موقعّیت تاریخی، جغرافیایی و طبیعی استان کرمان و شهرستان رفسنجان : 1
استان کرمان : 1
کرمان به روایت تاریخ : 2
مراکز تاریخی و باستانی : 2
ویژگی های فرهنگی کرمان : 2
رفسنجان : 3
تاریخچه رفسنجان : 3
جاذبه های تاریخی : 3
جاذبه های طبیعی : 4
فرهنگ، آداب و رسوم، سنّت ها و مردم شناسی رفسنجان : 4
نمونه ای از دو بیتی عامیانه رفسنجانی : 5
نمونه ای از لالایی : 6
نمونه ای از باورهای قدیمی رفسنجان : 6
فصل اوّل : کلیّات طرح تحقیق 7
1-1- بیان مساله 8
1-2- پرسش اصلی تحقیق 9
1-3- اهمّیّت تحقیق 9
1-4- اهداف تحقیق : 9
کاربرد گویشها : 9
1-5- فرضیّه های تحقیق: 10
1-6 تعریف واژگان کلیدی 10
فصل دوم : پیشینه تحقیق 12
2-1 پیشینه تحقیق: 13
فصل سوّم : روش تحقیق 19
3-1- روش تحقیق 20
3-1-1 : روش تحقیق 20
3-1-2 : ابزارهای گردآوری اطلاعات 20
3-1-3 : روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 20
فصل چهارم : یافته های تحقیق 21
4ـ1 : تعریف اصطلاحات و واژها : 22
4ـ2ـ1 گروه همخوان 22
4ـ1ـ2 جمله 22
4ـ1ـ3 چاکنایی 22
4ـ1ـ4 دولبی 22
4ـ1ـ5 زبان 22
4ـ1ـ6 واژه مرکب 23
4ـ1ـ7 واژه مشتق 23
4ـ1ـ8 واج 23
4ـ1ـ9 واژه 23
4-1-10 اندامهای گفتار 23
4ـ1ـ11 آهنگ 24
4ـ4ـ12 انسدادی 24
4ـ1ـ13 تکواژ 24
4ـ1ـ14 تکیه : 25
4ـ2: بررسی آوا شناسی و واج شناسی 26
4-2-1- واکه ها : 26
4-2-1-1- واجهای واکه ای : 26
4-2-1-2- واجگونه های واکه ای 27
4-1-1-3-واکه های مرکب (دوگانه) 30
4-1-1-4- واکه های میانجی 30
4-2-2- همخوانها 31
4-2-2-1- واجهای همخوانی 31
4-2-2-2- ساختمان هجا 35
4-2-2-3- آواهای زبان فارسی : 36
4-2-2-4- توازن واجی 37
4-2-2-5- دگرگونی همخوان ها 37
4-2-2-6- تکیه 48
4-3 : صرف (ساخت واژه) 50
4-3-1- اسم 50
4-3-1-1-ساده-مرکّب : 50
4-3-1-2- جامد – مشتق : 50
4-3-1-3- مفرد – جمع 51
4-3-1-4- معرفه – نکره 51
4-3-2- اضافه 52
4-3-3 ضمیر 54
4-3-1-3-1- ضمیر در جایگاههای نحوی جمله : 56
1- جایگاههای بنیادین : 56
2- جایگاههای توضیحی 58
3- جایگاههای وابسته 59
3-1- مضاف الیه 59
3-2- بدل 60
4-3-4- صفت 60
2- صفت اشاره : 60
3- صفت اشاره تأکیدی 61
4- صفت پرسشی 61
5- صفت مبهم 61
6- صفت تعجّبی 61
7- صفت عددی 61
4- 3-5- قید 62
4-3-6- نقش نماها 63
4-3-7- نشانه ندا 64
4-3-8- نشانه تصغیر 65
4-3-9- اصوات 65
4-3-10- فعل 66
10-1-زمان : 66
10-1-1- شکل ساخته شده از بن مضارع : 67
10-1-2- ماضی (گذشته) : 70
10-1-3- ستاک حال 71
10-1-4- ستاک گذشته 71
4-3-11- مصدر 72
4-3-12- اسم مفعول (صفت مفعولی) 72
4-3-13- شخص 73
4-3-14-جهت (لازم،متعدّی) 73
4-3-15- فعل معلوم و مجهول 74
4-3-16- فعل از نظر ساخت اشتقاقی : (ساختمان) 75
4-3-18- پیشوندهای اشتقاقی : 78
4-3-19- پسوندهای اشتقاقی 79
4-4 نحو (ساخت جمله) : 82
4-4-1- نحو : 82
4-4-2- مطابقه فعل با نهاد در مفرد و جمع 82
4-4-3- اقسام جمله 84
4-4-4- اجزای جمله 86
4-4-5- ساختمان و ترتیب اجزای جمله : 87
4-4-5-1- جمله خبری (اخباری التزامی) 87
4-4-5-2- جمله های پرسشی : 88
4-4-5-3- جمله های امری – ندایی : 88
4-4-5-4- جمله های تعجّبی : 89
4-4-6- انواع گروه در جمله 89
4-4-7- گروه فعلی مرکّب 92
4-4-8- تطابق فاعل و فعل از نظر شخص و شمار : 93
4-4-9- جمله و اجزاء آن 93
4-4-10- حذف در جمله 94
4-4-11- انواع جمله از نظر جایگاههای بنیادی: 97
4-4-12- انواع جمله از نظر نوع فعل 100
4-4-12-1- جمله با فعل اسنادی 100
4-4-12-2-جمله با فعل غیر اسنادی : 101
4-4-13- مفعول و انواع مفعول : 101
4-4-13-1-مفعول مستقیم : 102
4-4-13-2-مفعول غیر مستقیم : 102
4-4-14- انواع جمله از نظر تعداد فعل 104
4-4-14-1-جمله ساده : 104
4-4-14-2- جمله مرکّب : 104
یک- جمله مرکّب همپایه : 105
دو– جملات مرکب ناهمپایه : 105
4-4-14-3- جمله شرطی 106
4-4-15- انواع جمله از نظر آهنگ : 107
4-4-15-1- افتان 107
4-4-15-2- خیزان 107
4-4-15-3- خیزان افتان 107
فصل پنجم : نتیجه گیری 108
نتیجه گیری : 109
پیشنهادها : 111
پیوست 136
منابع 144
چکیده :
زبان فارسی زبان نوشتار ، زبان شعر و ادب و زبان علمی مشترک ماست اما فارسی زبانان در هر گوشه و کنار این سرزمین به فارسی صحبت می کنند که با وجود اشتراک در اصول و مبانی با فارسی رسمی ، هر یک ویژگی های خاص خود را دارند. این رساله در پنج فصل گرد آوری شده است، فصل اوّل به بیان مسأله و پرسش اصلی تحقیق ، اهداف و فرضیّه تحقیق پرداخته شده است ، در فصل دوّم ، پیشینه تحقیق ، فصل سوّم روش تحقیق آمده است ؛ فصل چهارم ، به تجزیه و تحلیل تحقیق پرداختم ، که شامل چهار بخش است ؛بخش اوّل آن به تعریف اصطلاحات پرداختم و در بخش دوّم به بررسی آواشناسی و واج شناسی و در بخش سوّم به صرف و در بخش چهارم به نحو پرداخته شده است ؛ فصل پنجم شامل نتیجه گیری و پیشنهاد و فهرست واژه نامه و نشانه ها و نقشه و پیوست است .
گردآوری گویش های محلّی و پژوهش در آنها از دیدگاه تاریخ و مردم شناسی هم اهمّیّت دارد زیرا به وسیله بررسی واژگان می توان نقطه های مبهم و تاریک سرگذشت یک قوم را روشن و خط سیر اقوام گذشته را مشخص کرد و اطلاعات سودمندی را جهت تحقیقات فراهم کرد و راهنمای ما در شناخت تار و پود فرهنگی ، اجتماعی و آداب زندگی مردم صاحب آن گویش شود و آن گاه در بررسی تاریخ و ادبیات و برقراری روابط می توانیم از موضعی آگاهانه برخورد کنیم.
در این رساله به بررسی زبان شناختی گونه زبانی رفسنجان پرداخته می شود که استخراج
واژه های گویشی و توصیف آنها و بررسی دگرگونی ها و قواعد دستوری ساخت شناسی و ساختار (صرف و نحو) مقایسه و تطبیق موارد اختلاف و اشتراک آن قواعد دستوری گونه رفسنجانی با فارسی معیار نشان داده شده است. و واژه گویشی مستقیما از زبان گویشوران گردآوری و با آوای آن ثبت شد و گفتگوی مستقیم ثبت مکالمات ، افسانه ها ، داستان ها ،
مثل ها ، شعرها دعاها و … فرهنگ و آداب و رسوم می توان به گونه زبانی رفسنجان پی برد.
کلید واژه: رفسنجان ، لهجه ، گویش ، زبان ، فرهنگ و آداب و رسوم
مقدمه:
زبان یک نهاد اجتماعی است و در جوامع بشری به عنوان یک ابزار برای برقراری ارتباط به کار میرود، تحوّل بر اساس بنیادهای جامعه، سیاست، مذهب، آداب و اصول و مشاغل می باشد، در دستور زبان هم تحوّل ایجاد میشود، زبان به جامعه وابسته است و به طبع با تحّول که در جامعه رخ میدهد زبان هم تحّول میگیرد و واژگان که افراد در جامعه به کار می برند بیش از هر چیزی دگرگونیهایی اجتماعی را در جامعه باعث میشود.
آشنایی با گویشهای محلّی و منطقه ای یک محدوده سرزمینی از جمله رفسنجان به عنوان یکی از راههای شناخت آداب و رسوم و خلقیّاتی یک قوم و یک گروه محسوب میشود.
گاه با شناخت گویشها، اصطلاحات، ضرب المثلهای یک منطقه نحوه نگرش رفتار اجتماعی آن منطقه به عنوان آداب و رسوم آن خطه خودنمایی میکند.
گویش شناسی یکی از شاخه های علمی زبان شناسی است که هدف آن گردآوری گویشها و توصیف علمی آنها می باشد، گویشها و زبانهای محلی منبع بسیار غنی برای پژوهشهای زبانی، ادبیّات، جامعه شناسی و مردم شناسی و تاریخی می باشند استفاده از دستور و واژگان بسیاری از نکات مبهم و زیان هنگفتی که متوجه تاریخ زبانهای ایران در نتیجه تاریخ زبان فارسی خواهد شد را دریافت.در بررسی زبان شناختی پژوهشگر باید از هر دو علم زبان شناسی و دستور زبان یاری بجوید و به گفته خطیب رهبر دستور زبان فارسی از قاعده هایی که برگرفته از زبان است و درست گفتن و درست نوشتن را در بیان فکر و مطلب به ما می آموزد فراهم آمده است.
فکر و اندیشه در قالبی ریخته می شود که به آن جمله گویند، جمله هم از اجزایی ساخته می شود که کلمه نام دارد و هر کلمه از حرف ترکیب می شود و حرف از صوت که در هر گونه زبانی به شیوه خاص تلفظ می شود.
هدف زبان شناختی یک گونه زبانی نیز بررسی واژگان از نظر ساختار و ساخت شناسی
می باشد. (خطیب رهبر، 1381: 9)
این پژوهش شامل پنج فصل می باشد فصل اوّل کلیّات طرح تحقیق فصل دوم پیشینه تحقیق و فصل سوّم روش تحقیق و فصل چهارم یافته های تحقیق و فصل پنجم نتیجه گیری، پیشنهاد ها و واژه نامه می باشد.موقعّیت تاریخی، جغرافیایی و طبیعی استان کرمان و شهرستان رفسنجان :
استان کرمان :
در جنوب شرقی ایران واقع شده است و از شمال با استان های خراسان و یزد و از جنوب با استان هرمزگان، از شرق با سیستان و بلوچستان و از غرب با استان فارس همسایه است. مساحت این استان در حدود 175069 کیلومتر مربع و پس از خراسان دومین استان پهناور کشور می باشد که در حدود 11 درصد از خاک ایران را در بر گرفته است.
سابقه سکونت و استقرار انسان در سرزمین کرمان به هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد.
