1-1- بیان مسئله. 3

1-2 هدف‌های تحقیق.. 4

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن. 5

1-4 سوالات یا فرضیه‌های تحقیق.. 5

1-5 تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی.. 8

1-6 روش تحقیق.. 8

1-6-1 تحقیق تاریخی.. 8

1-6-2 تحقیق توصیفی.. 9

1-6-3 تحقیق تطبیقی.. 9

1-7 قلمرو تحقیق.. 9

فصل دوم- مطالعات نظری

2-1 پیشینه پژوهش… 11

فصل سوم –روش‌شناسائی تحقیق (متدولوژی)

3-1 روش تحقیق.. 14

3-2 ابزار جمع‌آوری اطلاعات.. 14

3-3 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 14

فصل چهارم- تجزیه وتحلیل یافته‌های تحقیق

بخش اول. 17

مقدمه. 18

4-1معرفی کارکردهای نور. 21

4-1-1 تعریف نور. 21

4-1-2 نور از نظر علمی.. 21

ادامه فهرست مطالب

عنوان ………………………………صفحه

4-1-3 اهمیت مبحث نور. 23

4-1-4 نور در قرآن و حدیث… 23

4-1-5 قداست نور. 24

4-1-6 خداوند، نورالانوار. 25

4-1-7 حقیقت محمدیه. 26

4-1-8 نور و وجود. 27

4-1-9 نور و زیبایی.. 28

4-1-10 نور، نماد وجود است و ظلمت، نماد عدم. 29

4-1-11 نور و جمال انسانی.. 31

4-1-12 هنر نسبت كامل انسان با خداوند و حقیقت… 32

بخش دوم. 33

4-2-1 نور و سیر به باطن.. 34

4-2-2 توحید. 36

4-2-3 نور عرفان و هنر اسلامی.. 37

4-2-4 نور و رنگ در هنر اسلامی.. 41

4-2-5 جایگاه نور در فرهنگ ایرانی و هنرهای اسلامی.. 43

4-2-6 آداب معنوی و سمبلیسم در هنر اسلامی.. 45

4-2-7 رنگ و نور و طریقت تعلیم نقاشی در عصر اسلامی.. 51

4-2-8 جهان رنگ‌ها و انسان. 54

4-2-9 مفهوم فضا در نگارگری ایرانی.. 61

4-2-10 اهمیت فضای خالی در هنر اسلامی.. 66

4-2-11 انسان نورانی در نگارگری ایرانی.. 69

4-2-12 تجلی و تجسم نور در نگارگری ایران. 72

ادامه فهرست مطالب

عنوان …………………………………….صفحه

بخش سوم. 78

4-3-1شهاب‌الدین سهروردی.. 79

4-3-2 نجم‌الدین كبرا 80

4-3-3 علاءالدوله سمنانی.. 83

4-3-4 شیخ محمد لاهیجی.. 86

بخش چهارم. 88

مقدمه. 89

4-4-1 آئین مانی.. 91

4-4-2 گسترس مانویت… 95

4-4-3 مانی و باور فلسفی.. 98

4-4-4 نگارگری مانوی.. 99

4-4-5 سغد پیش از اسلام (قرن‌های7 و 8میلادی) 107

4-4-6 رابطه‌ی نور ورنگ طلایی در هنر مانوی.. 111

4-4-7 كاربرد رنگ طلایی در ایران باستان. 112

4-4-8 مفهوم نور در آرا مانوی.. 112

4-4-9 رنگ در آثار مانویان. 113

4-4-10 تجلی نور و رنگ طلایی در آثار مانوی.. 114

فصل پنجم- نتیجه‌گیری

5-1 نتیجه‌گیری.. 126

منابع. 127

مقدمه

\

سرعت دقیق نور ۲۹۹۷۹۲۴۵۸ متر در ثانیه است.

یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَهٍ مِمَّا تَعُدُّونَ (سوره­ی سجده، آیه­ی ۵)

«خدا مسائل زمین را از فـضا اداره می­کند و بعدها (اوامر وی) در شبانه­روز معادل هزارسالی که شما می شمارید بطور زیگزاگی بطرف وی بر می­گردد».

آیه می­گوید: که اوامر خدا در روز به اندازه هزارسالی که ما می­شماریم به­طرف خدا حرکت می­کند. منظور آیه از سالی که ما (مسلمانان) می­شماریم سال قمری است که مربوط به گردش ماه بدور زمین است. ماه در هر سال 12بار دور زمین می­گردد و در هر 1000سال 14700بار. مسافتی که ماه در 14700 بار گردش خود بدور زمین طی می­کند 2583134723 کیلومتر است. یعنی اوامر خدا در یک شبانه­روز مسافت مزبور را طی می­کنند. هر شبانه­روز ۸۶۱۶۴.09966 ثانیه است. اگر مسافتی که اوامر خدا در روز طی می­کنند را بر ثانیه­ها تقسیم کنیم سرعت حرکت اوامر خدا در ثانیه بدست می­آید. بترتیب زیر:

۲۵.83134723 (بیلیون کیلومتر) تقسیم بر ۸۶۱۶۴.09966 (ثانیه)= 299792.458 کیلومتر در ثانیه سرعتی که برای حرکت اوامر خدا در ثانیه بدست می­آید 299792.458 کیلومتر در ثانیه است، و این سرعت همان سرعت حرکت نور در ثانیه است. در رابطه با زیگزاگی حرکت کردن نیز چنانکه می­دانیم چیزی در فضا مستقیم حرکت نمی­کند بلکه چیزی تحت­تاثیر نیروی جاذبه کائنات خم می­شود و خم شدن مکرر به این طرف و آن طرف ناشی از نیروی جاذبه کائنات نیز مسیری زیگزاگی برای پدیده ایجاد می­کند. این نور النور در بیان عرفانی و اسلامی آن همان نور ذات پروردگار جهان است همانطور که در قرآن کریم «نور» از اسماء خداوند است و تنها اسم مادی او تلقی می شود که در کائنات حضوری محسوس دارد.

 

1-1- بیان مسئله

دکتر علی اکبر خانجانی با نگاه عرفانی به اسم «نور» خداوند در ارتباط با علم فیزیک می‌پردازد:

 E=m c2 فرمول معروف آلبرت اینشتن، از اساس نظریه نسبیت است. این فرمول را مهم‌ترین و در عین حال افسانه‌ای‌ترین بیان ریاضیاتی از کائنات نیز دانسته‌اند.از این فرمول جدال‌برانگیز عصر جدید چنان بر می‌آید که هر چیز دارای جرم در جهان هستی اگر به سرعت نور برسد تبدیل به نور می‌شود که بی‌وزن‌ترین پدیده در عالم ماده است. این بدان معناست که کل کائنات وعالم ماده وطبیعت حاصل کاهش سرعت نور و یاحاصل انقباض نور است. یعنی هر چیزی در عالم ماده از جنس نور و دارای ذرات نوری است و نور همان ماده اولیه ساختار جهان است.هنگامی که سخن از نور در قرآن است، اذهان بی­واسطه سوره نور را به یاد می­آورند و از میان آیات این سوره، آیه مشهور آن یعنی )الله نور السموات و الارض مثل نوره کمشکوه فیها مصباح فی زجاجه الزجاجه کانها کوکب دری یوقد من شجره مبارکه زیتونه لا شرقیه و لا غریبه یکاد زیتها یضیء ولو لم تمسسه نار نور علی نور یهدی الله لنوره من یشاء و یضرب الله الامثال للناس و الله بکل شیء علیم.) خدا نور آسمانها و زمین است، مَثَل نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی باشد, آن چراغ درون آبگینه­ای و آن آبگینه چون ستاره­ای درخشنده از روغن درخت پربرکت زیتون که نه خاوری است و نه باختری، افروخته باشد. روغنش روشنی بخشد هر چند آتش بدان نرسیده باشد. نوری افزون بر نور دیگر، خدا هر کس را که بخواهد بدان نور راه می­نماید و برای مردم مثل­ها می­آورد زیرا بر هر چیزی آگاه است. (سوره نور ، آیه 35).

شناخت کامل عنصر نور و بررسی ماهیت آن.

شناخت و درک مفهوم نور در نگارگری وتطبیق نور با هاله نور.

بررسی نور در هنر مانوی  و هنر اسلامی…

«در این پژوهش ابتدا به نقش قدسی و ماهیت معنوی نور اشاره می­شود و بعد از آن به نمود زیبایی نور دراثار نقاشی اشاره می­شود. هنر اسلامی یا هنرهای مسلمانان به بخشی از هنر اطلاق می‌شود که در جامعه مسلمانان و نه لزوماً توسط مسلمانان رواج داشته است. هرچند ممکن است این هنرها (هنرهای اسلامی) در مواردی با تعالیم و شریعت اسلام انطباق نداشته باشد ولی تاثیر فرهنگ اسلامی و منطقه‌ای در آن به‌خوبی نمایان است. هنرهای اسلامی شامل انواع متنوعی از هنر همچون معماری، خوشنویسی، نقاشی، سرامیک و مانند آن‌ها می‌شود.هنر اسلامی هنری نیست که فقط به‌آیین اسلام ارتباط داشته باشد. اصطلاح «اسلامی» نه تنها به مذهب، بلکه به فرهنگ غنی و متنوع مردمانی که در سرزمین‌هایی که آیین اسلام در آن رواج دارد نیز اشاره می‌کند. . ظهور هنر اسلامی از دل دین و دولت جدید به صورت تدریجی و گام به گام نبود، بلکه همچون ظهور خود دین اسلام و حکومت اسلامی، روندی پرشتاب و ناگهانی داشت». (واردی،1390، 8). «اتصال انسان به حقیقت ماورایی و حتی حقیقت ماورایی معقول، آن یگانه ی بی همتا جوهر هنر اسلامی است. پس “هنر اسلامی هنری است مقدس.” .مسأله دیگری که در این پژوهش مورد مطالعه قرار خواهد گرفت بررسی رنگ در هنرهای اسلامی و باتوجه به رابطه ناگسستنی اندیشة اسلامی با هنر اسلامی، هدف اصلی هنرمند مسلمان مشاهدة جلوه های متکثر حق و نمایاندن آن به مخاطب خویش است» (رهنورد، 1388، 45).

«جایگاه سمبلیک و ارزش محتوایی نور و رنگ در هنر اسلامی به مراتب بیشتر از ارزش بصری آن است. حتی برخی این رویکرد نمادین و پرداختن معنوی هنرمند اسلامی به نور و رنگ تصویر را در سطح ،بالاترین مراتب سلوک معنوی قرار می­دهند: «نور، نماد جریان وجود در پیکره مراتب است  و رنگ نماد بازگشت به روشنایی جاری در ذات نوراست» (بلخاری قهی،1388، 67).

1-2 هدف‌های تحقیق

تطبیق و مقایسه نور باهاله نور می­باشد و همینطور وجه آشنایی آیین مانی و چگونگی تاثیرگذاری نقاشی مانی بر نگارگری اسلامی.

دستیابی به شاخصه­های تزیینی و مفهومی نقاشی مانی.

 

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن

«اشیاء در این عالم یا از خود نور منتشر می­کنند و به واسطۀ نور خود دیده می­شوند ـ مانند خورشید، شیشۀ گداخته، رشته لامپ و فلز مذاب ـ و یا به واسطۀ نوری که بر اثر تابش به سطح خارجی آنها به چشم انسان می­رسد دیده می­شوند. بر این اساس هر شیء غیرنورانی در مواجه با تابش نور،قسمتی از آن را جذب می­کند که به انرژی گرمایی تبدیل می­شود، قسمتی را از خود عبور می­دهد و قسمت دیگر را منعکس می­کند که موجب رؤیت آن می­شود(تعریف رنگ). اما جدای از فرآیند علمی نور در طبیعت، مفهوم و ماهیت نور همواره مورد توجه بشر بوده است. نور در ادیان و مذاهب مورد احترام و تقدس بوده است. در دین زرتشت، تفسیر هستی، فرشته­شناسی و تقدس آتش بر مبنای نور است. در دین یهود، اولین مخلوق خدا، نور است و در مسیحیت، عیسی مسیح (ع)، کلمه و نور و یا پدر نورهاست و در نور ساکن است. در اسلام نیز بر معنویت نور تأکید شده است» (نوربخش،1383، 25).

1-4 سوالات یا فرضیه‌های تحقیق

1– نور و مقایسه آن با هاله­ی نور در تصاویر مقدس و چرا استفاده می­شود؟

«آئوراها )هاله ی نورانی)به طرق مختلف دیده می‌شدند، معمولاً به صورت میدان‌های انرژی شبیه به تخم مرغ بزرگی كه كاملاً دور بدن را احاطه كرده دیده می‌شوند. بسیاری از مردم آئورا را هاله تخم مرغی توصیف می‌كنند، بیشتر هاله‌ها تا چند سانتی‌متری دور بدن ادامه پیدا می‌كنند.