغیر مستقیم این مواد به صورت کامل بپردازیم و بدانیم هر یک از این موادهای مخدر در یک فرد و در اراده وجسم یک شخص چه تأثیراتی به جای می گذارد وآیا اصلا این مواد به صورت مقطعی یا دایم در شخص مورد نظر تأثیرمی‌گذارد.
۲-۲-۱- مواد مختل کننده حواس پنجگانه
این مواد در بدن انسان به صورت مستقیم تأثیر می گذارند و از خود تأثیر اختلال حواس پنج گانه را به جای می گذارند. به طوری که شخص مصرف کننده در پی مصرف این مواد دچار خواب آلودگی، تسکین درد و ایجاد نقص در حرکات ارادی می شود و به همین جهت کنترل حواس خود را به طور کلی از دست خواهد داد. شاید در این جا لازم است که برای این گونه موادی که باعث مختل شدن حواس می شود مصادیقی بیاوریم.
۱- تریاک
۲- مرفین
۳- هروئین
۴- متادون
۵- کدئین و…
در این خصوص سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۰ این مواد را به همین شکل تقسیم بندی کرده است و حتی آثار آنها را در ادامه به همین طریق بیان کرده است.
۲-۲-۲-عوارض روانی و جسمانی مواد روانگردان
مواد مخدر بر روان و جسم فرد اثرات منفی و زیان باری را برجای می‌گذارد. عوارض برخی از مشتقات و گونه‌های مواد مخدر از جمله عوارض مرفین ، هروئین و تریاک و سایر مشتقات آن به شرح زیر است:
عوارض روانی تریاک و مشتقات آن : پس از مصرف تریاک و مشتقات آن یک حالت رویایی خوش و انبساط خاطر و آرامش درونی موقت به وجود می‌آید . فرد معتاد به مواد مذکور احساس مبهم از زمان و مکان دارد. اثرات مذکور ۴ الی ۶ساعت بیشتر دوام ندارد و پس از آن مرحله‌ی منفی فرا می‌رسد که معتاد مایل است ماده‌ی مصرف شده را زیادتر استعمال نماید. حالت غیراداری، تحریک پذیری و بی‌قراری دارد . قیود اخلاقی وحس عاطفی از بین می‌رود. به زندگی بی‌تفاوت است. به هر وسیله که شده می‌خواهد ماده‌ی مورد نیاز خود را تهیه نماید. گاه‌گاه دچار توهم و هذیان شده، به اعمال جنون آمیز دست می‌زند.( پیشین، ۲۰۵)
عوارض جسمانی تریاک و مشتقات آن: مرفین ، هروئین و تریاک و سایر مشتقات آن انواع دردها را موقتاً تسکین می‌دهد و پس از چند ساعت اثرات آن از بین می‌رود. در صورت عدم دسترسی معتاد به مواد مورد نیازش ، حالت خماری آغاز می‌شود. خمیازه ، خواب آلودگی ، عرق زیاد ، ریزش آب از بینی و بی‌اشتهایی از علائم خماری است . چنانکه بیش از ۴۸ ساعت طول بکشد، معتاد دچار تشنج و لرزش شده، احساس سرما می کند ، به استفراغ ، اسهال ، دردهای شدید شکمی ، درد پشت ، دست و پا و سر دچار می‌گردد. از خوردن آب و غذا امتناع می‌ورزد و در نتیجه وزن بدنش کم می‌شود. معتاد احساس مرگ قریب الوقوع می کند.( پیشین ، ۲۰۵) اعتیاد به تریاک و مشتقات آن میل جنسی را کاهش می‌دهد.
عوارض روانی حشیش: حشیش بر مغز اثر تضعیف کننده‌ای داشته و حالت انبساط خاطر و اعتماد به نفس و احساس آرامش و غالباً حس پرواز کردن در شخص مصرف کننده ایجاد می‌کند.
معتاد به حشیش تحریک‌پذیر است . قابلیت ذهنی و حرکتی کم در صورت عدم دسترسی بدین ماده، حالت خشم ، اضطراب ، بی‌قراری و حتماً میل به خودکشی و اعمال خشن دارد . شخص معتاد بی‌‌باک ، بی‌پروا ، درنده خو و مستعد ارتکاب هرگونه جنایت خشونت آمیز می‌گردد. حشیش سبب پرحرفی ، خنده‌های بی‌دلیل و گاهی نیز داد و فریاد می‌گردد. قیود اخلاقی از بین می‌رود. معتاد دچار توهم می‌شود. حالت توهم بینایی بیش از سایر توهمات است.
اعتیاد به حشیش سبب تضعیف مغز شده و سرانجام معتاد به بیماری‌های روانی مبتلا می‌گردد.
عوارض جسمانی حشیش: اعتیاد به حشیش برخلاف تریاک حالت خماری و آثار جسمی ندارد و غالباً سبب مسمومیت می‌گردد.( پیشین، ۲۰۷)

بین توانایی خود رهبری و خلاقیت و نوآوری ارتباط معنی داری وجود دارد بین تجزیه شغلی و خلاقیت و نوآوری ارتباط معنی داری وجود دارد. مدیرانی که دارای تجزیه شغلی بالا و توان رهبری بالایی می‌باشند در صورتی که محیط کاری آنها خشک و غیر خلاق باشد روند خلاقیت و نوآوری را در سازمان کند می‌کند.
۲- لیوسکیو^[۵۹] در سال ۲۰۰۶ در تحقیقی تحت عنوان عوامل موثر بر خلاقیت مدیران اجرائی ارشد به نتایج زیر دست یافت در بررسی تاثیر متغیرهای سن، جنسیت، سطح تحصیلات، محل خدمت، و سابقه خدمت بر روی خلاقیت مدیران اجرائی ارشد متغیرهای سطح تحصیلات و جنسیت از عواملی بودند که با خلاقیت مدیران ارتباط معنی داری داشتند و متغیرهای دیگر در این بررسی ارتباط معناداری را با خلاقیت نشان ندادند. از نظر پیچیدگی عمومی یا تعداد سطوح سازمانی، سازمان هایی با ساختار تخت و لایه های مدیریتی کمتر نسبت به سازمان‌های با ساختار بلند و لایه‌های مدیریتی بیشتر، موجب افزایش میزان خلاقیت بیشتری می‌شوند.
۳- جالان و کلینر^[۶۰] در سال ۲۰۰۵ در طی تحقیقی تحت عنوان پیشرفت های جدید در توسعه خلاقیت نشان دادند زمانی که افراد گزینه‌های بیشتری را با امکان ریسک پذیری بالاتری نسبت به افراد دیگر (در سازمان‌های دیگر یا در واحدهای دیگر همان سازمان) مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند و در حقیقت سازمان به آنها اجازه می‌دهد که ایده‌های خلاق در کار با ریسک بیشتری بیان شوند. این سازمان یا واحد کاری نسبت به س ازمان‌هایی که در افراد خود اجازه چنین کاری را نمی‌دهند موجب ارائه راه حل‌های خلاق و تطابق سریع سازمان با محیط خود می‌شوند و چنین سازمان‌هایی حتی به هنگام تدوین استراتژی و اهداف بلند مدت خود به تصمیم گیری افراد همراه با قدرت ریسک پذیری بالای آنها متکی است در نتیجه تفویض اختیار و عدم تمرکز سازمانی موجب افزایش خلاقیت در بین افراد سازمان می‌شود.
۴- گیبرت^[۶۱] در سال ۲۰۰۵ تحقیقی با عنوان «فرهنگ سازمانی و فرایند های خلاقیت: مقایسه شرکت‌های نمایشی و نهادهای علمی آلمان» انجام داده است نتایج تجربی از مصاحبه با ۲۸ نهاد تحقیقاتی (۱۱۳ نفر) و ۱۳ شرکت نمایشی (تعداد ۸۸) نشان داد که تاثیر فرهنگ باز در نمایش (تئاتر) به اندازه نهادهای علمی است و این پیوستگی به طور معناداری در فرهنگ بسته به عنوان ضربه گیر عمل می‌کند همچنین نتایج نشان داد که فرایند خلاقیت در شرکتهای نمایشی نیازمند تلاش بیشتر جهت هماهنگی به نهادهای علمی است(شجاعی،۱۳۸۴).
۵- ای سی مارتینز^[۶۲]، اف تربلانچ در تحقیق با عنوان «ایجاد فرهنگ سازمانی که خلاقیت و نوآوری را برانگیزد» با بهره گرفتن از مدل، تعیین کننده‌های فرهنگ سازمانی را که بر خلاقیت و نوآوری تاثیر می‌گذارد ارائه می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد که مدل‌هایی براساس تئوری سیستمهای باز می‌توانند نظریه‌ای کل نگرانه در توصیف فرهنگ سازمانی ارائه دهند. رابطه بین خلاقیت و نوآوری و فرهنگ در این زمینه مورد بحث قرار می‌گیرند برخلاف پیش زمینه این مدل، تعیین کننده‌های فرهنگ سازمانی شناسایی شوند. تعیین کننده‌ها عبارتند از استراتژی، ساختار مکانیزم‌های حمایتی و رفتاری که خلاقیت و ارتباط آزاد را تشویق می‌کنند. ارزش‌ها ، معیارها و باورهای که می‌توانند نقشی را در خلاقیت و نوآوری باز می‌کنند. می‌توانند از خلاقیت و نوآوری با توجه به چگونگی تاثیر شان بر رفتارهای گروه های فردی حمایت و جلوگیری می‌کنند.
۶- پراتی با مالاویا^[۶۳] در تحقیقی با عنوان «مدیریت نوآوری در بافت سازمانی: یک مطالعه تجربی» در بافت سازمانی بیان کردند که تاثیر مشارکت در نوآوری کارمندان به شناخت آنان از سازمان وابسته است آنها با بهره گرفتن از اطلاعات بدست آمده از یک شرکت نرم افزاری هندی به تاثیر برخی فاکتورهای مهم سازمانی بر ابعاد نوآوری کارمندانش که همان توانایی تولید و برانگیختن خلاقیت و نوآوری است بررسی کرد این تحقیق این واقعیت را که درک کارفرمایان از فرهنگ سازمانی بر عملکرد و کارمندان به ابعاد نوآوری تاثیر دارد مورد حمایت قرار می‌دهد. بنابراین این احساسات است که رفتار فردی را هدایت می‌کند از این رو مطلوبیت تشخیص داده شده در فرهنگ کاری که بطوری شایسته توسط تشویق های ناظران و پذیرش یک ایده و تقویت آن با تشخیص مقتنی و پاداشها حمایت می‌شوند خلاقیت را در سازمان پرورش می دهند.

۷- ویلیامز^[۶۴] در سال ۲۰۰۴ در تحقیقی تحت عنوان افزایش خلاقیت کارکنان به وسیله آموزش مدیران به این نتیجه رسید که بین خلاقیت کارکنان و میزان آموزش مدیران ارتباط معنی دار مستقیم وجود دارد و در ادامه اظهار داشتند موضوع آموزش مدیران برای ایجاد محیطی خلاق برای کارکنان خود در اکثر سازمان‌ها نادیده گرفته شده است به طوری که بیشتر سازمان‌ها بر روی خلاقیت کارکنان تمرکز دارند بنابراین لزوم بکار گیری روش‌های موثر برای آموزش مدیران جهت افزایش عملکرد خلاقیت زیر دستان را پیشنهاد کرد.
۸- ام فورد کامرون^[۶۵] در تحقیقی در سال ۲۰۰۲ با عنوان «پیشرفت خلاقیت در تئوری خلاقیت» در مدل سوم چند سطحی خلاقیت سازمانی که اخیرا در مجله آکادمی منبع منت آوری ویو به چاپ رسید بحث کرد که وودمن، سایر، گرافین (۱۹۹۳) دیدگاه تقابل گرا را که در آن تاثیرات مهم بر خلاقیت با توجه به سطوح مختلف تحلیل را شناسایی کرده بودند ارائه دادند. با این مدل توصیف کرد که چگونه تعابیر افراد از حوزه های کار چند گانه درون و بین سطوح تحصیل بر تمایلشان به عادات همیشگی در مقابل کارهای نو تاثیر می‌گذارد و چگونه معرفی کارهای نو بر ارزیابی ابعاد کاری موثر واقع می‌شود. درازین و همکاران نظریه ابعاد چند گانه کلی را بهبود بخشیدند. آنها توصیف کردند که چگونه بحران‌ها می‌توانند توجه جوامع و افراد در بین نیازهای دو حوزه خاص کاری (یعنی فنی در مقابل مدیریتی) طی ارزیابی پروژه‌های خاص، طولانی مدت، با ابعاد وسیع تغییر دهند. سطوح تحلیل روش سودمندی برای توصیف این امر که افراد خلاق چه طرز فکری در خصوص محیط کارشان دارند ارائه نمی‌کنند. خلاصه مطلب آنکه در تحقیق خلاقیت سازمانی آینده دانشمندان باید خلاقیت را به عنوان یک ارزیابی ساختار بندی شده اجتماعی تعریف کنند. که هم بر روی ایجاد اشتیاق و انگیزه و هم نتایج این کار شاید حوزه‌ه و سهامداران مناسب را تشخیص می‌دهند و با استفاده «گفتگوی ذهنی» به عنوان روش تحقیق جریانهای انگیزه سازی چند سطحی که بر خلاقیت سازمانی اثر می‌گذارد منطبق باشند(قهرمان تبریزی،۱۳۸۴).
۹- اس کریستین کوبرگ^[۶۶]، اچ لئونارو چالسمیر در تحقیقی با عنوان «رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت و دیگر متغیرهای مربوط به شغل» بیان کردند که والاچ فرهنگ های سازمانی مجزا را شناسایی کرده است. فرهنگ های اداری که دارای خطوط شفافی از مسئولیت و قدرت هستند، فرهنگ های خلاق که در آنها چالش و خطر کردند معیار هستند و فرهنگ های حمایتی در آنها محیط کاری صمیمانه است. رابطه بین این نوع از فرهنگها و خلاقیت اداری، انگیزه و متغیرهای مربوط به شغل با بهره گرفتن از پرسشنامه های که توسط مدیران مناطق شهری غربی پاسخ داده شده اند مورد بررسی قرار گرفت. آنها دریافتند که فرهنگ اداری به همراه نیاز مبرم به قدرت رابطه مستقیم مهمی با رضایت شغلی و مشارکت دارد منتها به طور معکوس با تمایل به ترک کردن مرتبط است فرهنگ نوآور که با نیاز مبرم به دستیابی همراه است به صورت مهم و مستقیم با رضایت شغلی مرتبط است و به نحوی معکوس با تمایل به ترک کردن مرتبط است فرهنگ حمایتی مرکب با نیاز مبرم به پذیرش به طور مستقیم و حائز اهمیت با رضایت شغلی مرتبط است به طوری معکوس با تمایل به ترک کردن مربوط می شود(قهرمان تبریزی،۱۳۸۴).
۱۰- الزیر^[۶۷] در سال ۲۰۰۰ تحقیقی با عنوان «خلاقیت فردی و خلاقیت سازمانی» بیان می دارد که نوآوری در سازمان تحت تاثیر میزان خلاقیت کارمندان می‌باشد. مهارتهای مربوط به خلاقیت می‌تواند توسعه یافته، ماندگار شده و از طریق مکانیزم های رسمی و غیررسمی از قبیل آموزش و تحصیل افزایش یابد در کنار این مهارت ها افراد باید توان به خطر انداختن ثبات، راحتی، اطمینان و توانایی های فرد در راستای ابداع و نوآوری کردن داشته باشند. نتایج ما به موازات پژوهش کامینگز و الاهام است که دریافتند که سازمان های که محیط و بافت حمایتی در مقابل خلاقیت ایجاد می کنند به بهره وری از کارمندان ذاتا خلاق تمایل نشان دهند. این پژوهش حاکی از ان است که با بکارگیری افراد خلاق برای سازمانها کافی نیست و نمی‌توان انتظار داشت که عملکرد نوآوری سازمان ها بالاتر می رود این تحقیق بیان می دارد که مدیران با هزینه های صرف شده برای خلاقیت را به عنوان سرمایه بنگرند نه مخارج صرف. به عبارت دیگر احتمال دارد که بازده چنین سرمایه هایی برای خلاقیت به صورت اندازه های قابل شمارش همزمان عملکرد نتوان رویت کرد. در واقع آثار اصلی چنین سرمایه هایی که توسط میزان عملکرد فوری مثل نوآوری محاط شده اند در بلند مدت منعکس می شود(شجاعی،۱۳۸۴).
۱۱- در تحقیقی که در سال ۱۹۹۹ توسط آلیسون می دورتی^[۶۸]، پاکیاناتان چلادوری با عنوان مدیریت اثر تنوع فرهنگی در سازمان های ورزشی انجام شده است هدف تحقیق از سود یا زیان بالقوه تنوع فرهنگی به عنوان یک عامل مدیریتی که از آن به یک تنوع فرهنگی که نهایتاً یک انعکاس از فرهنگ سازمانی انجام می گیرد می باشد. این تحقیق چنین نتیجه گیری می کند که فرایند فرهنگی از قبیل خلاقیت، رقابت، تضاد ساختاری زمانی تحقق می یابد که یک فرهنگ سازمانی متنوع بر مدیریت خوبی تاکید کند (عسگری،۱۳۸۴).
۱۲- تحقیق چاسمیر^[۶۹] و کبرگ ^[۷۰]در سال ۱۹۹۸ نشان دهنده وجود رابطه ای مثبت بین فرهنگ بوروکراتیک و خلاقیت افراد می باشد که این امر نیز احتمالاً به دلیل وجود فرهنگ های گوناگون از بخشی به بخش دیگر و حتی گروه های کوچک کاری و همچنین تفاوت ساختارهای موجود که فرهنگ بوروکراتیک بر آن حاکم می باشد (شجاعی،۱۳۸۴).
۲-۳۳ خلاصه
واژه فرهنگ در سال ۱۳۱۴ با بنیادگذاری فرهنگستان ایرانی جانی تازه گرفت و از واژه کالچر از زبان کلاسیک لاتین گزیده شده که تعریف آن به این صورت است: یک سلسله از باورها و اعتقادات عجین شده در انسان است که ضمیر ناخودآگاه آنرا هدایت می کند یا «ادراکی تقریبا یکسان است که در همه اعضای سازمان وجود دارد و دارای الگوهای متفاوتی است».
عواملی مثل فرایند های کلیدی سازمان، ائتلاف برجسته، کارمندان، محیط بیرونی و سیستم اجتماعی در پیدایش آن نقش دارند. منابع آن شامل باورها و ارزش های بنیاد گذاران، مدیران عالی سازمان و فرایند جامعه پذیری کارکنان است و به فرهنگ های قوی و ضعیف، مثبت و منفی، غالب و خرد، بروکراتیک و شهروند گرا تقسیم می شود. در تعریف خلاقیت هم می توان این چنین بیان کرد «توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد، یا ایجاد پیوستگی بین ایده ها» خلاقیت دارای دیدگاه های است که شامل ایده آلیستی روانکاوان، انسانگرا، تداعی گرایان می باشد.
همچنین عواملی مثل چالشگری، آزادی، منابع،‌کارگروهی و تشویق آنرا تشکیل می دهد. راه های پرورش خلاقیت شامل طولان مغزی، مدل سینکتیکس، تکنیک اسپیکر، تکنیک دلفی، آینه مورینو و تفکر موازی است.
همچنین از تحقیقات داخلی و خارجی که در این رابطه انجام شده است در پایان فصل به بخشی از آنها اشاره شده تا از زوایای مختلف موضوع مورد بررسی قرار گیرد.
فصـل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه
در فصل گذشته مبانی نظری و پیشینه تحقیق بیان شد. در این فصل نیز روش شناسی انجام تحقیق بررسی شد. بدین منظور ابتدا روش تحقیق، جامعه و نمونه آمار توضیح داده شد و سپس در مورد روش نمونه گیری، روش های گردآوری اطلاعات، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمونهای مورد استفاده در این تحقیق بحث و بررسی شد.
۳-۲ نوع و روش تحقیق
این پژوهش توصیفی – همبستگی می باشد و سعی شده که در آن مؤلفه های ده گانه فرهنگ سازمانی توصیف و میزان همبستگی این عوامل با خلاقیت تعیین شود که اهداف ویژه تحقیق مشخص گردد.
در این پژوهش تعدادی از داده های حاصله ( مشخصات فردی) با بهره گرفتن از آمار توصیفی مورد ارزیابی قرار گرفت( از جمله محاسبه میانگین، فراوانی، انحراف معیار) و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های زیر و با بهره گرفتن از نرم افزار spss استفاده گردیده است.
۳-۳ جامعه آماری و نمونه تحقیق
جامعه آماری مورد تحقیق در این پژوهش مدیران جمعیت هلال احمر و معاونان آنها در اداره کل و ادارات شهرستان های استان زنجان می باشد. با توجه به جامعه آماری نسبت به توزیع ۳۶ پرسشنامه اقدام گردید که پس از کامل شدن مورد بررسی و ارزشیابی قرار گرفتند. در این تحقیق جامعه آماری با نمونه برابر است.
اداره کل( رئیس و معاون) ۸ نفر
اداره جمعیت هلال احمر شهرستان های استان( رئیس و معاون) ۲۸ نفر
جمع: ۳۶نفر
۳-۴ روش جمع آوری اطلاعات
در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده گردید که پرسشنامه استاندارد جهانی در این زمینه وجود دارد. از این جهت پرسشنامه دارای اعتبار محتوایی و پایایی می باشد. و یکبار نیز این پرسشنامه در وزارت علوم و تحقیقات فناوری استفاده شده است( توسط کاظمی و کردنوقانی، تحت عنوان هنجاریابی پرسشنامه رندسیپ).
با توجه به نتایجی که بدست آمده است پرسشنامه از قابلیت اعتماد بالایی برخوردار است. این پرسشنامه شامل سوالهای فرهنگ سازمانی و خلاقیت می باشد که پرسشنامه فرهنگ سازمانی شامل ۴۱ سوال و پرسشنامه خلاقیت شامل ۵۰ سوال است. پرسشنامه فرهنگ سازمانی رابینز که از دید و نظر مدیران سنجیده و با مقیاس چهار رتبه ای تحت عناوین خیلی کم، کم ، زیاد، خیلی زیاد و با احتساب نمراتی به ترتیب از یک تا چهار برای هر رتبه طراحی و پاسخ داده شده است در این طیف هر قدر از مقادیر کم به طرف مقادیر زیاد حرکت کنیم نشان دهنده میزان مطلوبیت یک پدیده سازمان است. در ابتدای پرسشنامه توضیحات لازم جهت تکمیل پرسشنامه و اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات به افراد پاسخ دهنده داده شده است و شش سوال نیز برای تهیه اطلاعات زمینه ای آورده شده است. اما پرسشنامه خلاقیت که در سال ۱۹۸۶ توسط رندیسپ تهیه شده است این پرسشنامه دارای ۵۰ سوال بوده که بر اساس مقیاس پنج ارزشی است. وبر این اساس مرتب شده است.( کاملاً مخالفم، مخالفم ، بی نظرم، موافقم، کاملاً موافقم) .
به گزینه کاملاً مخالفم مربوط به هر سوال امتیاز۱، گزینه مخالفم امتیاز۲، بی نظرم امتیاز۳، گزینه موافقم امتیاز ۴ و گزینه کاملاً موافقم امتیاز ۵ تعلق میگیرد. قابلیت استفاده از این پرسشنامه در فرهنگهای مختلف در استفاده از آن و به علت ساده بودن سوالات و اجرای آن در مدت کوتاه ممکن است در نتیجه قابلیت اجرای آن برای کشورهای مختلف که دارای فرهنگ های مختلف می باشند فرق کند.
لازم به ذکر است که پس از تدوین پرسشنامه با هماهنگی و راهنمایی های استاد راهنما و مشاور و با همکاری اداره کل جمعیت هلال احمر پرسشنامه ها به صورت حضوری نزد مدیران جامعه موردنظر فرستاده شده و تکمیل گردیدند.
۳-۵ روش های آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها
در این پژوهش تعدادی از داده های حاصله با بهره گرفتن از آمار توصیفی مورد ارزیابی قرار گرفت از جمله محاسبه میانگین، فراوانی، انحراف معیار و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش زیر استفاده گردیده است.
به همین منظور از نرم افزار spss برای تحلیل داده ها استفاده شده است.
برای نرمال بودن مؤلفه ها از آزمون کولموگراف – اسمیرنوف استفاده شده است برای تعیین همبستگی بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت و همچنین برای تعیین همبستگی بین تک تک مؤلفه های فرهنگ سازمانی با خلاقیت از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.
برای بررسی همبستگی بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردیده است. برای بررسی رابطه بین مؤلفه های (نوآوری، ریسک پذیری، حمایت، انسجام، کنترل، الگوهای ارتباطی ، رهبری ، هویت، پاداش) با خلاقیت از آزمون همبستگی پیرسون به علت نرمال بودن مؤلفه ها استفاده شده است.
برای بررسی مشخصات فردی از قبیل ( سن، جنسیت، میزان تحصیلات، سابقه کار، رشته تحصیلی ) از آمار توصیفی استفاده شده است.
فصـل چهـارم
تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱ مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها یکی از گام های اساسی در تحقیقات می باشد و یافته های پژوهش به آن بستگی دارد. در مرحله تجزیه و تحلیل داده های خام بدست آمده از جامعه و نمونه آماری با بهره گرفتن از تکنیک های آماری مناسب تحلیل می شود تا نتایج تحقیق معلوم گردد.
این فصل شامل دو بخش توصیفی و استنباطی است. در بخش توصیفی، ابتدا به توصیف مشخصات فردی مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان و سپس میانگین، انحراف استاندارد و فراوانی درصدی سوالات پرسشنامه فرهنگ سازمانی و خلاقیت می پردازد. در نهایت فرضیات تحقیق با بهره گرفتن از آزمون های آماری مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. همچنین جهت نشان دادن نتایج از جداول و نمودار برای تنوع، خلاصه نویسی و فهم بهتر استفاده شده است.
۴-۲ توصیف یافته های تحقیق
در این بخش ابتدا ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی ها و سپس شاخص های توصیفی متغیرهای اصلی تحقیق یعنی سوالات و ابعاد پرسشنامه فرهنگ سازمانی و خلاقیت با بهره گرفتن از جدول و نمودار توصیف شده است.
۴-۳ توصیف مشخصات فردی
تعداد ۳۶ نفر مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان در تحقیق حاضر حضور داشته اند، که مشخصات فردی آنها در جداول زیر ارائه شده است.