و حل آنها نیز ارائه شد.
جامعه هدف این مطالعه، به دو قسمت دانشگاهیان و متخصصین صنعت تقسیم شده و بر اساس روشهای نمونهگیری مطالعات کیفی (نمونهگیری ارجاعی زنجیرهای)، نمونهای از این جامعه انتخاب گردید و با نظرسنجی از عناصر نمونه، موانع ارتباط فردی و همچنین راهکارهای آنها شناسایی شده و در مورد انها اجماع حاصل گردید.
پس از اجرای پنج مرحلهای تکنیک دلفی در قالب مدل اسمارت، مهمترین موانع و راهکارهای رفع آنها، به تفکیک هر بخش (دانشگاهیان و صنعتگران) شناسایی شدند که مهمترین آنها عبارتند از:
ـ «تجربه ناکافی اعضای هیأت علمی برای شروع ارتباط با صنعت یا ادامۀ آن»؛ که راهکارهای آن شامل این موارد است: «تدوین استانداردهای تعامل و استفاده از فضای مجازی»؛ «ایجاد مراکز انتقال دانش و تکنولوژی و مراکز تحقیقاتی مشترک با صنعت در دانشگاه»؛ و «حرکت دادن دانشگاهها به سوی نسل سوم دانشگاهها».
ـ «عدم اعتماد متخصصین صنعت به اعضای هیأت علمی در ارتباط با مسائل حرفهای»؛ که راهکارهای آن عبارتند از: «حضور صنعتگران در دانشگاه از طرق مختلف»؛ «ایجاد صندوق ارتباط دانشگاه و صنعت»؛ «انتقال تجربیات دیگر صنعتگران با استفاده از رسانههای مختلف»؛ «اجرای سیاستهای اصل 44 قانون اساسی»؛ «حمایت و پشتیبانی دولتی از واحدهای صنعتی»؛ و «تدوین استانداردهای تعامل و استفاده از فضای مجازی».
در نهایت، آمیخته بازاریابی اجتماعی حاصل از این نتایج و استراتژیهای رفع این موانع تعیین شدند.
کلمات کلیدی: موانع فردی ارتباط دانشگاه و صنعت، ارتباط اعضای هیأت علمی با صنعت، بازاریابی اجتماعی، تکنیک دلفی، مدل اسمارت (SMART)
فهرست مطالب
ـ فصل اول:
1 ـ 1 ـ مقدمه. 2
1 ـ 2 ـ بیان مسئله. 3
1 ـ 3 ـ اهمیت و ضرورت تحقیق. 3
1 ـ 3 ـ 1 ـ فواید نظری تحقیق: 3
1 ـ 3 ـ 2 ـ فواید کاربردی تحقیق: 4
1 ـ 4 ـ هدفهای تحقیق. 5
1 ـ 4 ـ 1 ـ هدف اصلی: 5
1 ـ 4 ـ 2 ـ اهداف فرعی: 5
1 ـ 5 ـ سؤالهای تحقیق. 5
1 ـ 5 ـ 1 ـ سؤال اصلی: 5
1 ـ 5 ـ 2 ـ سؤالات فرعی: 5
1 ـ 6 ـ تعریف علمیاتی واژگان کلیدی تحقیق. 6
موانع فردی: 6
اعضای هیأت علمی: 6
متخصصین بخش صنعت: 6
ارتباط صنعت و دانشگاه: 6
بازاریابی اجتماعی: 6
1ـ 7 ـ تعریف مفهومی واژگان کلیدی.. 7
ارتباط صنعت و دانشگاه: 7
بازاریابی اجتماعی: 7
روش دلفی: 7
ـ فصل دوم:
2 ـ 1 ـ مقدمه. 9
2 ـ 2 ـ اهمیت همکاری دانشگاه و صنعت در توسعۀ ملی و پایدار. 11
2 ـ 3 ـ فواید عمومی دانشگاهها برای صنعت.. 11
2 ـ 4 ـ الگوهای پیوند صنعت و دانشگاه 11
2 ـ 5 ـ مشوقهای تعامل با صنعت.. 13
2 ـ 6 ـ رابطۀ میان نوع مشوق و کانال ارتباطی.. 14
2ـ 7 ـ موارد مؤثر بر تعاملات میان شرکت (صنعت) و دانشگاه 15
2 ـ 7 ـ 1 ـ ویژگیهای شرکت (صنعت) 15
2 ـ 7 ـ 2 ـ ویژگیهای دانشگاه 17
2 ـ 8 ـ تأثیر ویژگیهای دانشگاهیان بر میزان تمایل آنها به تعامل با صنعت.. 19
2 ـ 9 ـ موانع بازدارندۀ دانشگاهیان از تبادل دانش با صنعت.. 19
2 ـ 10 ـ موانع فردی و اجتماعی انتقال دانش… 21
2 ـ 11 ـ عوامل تأثیرگذار بر ادراک دانشگاهیان از موانع مربوطبه تبادل دانش… 22
2 ـ 12 ـ عوامل تأثیرگذار بر محققین دانشگاهی برای تعامل با صنعت.. 23
2 ـ 13 ـ رابطه میان شایستگی و میزان تعامل. 24
2 ـ 14 ـ دانشگاه و تجاریسازی دانش… 24
2 ـ 15 ـ مکانیسم انتقال فنآوری از دانشگاه به صنعت.. 25
2 ـ 16 ـ فرایند انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنعت.. 26
2 ـ 17 ـ ارتباط متقابل دانشگاه، صنعت و دولت.. 27
2 ـ 17 ـ 1 ـ ضرورت برقراری ارتباط.. 27
2 ـ 17 ـ 2 ـ مدل سهبخشی ارتباط دانشگاه ـ صنعت ـ دولت… 30
2 ـ 17 ـ 3 ـ کارآفرینی در دانشگاه (الزامی برای تحقق ارتباط دانشگاه ـ صنعت ـ دولت) 32
2 ـ 18 ـ مسیر توسعه ارتباطات میان صنعت و دانشگاه 33
2 ـ 18 ـ 1 ـ توسعۀ ارتباط صنعت و دانشگاه پیش از دهۀ 1990. 34
2 ـ 18 ـ 2 ـ ارتباطات موجود از اوایل دهۀ 1990. 35
2 ـ 19 ـ وضعیت ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران. 36
2 ـ 19 ـ 1 ـ تاریخچۀ همکاری دانشگاه و صنعت در ایران. 37
2 ـ 19 ـ 2 ـ موانع و عوامل ساختاری و محیطی (اقتصادی، فرهنگی) در ارتباط دانشگاه و صنعت… 38
2 ـ 20 ـ بازاریابی اجتماعی.. 40
2 ـ 21 ـ فرایند برنامهریزی بازاریابی اجتماعی.. 42
2 ـ 22 ـ مدلی برای اجرای بازاریابی اجتماعی.. 43
2 ـ 22 ـ 1 ـ انتخاب رسانۀ ارتباطی مناسب (کانال ارتباطی) 44
2 ـ 23 ـ فراگرد تغییر. 45
2 ـ 23 ـ 1 ـ خروج از انجماد. 45
2 ـ 23 ـ 2 ـ تغییر یا تمرین رفتارهای جدید. 46
2 ـ 23 ـ 3 ـ تثبیت رفتارهای جدید. 46
2 ـ 24 ـ علل فردی مقاومت در برابر تغییر. 46
2 ـ 25 ـ سطوح تغییر رفتار. 46
2 ـ 33 ـ پیشینۀ داخلی: 48
2 ـ 34 ـ پیشینۀ خارجی: 51
جمعبندی.. 58
ـ فصل سوم:
3 ـ 1 ـ مقدمه. 62
3 ـ 2 ـ مدل مفهومی.. 62
3 ـ 3 ـ روششناسی تحقیق. 62
3 ـ 3 ـ 1 ـ از نظر هدف: 62
3 ـ 3 ـ 2 ـ از نظر روش: 62
3 ـ 4 ـ ابزار گردآوری دادهها 63
3ـ 5 ـ تکنیک دلفی.. 63
3 ـ 5 ـ 1 ـ روایی و پایایی دلفی.. 64
پایایی (اعتماد) 64
روایی (اعتبار) 64
3 ـ 6 ـ تکنیک اسمارت.. 65
3 ـ 7 ـ جامعۀ آماری تحقیق و روش نمونهگیری.. 69
3 ـ 8 ـروش تحلیل دادهها 69
3 ـ 9 ـ قلمرو تحقیق. 70
3 ـ 9 ـ 1 ـ قلمرو موضوعی: 70
3 ـ 9 ـ 2 ـ قلمرو مکانی: 70
3 ـ 9 ـ 3 ـ قلمرو زمانی: 70
ـ فصل چهارم:
4 ـ 1 ـ مقدمه. 72
4 ـ 2 ـ ویژگیهای جمعیتشناختی پاسخدهندگان. 72
4 ـ 2 ـ 1 ـ ویژگیهای جمعیتشناختی مربوط به اعضای هیأت علمی دانشگاهها 73
4 ـ 2 ـ 2 ـ ویژگیهای جمعیتشناختی مربوط به مخصصین بخش صنعت… 75
4 ـ 3 ـ آمار استنباطی.. 78
4 ـ 3 ـ 1 ـ آزمون فریدمن.. 78
4 ـ 3 ـ 2 ـ تجزیه و تحلیلهای مربوط به پاسخهای اعضای هیأت علمی دانشگاهها 79
تجزیه و تحلیلهای مربوط به موانع فردی ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت… 79
تجزیه و تحلیلهای مربوط به راهکارهای ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت… 82
4 ـ 3 ـ 3 ـ تجزیه و تحلیلهای مربوط به پاسخهای متخصصین بخش صنعت… 87
تجزیه و تحلیلهای مربوط به موانع فردی ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 87
تجزیه و تحلیلهای مربوط به راهکارهای ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 90
ـ فصل پنجم:
5 ـ 1 ـ مقدمه. 95
5 ـ 2 ـ نتیجهگیری و پیشنهادات مربوط به اعضای هیأت علمی دانشگاهها 95
5 ـ 2 ـ 1 ـ نتیجهگیری و پیشنهادات مربوط به موانع فردی ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت ………………………………………………………………………………………………………………………. 95
5 ـ 2 ـ 2 ـ نتیجهگیری و پیشنهادات مربوط به راهکارهای ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت ………………………………………………………………………………………………………………………. 101
5 ـ 3 ـ نتیجهگیری و پیشنهادات مربوط به پاسخهای متخصصین بخش صنعت.. 111
5 ـ 3 ـ 1 ـ نتیجهگیری و پیشنهادات مربوط به موانع فردی ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 111
5 ـ 3 ـ 2 ـ نتیجهگیری و پیشنهادات مربوط به راهکارهای ارتباط متخصصین بخش صنعت با اعضای هیأت علمی دانشگاهها 117
5 ـ 4 ـ جدول تقاطعی موانع و راهکارها 123
5 ـ 5 ـ نتایج تحقیق در قالب تکنیک اسمارت (بازاریابی اجتماعی) 125
5 ـ 6 ـ بحث.. 134
5 ـ 7 ـ محدودیتهای تحقیق. 141
5 ـ 8 ـ پیشنهاد برای تحقیقات آینده 141
فهرست اشکال
شکل 2 ـ 1 ـ الگوی مشاوره 12
شکل 2 ـ 2 ـ الگوی قرارداد تحقیقات.. 12
شکل 2 ـ 3 ـ الگوی آموزش مستمر. 12
شکل 2 ـ 4 ـ الگویقراردادتحقیقاتیغیرمستقیم. 12
شکل 2 ـ 5 ـ الگوی تحقیق مشترک.. 13
شکل 2 ـ 6 ـ مدل ایستا 30
شکل 2 ـ 7 ـ مدل آزاد. 30
شکل 2 ـ 8 ـ مدل بخشی.. 31
شکل 2 ـ 9 ـ فرایند اجرایی آمیخته بازاریابی.. 43
شکل 2 ـ 10 ـ مقایسه سطوح مختلف تغییر از حیث میزان دشواری و زمان مورد نیاز. 47
شکل 4 ـ 1 ـ توزیع فراوانی جنسیت اعضای هیأت علمی.. 73
شکل 4 ـ 2 ـ توزیع فراوانی سن اعضای هیأت علمی.. 74
شکل 4 ـ 3 ـ توزیع فراوانی مرتبه استادی اعضای هیأت علمی.. 74
شکل 4 ـ 4 ـ توزیع فراوانی سابقه ارتباط با صنعت اعضای هیأت علمی.. 75
شکل 4 ـ 5 ـ توزیع فراوانی جنسیت متخصصین صنعت.. 76
شکل 4 ـ 7 ـ توزیع فراوانی سِمت متخصصین صنعت.. 77
شکل 4 ـ 8 ـ توزیع فراوانی سابقه ارتباط بادانشگاه متخصصین صنعت.. 78
فهرست جداول
جدول 2 ـ 1 ـ جدول نوع مشوق و عناصر تشکیلدهنده آن. 14
جدول 4 ـ 1 ـ توزیع فراوانی جنسیت اعضای هیأت علمی.. 73
جدول 4 ـ 2 ـ جدول توزیع فراوانی سن اعضای هیأت علمی.. 73
جدول 4 ـ 3 ـ جدول توزیع فراوانی مرتبه استادی اعضای هیأت علمی.. 74
جدول 4 ـ 4 ـ جدول توزیع فراوانی سابقه ارتباط با صنعت اعضای هیأت علمی.. 75
جدول 4 ـ 5 ـ جدول توزیع فراوانی جنسیت متخصصین صنعت.. 75
جدول 4 ـ 6 ـ جدول توزیع فراوانی سن متخصصین صنعت.. 76
جدول 4 ـ 8 ـ جدول توزیع فراوانی سابقه ارتباط با دانشگاه متخصصین صنعت.. 77
جدول 4 ـ 9 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 81
جدول 4 ـ 10 ـ جدول رتبهبندی موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 82
جدول 4 ـ 11 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 21. 84
جدول 4 ـ 12 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 3. 85
جدول 4 ـ 13 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 4. 85
جدول 4 ـ 14 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 28. 86
جدول 4 ـ 15 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 8. 86
جدول 4 ـ 16 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 29. 87
جدول 4 ـ 17 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن رتبهبندی موانع متخصصین صنعت.. 89
جدول 4 ـ 18 ـ جدول رتبهبندی موانع فردی متخصصین صنعت.. 89
جدول 4 ـ 19 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 11. 91
جدول 4 ـ 20 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 7. 92
جدول 4 ـ 21 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 14. 92
جدول 4 ـ 22 ـ جدول نتایج آزمون فریدمن راهکارهای مانع شماره 19. 93
جدول 5 ـ 1 ـ جدول رتبهبندی موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 99
جدول 5 ـ 2 ـ جدول مجموع میانگین رتبهای موانع فردی اعضای هیأت علمی.. 100
جدول 5 ـ 3 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 21. 109
جدول 5 ـ 4 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 3. 110
جدول 5 ـ 5 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 29. 111
جدول 5 ـ 6 ـ جدول رتبهبندی موانع فردی متخصصین صنعت.. 115
جدول 5 ـ 7 ـ جدول مجموع میانگین رتبهای موانع فردی متخصصین صنعت.. 115
جدول 5 ـ 8 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 11. 122
جدول 5 ـ 9 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 7. 122
جدول 5 ـ 10 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 14. 123
جدول 5 ـ 11 ـ جدول رتبهبندی راهکارهای مانع شماره 19. 123
جدول 5 ـ 12 ـ جدول تقاطعی موانع و راهکارهای مربوط به اعضای هیأت علمی.. 124
جدول 5 ـ 13 ـ جدول تقاطعی موانع و راهکارهای مربوط به متخصصین صنعت.. 125
فهرست پیوستها
پرسشنامه مرحله اول: 147
پرسشنامه مرحله دوم: 147
پرسشنامه مرحله سوم: 148
پرسشنامه مرحله چهارم: 152
پرسشنامه مرحله پنجم: 159
v
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
تجمیع دانش، و خروجی آن بعنوان محصولات، فنآوریهای نو، و توانمندیهای مولد، در تئوریهای جدید رشد، موتور اصلی توسعۀ اقتصادی شناخته میشوند. تجمیع دانش (یادگیری) در سطح فرد و از طریق تجربیات فردی (یادگیری تجربی، جستجو، کاوش، و تحقیقات سازماندهی شده) اتفاق میافتد یا از طریق همکاریهای میان افراد (یادگیری از طریق مشاهده، یا یادگیری از طریق تعامل). در حالی که تجربهگرایی فرد محور، کسب دانش را محدود به تنها یک فرد میکند؛ همکاریهای بین فردی، نه تنها تحصیل فردی دانش را ممکن میکند بلکه از طریق ارتباطات، تقویت دانش را نیز امکانپذیر میکند. تمرکز بر روی تجمیع دانش از طریق فرایندهای پویا و تعاملی تولید دانش و اشاعۀ آن، و ترویج تغییر فنآوری، هستۀ اصلی رویکرد سیستمهای نوآور میباشد. در این رویکرد، خواستۀ اصلی، بهبود عملکرد نوآورانه در شرکتها و بخشهای مرتبط به آنهاست. در همین رابطه، دانشگاهها بعنوان تولیدکنندگان دانش، می توانند نقش مهمی ایفا کرده و با بخش صنعت، مشارکت داشته باشند (اسکارتینگر[1] و دیگران، 2001، ص. 256ـ 255).
در این میان، مسئلهای که ذهن محقق را به خود مشغول داشته است جزئی از مسئله کلی ارتباط صنعت و دانشگاه میباشد. این ارتباطات ابعاد مختلفی دارند که یک جزء آن، شخصی و فردی، و نیّات و انگیزههایی است که هر کدام از این بخشها به نوبه خود دارند. این بخشها همان اعضای دانشگاهی (هیأت علمی و دانشجویان) و اعضای صنعتی (متخصصین و مسئولین فعال در صنعت) هستند. از میان این افراد نیز اعضای هیأت علمی دانشگاهها و متخصصین و کارشناسان فعال در صنعت انتخاب شدند. با انتخاب این بخش بعنوان جامعه تحقیق، محقق در صدد است تا موانعی که در سطح فردی وجود داشته و از برقراری ارتباط با بخش دیگر، ممانعت به عمل میآورد را شناسایی کرده و بهترین راهکارها را برای مرتفع کردن آنها شناسایی نماید.
برای نیل به این هدف، در این فصل، برای آشنایی با کلیات تحقیق و موضوع مورد بررسی در آن، مروری اجمالی بر بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، فرضیههای تحقیق، و تعریف عملیاتی واژگان کلیدی آن خواهد شد و در فصول بعدی، توضیحات مبسوطتری ارائه خواهد گردید.
بیان مسئله
توسعۀ صنعتی و پایدار در هر کشور منوط به ایجاد زیرساختهای علمی، پژوهشی و صنعتی است و بارزترین شاخص توسعهیافتگی هر کشور، پژوهشهای علمی و عملی و قابلیتهای فناوری آن کشور است. در این میان، دانشگاه به عنوان یک منبع دانش و یک کانون برای انجام تحقیقات علمی و کاربردی، نقش بسیار مهمی دارد. از طرفی صنعت نیز نقش کلیدی در توسعۀ اقتصادی و ارزش افزوده در یک کشور دارد (حق شناس فرد و زیودار، 1389)
پژوهشهای دانشگاهی، نقش مهمی در توسعۀ محصول، ابداعات و اختراعات صنعتی دارند. بر اساس پژوهشهایی ارتباط صنعت و دانشگاه، کارایی تحقیقات دانشگاهی را افزایش میدهد (وولگار[2]، 2007).
اگرچه ارتباط دانشگاه و صنعت، یک موضوع مهم در حیطۀ خط مشی علم و جامعهشناسی علم است ولی مطالعات کمی روی مکانیسم ارتباط این دو بخش، انجام شده است. برخی از آنها این ارتباطات را در قالب مطالعات موردی بررسی نمودهاند و برخی در قالب بهینه کردن فرایند انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنعت (مِیِرـ کرامِر و اِسکمُک[3]، 1998).
به همین روی، این تحقیق، در همان مسیر بررسی ارتباط این دو بخش مهم جامعه یعنی اعضای هیأت علمی دانشگاه و متخصصین بخش صنعت، به دنبال پاسخ به این سؤال است که «موانع فردی ارتباط اعضای هیأت علمی دانشگاهها با متخصصین بخش صنعت، کدام است؟» تا با شناسایی این موانع، بتواند راهکارهایی را با استفاده از الگوی بازاریابی اجتماعی، ارائه دهد. به همین منظور، محقق، ابتدا با شناسایی نیازها و خواستههای این دو
