تکامل خدمات بانکی و آغاز بانکداری الکترونیکی

کاربرد فنّاوری ارتباطات الکترونیکی در بخش بانکداری، برای اولین بار در سیستم های پرداخت بین بانکی و با بهره گرفتن از سیستم پرداخت Fed wire شروع شد. در سال ۱۹۱۸ میلادی در امریکا، ۱۲ بانک فدرال رزرو، حسابهای بانکی خود را با بکارگیری سیستم تلگراف اجاره ای به هم متصل و تسویه الکترونیکی حسابها را آغاز کردند. این موضوع از آن رو با اهمیت است که باعث کاهش فاصله ها می شود، به طوری که دستورالعمل های مختص تلگرافی برای تعدیل ترازهای بانک مرکزی، جایگزین ارسال فیزیکی پول و سکه گردید (مهریار و اکبرپور شیرازی،  ۱۳۸۶: ۷۷).

با تکامل تدریجی فنّاوریهای پردازش، ثبت و نگهداری اطلاعات و همچنین پیشرفت روالهای بانکداری و اهمیت یافتن مشتریان، در طول زمان تحولات شگرفی در نظام و سیستم های بانکداری به وجود آمده است که این تحولات را می توان مطابق جدول ۲-۱- به چهار دوره عمده تقسیم کرد، که در هر دوره نقش سیستم های رایانه ای و مکانیزه افزایش و نقش فعالیت های دستی و کاغذی کاهش یافته است.

جدول ۲-۱- دوره های تکامل بانکداری و ویژگیهای آنها

۲-۲-۵-تعریف بانکداری الکترونیکی

اصولاً تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیکی داده ها شامل: متن، صدا و تصویر تاکید دارد و فعالیت‏های گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیکی کالاها و خدمات و تحویل فوری مطالب دیجیتالی همراه با انتقال الکترونیکی را در بر می گیرد (سعیدی و همکاران، ۱۳۸۶: ۴۳). بانکداری الکترونیکی یکی از دستاوردهای تجارت الکترونیکی است که عبارت است از ارائه خدمات بانکی از طریق شبکه‏های رایانه ای عمومی و قابل دسترسی (اینترنت یا اینترانت) که از امنیت بالایی برخوردار باشند (الهیاری‏فرد، ۱۳۸۴: ۱۱). علاوه بر این برای بانکداری الکترونیکی تعاریف گوناگونی ارائه شده که از آن جمله می توان به تعاریف زیر اشاره کرد.

* فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با بهره گرفتن از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی (سعیدی و همکاران، ۱۳۸۶: ۹).

* استفاده مشتریان از اینترنت برای سازماندهی و یا انجام تغییرات در حسابهای بانکی خود (سقطچی، ۱۳۸۵ : ۶۲).

* ارائه مستقیم خدمات و عملیات بانکی به مشتریان از طریق شبکه های ارتباطی الکترونیکی (سقطچی، ۱۳۸۵: ۶۲).

* ارائه کلیه خدمات بانکی به صورت الکترونیکی و از طریق واسطه های ایمن و بدون نیاز به حضور فیزیکی مشتری (کهزادی، ۱۳۸۲: ۱۵).

* استفاده از شبکه های تحویل الکترونیکی خدمات بانکداری (سقطچی، ۱۳۸۵: ۶۳).

* بانکداری الکترونیکی عبارت است از انتقال الکترونیکی منابع و ارائه خدمات پول الکترونیکی (الهیاری فرد، ۱۳۸۴: ۴۱).

۲-۲-۶-مزایای بانکداری الکترونیکی

در تحقیقات مختلف حوزه بانکداری الکترونیکی به ویژگیها و مزایای بانکداری الکترونیکی اشاره شده است (سقطچی، ۱۳۸۵: ۶۴). برخی از این مزایا در کوتاه مدت، برخی در میان مدت و تعدادی در بلند مدت محقق می شوند. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتری از جمله مزایای بانکداری الکترونیکی در کوتاه مدت (کمتر از یک سال) هستند. در میان مدت (کمتر از ۱۸ ماه) مزایای بانکداری الکترونیکی عبارتند از: یکپارچه سازی شبکه ها و پایگاه های مختلف، مدیریت اطلاعات، گستردگی طیف مشتریان، هدایت مشتریان به سوی شبکه های مناسب با ویژگیهای مطلوب و کاهش هزینه ها. کاهش هزینه پردازش معاملات، ارائه خدمات به مشتریان بازار هدف و ایجاد درآمد نیز از جمله مزایای بلندمدت بانکداری الکترونیکی هستند. به طور کلی مزایای بانکداری الکترونیکی را می‏توان از دوجنبه مشتریان و مؤسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان می توان به صرفه جویی در هزینه ها، صرفه جویی در زمان و دسترسی به روش های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید مؤسسات مالی می‏توان به ویژگیهایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‏ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان به رغم تغییرات مکانی بانک‏ها، ایجاد فرصت برای جست و جوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد.

جدول ۲-۲- مزایای بانکداری الکترونیکی از جنبه های مختلف

براساس تحقیقات مؤسسه دیتامانیتور مهمترین مزایای بانکداری الکترونیکی عبارتند از: تمرکز بر کانالهای توزیع جدید، ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان و استفاده از راهبردهای جدید تجارت الکترونیکی (کشتکار، ۱۳۸۶: ۵۹).

[۱] - Data Monitor