۱-شهریه والدین در کشورهایی مانند آمریکا،انگلستان،سوئد
۲-اعتبارات وزارت کشور (بودجه دولتی) که بین مقامات محلی یا استانی توزیع که این اعتبارات ممکن است درآمد حاصل از فروش نفت،صادرات و… یا به نوعی درآمد ناخالص ملی باشد. می شود در کشورهایی مانند سوئد و آمریکا نام برد.
۳-دولت فدرال یا محلی در کشورهایی مانند انگلیس و آمریکا
۴-کمک انجمن های (نهادی) دولتی و غیر دولتی و انجمن های مذهبی در کشورهایی مانند انگلیس و سوئد
۵-سازمان ها و شرکت هایی که نیروی انسانی مورد نیاز خود را از محصول نظام آموزش تأمین می کنند در کشورهایی مانند آمریکا و سوئد
۶-شهریه کتابخانه در کشوری مانند آمریکا
۷-کمک مردمی (مشارکت مردمی) و سازمان خیریه در کشورهایی مانند سوئد و انگلیس
۸-مالیات آموزشی در کشوری مانند انگلستان
۹-اخذ شهریه تحصیلی بالاتر از دانش آموزان خانواده های مرفه جامعه با نوید کسر مالیات کمتر از این افراد و اختصاص چنین هزینه هایی به دانش آموزان خانواده های بی بضاعت در کشوری مانند آمریکا
۱۰-اعطای بورسیه تحصیل به دانش آموزان بی بضاعت توسط مسئولان محلی حوزه آموزش در کشوری مانند سوئد
۱۱-تخفیف مالیاتی به افرادی که به مدارس کمک مالی قابل توجهی اعطا می نمایند در کشوری مانند سوئد
۱۲-معاف از مالیات برای مدارس خصوصی که ملک خرید و فروش می کنند در کشوری مانند آمریکا
۱۳-جوامع محلی از اخذ انواع مالیات،مالیات های حاصل از قراردادهای کارآموزی حرفه ای در کشوری مانند آمریکا و سوئد
همانطور که ملاحظه شد با بررسی چند کشور جهان بیشترین منبع تأمین کننده مربوط به دولت می باشد و به صورت مجزا مشخص نیست که چند درصد از مالیات ها صرف بودجه آموزش و پرورش می شود و فقط در کشورهای آمریکا،سوئد،انگلیس در مورد مالیات و بودجه آموزش صحبت به میان آمده است و قسمتی از بودجه آموزش و پرورش این کشور ها از مالیات می باشد.
سوال دوم تحقیق: کشورهای در حال توسعه به چه صورت در تامین منابع مالی آموزش و پرورش از طریق مالیات های محلی استفاده می کنند؟
۱ - کشور ایرلند :
طی قرن ۱۹ نظام آموزشی کشور از تحتالحمایگی مطلق دولتی خارج شده و مطابق مدل خصوصی مدیریت گردید. در حال حاضر نهادهای ایالتی به تأمین سهم عمدهای از بودجه آموزشی و اختصاصی کمکهای مالی به مدارس مبادرت مینمایند. لازم به ذکر است که سهم عمدهای از سرمایهگذاریهای آموزشی در مدارس ابتدایی و متوسطه توسط نهادهای ایالتی تأمین شده، بیشتر این مدارس از مالکیت خصوصی برخوردار بوده و اغلب تحت نظارت یک فرقه مذهبی قرار دارند. تا سال ۱۹۷۰ این مدارس توسط یک فرد روحانی از فرقههای مذهبی مختلف اداره میگردید. در حال حاضر مدارس مذکور توسط انجمن مدیران آموزشی اداره میگردد. گفتنی است تعداد محدودی از مدارس چند فرقهای که توسط گروههایی از والدین اداره میشوند نیز تحت سرمایهگذاری ایالتی قرار دارند. از سال ۱۹۹۰ بودجه مازادی معادل ۵۷ میلیون پوند جهت بر طرف شدن نقائص و کاستیهای آموزشی حوزه آموزش کشور به این امر اختصاص یافت ( چونز. گرنت-ترجمه مصطفی عماد زاده-۱۳۷۶).
گفتنی است که تصویب بودجه مذکور در جهت گسترش برنامههای ارتباطی خانه و مدرسه و جامعه و برنامههای جبرانی، فراهمآوری امکاناتی برای آندسته از دانشآموزانی که از نیازهای ویژهای برخوردار میباشند، تشویق دانشآموزان جهت تکمیل دوره آموزشی خود تا سال چهارم دبیرستان، پایهگذاری سرویس ملی روانشناسی تحصیلی گسترش برنامههای سوادآموزی بزرگسالان و برطرف نمودن کاستیهای موجود در تحصیلات سطح سوم صورت گرفته است.
تأمین هزینههای آموزشی. سیستم تأمین بودجه مقاطع آموزش ابتدایی و متوسطه در کشور ایرلند بر اساس الگوی خصوصی یارانهگیر مربوط به قرن نوزدهم طراحی شده است. در حال حاضر دولت ایرلند به تحت پوشش قرار دادن مدارس کل کشور مبادرت نموده است به نحوی که میتوان ادعا نمود که مدارس کشور از لحاظ مدیریتی به صورت خصوصی اداره شده اما منابع مالی آنها از سوی دولت و از محل بودجه عمومی کشور تأمین میگردد( قره باغباغیان- ۱۳۷۶).
به عبارت دیگر میتوان گفت که دولت به تأمین بودجه اکثریت قریب به اتفاق مدارس ابتدایی و متوسطه کشور مبادرت می کند. همانگونه که قبلاً نیز بدان اشاره گردید، اغلب مدارس کشور به صورت خصوصی و عموماً توسط یک فرقه مذهبی اداره میگردند. تا سال ۱۹۷۰ میلادی، هر یک از مدارس کشور تحت مدیریت یک روحانی فرقه مذهبی قرار داشتند که مدرسه به آن تعلق داشت و این در حالی است که امروزه نوع مدیریت سابق به مدیریت مشارکتی تغییر شکل یافته که در آن هیأتی متشکل از والدین، مربیان و سایر اعضای جامعه عهدهدار این مسئولیت گردیدهاند. در این میان برخی از مدارس چند فرقهای نیز فعالیت دارند که توسط گروههایی از والدین دانشآموزان تأسیس شده و اما توسط دولت تأمین اعتبار میگردند. هزینههای کلی و جاری مدارس مقطع ابتدایی منجمله حقوق و دستمزد معلمین از محل بودجه عمومی کشور تأمین و کسری آن از طریق کمکهای محلی فراهم میگردد. این در حالی است که مدارس مناطق محروم، دورافتاده و مدارس استثنایی از منابع مالی دیگری علاوه بر بودجه اختصاصی بهرهمند میگردند( کاتوزیان . محمد علی-۱۳۸۵).
نهادهای تأمین کننده بودجه آموزشی. طبق آخرین آمار به دست آمده طی سال تحصیلی ۹۷-۱۹۹۶ میلادی، حدود ۹۸% از دانشآموزان ایرلندی در مدارس دولتی تحصیل نموده و تنها قریب به ۲% از آنان در مدارس خصوصی به تحصیل مبادرت مینمایند. لازم بذکر است که مدارس خصوصی توسط نهادها و مؤسسات غیردولتی تأسیس و کنترل شده و هیچگونه وابستگی مالی به بخش دولتی ندارند. اکثریت مدارس مقطع ابتدایی و متوسطه کشور ایرلند از محل بودجه دولتی تأمین اعتبار میگردند. شایان ذکر است که این مدارس در تملک بخشها و گروه های خصوصی جامعه نظیر فرقههای مذهبی کاتولیک و پروتستان بوده و به صورت محلی از طریق نمایندگان هیأتهای مدیریتی اداره شده و حقوق معلمین و هزینههای عملیاتی آنان کاملاً از محل بودجه عمومی کشور تأمین میگردد. تا سال ۱۹۹۸ میلادی، هیچگونه ماده قانون ویژه اداره و نظارت بر نظام آموزشی مقاطع ابتدایی و متوسطه وضع نگردیده بود؛ تا این که در دسامبر سال ۱۹۹۸ میلادی، ماده قانون ویژه آموزش کشور از تصویب دولت گذشت. براساس ماده قانون مذکور، نظام آموزشی مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه کشور از پایه قانونی برخوردار گردید. بر همین اساس، دانشگاهها ودیگر مؤسسات آموزش عالی؛ نهادهای قانونی مستقل محسوب شده و نظارت بر امور مدارس کشور در حیطه وظایف دپارتمان بازرسی آموزش و علوم کشور قرار دارد ( بلاک . مارک –ترجمه حسن گلریز-۱۳۸۶) .
ماده قانون خدمات آموزشی. ماده قانون آموزش ویژه مدیریت مدارس کشور در سطح محلی به عنوان پایه و اساس حقوقی ترسیم گردیده است. بر اساس ماده قانون مذکور هیئت مدیره در انجام وظایف خود و تصمیمگیری در خصوص امور آموزشی در چارچوب یک سری از مقررات خاص از اختیارات تام برخوردار میباشد. از جمله برخی از عملکردهای مهم هیئت مدیره مدارس کشور میتوان به موارد ذیل اشاره نمود( لیپزیگر. دنی- ترجمه غلامعلی فرجادی-۱۳۷۵ ) .
- مدیریت مدارس به نیابت از دپارتمان آموزش و علوم در جهت تأمین منافع آموزشی دانشآموزان و والدین
- حصول اطمینان از برخورداری کلیه دانشآموزان از برنامههای آموزشی استاندارد
گزارش قوانین و مقررات پذیرشی مدارس به اطلاع عموم
- تهیه و تدارک امکانات در چارچوب منبع اختصاصی مدارس برای دانشآموزان مواجه با نیازمندیهای آموزشی ویژه
سرمایهگذاری در بخش آموزش. در کشور ایرلند سرمایهگذاری بخش دولتی و خصوصی در بخش آموزش در فاصله سالهای ۹۵-۱۹۹۰ میلادی به طرز چشمگیری افزایش یافت. گفتنی است که این نوع بر ۳۲% بالغ گردید. طی سال ۱۹۹۵ میلادی، پرداخت دولت از بودجه عمومی به بخش آموزش بر ۵/۱۳% بالغ گردید که در نوع خود از رشدی معادل ۲/۱ درصد برخوردار بود. سهم عمده بودجه بخش آموزش به مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه اختصاص مییابد. لازم به ذکر است که کل بودجه دولتی اختصاص یافته به بخش آموزش طی سال ۱۹۹۵ میلادی به عنوان درصدی از تولید ناخالص ملی به کمتر از ۳۹ درصد بالغ گردید( ووگل . ازرا- ترجمه علی اسدی -۱۳۸۶).
در فاصله سالهای ۹۵-۱۹۹۰ میلادی، پرداخت دولت به بخش آموزش عالی و کمکهای مالی ویژه دانشجویان تا سقف ۳۳% افزایش یافت. در همین فاصله زمانی بودجه آموزشی مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه نیز به ترتیب تا سقف ۳۴ و۲۲ درصد افزایش یافت. گفتنی است که میزان افزایش بودجه مقطع تحصیلی متوسطه با تعداد دانشآموزان ثبتنام شده در این بخش متناسب نبود زیرا در خلال این سالها تعداد دانشآموزان مقطع آموزش متوسطه به طور چشمگیری افزایش یافته بود.
بودجهبندی طرح آموزش همگانی. بودجه اختصاص یافته به طرح آموزش همگانی از کل بودجه آموزشی کشور بر۳/۴۴۱ میلیون پوند بالغ میگردد. گفتنی است که بودجه مذکور به ترتیب در بخشهای ذیل مصروف میگردد( هلک . ژاک –ترجمه عبد الحسین نفیسی) .
- آموزش پیش دبستانی : ۷۴ میلیون پوند
- طرح سوادآموزی ابتدایی : ۷۵/۱۱ میلیون پوند
- طرح سوادآموزی بزرگسالان : ۸/۷۳ میلیون پوند
- طرح تکمیل دوره تحصیلات پایه : ۵/۷۵ میلیون پوند
- طرح تأسیس صندوق ویژه برخورداری از فرصت مجدد آموزشی : ۹۵ میلیون پوند
- طرح حمایت از آموزش پناهندگان : ۵/۳ میلیون پوند
- آموزش درازمدت: ۰۸۵/۱ میلیون در این طرح موارد ذیل مورد توجه قرار دارد:
- طرح مجدد بازگشت به آموزش و تحصیل علم
- طرح حمایت و پشتیبانی فوقالعاده از آموزش از طریق ارائه خدمات مشاوره و راهنمایی
- طرح آموزش زبانهای خارجی
- طرح بهبود کیفیت آموزشی: ۱۲۶ میلیون پوند در این طرح موارد ذیل مورد توجه قرار دارد:
- بهبود وضعیت آموزشی مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه
- تضمین کیفیت نظام آموزش عالی
- بهبود وضعیت نظام ارزشیابی و مدارک علمی
- طرح فرصتهای برابر آموزشی: ۶/۱۹ میلیون دلار
- طرح تحقیقات، فنآوری، توسعه و ابتکار: ۵۵۰ میلیون پوند
- زیر ساختهای بخش آموزش: ۶۰۰/۱ میلیون پوند
سرمایهگذاری در آموزش همگانی. دولت ایرلند جهت مقابله با مشکلات آموزشی و تقویت سیاست آموزش همگانی اقدام به اجرای طرح (۵۷) میلیون پوندی در سراسر کشور نموده است. بنا بر طرح مذکور بودجهای جهت گسترش برنامههای ویژه آموزشی در خانه، مدرسه، جامعه، بهبود وضعیت خدماترسانی به افراد مواجه با نیازهای آموزشی، تشویق و ترغیب جوانان به ادامه تحصیل جهت تکمیل مقطع آموزش متوسطه، ارائه خدمات روانشناسی - آموزشی ملی، تقویت سوادآموزی بزرگسالان و مبارزه با مشکلات آموزشی موجود در مقطع آموزش عالی کشور به این امر اختصاص یافته است. لازم به ذکر است با وجود کاهش شمار دانشآموزان مقطع ابتدایی، سرمایهگذاریهای دولت در این بخش همچنان رو به افزایش است. علاوه بر این خاطرنشان میگردد که طی سالهای ۹۸-۱۹۹۷ و۹۰-۱۹۸۹ میلادی، نسبت معلمین به دانشآموزان مدارس مقطع ابتدایی به ترتیب معادل ۱/۲۲ و ۱/۲۷ بود. در این رابطه دولت ایرلند جهت حصول اطمینان از تأمین نیازهای آموزشی افراد جامعه به اجرای طرحهای مالی مشروح در ذیل مبادرت نموده است ( تیلاک. جنگالا- ترجمه ید اله مهر علی زاده -۱۳۸۳)
طرح ا بقاء تحصیلی ( SCP ). طرح ابقاء تحصیلی (تکمیل دوره تحصیلات آموزشی) به شکل یک قرارداد میان مدارس مقطع ابتدایی و متوسطه دارای آمار بالای افت و ترک تحصیل و دپارتمان آموزش و علوم و سایر نهادهای خدمات رسانی محلی منعقد گردیده است. طرح مذکور در قالب سه فاز برنامهریزی، اجرا و بازبینی نتایج به مورد اجرا گذارده شد. نحوه تأمین مالی طرح نیز به کیفیت، طراحی و اجرای صحیح آن بستگی دارد. در این طرح از مدارس موردنظر و شرکای محلی خواسته شده است تا حد ممکن در اجرای طرح از خود انعطافپذیری نشان داده تا از این طریق از منابع مالی و انسانی طرح حداکثر استفاده صورت گیرد. طرح ( SCP ) تحت نظارت تیم متشکل از یک هماهنگکننده ملی و یک گروه از دستیاران وی صورت میگیرد. از جمله مهمترین وظایف هماهنگکننده میتوان به موارد ذیل شاره نمود( گروه مشاوران یونسکو- ترجمه فریده مشایخ -۱۳۶۹).
۱- حمایت از مدیران مدارس و هماهنگکنندههای محلی در راستای اجرای طرح توسعه و گسترش تکمیل دوره تحصیلات آموزشی
۲- نظارت بر مشارکت فعال دانشآموزان و بهرهبرداری از منافع و منابع طرح
۳- تشویق و ترغیب مشارکت و همکاری میان افراد دستاندرکارطرح، اولیاء، نمایندگان نهادها و سازمانهای رسمی محلی
۴- مشارکت در جلسات ویژه مدیریت محلی در جهت گسترش تفاهم و اجرای صحیح طرح
بررسی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای نوین تامین منابع مالی آموزش و پرورش مبتنی بر درآمدهای مالیاتی در استان سمنان- قسمت ۲۳