چرخه گردش بنزین از تولید تا مصرف

همانطور که در شکل ۱ مشاهده می کنید ، بنزین از طریق یک سیستم پیچیده به دست مصرف کننده می رسد. ابتدای این چرخه استخراج نفت خام و حملنقل آن به پالایشگاه  می باشد.  این حمل و نقل بیشتر از طریق خط لوله، تانکرهای دریایی و یا نفت کش ها می باشد.

در پالایشگاه ها نفت خام مورد فرآوری و پالایش قرار گرفته و به بنزین و سایر فرآورده های نفتی تبدیل می شود. پس از آن بنزین به پایانه های ذخیره برای توزیع کلی فروش حمل می شود. از آنجا نیز بنزین از طریق تانکرها به جایگاه های خرده فروشی منتقل می شود تا به دست مصرف کننده نهایی برسد.

شکل(۲):چرخه گردش بنزین از تولید تا مصرف

 

قیمت های بنزین چگونه در طی زمان تغییر می کنند؟

شکل ۳ نشان دهنده این است که قیمت خرده فروشی بنزین در ایالات متحده در دوره ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۴ تقریبا چهار برابر شده است.با این وجود همان گونه که در شکل ۳ نشان داده شده است میانگین قیمت خرده فروشی تعدیل شده تورم، در سال ۲۰۰۴ بسیار پایین تر از اوج خود در سال ۱۹۸۱ بوده است.در حقیقت قیمت خرده فروشی نوسانات فراوانی را تجربه کرده است و در سال ۲۰۰۴ به طور معنا داری بالاتر از قیمت های سال ۲۰۰۲ بوده است. در واقع میانگین قیمت خرده فروشی تعدیل شده با تورم بنزین ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ ، بالاترین میزان خود از سال ۱۹۸۵ را داشته است.

 

 

 

 

شکل(۳): قیمت خرده فروشی بنزین در ایالات متحده در دوره ۱۹۷۴-۲۰۰۴

هیچ عاملی به تنهایی نمی تواند نوسانات قیمت بنزین را توضیح دهد .پویایی های قیمت بنزین تابعی از عوامل پیچیده فراوانی است که گاهی با هم مرتبط می باشند.

شکل(۴): میانگین قیمت خرده فروشی تعدیل شده در تورم در دوره۱۹۷۴ تا ۲۰۰۴

 

عناصر تشکیل دهنده قیمت بنزین

چهار عنصر اصلی تشکیل دهنده قیمتی که مصرف کننده برای بنزین می پردازد عبارتند از “: ۱- قیمت نفت خام ۲- مالیات ها ۳- هزینه ها و حاشیه سود پالایش ۴- هزینه ها و حاشیه سود توزیع و بازاریابی. شکل ۴ میانگین سهم هر یک از عناصر تشکیل دهنده قیمت یک گالن بنزین در ایالات متحده در سال ۲۰۰۴ را نشان می دهد.

شکل(۵)” میانگین سهم هر یک از عناصر تشکیل قیمت یک گالن بزین در ایالات متحده در سال ۲۰۰۴

 

 

 

• نفت خام:

بر اساس داده های EA قیمتی که پالایشگاه ها برای نفت خام در سال ۲۰۰۴ پرداخته اند، بزرگترین جز تشکیل دهنده قیمت بنزین بوده است. به طور متوسط ، قیمت نفت خام اندکی کمتر از نصف قیمت بنزین را به طور متوسط تشکیل می دهد.با این وجود این سهم در طی زمان ثابت نیست.

• مالیات ها

به طور متوسط مالیات ها ۲۳ درصد قیمت پرداختی مصرف کننده نهایی برای یک گالن بنزین را در سال ۲۰۰۴ تشکیل داده است.این سهم شامل مالیات های فدرال و ایالتی است که حدود ۴۴ سنت به ازای هر گالن می باشد(شکل ۵). مالیات های دولت فدرال ۴/۱۸ سنت و مالیات های ایالتی ۶/۲۵ سنت از این کل را تشکیل می دهند؛ هر چند مالیات ها در بین ایالت های مختلف متفاوت است.

 

 

 

شکل(۶)- سهم مالیات های فدرال و ایالتی از کل سهم مالیات بر بنزین در ایلات متحده در سال ۲۰۰۴

۳-پالایش

به طور متوسط هزینه های پالایش حدود ۱۷ درصد قیمت تمام شده بنزین معمولی در سال ۲۰۰۴ را تشکیل داده است. این هزینه ها شامل نیروی کار، تجهیزات،انرژی و سایر هزینه های پالایش نفت خام از طریق تعدادی از تبدیلات فیزیکی و شیمیایی برای تولید محصولات مختلف می باشد.این بخش همچنین سود پالایشگاه را نیز شامل می شود.

۴-توزیع، بازاریابی و فروش

بر اساس اطلاعات EIA، هزینه ها و منافع مرتبط با توزیع، بازاریابی و فروش بنزین در سال ۲۰۰۴ حدود ۱۲ درصد میانگین قیمت یک گالن بنزین معمولی را تشکیل می دهد. این بخش از قیمت شامل هزینه های توزیع و بازاریابی بنزین از پالایشگاه به عمده فروشان و همچنین سودی که عمده فروشان برای خود قائل می شوند ، می باشد.

انواع ادغام عمودی در چرخه پایین دستی بنزین ایالات متحده

در ایالات متحده بنزین از طریق جایگاه های شرکتی[۱]، جایگاه های استیجاری[۲] و جایگاه های آزاد[۳]به فروش می رسد. در جایگاه های شرکتی، مدیر جایگاه معمولا فردی است در استخدام پالابشگاهی که مالک جایگاه می باشند.پالایشگاه قیمت خرده فروشی و ساعت کار پمپ بنزین را تعیین می کند. در جایگاه های استیجاری یا جایگاه های فرانشیز، عموما سرمایه فیزیکی در مالکیت پالایشگاه بوده و جایگاه به مدیر آن اجاره داده می شود. مدیر قیمت خرده فروشی و ساعات کار را تعیین کرده و مالک سود و زیان پمپ بنزین می باشد. چنین جایگاهایی فقط بنزین برند خود را بفروشد و اگر دارای برند نباشد،می تواند بنزین هر پالایشگاهی را به فروش برساند.

میزان ادغام عمودی در بازار خرده فروشی بنزین در ایالات متحده همواره در طی زمان در حال تغییر بوده است. در سال ۱۹۷۲ پالایشگاه های عمده، بنزین دارای برند را از طریق ۱۰۱٫۲۰۳ جایگاه به فروش می رساندند. از کل آنها ۷/۵ درصد شرکتی،۴/۵۲ استیجاری ، و ۹/۴۱ جایگاه های آزاد بودند.

در سال ۲۰۰۶ پالایشگاه های عمده بنزین خود را از طریق ۳۸٫۷۹۸ جایگاه خرده فروشی عرضه می کردند که از کل آنها ۴/۲۰ درصد شرکتی ، ۸/۱۵ درصد استیجاری و ۸/۶۳ درصد جایگاه های آزاد بوده اند.

جنبه های اقتصادی ادغام عمودی در خرده فروشی بنزین

تئوری اقتصادی بیان می کند که میزان بهینه ادغام عمودی بستگی به مشخصات جایگاهی دارد که پالایشگاه بنزین خود را از طریق آن به فروش می رساند. یک پالایشگاه در مورد فروش بنزین خود با سه  تصمیم گیری مواجه است: اولین تصمیم مربوط به مکان و مشخصات جایگاهی است که بنزین را در آن به فروش می رساند. بر اساس مشخصات هر جایگاه ، پالایشگاه درجه ای از ادغام عمودی را انتخاب می کند که بیشترین سود را برایش داشته باشد. آخرین تصمیم مربوط به نوع قرارداد بین پالایشگاه و مدیران جایگاه های استیجاری و یا آزاد گرفته می شود. متون اقتصادی در مورد ادغام عمودی در خرده فروشی بنزین معمولا تصمیماتی در خصوص مکان و خصوصیات جایگاه در نظر می گیرند. بدین معنا که هنگامی که مکان و مشخصات جایگاه از قبل مشخص شده باشد، این متون بر درجه ادغام عمودی و نوع قرارداد متمرکزند.

نظریه بنگاه های محور دیدی را نسبت به اینکه یک پالایشگاه چه میزان ادغام عمودی را انتخاب می کند به ما م یدهد. تئوری پیش بینی می کند که جایگاهی که تلاش مدیر آن به سادگی مقابل مشاهده است، مثلاً جایگاه های دارای سلف سرویش و یا فروشگاه هستند، بیشتر احتمال دارد که شرکتی باشند همچنین جایگاه های که تلاش های پر هزینه و غیر قابل مشاهده برای سودآوری آنها اهمیت دارد، به احتمال زیاد استیجاری و یا آزاد هستند. هر چه تلاش غیر قابل مشاهده برای سودآوری کل مهم تر باشد، بیشتر احتمال دارد که جایگاه استیجاری و یا آزاد باشد.

سهم سود به دست آمده از خدمات جانبی ( مانند خدمات تعمیر اتومبیل، فروشگاه ها و …) نیز اثر مهمی بر آزاد و یا استیجاری بودن جایگاه دارد. کل سود یک جایگاه ممکن است به اندازه کافی بالا باشد که بتواند نزخ بازدهی مناسبی بر روی زمین و سرمایه به جایگاه دار بدهد ولی سهم پالایشگاه از سود جایگاه ممکن است به این اندازه نباشد. بنابراین هر چه سهم سود فعالیت های جانبی جایگاه بیشتر باشد، بیشتر احتمال دارد که آن جایگاه استیجاری و یا آزاد باشد.

قیمت های خرده فروشی که سود پالایشگاه را به حداکثر می رسانند، به احتمال فراوان در جایگاه های شرکتی برقرار می باشند، زیرا قیمت های خرده فروشی در آنها به طور مستقیم می تواند توسط پالایشگاه تعیین شود در مورد جایگاه های استیجاری، پالایشگاه نمی تواند به طور مستقیم بر قیمت کنترل داشته باشد. اگر پالایشگاه میزان اجاره ای برابر با هزینه ثابت عملیاتی جایگاه و قیمت بنزین را معادل هزینه نهایی تولید آن تعینن کند، کل سود پالایشگاه و جایگاه از فروش بنزین حداکثر خواهد شد،اما تمام عایدی فروش بنزین به فروشنده می رسد،به منظور به دست آوردن یک سهم مناسب از سود،با میزان اجاره برابر هزینه ثابت،قیمت را بالاتر از هزینه نهایی تولید وضع خواهد کرد.

تغییرات در بازار خرده فروشی بنزین در ایالات متحده

از اواخر دهه ۱۹۷۰، پیشنهادات و نظرات فراوانی ارائه شد تا جلوی ادغام عمودی در بازار خرده فروشی بنزین را بگیرد . بسیاری از این پیشنهادات در پاسخ به تغییرات اتفاق افتاده در عرضع و تقاضای بنزنی بود حدود ۳۰ سال پیش صنعت پایین دستی بنزین در ایالات متحده تغییراتش را از فروش حجم های کم بنزین، ارائه خدمات کامل و تعمیرگاه ها ، به جایگاه های با فروش حجم محدود ، ارائه خدمات سلف سرویس و فروشگاه های رفاهی آغاز کرد. این تغییرات به دلیل تغییر یافتن ترجیحات مصرف کنندگان و افزایش هزینه های ساخت و عملیاتی جایگاه ها اتفاق افتادذ. یکی از نتایج این تغییرات، کاهش تعداد کل ایستگاه های سوخت رسانی و به خصوص جایگاه های استیجاری بود. تعداد کل جایگاه های دارای برند از۲۰۳۱۰۱ در سال ۱۹۷۲ به ۱۲۵۷۱۳ جایگاه در سال ۱۹۷۸ کاهش یافت. در طی دوره مشابه تعداد جایگاه های استیجاری از ۱۰۶۴۰۳ به ۵۷۱۷۱ کاهش و تعداد جایگاه های شرکتی از ۱۱۵۲۱ ب۰ ۱۳۷۹۰ جایگاه افزایش یافته است.

۱Company-Operated stations

۲Iessee dealer stations

۳ Open stations