درصد

۰

۶۰

۴۰

۰

۱۰۰

منبع : نگارنده ۱۳۹۳
شکل ۴-۱۸ همسازی فضاهای آموزشی و فرهنگی با اقلیم در شهر لنگرود منبع: نگارنده
رویکردی نو در طراحی مدرسه
تمام مکان­هایی که انسان برای تامین خواسته خود در فراگیری، از آنها استفاده می­ کند مدرسه نام دارد و این مکان­ها، تنها برای یادگیری و آموختن عقاید و نظریات نمی­باشند بلکه برای فهم و ادراک دلایل وجود هر چیز و مناسبت­های دو جانبه و روابط بین انسان و طبیعت نیز مورد استفاده قرار می­گیرند.”

به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان، معماری با قدمتی به اندازه تاریخ انسان، به عنوان بخش مهمی از فرهنگ، نقش اساسی در شکل­ گیری و تکامل بشر بر عهده دارد. در این میان، معماری فضاهای آموزشی که دوره زمانی نسبتا طولانی­تری از عمر انسان­ها را در خود جای می­ دهند، سهم بسزایی در این روند دارند. چراکه ویژگی­های خاص محیطی متاثر از هر دو مقوله معماری و آموزش نظیر نور، رنگ و …، به­ ویژه تاثیر فضای آموزشی بر کیفیت آموزش و رفتار دانش ­آموزان و معلمان، سبب رابطه­ای بسیار تنگاتنگ میان معماری و آموزش شده است. والتر گروپیوس (Walter Gropius) در این مورد می­گوید: “اگر محیط آموزشی بخواهد زمینه­ای ثمربخش برای نسل آینده باشد، محیط و ساختمان­هایش می­بایست خلاقه باشند، نه تقلید شده. محیطی محرک برای آزادکردن اندیشه و بیان خلاقه، به همان اندازه روش تدریس دارای اهمیت است.”
گروه معماری Future Systems که در سال ۱۹۷۹ توسط Jan Kaplickyو Amanda Levete شکل گرفته است و در طرح­های خود عمدتا رویکردی تکنولوژیکی همراه با نگاهی به طبیعت را دنبال می­ کنند، پروژه­ای تحت عنوان World Classrooms را در راستای ایجاد شرایط محیطی جدیدی برای آموزش و یادگیری، فارغ از پیچیدگی­های سنتی مراکز آموزشی و مدارس، طراحی نموده ­اند. آنها معتقدند که: “کیفیت محیطی که فرد در آن آموزش می­بیند یعنی عواملی چون فضا، رنگ، نور و صدا، و میزان لذت وی از آن فضا، بر کیفیت یادگیری موثر است.”
همچین آنها در خصوص رویکردشان در طراحی World Classrooms می­گویند:
“به نظر ما کلاس­های آینده در ضمن اینکه می­بایست برای دانش ­آموزان محیطی آرام و راحت باشند، باید به آنها اجازه یادگیری به شیوه خود را نیز بدهد. برای رسیدن به این هدف، می­بایست طرح (فضای آموزشی) قادر باشد خود را با انواع شیوه ­های آموزشی وفق دهد. مسلما چنین محیط آموزشی، نقش سنتی استاد ـ شاگردی را نیز به چالش می­کشد و موجب ایجاد انگیزه برای اندیشه­ های خلاقانه و فراهم آوردن تجربه ­های جدیدی برای همه دست اندرکاران امر آموزش می­ شود.”
هرکدام از این واحدهای آموزشی کپسول­مانند (school-capsules)، با مساحت ۱۰۰ مترمربع و به همراه امکانات لازم برای یک فضای آموزشی با گنجایش حداکثر ۳۰ نفر دانش ­آموز طراحی شده ­اند. پوسته بیرونی طرح از جنس GRP (Glass Reinforced Plastic) می­باشد که با بهره گرفتن از طرح­های دانش ­آموزان هر واحد، روی پوسته طراحی و نقاشی می­ شود. تاکنون دو نمونه از این واحد آموزشی، یکی برای دوره ابتدایی و دیگری برای دوره دبیرستان درRichmond اجرا شده ­اند.

فضای معماری مدرسه
اگر محیط آموزشی بخواهد زمینه ای ثمربخش برای نسل آینده باشد، ساختمانهایش می بایست خلاقانه باشند, نه تقلید شده. محیطی محرک برای آزاد کردن اندیشه و بیان خلاقه.Walter Gropius
یکی از عوامل موثر تربیتی در آموزش و پرورش نوین, چگونگی فضای معماری مدرسه است. معلم,
کتاب, دانش آموزان, روش های تدریس, مدیریت آموزشی و خانواده از جمله عواملی هستند که معمولا
در فرایند یادگیری موثر تلقی گشته و مورد بررسی و کندوکاو قرار می گیرند. درحالی که درتعلیم و
تربیت جدید, فضای آموزشی و فیزیکی مدرسه نه تنها یک محیط خشک و بی روح و فاقد تاثیر در
فرایند یادگیری محسوب نمی گردد, بلکه بعنوان یک عامل زنده و پویا در کیفیت فعالیتهای آموزشی و
تربیتی دانش آموزان ایفای نقش می کند.
در و دیوار مدرسه نیز همانند علم و کتاب, برای دانش آموزان حامل پیام هستند و با کودکان و
نوجوانان سخن می گویند. دیوارهای بلند و ضخیم, راهروهای تنگ و طویل محصور بودن و زندانی
گشتن را القا می کند و محیط پر گل و سر سبز, کلاسهای تمیز و دارای رنگ مناسب و دلنشین,
آرامش و نشاط را تلقین می کند.
فرم ساختمان در رابطه با اقلیم
شکل ساختمان می تواند تاثیر زیادی در هماهنگ ساختن اقلیم و نیز در تعدیل انتقال شرایط بحرانی
هوای خارج به داخل ساختمان داشته باشد. برای پی بردن به نقشی که شرایط گرمایی هر منطقه(دمای
هوا و شدت تابش آفتاب) در شکل دادن به ساختمانهای آن منطقه دارد, باید نسبت اهمیت هر یک از
عوامل را مشخص نمود. اما به طور کلی می توان چنین گفت که شدت زیاد تابش آفتاب باعث
کشیدگی ساختمان در جهت محور شرقی و غربی می گردد.
در تعیین مناسب ترین فرم ساختمان باید به این نکته توجه نمود که بهترین شکل ساخنمان شکلی
است که کمترین مقدار حرارت(کالری) را در زمستان از داده است و در تابستان نیز کمترین مقدار
حرارت را از آفتاب و محیط اطراف خود کسب نماید. در این رابطه ساختمان با پلان مربع بهترین فرم
شناخته شده است. این عقیده براساس این واقعیت قرار دارد که چنین شکلی کمترین سطح خارجی را
در برابر بیشترین حجم ارائه می دهد. البته این عقیده در مورد ساختمانهای قدیمی که عموما پنجره‎هایی کوچک داشته و به همین دلیل نفوذ آفتاب به داخل آنها قابل چشم پوشی است صادق می باشد.
اما در مورد ساختمانهای معاصر با قسمتهای شیشه خور بزرگ نمی توان چنین حکمی صادر کرد. در
مورد این ساختمانها بهترین فرم را بایستی با توجه به تاثیری که دمای هوا و تابش آفتاب بر هوای