زمانی که شبکه‎های موبایل UMTS,GPRS,WAP مجهز می‎شوند تا خدمات چندرسانه ای نسل بعد را ارائه دهند، خدمات بانکی از طریق موبایل وارد این صنعت خواهد شد. مشتریان می‎توانند به کمک این خدمات، صورت حساب بانکی خود را مشاهده کنند، پول حواله کنند و از پرداخت‎های بزرگ مطلع شوند و حتی کنترل کامل بر روی حساب‎های خود داشته باشند (۲۰۱۲, Cho & Lai).
همچنین است سامانه بانکداری پیام کوتاه که به بانک‎ها اجازه می‎دهد تا از طریق این ابزار اطلاع رسانی، اطلاعات و خدمات مشخص را در اختیار مشتریان خود قرار دهند. در این سامانه، اطلاعات سرویس پیام کوتاه بر روی تلفن همراه مشتریان ارسال می‎شود و در مواردی نیز دستورات لازم از مشتری جهت انجام تراکنش‎هایی از همین طریق قابل دریافت است ) Cho & Lai, 2012).
۲-۱-۴-۲-۴ بانکداری تلفنی
در این سامانه کلیه فعالیت‎های بانکی از طریق تلفن قابل انجام است. مشترکین کافی است با بهره گرفتن از تلفن به سیستم تلفن بانک متصل شوند و فعالیت‎های بانکی خود را از این طریق انجام دهند .( Cho & Lai, 2012).
۲-۱-۴-۲-۵ بانکداری مبتنی بر نمابر
این سیستم نیز همانند سیستم تلفن بانک با بهره گرفتن از نمابر به ارائه برخی از خدمات بانکی می‎پردازد.
.( Cho & Lai,2012).
۲-۱-۴-۲-۶ بانکداری مبتنی بر دستگاه‎های خودپرداز^[۸]
ماشین‎های خودپرداز، پردازنده‎ها یا پایانه‎های الکترونیکی هستند که توسط بانک‎ها برای تسهیل کار مشتریان بانک، در مکان‎های خاصی نصب می‎شوند و به طور ۲۴ ساعته در دسترس مشتریان می‎باشند. یک ماشین خودپرداز به عنوان یک شعبه از یک بانک عمل می‎کند و بسیاری از وظایف اصلی بانکداری را انجام می‎دهد(Cho & Lai,2012).

۲-۱-۴-۲-۷ بانکداری مبتنی بر پایانه‌های فروش^[۹]
یکی دیگر از شیوه‎هایی که برای ارائه خدمات بانکی در قالب الکترونیکی مورد استفاده قرار می‎گیرد، بکارگیری دستگاه پایانه فروش است. دستگاه پایانه فروش دستگاهی است که از طریق ارتباط تلفنی یا شبکه ای به سیستم بانکی، امکان انتقال اتوماتیک مبلغ خریداری شده از حساب مشتری (دارنده کارت) به ‎حساب فروشنده(پذیرنده کارت) را فراهم می‎سازد.به طور کلی، پایانه‎های فروش به معنی انتقال الکترونیکی وجوه در نقطه فروش می‎باشند(Cho & Lai, 2013 ).
۲-۱-۴-۲-۸ فناوری خویش خدمت مبتنی بر شعبه‎های الکترونیکی
فناوری خویش خدمت عبارت است از استفاده از فناوری‌های پیشرفته نرم افزاری وسخت افزاری مبتنی برشبکه و مخابرات برای تبادل منابع واطلاعات مالی به صورت الکترونیکی که می‌تواند باعث حذف نیاز به حضور فیزیکی مشتری در شعب بانک‌ها شود.( (Cho & Lai ,2012.
۲-۱-۴-۳ مزایای فناوری خویش خدمت
مزایای فناوری خویش خدمت را می‎توان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید، مشتریان می‎توان به صرفه جویی در هزینه‎ها، صرفه جویی در زمان و دسترسی به کانال‎های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‎توان به ویژگی‎هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‎ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علی رغم بانکها، ایجاد تغییرات مکانی فرصت برای جستجو مشتریان جدید در بازار‎های هدف، گسترش محدوده ای فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد.( (Cho & Lai, 2012.
۲-۱-۴-۴ مشتری الکترونیکی
در این رابطه بیان داشته اند که در شکل معمول و سنتی تجارت، مشتریان اغلب برای ایجاد ارتباط با فروشندگان از شیوه ارتباط مستقیم یا ارتباط رو در رو استفاده می‎کنند و به داد و ستد با آنها می‎پردازند. این راه ارتباط برقرار کردن به فروشندگان و سرویس دهندگان این امکان را می‎دهد تا تصویر شفاف تری از خواسته‎ها، علایق و نیازمندی‎های مشتریان خود بدست بیاورند. شکل و نوع ارتباط بین فروشندگان و خریداران با ورود اینترنت به عرصه تجاری و شکل گیری مشتری الکترونیکی دستخوش تغییرات بنیادی شد.
جهت شناخت بیشتر مشتری الکترونیکی تجارت الکترونیکی را می‎توان این گونه نیز تعریف نمود، استفاده از تکنولوژی‎های نوین ارتباطی تاکید دارد. این تغییر در شکل وظاهر کانال‎های ارتباطی یعنی حرکت از حالت ارتباط مستقیم و رودررو به حالت ارتباط الکترونیکی و مخابراتی به شکل گیری گروه خاصی از مشتریان انجامید که به آنها مشتریان الکترونیکی گفته می‎شود. برای داشتن یک تجارت موفق توجه به مشتری عنوان رکن اصلی تجارت وشناسایی نیازها وخواسته‎های آن الزامی‎است، که مشتریان الکترونیکی نیز از آن مستثنی نمی‎باشند. بنابراین باید به یک شناخت کافی از خصوصیات و ویژگی‎های مشتریان الکترونیکی دست یابیم تا بتوانیم درگام بعدی نیازهای آنها را شناسایی و یا حتی پیش بینی کنیم (ادیبی،۱۳۸۸).
فناوری خویش خدمت به عنوان یکی از مهمترین مدل‎های بانکداری الکترونیک محسوب می‎شود. اینترنت بانک در واقع شعبه مجازی و بیست و چهار ساعته یک بانک محسوب می‎شود که به مشتری امکان می‎دهد فارغ از قید زمان و مکان اقدام به تراکنش مالی کند. در چند سال اخیر و با توسعه اینترنت و فناوری‎های مبتنی بر وب تلاش‎های زیادی از سوی بانکها برای راه اندازی و توسعه وب سایت‎های اینترنتی صورت گرفت که برخی از آنها نه در حد یک اینترنت بانک بلکه شامل صفحات ساده وب بودند که صرفا جهت اطلاع رسانی استفاده می‎شدند (Cho & lai, 2012).
ضرورت توجه به وب سایت‎های به دلیل اهمیت فوق العاده و کارکردهای فراوان اینترنت بانک‎ها است و در صورتی که در شرایط حاضر وب سایت اینترنتی بانکی فاقد استاندارد‎های لازم برای خدمات رسانی در زمینه فناوری خویش خدمت باشد و حتی در سایر مدل‎های فناوری خویش خدمت نیز توسعه مناسبی یافته باشد، نمی‎توان به طور کامل فعالیت‎های آن بانک را مبتنی بر فناوری خویش خدمت دانست چرا که به اعتقاد کارشناسان فناوری خویش خدمت شالوده اصلی بانکداری الکترونیک محسوب می‎شود (Cho ‎ ‎&Lai,2012).
به عنوان پیش شرط باید یادآور شویم که منظور از یک بانک اینترنتی صرفا وجود یک سایت که بتواند یک سری تراکنش^[۱۰]های بانکی و ارائه صورت حساب‎ها را انجام دهد نیست بلکه ما با وب سایت اینترنتی بانک فراتر از یک سایت و به عنوان یک سازمان مجازی که باید در همه ساعات شبانه روز به خدمات رسانی بپردازد می‎نگریم و لذا انتظار داریم از تمامی‎جنبه‎های فنی، محتوایی، ساختاری و مدیریتی شاهد یک بانک خوب سرویس دهنده در اینترنت باشیم. یعنی همانقدر که فناوری خویش خدمت باید از نظر امنیتی خوب طراحی شده باشد باید اطلاعات محتوایی خوبی را در اختیار مشتری قرار دهد و همچنین از نظم و روشی منطقی در پیمایش ساختار صفحات برخوردار باشد(Cho & Lai,2012).
پیشرفت فناوری اطلاعات بدین مفهوم است که خدمات رو در رو ^[۱۱] متدوال، جایگزین فناوری خدمات خویش خدمت (یا سلف سرویس) شود ( ‎۲۰۰۶, ‎Hnsmn & Witt ).
اگرچه در حال حاضر مشتریان بر ترس خود در استفاده از «فناوری خویش خدمت» غلبه کرده اند و به این تکنولوژی سطح بالا دسترسی دارند ولی هنوز در هنگام استفاده از این خدمات، آسیب پذیر، دلواپس و نگران هستند ‎ این نگرانی باعث پیچیدگی و ریسک شرایط استفاده از این امکانات می‎شود و مشکلات موجود در بکارگیری آن ممکن است باعث شود مشتریان از استفاده مداوم این خدمات خودداری کنند.(Lin & Hsieh , 2015).
اینترنت قادر است جهت کمک به مشتریان برای انجام امور بانک خودشان در شعب بانکی و یا پای دستگاه‌های خودپرداز، مورد استفاده قرار گیرد. برای برخی بانک‎ها خدمات اینترنتی تکمیل کننده کار آنها می‌باشد، و برای برخی دیگر از بانک‎ها، مهمترین راه انجام امور بانکی است.
تأثیر فزاینده ابزارهای کاربردی و علمی‎در فعالیت‌های مختلف جامعه علی الخصوص ساختارهای اقتصادی موجب ایجاد تحول و تجدید در نگرش سنتی به موضوع تجارت بازار می‌شود در این بین توسعه روزافزون اینترنت در کشورهای مختلف و اتصال تعداد زیادی از مردم جهان به شبکه جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیکی بین افراد و سازمان‌های مختلف از طریق دنیای‌ مجازی اینترنت بستری مناسب و مساعد برای برقراری مراودات تجاری و اقتصادی فراهم کرده است. این پدیده نوظهور تجارت الکترونیکی نام .(Mytvr &Walk,2010).
۲-۱-۴-۵ ویژگی‌های پول الکترونیکی
۱)ارزش بر روی قطعه و یا وسیله الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعه سخت‌افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده ^[۱۲] ‌است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‌افزار، از یک نرم‌افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می‌شود ( ۲۰۱۲ , ‎ Cho & Lai).
۲) ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می‌شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه‌های الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادر کننده پول الکترونیکی) فراهم می‌آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است(۲۰۱۲, Cho & Lai).
۳) قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقه آن‌ ها ثبت و ضبط شده باشد. در اکثر روش‌ها و رویه‌های محصول، برخی از جزییات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه داده مرکزی ثبت و ضبط می‌شود که قابل نمایش دادن و ارائه هستند. در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکان‌پذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می‌شود و تنها هنگامی‎می‌تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارائه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد(۲۰۱۲ , Cho & Lai).
۴) تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معامله پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادر کننده ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کننده معاملات پول الکترونیکی. صادر کننده پول الکترونیکی مهم‌ترین شخص در این میان است در حالی‌که اپراتور شبکه و فروشنده، ارائه کنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کننده پول الکترونیکی، بانک‌ها و یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارائه می‌دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نیز ارائه می‌شود. موانع فنی و اشتباهات انسانی می‌تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد درحالی‌که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.(Cho & Lai, 2012).
۲-۱-۴-۶ انواع پول الکترونیکی
پول الکترونیکی را به شیوه‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌نمایند، در یکی از تقسیم‌بندی‌ها پول الکترونیکی را به دو دسته تقسیم می‌نمایند:
۱)پول الکترونیکی شناسایی شده:
این نوع پول الکترونیکی حاوی اطلاعاتی درباره هویت مالک آن می‌باشد که تا حدودی مانند کارت‌های اعتباری است. این پول‌ها دارای قابلیت ردگیری می‌باشند و هویت دارنده آن قابل شناسایی است. قابلیت استفاده این پول در دو روش پیوسته و ناپیوسته امکان‌پذیر است.( Cho & Lai, 2012).
۲) پول الکترونیکی غیرقابل شناسایی (بی‌نام و نشان):
این نوع پول دیجیتالی خصوصیت مخفی بودن هویت فرد دارنده‌اش، را در بردارد و از این لحاظ درست مانند پول کاغذی سنتی عمل می‌کند. هنگامی‎که پول دیجیتالی از حسابی برداشت شد بدون باقی گذاشتن هیچ اثری می‌توان آن را خرج نمود و با توجه به این نکته که هنگام ایجاد کردن پول دیجیتالی از امضاهای نامشخص استفاده می‌شود امکان پی‌گیری آن برای هیچ بانکی وجود ندارد. هر کدام از پول‌های الکترونیکی فوق‌الذکر به دو دسته پول الکترونیکی پیوسته و پول الکترونیکی ناپیوسته تقسیم می‌شود.( Cho & Lai, 2012).
۲-۱-۴-۷ روند اتوماسیون ^[۱۳] سیستم بانکی
در اواخر دهه١٣۶٠بانک‎های کشور به اتوماسیون عملیات بانکی و رایانه ای کردن ارتباطات خود توجه ویژه ای نشان دادند.طرح جامع اتوماسیون بانکی نیز به عنوان یک الگو مورد بررسی قرارگرفت.حرکت به سوی بانکداری در اوایل دهه٧٠ آغاز شد و پس از آن کارت‎های اعتباری، خودپردازها، سیستم‎های گویا، استفاده از تلفن، پیامک و ایمیل وارد خدمات نوین بانکی شد.(Cho & Lai, 2012)
سیستم شتاب یا شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی در سال١٣٨١ ایجاد شد. شتاب با ایجاد ارتباط بین دستگاه‎های خودپرداز ٣ بانک صادرات، کشاورزی و توسعه صادرات آغاز به کار کرد و پس از آن دیگر بانک‎های دولتی و خصوصی نیز به این شبکه پیوستند. طرح سیبا، ملتر، مهر، جام یا بانکداری٢۴ ساعته، یکی پس از دیگری با پیوستن به شبکه پرداخت یکپارچه، نظامی‎هماهنگ برای پرداخت‎های خرد به وجود آوردند؛ اگرچه هنوز هم مشکلات زیادی درخصوص دستگاه‎های مختلف خودپرداز و نحوه ارائه خدمات آن وجود دارد.( ‎Cho & Lai,2013).
۲-۱-۴-۸ معضلات ^[۱۴] در فناوری خویش خدمت
با توجه اهمیت رضایت و اعتماد در مشتریان باید به بررسی معضلات در فناوری خویش خدمت نیز توجه ویژه ای معطوف نمود. ممکن است کلیه زحمات بانک‎ها در توسعه و تبلیغ فناوری خویش خدمت با بروز مشکلاتی بی نتیجه بماند. از زمره این مشکلات می‎توان به بحث امنیت ^[۱۵] در فناوری خویش خدمت پرداخت ( ( Cho & Lai,2012.
۲-۱-۴-۹ امنیت در فناوری خویش خدمت
یکی از دغدغه‎های اصلی برای پیاده سازی فناوری خویش خدمت در ایران، مشکل امنیت سرمایه‎هاست. چرا که به عقیده بسیاری از مردم، یک هکر می‎تواند به راحتی به فناوری خویش خدمت نفوذ و مبلغی را از حسابی برداشت کند. یکی از کارهایی که باید انجام شود اطلاع رسانی درست به مردم درباره مکانیزم استفاده از خدمات فناوری خویش خدمت و جلب اعتماد آن‎ها به این سیستم است. مشکل امنیت در فناوری خویش خدمت مبحث بسیار مهمی‎است. امنیت سیستم می‎تواند موجب افزایش اعتماد مشتریان ‎شود (Meuter,2013). اگر مشتریان دائما این دغدغه را داشته باشند که ممکن است حساب و اطلاعات آن‎ها در خطر باشد، هرگز نمی‎توانند به فناوری خویش خدمت اعتماد نمایند و ترجیح می‎دهند از خدمات غیر خویش خدمت ولی با صرف زمان بالاتر استفاده کنند که دارای امنیت بسیار بالایی است. با توجه به اینکه بحث امنیت اطلاعات در این پژوهش موضوعیت پیدا می‎کند، در ادامه به تفصیل به راهکارهای ایجاد امنیت در سیستم اطلاعات فناوری خویش خدمت می‎پردازیم.
۲-۱-۴-۹-۱ امنیت اطلاعات در فناوری خویش خدمت
فناوری خویش خدمت به مشتریان اجازه می‌‌دهد با رعایت روش‏های کاری مشخص و استفاده از پروتکل‌های استاندارد نسبت به افتتاح حساب از راه دور اقدام کند و با بهره گرفتن از رمز اختصاصی به درون شبکه ‎راه یافته، از ایستگاه‏های بازرسی و کنترل عبور کرده، مبلغی به حساب خود واریز و یا از آن برداشت نمایند( Meuter, 2013). چنین فرآیندی مبین این واقعیت است که تراکنش‌های عملیات که در بانکداری سنتی قابل رؤیت است، در فناوری خویش خدمت پنهان از دید مستقیم صورت می‌‌پذیرد و همین نامرئی بودن ظاهری تراکنش‌ها، گاهی موجب تردید در به‌کارگیری این معماری می‌شود (Mytur & walker, 2010).
باید توجه داشت که در کنار مزایای یاد شده، به‌منظور صحت انجام عملیات و تراکنش‏ها در قالب سیستم‏های ‎متمرکز و فناوری خویش خدمت و جلوگیری از هر گونه سوء استفاده، باید جنبه‏ه ای امنیتی در پیاده‌سازی و به‌کارگیری این فناوری را شناخته و به کمک کارشناسان متخصص در حیطه امنیت، این موارد را به‌درستی پیاده‌سازی کرد.
به‌کارگیری هر فناوری جنبه‏ه ای امنیتی خاص خود را دارد. در ادامه به برخی سرفصل‌های کلی و اهداف امنیتی مورد نظر در به‌کارگیری خدمات فناوری خویش خدمت اشاره می‎کنیم.