ور از خلاف تو پولاد سخت یاد کند
بر او خدای کند خاک نرم را سوهان(۵۰۲۸)
خاکستر

• • با واژه‌ی خاکستر ۲ تشبیه ساخته شده است:

* مشبهٌ‌به خاک از جهت داغی و خردی:
هوای او دژم و باد او چون دود جحیم
زمین او سیه و خاک او چو خاکستر(۱۲۹۱)
*مشبه به خارا از جهت خرد شدن و شکستن:
نسبتی دارد ز خشم خواجه این آتش مگر
کز تفش خارا همی در کوه خاکستر شود(۹۷۰)
خانه

• • با واژه‌ی خانه و مترادف‌های آن سرا، سراچه و کاشانه ۱۳ تصویر شامل ۶ تشبیه، ۱ استعاره و ۶ کنایه ساخته شده است:

*خانه‌های بهشت؛ مشبهٌ‌به خانه‌ی ممدوح(سلطان محمود غزنوی) از جهت زیبایی:
یکی خانه کرده است فر خار دیس
که بفروزد از دیدن او روان
جهانی و چون خانه‌های بهشت
زمینی و همسایه‌ی آسمان(۴۰-۴۸۳۹)
*نگارین خانه‌ی دستور؛ مشبهٌ‌به همه روی زمین از جهت رنگارنگی :
هر زمان از نقش گوناگون همه روی زمین
چون نگارین خانه‌ی دستور گردد سر به سر(۳۷۵۲)
*خانه‌ی پر بت؛ مشبهٌ‌به جهان از جهت زیبایی و آراستگی:
تذرو جفت گم کرده کنون با جفت همبر شد
جهان چون خانه‌ی پر بت شد و نوروز بتگر شد(۸۲۳۲)
*خانه‌ی مانی؛ مشبهٌ‌به کاخ ممدوح(امیر محمد بن محمودغزنوی) از جهت زیبایی:
از روی نکو کاخ تو چون خانه‌ی مانی
وز زلف بتان بزم تو چون کلبه‌ی عطار(۲۳۴۴)
*کاشانه‌ی مانی؛ مشبهٌ‌به خیمه‌ی شاعر ازجهت آراستگی و زیبایی:
از ساز مرا خیمه چون کاشانه‌ی مانی
و زفرش مرا خانه چو بتخانه‌ی فرخار(۱۵۳۹)
*خانه‌ی نوشاد مشبهٌ‌به خانه‌ی ممدوح از جهت کثرت خلق:
خلق را قبله گشت خانه‌ی تو
همچو زین پیش خانه‌ی نوشاد(۸۲۱)
*سراچه‌ی ارژنگ؛ استعاره از دنیا:
مخالفانش چو بیژن اندر اول کار
زگه فتاده به چاه سراچه ارژنگ(۴۱۹۰)
* خانه بر کسی آشیان شدن؛ کنایه از دچار شدت و سختی شدن و نیز در رنج و عذاب بودن:
اندر این هفته شکاری کرد کز اخبار آن
قصر به قیصر قفس شد، خانه بر خان آشیان(۶۷۶۷)
*خانه‌ی عشرت کسی بر کاخ بودن؛ کنایه از همواره در عیش و شادکامی بودن:
دوستداران ترا خانه‌ی عشرت بر کاخ
بد سکالان ترا خانه‌ی خرم بر چاه(۷۲۴۹)
*خانه کسی بر چاه بودن؛ کنایه از ناشاد و پریشان بودن(دهخدا ،۱۳۹۱ :ذیل چاه ) و نیز بی قرار و ناپایدار بودن:
نک نمونه‌ی پیش
*خانه‌ای که ریزان شود او را در و دیوار؛ مشبهٌ‌به ملک جهان، بی سایه و حشمت ملک:
بی سایه و بی حشمت او ملک جهان بود
چون خانه که ریزان شود او را در و دیوار(۳۱۳۵)
*در سرای گشادن؛ کنایه از سخی و بخشنده و جوانمرد بودن:
در سرای گشاده است بر وضیع و شریف
نهاده روی جهانی بدان مبارک در(۳۲۱۰)