• Organized/ Structured Change ↑

• Strategic Change ↑

• Technical Design Problems ↑

• Political Design Problems ↑

• Cultural Problems ↑

• Richard Daft ↑

• Richard Hakman ↑

• Deductive ↑

• Inductive ↑

• Unexpected occurrences ↑

• Incongruities ↑

• IBM ↑

• Connor ↑

• مفهوم فوق را اصطلاحاً “Benchmarking ” می گویند. ↑

• Drucker ↑

• Gobelli ↑

• Flett ↑

• Incremental ↑

• Compound ↑

• Discontinuous ↑

• Ends ↑

• Means ↑

• Exploratory ↑

• Development Engineering ↑

• Applications Engineering ↑

• Buden Fuller ↑

• Sirilli and Evangelista ↑

• Sundbo ↑

• Developed Innovation Process ↑

• Knowledge Intensive Business Services ↑

• Performance Extending Innovation ↑

• Technological Reorganization ↑

• Branding Innovation ↑

• در تحقیقی در زمینه آگاهی از برچسب های بین المللی که در اروپا، آمریکا و ژاپن انجام گرفت، مشخص گردید که مار کوکاکولا در سه بازار فوق مطرح می باشد. ↑

• Flexible Manufacturing System ↑

• Time – Best Competition ↑

• Design Innovation ↑

• Merck ↑

• Departmental – Stages Models ↑

• Activity – Stages Models ↑

• Decision – Stages Models ↑

• Conversion Process Models ↑

• Coalition Bulding ↑

• Transfer And Difusion ↑

• Amabile ↑

• Gary ↑

• Probe And Learn Process ↑

• Honda ↑

• Technology Push Or Science Push ↑

• Market Pull Or Demand Pull ↑

• Bush.V ↑

• Carter C And Williams ↑

مدل­هایی که در این فصل مورد بحث قرار گرفته­اند عبارتند از: مدل گاز فرمی، مدل پوسته­­ای، مدل جمعی و مدل شبه کوارکی. علاوه بر اینها متدهای دیگری برای به دست آوردن بعضی خواص هسته­ها مورد استفاده قرار گرفته است، که می­توان از محاسبات مربوط به کشش سطحی هسته­ها نام برد. از کارهای انجام شده در این راستا می­توان به منابع [۱۴-۲۲] اشاره کرد. در مدل آلفا ذره­ای سعی شده است که هسته را مرکب از ذرات آلفا در نظر بگیرند [۲۳ و ۲۴] تا بتوانند برخی خصوصیات هسته را توضیح دهند.

۳-۲- مدل گاز فرمی^[۱۹]
یک سیستم شامل تعدادی از نوترون­ها وپروتون­ها که در یک جعبه مکعبی به طول a قرار دارند را در نظر می­گیریم. معادله شرودینگر برای یک تک ذره که در این جعبه قرار دارد به صورت زیر است.
(۳-۱)
با اعمال شرط مرزی، سد پتانسیل بی­نهایت در دیواره­ های جعبه، تابع موج در مرز برابر صفر خواهد شد،  . مرز تابع جایی است که یکی از حالات زیر اتفاق بیفتد.
(۳-۲)
عمل دیواره­ های جعبه در واقع جایگزین میانگین برهم­کنش بین نوکلئون­هاست. با تنظیم اندازه جعبه می­توان به چگالی نوکلئون­ها در هسته رسید. حل معادله (۳-۱) با شرایط مرزی داده شده برابر است با:
(۳-۳)
در اینجا روابط زیر برقرار است.
(۳-۴)
در اینجا  ،  و  همگی اعداد صحیح مثبت هستند و A ثابت بهنجارش است. (اعداد صحیح منفی به جواب یکسان با معادله (۳-۳) ختم خواهند شد.) هر مجموعه از اعداد صحیح  یک جواب متناظر با انرژی زیر به دست خواهد آورد.
(۳-۵)
این معادله به همراه محدودیت­هایی که معادله (۳-۴) بر روی مقادیر  ،  و  قرار می­دهد نمایانگر کوانتیزه شدن یک ذره در جعبه خواهد شد. از معادله (۳-۵) آشکار است که  تکانه (تقسیم بر  ) یک ذره در جعبه است.
بنابر اصل طرد پائولی هر حالت می ­تواند با چهار نوکلئون پر شود. دو پروتون با اسپین­های مختلف و دو نوترون با اسپین­های متفاوت. کمترین انرژی هسته با پر شدن پایین­ترین ترازهای انرژی جعبه به دست می ­آید. مقدار این انرژی بستگی به تعداد حالت­های در دسترس دارد.
با در نظر گرفتن فضای تکانه k به خاطر رابطه (۳-۴)، به ازای هر عنصر حجم مکعبی با طول  (و حجم  ) در این فضا تنها یک نقطه وجود دارد که یک جواب به فرم معادله (۳-۳) برای معادله (۳-۱) وجود دارد. تعداد حالت­های مجاز  ، با اندازه k بین k و  با رابطه زیر داده می­ شود.
(۳-۶)
در این رابطه  حجم پوسته کروی در فضای تکانه با شعاع­های k و  است؛ تنها یک هشتم از این پوسته در نظر گرفته شده است، چون  ،  و  تنها مقادیر مثبت را اختیار می­ کنند.  حجم فضای تکانه­ای است که هر حالت می ­تواند اشغال کند. شکل (۳-۱) تعداد حالت­های مجاز تا انرژی  با رابطه زیر بیان می­ شود.
(۳-۷)
شکل (۳-۱): هر نقطه در محل تقاطع خطوط نماینده یک زوج مجاز  است. به منظور یافتن تعداد زوج­های مجاز بین  و  ، تعداد نقطه­های بین دو کمان دایروی مشخص شده در شکل را می­شماریم. معادله (۳-۶) به طریق مشابه اما در سه بعد به دست آمده است.
چون هر حالت تکانه، براساس اصل طرد پائولی، دو پروتون و دو نوترون را در خود جای دهد. می­خواهیم پایین­ترین سطح انرژی A نوکلئون که برهم­کنشی با همدیگر ندارند، و در یک جعبه به طول a قرار دارند را حساب کنیم. پایین­ترین سطح انرژی هنگامی است که تعداد پروتون­ها و نوترون­ها با هم برابر باشد. بیشترین تکانه خطی با بهره گرفتن از رابطه بالا به دست می ­آید.
(۳-۸)
در اینجا  حجم جعبه است. نتیجه­ای که از این رابطه به دست می ­آید این است که تکانه بالاترین حالت اشغال شده تنها به چگالی نوکلئون­ها،  ، در جعبه بستگی دارد.
(۳-۹)
ما برهم­کنش بین نوکلئون­ها را نادیده گرفتیم (بجز در حالتی که چگالی را تعیین می­کرد، که از طریق دیوارهای جعبه اعمال شد). با این محدودیت، توزیع تکانه در واحد حجم در فضای تکانه، تابع پله­ای است، با یک مقدار ثابت محدود هنگامی که  و برابر با صفر خواهد بود هنگامی که  ، شکل (۳-۱). این توزیع تکانه تحت عنوان توزیع فرمی نامیده شده است. در آزمایشات پراکندگی انرژی بالا می­توان توزیع تکانه نوکلئون­ها در هسته­ها را اندازه ­گیری کرد، که نتیجه چنین آزمایشاتی عدم وجود تابع پله­ای به ازای  می­باشد، اما احتمال یافتن نوکلئونی با تکانه  سریعاً با k کاهش می­یابد.
N(k)
k_F
k
شکل (۳-۲): توزیع تکانه نوکلئون­ها در حالت پایه گاز فرمی.  تکانه فرمی و  برابر با تعداد حالت­هایی که تکانه بین  و  دارند.
با بهره گرفتن از مقدار مشاهده شده چگالی هسته­ها،  ، که عملاً برای هسته­های با  ثابت است، مقدار  و  را به دست می­آوریم.
(۳-۱۰)
و  به ترتیب تکانه فرمی و انرژی فرمی مدل گاز تبهگن است. متوسط انرژی جنبشی فرمیون­های داخل جعبه کمتر از  است و با در نظر گرفتن چگالی مشاهده شده هسته­ها از رابطه زیر به دست می ­آید.
(۳-۱۱)
همچنین مناسب است که شعاع هسته­ها را با بهره گرفتن از رابطه  به دست آوریم. از آنجایی که چگالی مشاهده شده هسته­ها تقریباً از عدد جرمی آنها مستقل است، رابطه زیر به دست می ­آید.
(۳-۱۲)
با مقدار مشاهده شده چگالی هسته­ها شعاع هسته­ها به دست می ­آید و در نتیجه:
(۳-۱۳)
راه­های گوناگونی برای محاسبه شعاع هسته­ها وجود دارد، چون هسته­ها مرز پله­ای ندارند، بلکه چگالی هسته­ها تقریباً به صورت هموار به صفر می­ کند، معادله (۳-۱۳) نمایانگر شعاع کره­ای است که همه نوکلئون­ها را در بر بگیرد.
با توجه به رابطه (۳-۶) و شکل (۳-۱ ) می­بینیم که به ازای هر مقدار  ، به عنوان نمونه، نباید حالت­هایی را بشماریم که  ، زیرا در این حالت­ها تابع موج صفر است. تعداد این چنین حالاتی که در عنصر دایروی سطحی  و شعاع k قرار دارد برابر  است. بنابراین تعداد حالات­های مجاز بین k و  برابر است با:
(۳-۱۴)
که در اینجا  سطح مکعب دربرگیرنده گاز فرمی است. چون  بر حسب نسبت  نوشته شده است، برای هسته با هر شکلی معتبر است. می­توان نشان داد که در واقع  تابعی از نسبت  است. با بهره گرفتن از این رابطه می­توان انرژی هسته را به دست آورد.
(۳-۱۵)
در اینجا  و  . در این مدل  را در واقع ضریب جمله حجمی و  را ضریب جمله سطحی در رابطه انرژی بستگی هسته­ها می­دانند.

برای شعاع هسته رابطه  برقرار است. و چگالی هسته  است. بنابراین  و بنابراین ضریب جمله سطحی در رابطه انرژی بستگی بدست می ­آید.
(۳-۱۶)
با جایگزینی مقدار انرژی فرمی، از رابطه (۳-۱۱)، در این رابطه و استفاده از مقدار مشاهده شده چگالی هسته­ها انرژی سطحی برابر با  به دست می ­آید؛ که قابل مقایسه با مقدار فرمول نیمه تجربی جرم است (یعنی  ).
چندان معقول به نظر نمی­رسد که چگالی هسته­ها را به صورت یک تابع پله­ای که در شکل (۳-۲) نشان داده شده در نظر بگیریم بلکه بهتر است آن را مانند شکل (۳-۳) در نظر بگیریم که با رابطه زیر بیان می­ شود.
(۳-۱۷)
در این صورت تا اولین مرتبه  خواهیم داشت.
(۳-۱۸)
از طرف دیگر چگالی متوسط با رابطه زیر بدست می ­آید.
(۳-۱۹)
طرف چب معادله (۳-۱۸) تا اولین مرتبه مستقل از  است بنابراین مقدار t برابر خواهد بود با:  . مقدار تجربی ضخامت پوست هسته­ها، فاصله­ای است که چگالی هسته­ها از  تا  چگالی قسمت ثابت تغییر می­ کند. با این تعریف ضخامت پوست برابر  می­ شود. اندازه ­گیری ضخامت پوست هسته­ها مقدار  را می­دهد که با مقدار به دست آمده با مدل گاز فرمی قابل مقایسه است. البته اگر تابع چگالی به صورت هموارتر تعریف شود. مقدار به دست آمده بهتر خواهد شد [۲۵].

«جَابِرٍ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ سَأَلْتُ النَّبِیَّ ص عَنْ قَوْلِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ عَرَفْنَا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَمَنْ أُولِی الْأَمْرِ قَالَ هُمْ خُلَفَائِی یَا جَابِرُ وَ أَئِمَّهُ الْمُسْلِمِینَ بَعْدِی أَوَّلُهُمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع ثُمَّ الْحَسَنُ ثُمَّ الْحُسَیْنُ ثُمَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْمَعْرُوفُ فِی التَّوْرَاهِ بِالْبَاقِرِ وَ سَتُدْرِکُهُ یَا جَابِرُ فَإِذَا لَقِیتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ثُمَّ عَلِیُّ بْنُ مُوسَى ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ سَمِیِّی وَ کَنِیِّی حُجَّهُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ بَقِیَّتُهُ فِی عِبَادِهِ ابْنُ «۴» الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الَّذِی یَفْتَحُ اللَّهُ عَلَى یَدِهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا ذَاکَ الَّذِی یَغِیبُ عَنْ شِیعَتِهِ غَیْبَهً لَا یَثْبُتُ عَلَى الْقَوْلِ فِی إِمَامَتِهِ إِلَّا مَنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ بِالْإِیمَانِ»
« جابر انصارى گفت به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) راجع به آیه یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ گفتم خدا و رسول در آیه معلوم‏است، اما اولى الامر چه کسانی هستند؟ فرمود: ای جابر آنها جانشینان من و پیشوایان بعد از من هستند. اول آنها علی بن ابیطالب بعد حسن سپس حسین بعد علی بن الحسین سپس محمّد بن علی که در تورات معروف به باقر است و تو او را خواهى دید وقتى او را ملاقات کردى سلام مرا به او برسان. سپس صادق جعفر بن محمّد بعد موسى بن جعفر سپس على بن موسى بعد محمّد بن علی سپس علی بن محمّد آنگاه حسن بن علی سپس هم نام و هم کنیه من حجه اللَّه در زمین و بقیه اللَّه در بین مردم پس از حسن بن علی آن کسى که خداوند به دست او فتح می‏کند شرق و غرب را او از شیعیان خود پنهان است بطورى که معتقد به امامت او باقى نمى‏ماند مگر کسى که قلبش را خداوند به ایمان آزمایش کرده باشد.»^[۴۰]
احادیث دیگری از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) در تأیید آنکه ایشان کلمات امام، خلیفه، جانشین، وصی و اولی الامر را در یک معنا بکار برده اند.
« قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) إِنَّ خُلَفَائِی وَ أَوْصِیَائِی وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى الْخَلْقِ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ أَخِی وَ آخِرُهُمْ وَلَدِی وَ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَنْ أَخُوکَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ قِیلَ فَمَنْ وَلَدُکَ قَالَ الْمَهْدِیُّ»^[۴۱]
« جانشینان من که بعد از من حجت‏هاى پروردگار بر مردم روى زمین هستند، دوازده تن میباشند. اول آنها برادرم و آخر آنان فرزندم خواهد بود. عرض کردند: یا رسول اللَّه برادر شما کیست؟ فرمود: على بن ابى طالب است. عرض کردند: فرزندت کیست؟ فرمود: مهدى است‏»
همچنین فرموده‏اند:
« قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) الْأَئِمَّهُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ هُمْ خُلَفَائِی وَ أَوْصِیَائِی وَ أَوْلِیَائِی وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى أُمَّتِی بَعْدِی- الْمُقِرُّ بِهِمْ مُؤْمِنٌ وَ الْمُنْکِرُ لَهُمْ کَافِر»^[۴۲]
« رسول خدا (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فرمود امامان بعد از من دوازده‏اند اوّل ایشان على بن ابى طالب (علیه السلام) و آخر ایشان قائم ایشانند خلیفه‏هاى من و وصیّان من و ولیان من و حجتهاى خدا بر امت من بعد از من هر که اقرار کند به ایشان مؤمن است و هر که انکار ایشان کند کافر است‏»
بنابراین امام، جانشین کامل پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) است. قبلاً به این پرداختیم که پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) دارای سه شأن هستند. ۱ـ رهبری اجتماع. ۲ـ مرجعیت دینی. ۳ـ ولایت معنوی. هنگامیکه پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) از دنیا می‏روند هیچ یک از شئون ایشان نباید بلاتکلیف بماند. این شئون تماماً به امام و جانشین ایشان منتقل می‏شود. یکی از این شئون رهبری اجتماع است. اجتماع زعیم می‏خواهد و هیچکس در این جهت تردید ندارد. زعیم اجتماع بعد از پیغمبر کیست ؟ اینست مسئله‏ای که اصل آن را هم شیعه قبول دارد و هم سنی. ^[۴۳]اما اختلاف سر این است که این رهبر چگونه انتخاب شود و چه خصوصیاتی را دارا باشد. در ادامه به بررسی نظرات اهل تسنن و امامیه در خصوص جایگاه و انتخاب امام می‏پردازیم.

۲.۴. خلیفه وامام از منظر اهل تسنن :
مذهب اهل تسنن مانند بسیاری از مذاهب دیگر اصل امامت و تعیین آن را واجب می دانند. در واقع منصب امامت در اعتقاد اهل تسنن منصبی دنیایی و اجرایی است که شرایط جامعه سیاسی و ضرورت های زندگی ادامه حیات آنرا واجب کرده‏است و پیوندی با امت ندارد و هیچگونه ارتباطی با وظیفه تشریع و حفظ و تفسیر و شرح آن ندارد بنابراین خلافت مفضول را با وجود افضل صحیح می‏دانند. اینان اعتقاد دارند مسئولیت‏های مربوط به اسلام و تشریع احکام اسلامی توسط پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به کمال رسیده است و برای کسی وظیفه ای نمانده به عنوان مثال سعدالدین تفتازانی^[۴۴] در استدلال بر وجوب نصب امام چهار دلیل ذکر کرده است:
۱ـ اجماع صحابه ۲ـ اجرای حدود الهی ۳ـ بوسیله نصب امام ضررهای بی شمار دفع شود و منافع بی حساب به دست آید و دفع ضرر و جلب منفعت به اجماع واجب است. ۴ـ دلایل نقلی متعدد که در رابطه با وجوب اطاعت، پیروی و شناخت امام آمده‏است، نصب امام را ثابت می‏کند. بنابراین امامت در نزد اهل سنت واجب شرعی است.^[۴۵]
البته قابل توضیح است که اهل تسنن با تمسک به دو روایت « لا تجتمع امتی علی ضلاله» و یا «لا تجتمع امتی علی خطاء»^[۴۶] به اعمال صحابه اصالتی بسیار می‏دهند و به آن حجت شرعی می‏دهند و براساس اعمال صحابی احکام خود را صادر می‏کنند. بنابر این اصل چون صحابه بلافاصله بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) به بررسی امامت پرداختند پس اهل تسنن این امر را مهم می‏شمارد و نصب امام را واجب دانسته است. اما سوالی که مطرح می‏شود این است که امت به چه کسانی اطلاق می شود؟ آیا تمام امت پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) ؟ که در این صورت اجتماع آنان در مکان مشخص محال است ودر ضمن هنگام انتخاب ابوبکر مردم خارج از مدینه از انتخاب وی خبر نداشتند و یا منظور از امت فقط مردم مدینه است، که باز هم این تفسیر عملکرد آنان را نقض می‏کند زیرا بعضی از مردم مدینه انتخاب ابوبکر را قبول نداشتند و اعتراض کردند. انتخاب ابوبکر در مرحله اول فقط توسط چند نفر اول در سقیفه بعد از بحث های بسیار صورت گرفت. پس به ناچار امت را به گروهی به نام «اهل حل وعقد» تفسیر کرده‏اند که باید دارای این شرایط باشد: ۱ـ عدالت۲ـ علم به شناخت فرد شایسته۳ـ داشتن عقل و درایت برای انتخاب اصلح.^[۴۷]
۲.۵. چگونگی تعیین امام از منظر اهل تسنن:
بسیاری از علمای اهل تسنن با نگاهی که به عملکرد صحابه داشته‏اند، و بر اساس شیوه‏های مختلفی که در تعیین چهار خلیفه نخست روی داده است، نحوه انتخاب امام و پیشوا را به این موارد خلاصه کرده اند: ۱ـ نص خلیفه قبلى ۲ـ اجماع مسلمانان بر امامت یک فرد و یا شوراى اهل حل و عقد.^[۴۸]
۲.۵.۱. نص خلیفه قبلى
از روشهاى تعیین رهبر مشخص شدن او از جانب خلیفه قبلى است همانطور که ابوبکر براساس عهدنامه‏اى که توسط عثمان تنظیم کرد عمر را به سمت خلافت مسلمین پس از خود منصوب نمود. این روش در طى سالهاى حکومت بنى امیه و بنى عباس دائماً مورد استفاده قرار گرفت. حتى معاویه بن ابى سفیان یکى از دلایل حقانیتش براى انتقال خلافت به فرزندش یزید را همین نحوه انتخاب مى‏دانست و به انتصاب خلیفه دوم از جانب خلیفه اول استناد مى‏کرد.^[۴۹]
به عنوان مثال ابن حزم اندلسی (م.۴۵۶) از راه های انتخاب امام را اینچنین شرح می‏دهد:
«بهترین و صحیح ترین راه ها این است که امام سابق در حال تندرستی یا مرض یا مرگ ، شخصی را پس از خود به امامت برگزیند و نصی و اجماعی هم بر منع آن نداریم و در این روش خط امامت متصل، و نظام امور مسلمین برقرار است و بیمی از اغتشاش و اختلاف نیست.»^[۵۰]
۲.۵.۲. اجماع مسلمانان بر امامت یک فرد :
یکی از راههایی که اهل تسنن در مورد انتخاب خلیفه نظر دارند انتخاب از طریق مردم است. همانطور که خلیفه چهارم با هجوم مردم به این سمت برگزیده شد اما اجتماع تمام امت بر امری محال است، بنابراین همانطور که در تفسیر « لا تجتمع امتی علی ضلاله» گفته شد این کار را به اهل حل و عقد واگذار می‏کنند. بدین معنى که جمعى از فضلا و زعماى قوم برگزیده شوند (توسط خلیفه قبلى یا مردم) تا سرنوشت رهبرى جامعه را تعیین نمایند آنچنانکه در سقیفه بنی ساعده در انتخاب ابوبکر رخ داد ویا خلیفه سوم عثمان توسط شورائى مرکب از شش نفر که از جانب خلیفه دوم مأمور تعیین خلیفه شده بودند انتخاب شد.
چنانکه قاضى القضات ماوردى (م.۴۵۰ هـ) و قاضى ابویعلى (م.۴۵۸ هـ )، هر یک در «احکام السلطانیه» خود می‎گویند: «امامت از دو راه منعقد مى‏شود: یکى با انتخاب نخبگان و دیگرى با قرار و وصیت امام پیشین. ولى دانشمندان در تعداد نخبگانى که امامت با انتخاب آنها منعقد مى‏شود، اختلاف بسیارى دارند: گروهى گفته‏اند: «امامت جز با اجماع همه نخبگان بلاد منعقد نگردد. زیرا، امامت امام باید مورد پذیرش و اجماع عموم باشد». گروه دیگرى گفته‏اند: «کمترین تعدادى که امامت بدان منعقد مى‏شود پنج نفر است که یا همگى بر عقد آن اجماع مى‏کنند و یا یکى از آنها با رضایت چهار نفر دیگر، آن را منعقد مى‏کند؛ به دو دلیل: یکى آنکه بیعت ابوبکر ابتدا با اجماع پنج نفر یعنى: عمربن خطاب، ابوعبیده جراح، اسیدبن حضیر، بشیربن سعد و سالم مولى ابى‏حذیفه منعقد گردید و سپس مردم از آنها پیروى کردند. و دوم آنکه: عمر شوراى شش نفره ترتیب داد تا یکى از آنها با رضایت پنج نفر دیگر به امامت برسد. و این دیدگاه اکثر فقها و متکلمان بصره است.».^[۵۱]
اما در این میان نظراتی از اهل سنت وجود دارد که اجماع امّت را شرط نمی‎داند چنانکه امام الحرمین جوینى (م.۴۷۸ ه ق) در کتاب ارشاد خود می‏گوید: «بدانید که انعقاد امامت، مشروط به اجماع امّت نیست. بلکه امامت بدون اجماع امّت بر انعقاد آن نیز منعقد مى‏گردد. و دلیل آن اینکه، ابوبکر به محض رسیدن به خلافت شروع به انتصاب و امضاى احکام مسلمانان کرد و منتظر رسیدن خبر به گوش صحابه دور از مدینه نشد. و هیچکس هم بر او اشکال نکرد و از او نخواست تا درنگ نماید. پس، اگر شرط اجماع در عقد امامت منتفى است، عدد مشخص و حدّ تعیین شده‏اى هم براى آن ثابت نشده است. و صحیح آن است که بگوییم: امامت با عقد و تصمیم یک نفر از نخبگان نیز منعقد مى‏گردد.».^[۵۲]
و یا محدث قرطبى (م.۶۷۱ هـ) در تفسیر آیه: «انّى جاعل فى الأرض خلیفه»^[۵۳] می‏گوید: «اگر یک نفر از نخبگان آن را منعقد نماید، مستقر مى‏گردد و دیگران باید از او تبعیت کنند. و این برخلاف نظر مردمى است که مى‏گویند: «امامت جز به وسیله جماعتى از نخبگان منعقد نمى‏گردد» دلیل ما اینکه، عمر با ابوبکر بیعت کرد و هیچ یک از صحابه آن را انکار نکرد. این قضیه ثابت می کند امامت مانند سایر عقود نیازمند تعداد مشخص نیست. و امام ابوالمعالى گوید: «کسى که با بیعت یک نفر امام شد، امامتش ثابت است و خلع او بدون دلیل و حادثه و تغییر چیزى جایز نیست. و این اجماعى است و بر مردم واجب است با او بیعت نمایند.».^[۵۴]
این دو روشی که برای تعیین امام شرح داده شد (نص خلیفه قبلی، اجماع امت بر یک فرد) نظر غالب و اصلی اهل تسنن برای انتخاب امام است اما بعضی علمای اهل سنت دو روش دیگر، یعنی دعوت به نفس(استیلا) و توارث^[۵۵] را بیان می‏کنند که ما به مختصر آن را می آوریم.
دعوت به نفس(استیلا):
در این روش اگر شخصی قریشی با زور شمشیر توانست مردم را گرد خود در آورد خلیفه است. البته این روش بیشتر از اعتقادات شاگردان شافعی (۱۵۰-۲۰۴ ه ق) بروز کرده است اما علمای دیگر هم بر آن صحه گذاشتند به عنوان مثال باجوری می گوید: « راه سوم، غلبه و استیلای مسلمان مقتدر بر منصب امامت است، حتی اگر نا اهل باشد. از قبیل: کودک، زن، فاسق و جاهل، امامت این قبیل افراد مقتدر به لحاظ حفظ وحدت مسلمانان منعقد گردد و احکام او از باب ضرورت نافذ است.»^[۵۶]
همچنین ابن حزم اندلسی هم به این روش نیز اشاره دارد و می گوید:« اگر امام بمیرد و کسی را به جای خود سفارش نکند و شخص جامع الشرایط پیش دستی کند و دعوت به نفس نماید و رقیبی هم نداشته باشد التزام به امامت و اطاعت او واجب است.»^[۵۷]
وقاضى القضات ابویعلى حنبلى یکی از راه های تعیین امام را اینچنین شرح می‏دهد: «امامت با قهر و غلبه نیز مستقر مى‏گردد، و نیازمند پیمان و قرار نیست، و هر کس با شمشیر بر آنها پیروز شد و خلیفه گردید و امیرالمؤمنین نامیده شد، بر هیچ مؤمنِ به خدا و روز قیامت روا نباشد آسوده بخوابد و او را امام نداند. نیکوکار باشد یا بدکار به هر حال او امیرالمؤمنین است.».^[۵۸]
توارث:
این اعتقاد در اهل سنت فقط میان فرقه راوندیه رواج داشت تا از این طریق بتوانند به حکومت عباسیان مشروعیت دهند.^[۵۹]
۲.۶. شرایط و صفات امام از منظر اهل تسنن:
اهل سنت دو دسته شرایط اولیه و ثانویه را برای امام لازم می‏دانند، که این شرایط از نظر ارزش و اعتبار یکسان هستند. این شرایط را بیان می‏کنیم و در مورد آن شرایطی که محل بحث و اختلاف است بیشتر توضیح می‏دهیم.
شرایط اولیه:
۱ـ اسلام ۲ـ ذکوریت ۳ـ بلوغ ۴ـ حریت ۵ـ عقل ۶ـ قریشی نسب.
شرایط ثانویه:
۱ـ علم ، که منظور همان اجتهاد است۲ـ کفایت و توانایی ۳ـ عدالت.^[۶۰]
شرط عدالت برای امام در اهل سنت مورد اختلاف است و بعضی از علمای اهل تسنن آن را واجب ندانسته اند و از اموری است که اگر از امام ساقط شود، او همچنان بر منصب خود باقی می‏ماند.
به عنوان مثال قاضی باقلانی می‏گوید در خلیفه شرایط ذیل معتبر است:
۱- قریشی باشد.
۲-به اندازه یک قاضی آگاهی داشته باشد.
۳- نسبت به تاکتیکهای جنگی و اداره سپاه و حفظ مرز صیانت مرکز و انتقام از ستمگر، آشنایی کامل داشته باشد. سپس اضافه می‏کند: هرگز امام با غصب اموال زدن چهره ها، کشتن نفوس محترم، محو حقوق و عدم اجرای حقوق، از مقام و موقعیت خود برکنار نمی‏شود، بلکه بر امت است که او را نصیحت کند و بترساند و در مورد گناه از او فرمان نبرد.^[۶۱]
همچنین تفتازانی می‏گوید هرگاه امامی بمیرد و امام دیگری مقام خلافت را از طریق قهر و غلبه بدست آورد، او خلیفه اسلام خواهد بود و همچنین است اگر فاسق شود یا به احکام جاهل باشد، چیزی که هست اگر به کار نامشروع فرمان داد اطاعت او لازم نیست، خواه عادل باشد خواه فاسق.^[۶۲]
همچنین مولف الوقایه می‏گوید: اگر امام شراب خورد، حد شرابخوار بر او اجرا نمی‏شود زیرا او نماینده خدا است.^[۶۳]
اما برخی که بینش صحیح تری داشته‏اند می‏گویند: امام باید عادل باشد تا ستم نکند. ولی سخنی از معصوم بودن امام نیست و امام جایز است که خطا کند. آنان به خاطر اتکا و نتیجه گیری که از اعمال صحابه و تاریخ داشتند شرط عصمت را برای امام قائل نیستند. چنان که در تاریخ هزاران اشتباه برای ابوبکر وعمر نقل شده است. حتی خود ابوبکر در خطبه آغازین حکومت خود اینچنین اعتراف کرده‏است: « إِعلَموا أَن لی شَیطاناً یَعترینی أَحیانَا، فَإِذَا رَأََیتُمونی غَضَبتُ فَاجتَنِبونی. بدانید که مرا شیطانی است که ممکن است گاهی مرا بلغزاند، اگر مرا در حال خشم دیدید از من دوری کنید.»^[۶۴]
همچنین خلیفه دوم هم بارها در خلال اشباهات خود اعتراف کرده است که «لَولا عَلی لَهَلک عُمَر».^[۶۵]
و این در حالی است که بعضی از دانشمندان معروف اهل سنت از جمله مفسر بزرگ فخر رازی در تفسیر اولی الامر به این حقیقت اعتراف کرده‏است که کسی را که خدا اطاعت او را بطور قطع و بدون چون و چرا لازم بشمارد حتما باید معصوم باشد. زیرا اگر معصوم از خطا نباشد زمانیکه مرتکب اشتباهی شود خداوند اطاعت او را واجب شمرده و این خود یک نوع تضاد در حکم الهی ایجاد می‏کند زیرا از یک طرف انجام آن عمل ممنوع است و از طرف دیگر پیروی از او لازم است و این موجب اجتماع امر و نهی می شود و آن غیر ممکن و محال است.^[۶۶]
از دیگر خصوصیات امام که مورد اختلاف بین مذاهب اسلام است مسئله نسب و قریشی بودن امام است. شاید بتوان گفت اولین باری که بحث نسب مطرح شد همان روز سقیفه بود که ابوبکر مطرح کرد: «اى گروه انصار هر چه از فضیلت خود گوئید شایسته آنید اما عرب این کار را جز براى طایفه قریش نمى‏شناسد که محل و نسبشان بهتر است پس یکى از این دو مرد را براى شما مى‏پسندم (عمر یا ابوعبیده بن جراح) با هر کدامشان مى خواهید بیعت کنید.»^[۶۷] و نیز به حدیث ((الائمه من قریش)) یا ((الخلیفه من قریش)) استناد کرده بود.^[۶۸] بنابراین اهل تسنن به استناد حدیث فوق الذکر معتقدند که امام و رهبر جامعه و خلیفه رسول الله حتماً باید قریشى باشد و لازم نیست که از اولاد هاشم (هاشمى) باشد^[۶۹]و این امر تا آخر خلافت خلفاى بنى عباس مورد نظر قرار گرفته و آنان به هیچ وجه از آن عدول نکردند.
آنچه گذشت خلاصه ای از اعتقادات اهل تسنن در مورد جایگاه امام، نحوه انتخاب و شرایط امام می‏باشد. اعتقاداتی که بر پایه اعمال صحابه و وقایع تاریخی پی ریزی شده است . ولی ما در ادامه سعی داریم با استناد به همان وقایع تاریخی، نتیجه گیری اهل سنت را نقد و بررسی کنیم. امّا قبل از آن لازم است اعتقادات شیعه را در این زمینه مطرح کنیم سپس به مقایسه و نتیجه گیری بپردازیم.
۲.۷. خلیفه وامام از منظر تشیع :
از نظر شیعه امام و پیشوا کسى است که رهبرى جامعه را در تمام شئون اجتماعى، سیاسى، علمى ودینى به عهده می‎گیرد. همانطور که در زیارت جامعه کبیره، که سند امام شناسی شیعه است آمده‏است، امام «اَرکَان البِلاد» است. رکن به معنای چیزی که موجب تقویت است و بلد در اینجا یعنی جامعه مسلمین و در حقیقت امام رکن و مایه قوام جامعه است. امام در دنیا به منزله قلب در بدن است پس قوام تمام اجزاء بدن وابسته به وجود قلب است و همچنین نسبت امام به عالم کبیره هم چنین است. امام قطب و قلب عالم است.^[۷۰] از این رو امیرالمومنین علی (علیه السلام) در خطبه شقشقیه می فرمایند:
«أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَهَا فُلَانٌ وَ إِنَّهُ لَیَعْلَمُ أَنَّ مَحَلِّی مِنْهَا مَحَلُّ الْقُطْبِ مِنَ الرَّحَى یَنْحَدِرُ عَنِّی السَّیْلُ»
«هان به خدا سوگند - فلان - جامه خلافت را پوشید و می‏دانست خلافت جز مرا نشاید، که آسیا سنگ تنها گرد استوانه به گردش در آید. کوه بلند را مانم که سیلاب از ستیغ من ریزان است.»^[۷۱]
همانطور که تعادل دو سنگ آسیا را هنگام حرکت، قطب حفظ می‌کند و قطب به منزله قلب آسیا است. امام هم قلب عالم امکان است و تعادل عالم وجود با امام حفظ می‎شود. چنانچه در احادیث آمده است امام رکن عالم است:
«عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ أَ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ قَالَ لَا قُلْتُ فَإِنَّا نُرَوَّى عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهَا لَا تَبْقَى بِغَیْرِ إِمَامٍ إِلَّا أَنْ یَسْخَطَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ أَوْ عَلَى الْعِبَادِ فَقَالَ لَا لَا تَبْقَى إِذاً لَسَاخَت‏»
«محمد بن فضیل گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: زمین بدون امام باقى ماند؟ فرمود:نه، گفتم: براى ما از حضرت صادق (علیه السلام) روایت شده که زمین بدون امام باقى نباشد مگر اینکه خداى تعالى بر اهل زمین یا بر بندگان خشم گیرد، فرمود: نه، باقى نماند، در آن صورت فرو رود.»^[۷۲]
همچنین وجود امام مایه سکون و آرامش اهل زمین است. چنانچه روایت شده است:

2-9 کاربرد GIS در مدیریت بحران

• • • مدل سازی برای تعیین نقاط آسیب پذیر و روند‌های آینده.

  

• • امکان آگاهی از میزان وسعت تخریب ایجاد شده در شهرها.

• • مکان گزینی نقاط سکونتگاهی با در نظر گرفتن نوع خاصی از بلایای طبیعی.

• • تعیین نقاط مخاطره آمیز (سیل خیز، زلزله خیز و …).

• • تعیین الگوی توسعه فیزیکی شهر در رابطه با جهات گسل.

• • ایجاد سیستم‌های پشتیبانی از تصمصم‌گیری‌های فضایی در هنگام بروز بحران و تهیه سناریوهای تصمیم‌گیری در مواقع بحرانی.

• • تعیین الگوی توزیع مکانی کاربری‌های مختلف در رابطه با مخاطرات طبیعی.

• • تجزیه و تحلیل و تعیین بهترین مسیر دسترسی به مراکز بحران زده.

• • توزیع فضایی مناسب خدمات فوریتی ( آتش نشانی، مراکز درمانی و …) در رابطه با میزان جمعیت مناطق مخاطره آمیز شهری.

• • ارزیابی تأثیرات مخاطرات محیطی پس از بحران و قبل از بحران.

• • تحلیل الگوهای توزیع و تراکم جمعیت در رابطه با توزیع مکانی مناطق مخاطره آمیز (زنگی آبادی و دیگران، 1391: 156).

2-10 مکان گزینی به روش GIS
مکان گزینی به روش GIS طی مراحل زیر صورت می گیرد:

• • ابتدا مجموعه ای از معیار‌ها برای انتخاب مکان تعریف می شود.

• • معیار‌ها ارزش گذاری می شوند.

• • معیارها به لایه های موضوعی تبدیل می شوند.

• • با بهره گرفتن از توابع تحلیلی (حاشیه گذاری، برهم نهی) تعدادی مکان مناسب استخراج میشود.

• • مکان های استخراج، تحلیل و بررسی می شوند و از بین آنها مناسبترین مکان انتخاب می شود، گزینش مکان مناسب از بین تعدادی انتخاب مشابه می تواند با بهره گرفتن از روش های MCDM صورت پذیرد و بدین ترتیب در مرحله ی تعداد بدیل های موجود کاهش می یابد با تعیین یک ارزش آستانه برای معیارهای ارزیابی و محدود تر نمودن آن در مراحل نهایی ارزیابی دقیقتر و سریعتر خواهد بود بویژه زمانی که بدیل ها خیلی زیاد شده باشند این روش سریعتر به نتیجه خواهد رسید(اسمعیلی، 1381: 49).

2-11 جمع بندی
آشنایی با تعاریف و مفاهیم به کار گرفته شده در یک پژوهش و آگاهی از نظریات و دیدگاه‌های صاحب نظران و متخصصان موضوع، به درک بهتر آن کمک مؤثری می نماید. این فصل شامل تعاریف واژه‌ها و اصطلاحات کلیدی و پرکاربرد و مفاهیم جغرافیایی همچون شهر، برنامه ریزی شهری، مکان یابی و … می باشد. همچنین به بررسی و معرفی نظریه ها، روش ها و تکنیک‌های به کار گرفته شده در این پژوهش پرداخته ایم، که شامل روش فازی، جاذبه، AHP و
می باشد.
فصل سوم
روش شناسی و ویژگی های جغرافیایی
3-1 مقدمه
منظور از روش تحقیق و پژوهش، ارائه مهارت‌ها و تجربه‌هایی است که دستیابی به هدف را آسان تر و عملی تر می سازد و با صرف وقت کمتر، نتایج بیشتری به دست می آید. امروزه پیچیدگی مسائل شهری باعث شده است معیارهای متعددی در مکان گزینی تأثیر‌گذار باشند که تحلیل آنها با روش های سنتی نظیر روی هم گذاری دستی نقشه ها به دلیل حجم زیاد داده ها، امکان پذیر نمی باشد. بنابراین استفاده از ابزار توانمدی چون GIS و روش ها و مدل های تصمیم گیری در مکان یابی، کمک مؤثری به برنامه ریزان شهری در انتخاب مکان های مطلوب برای هدف مشخص می نماید. در این پژوهش پس از ارزیابی مدل های ارائه شده در فصل دوم و توجه به شرایط و منابع موجود، سرانجام مدل تحلیل سلسله مراتب (AHP) را به دلیل داشتن مبانی تئوریک قوی، دقت بالا، سهولت استفاده، دارا بودن ارزش، اعتبار و درستی و دقت نتیجه، به عنوان مدل مناسب برگزیدیم.
از بُعد قلمرو پدیده ها اعم از اینکه به شکل طبیعی وجود داشته باشند و یا اینکه در نتیجه رابطه انسان با محیط به وجود آمده و شکل گرفته باشند، به دلیل اشغال فضایی و قرار گیری در بستر محیط به خودی خود در حیطه مطالعات جغرافیایی جای می گیرند. شهر نیز از پدیده هایی است که تبلور نوع خاصی از رابطه انسان با محیط طبیعی و بستر جغرافیایی آن است. بنابراین انجام مطالعات جغرافیایی در چارچوب طرح های توسعه شهری امری ضروری برای دستیابی به اطلاعات پایه ای از محیط است (اخگر، 1387: 40). محیط جغرافیایی که شهر در اشکال و ابعاد مختلف و یا عملکردهای متفاوت بر پهنه آن جای گرفته است، میدان و فضای فعالیت و پویش شهری است. ویژگی های طبیعی همانند شکل زمین، ساختمان زمین شناسی، خصوصیات زلزله خیزی، جهت گسل‌ها، خصوصیات آب و هوایی، منابع آب و خاک و پوشش گیاهی و مجموعه‌های زیستی مجاور آن نه در شکل توصیفی، که در مجموعه ای آمیخته و مرتبط با هم، در حیطه عمل مطالعات جغرافیایی قرار می گیرند. آنچه که اهمیت ویژه ای دارد، شناخت و برقراری رابطه ای معقول و متناسب میان اجزای تشکیل دهنده محیط طبیعی است و این دقیقاً همان کاری است که جغرافیا در بُعد کاربردی خود به عهده دارد. در واقع اشکال تأثیرپذیری پدیده های حاصل از اعمال نفوذ انسان در محیط و چگونگی تأثیرپذیری این پدیده ها از داده های طبیعی محیط، ما را به خوبی از اهمیت مطالعات جغرافیایی، یعنی این بستر وقوع تمام پدیده هاآگاه می سازد (رهنمایی، 1382: 2-8).
3-2 سؤالات پژوهشی

1. 1. آیا مکان یابی مراکز امداد و نجات در شهر سمیرم طبق ضوابط مکانیابی و شهرسازی می باشد؟

1. 1. مناسب ترین مکان برای ایجاد پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم کجاست؟

3-3متغیر‌‌های استفاده شده
برای تعیین مکان و موقعیت بهینه پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران بایستی معیارها و شرایطی تعریف شود تا در فرایند مکانیابی، جایگاه این پایگاه‌ها در بهترین محل و با بالاترین کارایی انتخاب شود. بر این اساس در این تحقیق برای مکان‌یابی پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران از معیارها وزیرمعیارهایی که در جدول زیر آورده شده است استفاده شده است. لازم به ذکر است که این معیارها با توجه به اصول و ضوابطی که در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران آورده شده است، و همچنین با نظر کارشناسان مربوطه، انتخاب شده است.
جدول3-1 معيارها و ضوابط مکان يابي مراکز امداد رساني

در سال ۹۰، فقر آموزشی ۳۴۲۱۷/۰ و دارای رتبه ۲۷ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۲۰۰۷۶/۰ فقر، دارای رتبه ۲۴ فقر مسکن است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۷۹۲۹۳/۰ فقر در جایگاه ۸، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۴۵۲۹/۰ فقر، دارای رتبه ۲۷ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۳۷۸۷۲/۰ به ۳۴۲۱۷ /۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۳ به ۲۷ در بین استان­ها تنزل داشته است.
فقر مسکن از ۲۵۸۱۶/۰ به ۲۰۰۷۶/۰ کاهش‌یافته و در رتبه ۲۴ ثابت باقی‌مانده است. فقر درآمدی ۷۵۸۸۷/۰ به ۷۹۲۹۳/۰ افزایش و از رتبه ۱۰ به ۸ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر چندبعدی از ۴۶۵۲۵/۰ به ۴۴۵۲۹/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۳ به ۲۷ در بین استان­ها تنزل داشته است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان اردبیل:
این استان در سال ۸۸، با ۳۷۶/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۲۴ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۳۵۶/۰ فقر مسکن، رتبه ۱۶ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۶۸/۰ فقر درآمدی، رتبه ۲۵ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۴۷۰۶۷/۰ فقر، رتبه ۲۲ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.

در سال ۹۰، فقر آموزشی ۳۶۶۸/۰ و دارای رتبه ۲۶ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۳۵۲۴۶/۰ فقر، دارای رتبه ۱۳ فقر مسکن است و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۶۹۲۶۲/۰ فقر در جایگاه ۲۷، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۷۰۶۳/۰ فقر، دارای رتبه ۱۹ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت متوسطی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۳۷۶/۰ به ۳۶۶۸ /۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۴ به ۲۶ در بین استان­ها تنزل داشته است.
فقر مسکن از ۳۵۶ /۰ به ۳۵۲۴۶/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۱۶ به ۱۳ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر درآمدی ۶۸/۰ به ۶۹۲۶۲/۰ افزایش و از رتبه ۲۵ به ۲۷ در بین استان­ها تنزل داشته است. فقر چندبعدی از ۴۷۰۶۷/۰ به ۴۷۰۶۳/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۲ به ۱۹ در بین استان­ها صعود کرده است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان قم:
این استان در سال ۸۸، با ۴۹۰۱۶/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۵ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۲۶۲۳/۰ فقر مسکن، رتبه ۲۳ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۶۸۵۲۵/۰ فقر درآمدی، رتبه ۲۴ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۴۷۹۲۴/۰ فقر، رتبه ۲۰ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت متوسطی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۴۰۲۶۴/۰ و دارای رتبه ۲۰ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۲۱۴۵۲/۰ فقر، دارای رتبه ۲۲ فقر مسکن است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۷۷۸۸۸/۰ فقر در جایگاه ۱۳، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۶۵۳۵/۰ فقر، دارای رتبه ۲۴ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۴۹۰۱۶ /۰ به ۴۰۲۶۴ /۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۵ به ۲۰ در بین استان­ها تنزل داشته است.
فقر مسکن از ۲۶۲۳ /۰ به ۲۱۴۵۲/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۳ به ۲۲ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر درآمدی ۶۸۵۲۵/۰ به ۷۷۸۸۸/۰ افزایش و از رتبه ۲۴ به ۱۳ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر چندبعدی از ۴۷۹۲۴/۰ به ۴۶۵۳۵/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۰ به ۲۴ در بین استان­ها تنزل داشته است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان کهکیلویه و بویراحمد
این استان در سال ۸۸، با ۴۵۶۱۲/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۱۰ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۲۸۰۵۸/۰ فقر مسکن، رتبه ۲۰ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۷۲۵۱۸/۰ فقر درآمدی، رتبه ۱۴ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۴۸۷۲۹/۰ فقر، رتبه ۱۹ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت متوسطی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۴۹۲۸۵۷/۰ و دارای رتبه ۵ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان
اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۴۰۱۴۳/۰ فقر، دارای رتبه ۸ فقر مسکن است و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۷۹۲۸۶/۰ فقر در جایگاه ۹، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۵۶۲۳۸/۰ فقر، دارای رتبه ۴ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت نامطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۴۵۶۱۲ /۰ به ۴۹۲۸۵۷ /۰ افزایش‌یافته و از رتبه ۱۰ به ۵ در بین استان­ها صعود کرده است.
فقر مسکن از ۲۸۰۵۸ /۰ به ۴۰۱۴۳/۰ افزایش‌یافته و از رتبه ۲۰ به ۸ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر درآمدی ۷۲۵۱۸/۰ به ۷۹۲۸۶/۰ افزایش و از رتبه ۱۴ به ۹ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر چندبعدی از ۴۸۷۲۹/۰ به ۵۶۲۳۸/۰ افزایش‌یافته و از رتبه ۱۹ به ۴ در بین استان­ها صعود کرده است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان اصفهان
این استان در سال ۸۸، با ۳۵۶۳۴/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۲۶ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۱۷۶۰۶/۰ فقر مسکن، رتبه ۲۸ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۶۸۷۳۲/۰ فقر درآمدی، رتبه ۲۳ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۴۰۶۵۷/۰ فقر، رتبه ۲۸ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۳۸۳۶۴/۰ و دارای رتبه ۲۳ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۱۱۵۶۶/۰ فقر، دارای رتبه ۲۹ فقر مسکن است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۷۰۵۲۲/۰ فقر در جایگاه ۲۴، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۰۱۵/۰ فقر، دارای رتبه ۲۸ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۳۵۶۳۴ /۰ به ۳۸۳۶۴ /۰ افزایش‌یافته و از رتبه ۲۶ به ۲۳ در بین استان­ها صعود کرده است.
فقر مسکن از ۱۷۶۰۶ /۰ به ۱۱۵۶۶/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۸ به ۲۹ در بین استان­ها تنزل یافته است. فقر درآمدی ۶۸۷۳۲/۰ به ۷۰۵۲۲/۰ افزایش و از رتبه ۲۳ به ۲۴ در بین استان­ها تنزل یافته است. فقر چندبعدی از ۴۰۶۵۷/۰ به ۴۰۱۵/۰ کاهش‌یافته اما جایگاه آن در رتبه ۲۸ در بین استان­ها ثابت باقی‌مانده است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان خراسان رضوی:
این استان در سال ۸۸، با ۴۱۱۳۵/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۱۷ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۳۱۰۶۴/۰ فقر مسکن، رتبه ۱۹ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۶۴۹۶۵/۰ فقر درآمدی، رتبه ۲۹ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۴۵۷۲۱/۰ فقر، رتبه ۲۵ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۴۳۵۵۸/۰ و دارای رتبه ۱۳ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۳۰۰۶۱/۰ فقر، دارای رتبه ۱۵ فقر مسکن است و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۶۵۶۴۴/۰ فقر در جایگاه ۲۸، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۶۴۲۱/۰ فقر، دارای رتبه ۲۵ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۴۱۱۳۵ /۰ به ۴۳۵۵۸ /۰ افزایش‌یافته و از رتبه ۱۷ به ۱۳ در بین استان­ها صعود کرده است.
فقر مسکن از ۳۱۰۶۴ /۰ به ۳۰۰۶۱/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۱۹ به ۱۵ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر درآمدی ۶۴۹۶۵/۰ به ۶۵۶۴۴/۰ افزایش و از رتبه ۲۹ به ۲۸ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر چندبعدی از ۴۵۷۲۱/۰ به ۴۶۴۲۱/۰ افزایش‌یافته اما جایگاه آن در رتبه ۲۵ در بین استان­ها ثابت باقی‌مانده است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان مرکزی:
این استان در سال ۸۸، با ۴۵۸۹/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۸ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۲۵۲۰۵/۰ فقر مسکن، رتبه ۲۵ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۶۵۲۰۵/۰ فقر درآمدی، رتبه ۲۸ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۴۵۴۳۴/۰ فقر، رتبه ۲۶ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۴۳۷۸/۰ و دارای رتبه ۱۱ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۲۲۵۶۱/۰ فقر، دارای رتبه ۲۱ فقر مسکن است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۷۳۹۰۲/۰ فقر در جایگاه ۱۷، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۶۷۴۸/۰ فقر، دارای رتبه ۲۲ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۴۵۸۹ /۰ به ۴۳۷۸ /۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۸ به ۱۱ در بین استان­ها تنزل یافته است.
فقر مسکن از ۲۵۲۰۵ /۰ به ۲۲۵۶۱/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۵ به ۲۱ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر درآمدی ۶۵۲۰۵/۰ به ۷۳۹۰۲/۰ افزایش و از رتبه ۲۸ به ۱۷ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر چندبعدی از ۴۵۴۳۴/۰ به ۴۶۷۴۸/۰ افزایش‌یافته و از رتبه ۲۶ به ۲۲ در بین استان­ها صعود کرده است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان خراسان جنوبی:
این استان در سال ۸۸، با ۶۵۴۲۴/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۱ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۲۲۰۳۴/۰ فقر مسکن، رتبه ۲۶ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است؛ اما با ۶۶۷۸/۰ فقر درآمدی، رتبه ۲۶ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۵۱۴۱۲/۰ فقر، رتبه ۱۴ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت متوسطی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۵۵۹۴۸۶/۰ و دارای رتبه ۲ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان اول فقیر در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۲۰۵۷۹/۰ فقر، دارای رتبه ۲۳ فقر مسکن است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. اما ازلحاظ درآمدی با ۶۹۴۵۳/۰ فقر در جایگاه ۲۶، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۴۸۶۶/۰ فقر، دارای رتبه ۱۵ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت متوسطی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در مقایسه سال ۹۰ با سال ۸۸ شاهد آن هستیم که فقر آموزشی از ۶۵۴۲۴ /۰ به ۵۵۹۴۸۶ /۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۱ به ۲ در بین استان­ها تنزل یافته است.
فقر مسکن از ۲۲۰۳۴ /۰ به ۲۰۵۷۹/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۲۶ به ۲۳ در بین استان­ها صعود کرده است. فقر درآمدی ۶۶۷۸/۰ به ۶۹۴۵۳/۰ افزایش و در رتبه ۲۶ در بین استان­ها ثابت باقی‌مانده است. فقر چندبعدی از ۵۱۴۱۲/۰ به ۴۸۶۶/۰ کاهش‌یافته و از رتبه ۱۴ به ۱۵ در بین استان­ها تنزل یافته است.
در مقایسه ۳ بعد فقر مذکور با یکدیگر مشاهده می­ شود که در هر دو سال ۸۸ و ۹۰ به ترتیب بیشترین فقر مربوط به درآمد، آموزش و مسکن است.
استان یزد:
این استان در سال ۸۸، با ۳۵۴۴۹/۰ فقر آموزشی دارای رتبه ۲۷ فقر در بین استان­ها است و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. همچنین با دارا بودن ۰۹۴۶۱/۰ فقر مسکن، رتبه ۳۰ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و با دارا بودن این رتبه عنوان “استان دارنده کمترین فقر مسکن” را نیز به خود اختصاص داده است و غنی‌ترین استان در بعد مسکن نیز به شمار می ­آید؛ اما با ۷۲۹۳۴/۰ فقر درآمدی، رتبه ۱۳ فقر در بین استان­ها را داراست و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است بنابراین، این استان، با دارا بودن ۳۹۲۸۱/۰ فقر، رتبه ۳۰ فقر چندبعدی در بین استان­ها در سال ۸۸ را نیز به خود اختصاص داده است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.
در سال ۹۰، فقر آموزشی ۳۷۳۷/۰ و دارای رتبه ۲۵ فقر در این بعد در بین استان­ها را نیز داراست و جزء ده استان رده مطلوب در این بعد قرارگرفته است. ازلحاظ مسکن با ۰۵۳۳۹/۰ فقر، دارای رتبه ۳۰ فقر مسکن است و با دارا بودن این رتبه عنوان “استان دارنده کمترین فقر مسکن” را نیز به خود اختصاص داده است و غنی‌ترین استان در بعد مسکن نیز به شمار می ­آید؛ اما ازلحاظ درآمدی با ۷۲۷۸۶/۰ فقر در جایگاه ۱۹، در بین استان­ها قرار دارد و جزء ده استان رده متوسط در این بعد قرارگرفته است. بر اساس سه بعد فقر مذکور، این استان با ۳۸۴۹۸/۰ فقر، دارای رتبه ۲۹ فقر چندبعدی در سال ۹۰ است و وضعیت مطلوبی را در مقایسه با سایر استان­ها داراست.