هر پژوهشگر به منظور جمع آوری اطلاعات و داده های پژوهش، می تواند از روش ها و ابزارهای مختلفی همچون پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و .. بهره گیرد که استفاده از هرکدام ازاین ابزارها تابع عوامل گوناگونی از جمله ماهیت و روش پژوهش است. در این پژوهش با توجه به نوع متغیر ها و روش شناسی گفته شده، از روش های زیر جهت جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نظر استفاده شده است:
-
- روش کتابخانه ای: در این پژوهش به منظور جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از کتاب ها، پایان نامه ها و مقالات و پایگاه های اطلاعاتی استفاده شده است.
-
-
- روش میدانی: در این پژوهش برای ارزیابی عملکرد بر اساس کارت امتیازی متوازن از پرسش نامه، اسناد و آمارهای موجود در شرکت استفاده شده است.
-
به منظور جمع آوری اطلاعات پس از مطالعه برنامه راهبردی، 12 هدف استراتژیک شرکت که در حکم CSF ها (شاخص های کلیدی موفقیت) می باشند تعیین و 24 هدف که منجر به تحقق این اهداف استراتژیک می شوند شناسایی شدند. برای این 24 هدف با بهره گرفتن از استراتژ های خرد و شاخص های کمی مندرج در برنامه استراتژیک و ادبیات نظری موجود، مجموعا 117 KPI (شاخص کلیدی عملکرد) شامل 74 سنجه (گویه پرسشنامه) و 43 شاخص کمی تدوین شد. سپس بر اساس نقشه استراتژیک شرکت این اهداف و شاخص های مرتبط با آنها در قالب چهار بعد کارت امتیازی متوازن(رشد و یادگیری، فرایند های داخلی، مشتریان و خلق ارزش پایدار) مورد بررسی در این پژوهش تقسیم بندی شدند و نقشه استراتژیک شرکت تدوین شد. به منظور سنجش وضعیت عملکرد شرکت در برخی اهداف تنها از شاخص های کمی، در برخی دیگر تنها از سنجه ها (گویه پرسشنامه) و در عموم آنها از هردو نوع شاخص استفاده شده است. در رابطه با شاخص های کمی براساس سند راهبردی سازمان میزان عملکرد مطلوب هر شاخص از سال 87 تا 91 (5 سال) مشخص گردید و با میزان عملکرد محقق در این بازه زمانی مقایسه شد میزان تحقق شاخص در یک طیف 5 امتیازی گزارش شد به طوری که در صورت تحقق کامل و حتی فراتر از میزان تعیین شده امتیاز 5 به آن شاخص اختصاص داده شد. از پرسشنامه نیز به منظور جمع آوری اطلاعات در رابطه با سنجه ها استفاده شد و به این منظور 2 پرسشنامه تهیه شد. پرسشنامه نخست شامل 16سئوال برای سنجش بعد مشتری و پرسشنامه دوم شامل 57 سئوال برای ابعاد رشد و یادگیری، فرایند های داخلی و خلق ارزش پایدار است (16 سئوال رشد و یادگیری، 38 سئوال فرایند های داخلی و3 سئوال خلق ارزش پایدار). لازم به ذکر است که برای تهیه پرسشنامه های مورد نظر از ادبیات موجود در زمینه موضوع پژوهش و سند برنامه راهبردی سازمان استفاده شده است. پرسشنامه مربوط به بعد مشتریان در بین 50 نفر از مدیران صنایع مستقر در شهرک های صنعتی و واحد های صنعتی استان قم که در طی دو سال گذشته از خدمات این سازمان بهره مند شده اند، توزیع شد. البته به دلیل دشواری دسترسی به این افراد، پژوهشگر با 64 نفر از آنها تماس تلفنی برقرار کرد و پس از جلب نظر ایشان به منظور مشارکت در پژوهش، سئوالات پرسشنامه مشتریان را قرائت و پاسخ آنها را ثبت نمود. نهایتا 50 نفر همکاری لازم را انجام دادند.پرسشنامه مربوط به ابعاد فرایند های داخلی، رشد و یادگیری و خلق ارزش پایدار در بین تمامی کارکنان (کارشناسان و مدیران) توزیع شد. پژوهش گر هنگام تکمیل تمامی پرسشنامه ها حاضر بود و ابهامات را برطرف می کرد.
3-6- روایی پرسشنامه
مقصود از روای آن است که ابزرا اندازه گیری بتواند فقط خصیصه مورد نظر را اندازه گیری کند. اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را ناروا و بی اعتبار سازد (هومن،1386). روش های متعددی همچون محتوایی، ملاکی و سازه برای تعیین روایی ابزار اندازه گیری وجود دارد(سیف،1390) که در این پژوهش از روش اعتبار محتوایی استفاده شده است.
اعتبار محتوایی نوعی اعتبار است که معمولا برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده می شود. در واقع روایی محتوایی به این مطلب اشاره دارد که نمونه سئوال های مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه سئوالهای ممکن است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد (همان منبع). برای سنجش روایی محتوایی پرسش نامه این پژوهش، از نظرات متخصصان و خبرنگاران آشنا به مسائل مدیریت و ارزیابی عملکرد در شرکت و همچنین از نظرات اساتید راهنما و مشاور استفاده شده است.
3-7- پایایی پرسشنامه
پایایی یک ابزار عدمتا به ثبات و دقت نتایج حاصل از آن اشاره دارد.(سیف،1390) معمولا دامنه این ضریب قابلیت اعتماد از صفر (عدم رابطه) تا 1+ (ارتباط کامل)است. برای محاسبه ضریب اندازه گیری شیوه های مختلفی همچون اجرای دوباره، آزمون های همتا، دونیمه کردن، کودر- ریچاردسون و آلفای کرونباخ وجود دارد.
در این پژوهش برای سنجش پایایی پرسشنامه ابزار اندازه گیری از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است.این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه ها یا معیارهایی که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کنند به کار می رود.
در این پژوهش مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مربوط به بعد مشتریان که تنها در بین مشتریان توزیع شد 90.8 درصد و برای پرسشنامه دوم که عملکرد شرکت را در ابعاد رشد و یادگیری، فرایند های داخلی و خلق ارزش پایدار مورد بررسی قرار داد85.7 درصد به دست آمد. مقدار آلفای کرنباخ برای هر یک از ابعاد پرسشنامه دوم به این ترتیب بود: بعد رشد و یادگیری 90.4، بعد فرایند های داخلی 73.2 درصد و بعد خلق ارزش پایدار 90.8 درصد.این ضرایب توسط نرم افزار SPSS محاسبه شده اند و مقدار مناسبی جهت تایید پایایی پرسشنامه می باشند.
3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ها
در این پژوهش برای توصیف داده ها، مشحص کردن وضعیت مطلوبیت و متوازن بودن عملکرد شرکت به صورت کلی و در هر یک از ابعاد از آمارتوصیفی استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش مراحل زیر طی شده است:
-
- فراهم ساختن تحلیل توصیفی و توزیع فراوانی برای هر دسته از اطلاعات جمعیت شناختی کارکنان
-
- فراهم ساختن تحلیل توصیفی از وضعیت عملکرد شرکت در هر یک اهداف، ابعاد و همینطور عملکرد شرکت به صورت کلی
-
- ارائه تحلیل از مطلوبیت و متوازن بودن عملکرد شرکت در هر یک از ابعاد و به صورت کلی
به عبارت دقیق تر ابتدا تحلیلی توصیفی از وضعیت جمعیت شناختی جامعه مورد پژوهش ارائه شده است و سپس به منظور پاسخ گویی به سئوال مطلوب و متوازن بودن عملکرد شرکت مراحل زیر طی شد:
1-در رابطه با هر هدف ابتدا میانگین امتیاز تخصیص داده شده به هر یک از سنجه ها (گویه های پرسشنامه) مشخص شد. از آنجا که سنجه ها در مقیاس 5 وضعی لیکرت صورت بندی شده بودند به وضعیت بسیار زیاد امتیاز 5، زیاد امتیاز 4، متوسط امتیاز 3، کم امتیاز 2 و بسیار کم امتیاز 1 تخصیص داده شد.
2- پس از جمع امتیاز حاصله در سنجه ها با امتیاز حاصله در شاخص های کمی همان هدف، میانگین امتیاز سنجه ها و شاخص های کمی به عنوان امتیاز کسب شده در هدف مورد نظر منظور شد.
3- سپس میانگین امتیازات کسب شده در اهداف یک بعد به عنوان امتیاز عملکرد شرکت در آن بعد مد نظر قرار گرفت.
4- به منظور مشخص کردن امتیاز عملکرد کلی شرکت نیز میانگین امتیاز ابعاد محاسبه شد.
شکل 3-1: مراحل بررسی امتیاز عملکرد شرکت شهرک های صنعتی
5- به منظور بررسی مطلوبیت عملکرد لازم است دامنه طیف مطلوبیت مشخص شود؛ در این پژوهش از طیف سه بخشی استفاده شده است. بنابر این باید تعیین نمود که امتیاز به دست آمده در کدام یک از قسمت های یک پیوستار سه قسمتی که فاصله دو نقطه بالا و پایین پیوستار به سه قسمت مساوری تقسیم گردیده، قرار می گیرد.
2.33
5
3.66
1
نامطلوب
نسبتا مطلوب
مطلوب
در این پیوستار عملکرد هایی که بیش از شاخص محقق شده اند نیز همان نمره 5 را کسب می کنند و در وضعیت مطلوب قرار می گیرند.
6- کمتر از یک بودن فاصله امتیاز بین هدفی که کمترین امتیاز را کسب کرده و هدفی که بیشترین امتیاز را به دست آورده است به عنوان معیار متوازن بودن عملکرد شرکت در هر یک از ابعاد، مد نظر قرار گرفته است. به عبارت دیگر چنانچه هدفی که کمترین امتیاز و هدفی که بیشترین امتیاز را کسب کرده است بیش از یک نمره اختلاف داشته باشند عملکرد شرکت در آن بعد غیر متوازن ارزیابی می شود. در رابطه با عملکرد کلی شرکت نیز به همین صورت قضاوت شده است. چنانچه بین امتیاز کسب شده در ابعاد بیش از یک نمره فاصله وجود داشته باشد عملکرد شرکت غیر متوازن تشخیص داده می شود.
3-9- قلمرو پژوهش
قلمرو موضوعی: این پژوهش از لحاظ قلمرو موضوعی در حوزه ارزیابی عملکرد، بر اساس مدل کارت امتیازی متوازن قرار می گیرد.
قلمرو مکانی پژوهش: این پژوهش از لحاظ مکان در شرکت شهرک های صنعتی استان قم انجام شده است.
قلمرو زمانی: این پژوهش از لحاظ زمانی دربهمن 1391 شروع و در خرداد 1392 به پایان رسیده است.
فصل چهارم
یافته های پژوهش
مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها، فرایندی چند مرحله ای است که در آن داده هایی که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع آوری اطلاعات در نمونه آماری فرآهم آمده اند خلاصه، کدبندی، دسته بندی، … و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش می شوند و تکنیک های گوناگون آماری نقش بسازیی در استنباط ها و تعمیم ها به عهده دارند(خاکی، 1384،به نقل از صادقی،1389).
در این فصل ابتدا ویژگی های جمعیت شناختی کارکنان شرکت شهرک های صنعتی استان قم توصیف و در ادامه سئوالات پژوهش پاسخ داده می شود.
