۱۷/۶

۹۲/۱۱

توان سمت راست و بالا نشان دهنده سطح معنی‌داری خطاست.
۴-۲-۲ میزان کلروفیل b
تنش شوری منجر به تخریب ساختار کلروپلاست و ناپایداری مجموعه‌های پروتئین رنگدانه می‌شود (عبدالقادر و همکاران، ۲۰۰۷؛ زمان و همکاران، ۲۰۰۲) و بر روی اجزای فتوسنتزی مانند آنزیم‌ها، کلروفیل‌ها و کارتنوئیدها موثر بوده البته تغییر در این عوامل به شدت و طول دوره تنش و همچنین گونه گیاهی وابسته است (سودهیر و مورتهی^[۱۰۵]، ۲۰۰۴).
نتایج تجزیه واریانس در مورد کلروفیل b نشان دهنده آن است که تنش شوری و کود سولفات روی (در سطح احتمال خطای یک درصد) بر میزان کلروفیل b تأثیر گذاشته است اما اثر متقابل تأثیری بر آن نداشته است (جدول ۴-۲). مقایسه میانگین تیمارها نشان می‌دهد که بیشترین میزان کلروفیل bدر شوری شاهد، با میانگین ۷۹/۰ میلی‌گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که ۳۵ % بیشتر از بالاترین سطح شوری بود (شکل ۴-۱۳).
در مطالعات سعیدی پور (۱۳۸۶) نشان داده شد که شوری طی ساعات اولیه ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از اعمال تنش موجب افزایش میزان کلروفیل و پس از آن طی گذشت زمان میزان کلروفیل a وb تا سطح تیمار نرمال کاهش پیدا کرد.
بهترین سطح کودی نیز کود سولفات روی به مقدار۳۰ میلی‌گرم با میانگین ۷۶/۰ میلی‌گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که ۲۸% بیشتر از تیمار شاهد بود (شکل ۴-۱۴). روی بطور مستقیم بر تشکیل کلروفیل مؤثر نیست، اما می‌تواند بر غلظت عناصر غذایی درگیر در تشکیل کلروفیل با عناصری که قسمتی از مولکول کلروفیل هستند مانند آهن و منیزیم مؤثر باشد (کایا و هیگس^[۱۰۶] ، ۲۰۰۲). این عنصر در بیوسنتز کلروفیل، در سنتز تریپتوفان که یک پیش ماده سنتز اکسین است نقش دارد (سالاردینی و مجتهدی، ۱۹۷۸). این آمینواسید پیش ماده لازم برای ساخت اسید ایندول استیک است؛ بنابر این ساخته شدن این هورمون به طورغیرمستقیم تحت تاثیر عنصر روی خواهد بود .

یارنیا ( ۱۳۸۶) در ارزیابی ارقامی از سورگوم علوفه‌ای در شرایط تنش شوری، کاهش محتوای کلروفیل کل، کلروفیل a و b در نمونه‌های مورد آزمایش را گزارش کرده است. همچنین رضایی و همکاران (۱۳۸۳) دربررسی‌های پاسخ فیزیولوژیک گیاه پنبه به شوری‌های مختلف تحت شرایط تنش خاک نشان دادند که مقادیر کلروفیل a و b کاهش بسیاری داشتند.
از آنجایی که میزان کلروفیل در مرحله آبستنی غلاف برگ پرچم پس از اعمال تنش شوری قرائت شد، نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش توانسته است که میزان کلروفیل برگ را تحت تأثیر قرار دهد اما کود روی نیز تا حدودی مانع از تخریب و کاهش بیش از حد کلروفیل شده است، با قطع شوری نیز گیاه دوباره می‌تواند به بازسازی کلروفیل پرداخته و روند فتوسنتز خود را بهبود ببخشد و باعث افزایش عملکرد و اجزای آن گردد.
شکل ۴-۱۳ تأثیر شوری آب آبیاری بر میزان کلروفیل b
شکل ۴-۱۴ تأثیر سولفات روی بر میزان کلروفیل b
۴-۲-۳ میزان کلروفیل a
میزان کلروفیل a در سطح احتمال خطای یک درصد تحت تأثیر معنی‌دار تیمار شوری و سولفات روی قرار گرفت اما اثر متقابل در اینجا معنی‌دار نشد (جدول ۴-۲). بهترین سطح شوری۴ (شاهد)، با میانگین ۵۸/۲ میلی‌گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که ۲۹ % بیشتر از بالاترین سطح شوری بود (شکل ۴-۱۵). بهترین کود روی نیز، ۳۰ میلی‌گرم در کیلوگرم با میانگین ۳۸/۲ به‌دست آمد که ۱۷% بیشتر از تیمار شاهد بود (شکل۴-۱۶).
کاهش میزان کلروفیل در سطوح بالای شوری را می‌توان به دلیل تخریب کلروپلاست دانست. کریشنامورتی^[۱۰۷] و همکاران (۱۹۸۷) دریافتند که میزان کلروفیل a و b برگ ارقام مقاوم به شوری برنج با افزایش غلظت یون سدیم افزایش یافت و میزان کاهش کلروفیل برگ در تیمار شوری سریعتر از تیمار شاهد بود. در ارقام حساس این کاهش کلروفیل سریعتر بود.
شکل ۴-۱۵ تأثیر شوری آب آبیاری بر میزان کلروفیلa
شکل ۴-۱۶ تأثیر کود سولفات روی بر میزان کلروفیل a
۴-۲-۴ میزان کلروفیل کل
در رابطه با کلروفیل کل نیز نتایج نشان داد که شوری و کود روی در سطح احتمال خطای یک درصد بر آن تأثیر گذاشت اما اثر متقابل تأثیری بر آن نداشت (جدول ۴-۲). بهترین سطح شوری، شاهد با میانگین ۷۶/۳ میلی گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که نسبت به شوری حدأکثر، ۳۵% بیشتر به‌دست آمد (شکل ۴-۱۷). بهترین کود نیز ۳۰ میلی‌گرم در کیلوگرم با میانگین ۷۱/۳ میلی‌گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که نسبت به شاهد، ۲۸% بیشتر بود (شکل ۴-۱۸). این نتایج یا یافته‌های زو^[۱۰۸] (۲۰۰۷) که کاهش میزان کلروفیل برگ در گیاه یولاف را بر اثر شوری گزارش کرده است مطابقت دارد اما هان و لی^[۱۰۹] (۲۰۰۵) بر خلاف یافته‌های این نتایج افزایش معنی‌دار کلروفیل کل در گیاه را با افزایش شوری گزارش کردند. به نظر می‌رسد که دلیل کاهش میزان کلروفیل در شرایط تنش شوری، افزایش تخریب این رنگیزه‌ها و یا کاهش ساخت آن‌ ها و نیز اختلال در فعالیت آنزیم‌های مسئول سنتز رنگدانه‌های فتوسنتزی باشد.
شکل ۴-۱۷ تأثیر شوری آب آبیاری بر میزان کلروفیل کل
۴-۱۸ تأثیر کود سولفات روی بر میزان کلروفیل کل
۴-۲-۵ میزان کارتنویید
از نظر تأثیر بر کارتنویید، تنش شوری در سطح احتمال یک درصد و کود روی در سطح احتمال خطای ۵ درصد بر کارتنویید تأثیر گذاشتند اما اثر متقابل تأثیری بر آن نداشت (جدول ۴-۲). بالاترین درصد کارتنویید در تنش شاهد، با میانگین ۹۹/۸ میلی‌گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که نسبت به شاهد ۲۵% بیشتر از شوری ۱۶ بود (شکل ۴-۱۹). بهترین کود روی، ۳۰ میلی‌گرم در کیلوگرم با میانگین ۴۴/۸ میلی‌گرم در گرم ماده خشک به‌دست آمد که ۱۲% بیشتر از شاهد بود (شکل ۴-۲۰).
گزارش شده است که کاروتنوئیدها می توانند طول موج های کوتاه نور را دریافت کنند و کاهش کاروتنوئیدها می‌تواند به‌علت تبدیل آن به اسید آبسیزیک باشد که عموماً در استرس‌های محیطی مقدار اسید آبسیزیک در گیاه افزایش می‌یابد (آلن^[۱۱۰]، ۱۹۹۸). حاجی بلند و همکاران (۱۳۸۸) در آزمایشی که بر روی کلم قرمز انجام دادند دریافتند که در شرایط کمبود روی، مقدار کلروفیل a، b و کلروفیل کل برگ‌ها کاهش یافت. این کاهش همچنین در مورد آنتوسیانین‌ها و کارتنوییدها نیز مشاهده گردید.
شکل۴-۱۹ تأثیر شوری آب آبیاری بر میزان کارتنویید
شکل ۴-۲۰ تأثیر کود سولفات روی بر میزان کارتنویید