بسم الله الرحمن الرحیم
دانشکده حقوق و الهیات
بخش حقوق و معارف اسلامی
پایان نامه تحصیلی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته حقوق

گرایش خصوصی
اصل تناظر و ترافع در حقوق آیین دادرسی مدنی ایران
مولف :
زهرا جباری
استاد راهنما :
دکتر ایوب احمد پور
استاد مشاور:
دکتر علی شهسواری
تیرماه ۹۳
تقدیر و تشکر
خدای مهربان را به وجود استادانی بزرگوار و فرهیخته در این شهر کوچک که موجب تبلور اندیشه های بزرگ شده اند شاکریم.
آنانی که گوهر علم را فرا رویمان نهادند که همانا گسترش علم و دانایی است بر ما ارزانی داشته اند و به پاس این خدمات شایسته بر خود واجب دانستیم که از زحمات بی شایبه استاد گرانقدر جناب آقای دکتر احمد پور که در همه مراحل ما را راهنمایی نمودند و از هیچ گونه کمک و مساعدتی دریغ نورزیدند به مصداق آیه شریفه قرآن « من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق» مراتب تقدیر و تشکر را به عمل آورده و توفیق روز افزون همگان را از خداوند منان خواستاریم.
تقدیم به
چه کسی می تواند ادعاکند ، داناترین است ، من ، شما ، او … باور کنید ، هیچکس…
هیچکس به تنهایی کسی نیست ، هر یک از ما به پیرامون خود بنگریم . کسانی را می بینم که مدیونشان هستیم .
من معنی ندارم ، من ، برآمده از نفس همگرای ما می باشم ، من حاصل رنج و زحمت دیگرانم .
من جاری چشمه زلال وجود آنانم .
من شمشیر گذر کرده از کوره و سندان بزرگانم ، من صیقل خورده و پاک شده دست های گرانم .من خاکم . من گِل سرخ خامم که به سر انگشتان ز بدوفوت دم کوزه گر ساخته شده ام
بزرگان متعددی به گردن من حق دارند . در محفل و مجلس بسیار افتخار حضور داشته و درس ادب و تواضع و زندگی آموخته ام . نام بردن تک تک آنان خود کتابی مفصل است .
تنها از گل های سر سبد و شاخص آن گلستان که پروانه کوچکی در آنم یاد می کنم .
ازصمیم قلب مدیون و سپاسگذار پدر و مادر و همسر گرامی ام هستم .
چکیده
اصل تناظر یکی از اصول راهبردی آیین دادرسی مدنی است.براساس این اصل هریک از اصحاب دعوا باید،علاوه براین که فرصت و امکان مورد مناقشه قرار دادن ادعاها ،ادله واستدلالات رقیب را داشته باشد ،باید فرصت و امکان طرح ادعاها،ادله واستدلالات خود را نیز دارا باشد.چهره دیگر این اصل در اعلامیه حقوق بشر وکنوانسیون حقوق بشر اروپایی تحت عنوان دادرسی منصفانه مورد اشاره واقع شده است. اصل تناظربه طور صریح، درهیچ یک ازمواد قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی نشده است..رعایت اصول مزبور در قانونگذاری ،حاصل عنایت به اصول قضا و قضاوت در ایران باستان ،درفقه و البته در غرب و مخصوصا فرانسه بود.یکی از مهمترین اصول راهبردی مزبور اصل تناظر است که برخی حقوقدانان آن را با حق دفاع مترادف دانسته و عده دیگری تناظر را جرای اصل احترام حق دفاع می دانند .و برخی نیز بر این عقیده اند که احترام حق دفاع فقط جنبه ای از اصل تناظر یا نتیجه مستقیم آن است که بالاخره بعضی نیز آن را تضمین کننده مساوات اصحاب دعوا تلقی می نماید.اصل تناظر از ابتدای جریان رسیدگی تا صدور رای و اجرای رای باید رعایت گردد و رعایت اصولی همچون تناظری بودن دادرسی و علنی بودن دادرسی و آزادی در دفاع از تضمینات بنیادین دادگستری است .هدف اصل تناظر برقراری مباحثه آزاد بین طرفین دعواست. اصل تناظر چیزی بیش از بی طرفی قاضی را اقتضاء می نماید و باید مباحثه در خصوص جنبه های مختلف دعوا را برای طرفین فراهم سازد.
واژگان کلیدی : اصل تناظر ، حق دفاع ، آیین دادرسی مدنی ، دادرسی عادلانه
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ۱
فصل نخست: مفهوم ، تاریخچه ، اصول مرتبط با اصل تناظر
مبحث نخست :مفهوم و تاریخچه اصل تناظر ۵
گفتار نخست :معنای لغوی و تعریف حقوقی اصل تناظر ۵
بند نخست- معنای لغوی اصل تناظر ۶
بند دوم-تعریف حقوقی اصل تناظر ۶
گفتار دوم: تاریخچه اصل تناظر ۷
بندنخست – سابقه اصل تناظر در فقه اسلامی ۷
بند دوم- سابقه اصل تناظر در حقوق ایران ۹
مبحث دوم: اصول و ویژگی های حاکم بر اصل تناظر ۱۰
گفتار نخست: اصول حاکم بر اصل تناظر ۱۰
بند نخست –اصول حاکم بر اصل تناظر در فقه اسلامی ۱۰
الف – علم قاضی در فقه اسلامی ۱۱
ب –رعایت عدالت در دادرسی اسلامی ۱۳
بند دوم –اصول حاکم بر اصل تناظر در حقوق ایران ۱۴
الف-اصل آزادی دفاع ۱۵
ب –قاعده منع تحصیل دلیل ۱۶
ج-آزادی ابراز ادله ۱۸
د –دادرسی عادلانه ۲۰
و- رعایت حریم خصوصی افراد ۲۲
گفتار دوم: اصول مربوط به ویژگی های دادرسی تناظری ۲۳
بندنخست- اصل تشریفاتی بودن دادرسی ۲۳
بند دوم –اصل کتبی بودن دادرسی ۲۴
بند سوم – اصل بی طرف بودن قواعد دادرسی ۲۵