در غرورش توانگر و درویش

راست همچون خیال گنج اندیش

 

در این ابیات اخلاقی ، از مباحث دینی صحبّت شده است ، و شاعر می گوید : جهان مادّی اعم از عناصر ماده و افلاک هفتگانه با تو خویشاوند هستند ، همه نو پدید و از بین رونده اند پس تو نیز چون آدم (ع) آیه تحریم (آیه ۲۷ سوره النساء : (( حٌرّمَت علیکٌم اٌمهاتکِمٌ و بناتکم و اَخَواتکم و عّماتٌکٌم و خالاتکم و … )) ( بر شما حرام شده است. مادران شما و دختران شما و خواهران شما و عمّه ها و خاله های شما و … ) را بخوان و علایق مادّی و نفسانی و دنیاوی بر خود حرام بدان.

 

واندرو چار پشت و هفت بلند

با تو همشیره اند و خویشاوند

 

پس چو آدم تو بر تن و دل و جان

آیه حُرّمت عَلَیکُم خوان

 

 

 

۱۷-۲-۴ اندر مذّمت کسانی که به جامه و لقمه مغرور باشند .

 

 

در این بیت اخلاقی ، به حدیثی از رسول خدا نقل شده است شاعر اشاره دارد : ((بشر ارٌ اٌمتی الذّین غٌذٌّ وابالنّعیم یأکلون الوان الطعام و یَلبِسون الوانَ الثّیابِ و یَتَشَدّ قونَ فی الکلام)) بتران اٌمت من آن کسان اند که به نعمت پرورده شوند طعام های لذیذ خورند و جامه های فاخر پوشند و در سخن برای فصاحت زبان را بپیچانند(ترجمه احیاء ، ربع سوم،۲۵۲) سنائی با پند و موعظه می گوید: همان طور خداوند نعمتهای زیادی به شما عطا کرد در آنی می تواند همه را از شما بگیرد. پس به آن ها مغرور مباشید و آن ها در راه خدمت به خدا و خلق خدا صرف کنید.

 

جامه از بهر عورت عامه است

خاصگان را برهنگی جامه است

 

در این بیت اخلاقی و دینی و عرفانی شاعر بیان می دارد. مردمان صاحبّ همّت هر روز را شروعی برای کار مهم خویش قرار می دهند و این زنان هستند که به لباس آراسته و زرق و برق دنیا می پردازند. و شاعر تأکید دارد که افراد غافل هستند که در بند دنیا چون زنانند و گرنه مردان واقعی ، هر روز به دنبال راه و نشانه ای هستند تا خود را از بند این تعلقّات رهانده و به درگاه حضرت حق نزدیک شوند.

 

مر زنان راست جامه اندر خور

حیدر و مرد و جوشن اندر بر

 

جامه بر عورتان پسندیدست

جامه دیبه آفت دیدست

 

مرد را در لباس خُلقان جوی

گنج در کُنجهای ویران جوی

 

سنائی با پند و اندرز و موعظه می گوید : دین را با عجب سروری و کلاه داری ، با هم می خواهی. به همین سبب به گناه میل می نمایی. تا زمانی که عجب و غرور در وجود تو باشد از هوا و هوس جسمانی رها نخواهی شد. رَعونت را رها کن تا حقیقت دین ظاهر شود.

 

دین به زیر کلاه داری تو

زان هوای گناه داری تو

 

با کلاه از هوای تن نجهی