نتایج نشان داد که کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار از مهارت های ارتباطی مناسب برخوردارند و در مهارتهای غیرکلامی نسبت به مهارتهای کلامی در وضعیت بهتری قرار دارند. دانشجویان نیز از مهارتهای ارتباطی آن ها رضایت دارند. نتایج همچنین نشان دهنده این است که بین مهارتهای ارتباطی کتابداران و رضایتمندی دانشجویان رابطه مستقیمی وجود دارد و همچنین بین دانشجویان دانشگاه های مختلف در میزان رضایتمندی شان تفاوت و معناداری وجود دارد، بدین صورت که میزان رضایت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی از دانشجویان سایر دانشگاه ها بالاتر است و رضایت در دانشجویان دانشگاه پیام نور که تنها با یک کتابدار آن هم با تحصیلاتی غیر مرتبط اداره می شود کمتر از سایر دانشگاه ها می باشد. بین رضایتمندی دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی نیز تفاوت معناداری وجود دارد بدین صورت که دانشجویان کارشناسی نسبت به سایر مقاطع رضایت کمتری از مهارتهای ارتباطی کتابداران دارند. اما بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از کتابداران تفاوتی وجود ندارد.
سایر نتایج حاکی از آن بود که بین سطح تحصیلات و سابقه کاری کتابداران و برخورداری آنان از مهارتهای ارتباطی رابطه ای وجود ندارد. کتابداران دانشگاهی سبزوار عوامل محیطی و سازمانی را نسبت به سایر عوامل تاثیرگذار بر تعامل بین فردی، مهم تر می دانند. مهم ترین عوامل مؤثر بر رضایتمندی دانشجویان نیز مراجع پذیر بودن، اشارات و حرکات، اعلام آگاهی از حضور دیگران، اجتناب از کاربرد واژگان خاص، گوش دادن فعال، برقراری تماس چشمی، استفاده از پرسش های باز، اظهار نظر و ارائه پیشنهاد، تعامل با كتابدار همجنس باخود ، اجتناب از تشخیص پیش از موقع ، پایان رضایت‌بخش به تعامل، لحن صدا و تنظیم عواطف می باشند.
کلیدواژه‌ها: کتابداران دانشگاهی– مهارتهای ارتباطی- رضایتمندی- دانشجویان
فهرست مطالب:
فصل 1: کلیات پژوهش
1-1.مقدمه:. 2
1-2. بیان مسئله:. 3
1-3. ضرورت انجام پژوهش:. 5
1-4.اهداف:. 6
1-4-1. هدف کلی.. 6
1-4-2. اهداف جزئی.. 6
1-5. پرسش‌های پژوهش:. 7
1-6.فرضیه‌ها:. 7
1-7. تعاریف مفهومی و عملیاتی:. 8
1-7-1 . مهارتهای ارتباطی:.. 8
1-7-2 . دانشجویان:.. 8
1-7-3. کاربران: 8
1-7-4.کتابخانه دانشگاهی.. 8
1-7-5. کتابداران.. 9
1-7-6. رضایت: 9
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1.مبانی نظری. 11
2-1-2. ارتباط،مفهوم و تعریف آن:. 11
2-1-2-1.مفهوم ارتباط:.. 11
2-1-2-2. تعاریف:.. 11
ارتباط:. 11
ارتباطات:. 12
مهارت ارتباطی:. 13
2-1-3. تاریخچه:. 14
2-1-4. انواع ارتباطات:. 17
2-1-4-1. ارتباط کلامی و غیرکلامی:. 17
2-1-4-1-1.ارتباط کلامی:.. 17
2-1-4-1-2.ارتباط غیرکلامی:.. 18
2-1-4-2. ارتباط درون فردی، میان فردی و ارتباط گروهی و جمعی:. 19
2-1-4-2-1. ارتباط درون فردی یا ارتباط با خود.. 19
2-1-4-2-2. ارتباط میان فردی(فرد با فرد):.. 19
2-1-4-2-2-1. ویژگی‌های ارتباط میان فردی:. 19
2-1-4-2-3. ارتباط گروهی:.. 20
2-1-4-2-4. ارتباط‌جمعی:.. 20
2-1-5. مهارتهای ارتباطی:. 20
2-1-5-1. مهارت سخن گفتن:.. 21
2-1-5-2. مهارت گوش دادن:.. 21
2-1-5-2-1. مهارت گوش کردن فعال:. 22
2-1-5-2-2. کارکردهای گوش دادن:. 23
2-1-5-3. مهارت بازخور:.. 23
2-1-5-4. مهارت همدلی:.. 24
2-1-5-5. مهارت سؤال پرسیدن:.. 25
2-1-5-6. مهارت تحسین و تشویق:.. 27
2-1-6. مدیریت ارتباطات در علم اطلاعات و دانش شناسی. 28
2-1-7.کتابداران و مهارتهای ارتباطی:. 29
2-1-8.مهارتهای ارتباطی کلامی و غیرکلامی کتابداران. 32
2-1-8-1. مهارتهای غیرکلامی:.. 33
2-1-8-2. مهارتهای کلامی:.. 34
2-1-9. فنون ارتباطی برای کتابداران:. 35
\ 
2-1-10. کتابدار مرجع و مهارتهای ارتباطی:. 39
2-1-11. رضایتمندی و کاربران کتابخانه:.. 44
2-2. پیشینه پژوهش:. 47
2-2-1. پیشینه‌های داخلی.. 47
2-2-2 . پیشینه‌های خارجی.. 50
2-2-3. جمع‌بندی پیشینه‌ها:.. 53
فصل 3: روش اجرای پژوهش
3-1 . مقدمه. 56
3-2.شیوه اجرای پژوهش:. 56
3-3. جامعه آماری. 56
3-4. حجم نمونه. 56
3-5. روش نمونه‌گیری. 57
3-6. ابزار گردآوری داده‌ها. 58
3-6-1 پرسشنامه دانشجویان.. 58
3-6-2: پرسشنامه کتابداران:.. 60
3-7. روش نمره‌گذاری:. 61
3-8. روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات:. 62
3-8-1. روایی:.. 62
3-8-2.پایایی:.. 63
3-9. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :. 64
فصل 4: یافته های پژوهش
4-1.مقدمه:. 66
4-2.بخش اول-آمار توصیفی. 66
4-2-1. توصیف آماری کتابداران مورد مطالعه:.. 66
4-2-2. توصیف آماری دانشجویان موردمطالعه.. 69
4-2-3. آمار توصیفی پرسشنامه رضایتمندی دانشجویان:.. 74
4-2-4.توصیف آماری پرسشنامه‌های مهارتهای ارتباطی کتابداران و عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی.. 78
4-3. بخش دوم-آمار استنباطی. 85
4-3-1. سوال های پژوهش:.. 85
سوال1: از دیدگاه کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار، مهم ترین عوامل مؤثر در میزان آشنایی و بکارگیری مهارتهای ارتباطی مناسب هنگام تعامل با دانشجویان کدام است؟. 85
سوال2: مهم ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با کتابداران کدامند؟وضعیت رضایت دانشجویان چگونه است؟. 86
سوال3: وضعیت مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار چگونه است؟. 90
4-3-2. فرضیه ها:.. 92
فرضیه 1: بین مهارتهای ارتباطی کتابداران و رضایت دانشجویان از تعامل با کتابداران دانشگاهی سبزوار رابطه معناداری وجود دارد.. 92
فرضیه 2: بین دانشجویان دانشگاه های مختلف و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار تفاوت معناداری وجود دارد.. 93
فرضیه 3: بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار اختلاف معناداری وجود ندارد.. 95
فرضیه 4: بین مقطع تحصیلی دانشجویان و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار رابطه معناداری وجود دارد.. 96
فرضیه 5: بین میزان تحصیلات کتابداران ومیزان برخورداری آنها ازمهارتهای ارتباطی مناسب ارتباط معناداری وجود دارد. 98
فرضیه 6: بین میزان تجربه کتابداران ومیزان برخورداری آنها ازمهارتهای ارتباطی مناسب رابطه معناداری وجود دارد. 99
فصل 5: نتیجه گیری و پیشنهادها
5-1. مقدمه:. 101
5-2. تحلیل نتایج و یافته های پژوهش:. 101
5-2-1. پرسش های پژوهش:. 101
5-2-3.فرضیه ها:. 105
فرضیه 1:.. 105
فرضیه 2:.. 107
فرضیه 3:.. 108
فرضیه4:.. 108
فرضیه 5:.. 109
فرضیه 6:.. 110
5-3. نتیجه گیری نهایی. 110
5-4. یشنهادهای کاربردی:. 112
5-5. پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده:. 113
5-6. فهرست منابع:. 114
منابع فارسی:. 114
منابع انگلیسی:. 120
پیوستها
پیوست1. پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران…………………… ….ب
پیوست2. پرسشنامه عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار…………………… ……ز
پیوست3. پرسشنامه رضایتمندی دانشجویان از تعامل با کتابداران…………………… …..ل
پیوست4. جدول عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی…………………… …..ق
پیوست5. ضرایب آلفای کرونباخ…………………………………………………………………………………………………………ث
چکیده انگلیسی. ض
صفحه عنوان انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………….غ
فهرست جداول:
جدول3-1 نمونه آماری جامعه پژوهش در گروه دانشجویان……………………………………………………………… 58
جدول3-2 مهم‌ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان در پرسشنامه 59
جدول3-3 مؤلفه‌های پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران 60
جدول3-4 عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی در پرسشنامه کتابداران 60
جدول3-5 نمره‌گذاری سوا لات مثبت پرسشنامه‌ها…………………… 61
جدول3-6 نمره‌گذاری سؤالات منفی پرسشنامه‌ها…………………… 61
جدول3-7 ضرایب آلفای کرونباخ پرسشنامه‌ها 63
جدول4-1 توزیع فراوانی کتابداران برحسب جنسیت 66
جدول4-2 توزیع فراوانی کتابداران برحسب دانشگاه محل اشتغال 67
جدول4-3توزیع فراوانی کتابداران برحسب رشته تحصیلی 67
جدول 4- 4توزیع فراوانی مدرک تحصیلی کتابداران 67
جدول4-5توزیع فراوانی کتابداران برحسب سن و سابقه کار 68
جدول 4- 6توزیع فراوانی کتابداران بر اساس سابقه خدمت 68
جدول4-7توزیع فراوانی دانشجویان برحسب جنسیت 69
جدول4-8توزیع فراوانی دانشجویان برحسب دانشگاه محل تحصیل 69
جدول4- 9 توزیع فراوانی دانشجویان برحسب مقطع تحصیلی 70
جدول 4-10توصیف آماری سن دانشجویان 70
جدول4-11 توصیف آماری رضایتمندی دانشجویان 74
جدول4-12 توصیف آماری عوامل رضایتمندی دانشجویان 75
جدول4-13 توصیف آماری رضایتمندی دانشجویان به تفکیک دانشگاههای محل تحصیل 77
جدول4-14توصیف آماری رضایتمندی دانشجویان به تفکیک جنسیت 77
جدول4-15توصیف آماری رضایتمندی دانشجویان به تفکیک مقطع تحصیلی 78
جدول4-16آمار توصیفی پرسشنامه مهارتهای کتابداران: 78
جدول4-17توصیف آماری مهارتهای ارتباطی کتابداران به تفکیک جنسیت 79
جدول4-18توصیف آماری مهارتهای ارتباطی کتابداران به تفکیک دانشگاه محل خدمت 79
جدول4-19توصیف آماری مهارتهای ارتباطی کتابداران به تفکیک رشته 80
جدول4-20توصیف آماری مهارتهای ارتباطی کتابداران به تفکیک مدرک تحصیلی 81
جدول4-21 توصیف آماری عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار 81
جدول4-22 توصیف آماری عوامل فردی مؤثر بر تعامل بین فردی 83
جدول4-23 توصیف آماری عوامل سازمانی مؤثر بر تعامل بین فردی 83
جدول4-24 توصیف آماری عوامل محیطی مؤثر بر تعامل بین فردی 84
جدول4-25 توصیف آماری عوامل فرهنگی مؤثر بر تعامل بین فردی 84
جدول4-26 نتایج آزمون فریدمن برای اولویت‌بندی مهم‌ترین عوامل مؤثردربه كارگیری مهارتهای ارتباطی………………………………………………………………………………………………………………………………………….85
جدول4-27میانگین رتبه هابرای اولویت‌بندی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر به‌کارگیری مهارتهای ارتباطی 86
جدول 4-28 نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای اثبات نرمال بودن متغیرهای پژوهش در عوامل رضایتمندی دانشجویان…………………….. 87
جدول 4-29 آزمون علامت برای متغیر عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با كتابداران 88
جدول4-30 میزان رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با كتابداران در كتابخانه‌های دانشگاهی شهرستان سبزوار…………………………………… 89
جدول 4-31 آزمون علامت برای مهارتهای ارتباطی کتابداران 91
جدول 4-32 میانگین گویه های مهارتهای ارتباطی کتابداران 91
جدول4-33نتیجه آزمون همبستگی پیرسون جهت بررسی رابطه دو متغیر میزان رضایت دانشجویان و میزان برخورداری كتابداران از مهارتهای ارتباطی مناسب 92
جدول 4-34 آزمون کولموگروف-اسمیرنف در اثبات نرمال بودن متغیرهای رضایت دانشجویان دانشگاههای مختلف………………………………….. 93
جدول4- 35آزمون کروسکال والیس برای تعیین تفاوت میزان رضایت دانشجویان از تعامل با كتابداران در دانشگاههای مختلف 93
جدول4-36 آزمون من ویتنی برای تعیین تفاوت میان دانشگاههای مختلف 94
جدول 4-37 آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای اثبات نرمال بودن رضایتمندی برحسب جنسیت 95
جدول4-38آزمون تی نمونه‌های مستقل برای تعیین تفاوت میزان رضایت دانشجویان مرد وزن از تعامل با كتابداران 95
جدول 4-39 آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای اثبات نرمال بودن رضایتمندی دانشجویان در مقاطع مختلف………………………………………………………………………………………. ……………………………………………….96
جدول 4-40 آزمون لون برای همگن بودن واریانس‌ها 96
جدول 4-41 آزمون ولچ و براون فورسیت برای مقایسه رضایتمندی در مقاطع مختلف 97
جدول 4- 42 آزمون تعقیبی دانت تی3در مقایسه رضایتمندی دانشجویان مقاطع مختلف 97
جدول 4-43آزمون کروسکال والیس برای معناداری تفاوت بین مهارتهای ارتباطی کتابداران با مدارک تحصیلی مختلف………………………………….. 98
جدول4- 44نتایج آزمون همبستگی پیرسون در تعیین ارتباط تجربه و مهارتهای ارتباطی .کتابداران………..99
فهرست نمودارها
نمودار4-1 هدف مراجعه به کتابخانه…………… 71
نمودار4-2علت مراجعه به کتابدار……………. 72
نمودار4-3 میزان نیاز به کتابدار…………………………………………………………………………………………………………73
1-1.مقدمه:
تمامی سازمان‌ها برای انجام امور و تحقق اهداف خویش نیازمند ارتباطات و تعامل با دیگران میباشند و به‌کارگیری مهارتهای ارتباطی در جهت پیشبرد و انجام بهتر امور برای افراد شاغل در سازمان‌ها نیازی ضروری است. بی‌شک به‌کارگیری مهارتهای ارتباطی در انتقال دانش و اطلاعات و همچنین تحقق اهداف و رسالت‌های کتابخانههای دانشگاهی، نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
کتابخانه های دانشگاهی نیز برای زنده ماندن در رقابت های جهانی عصر حاضر و ایجاد تاثیری ماندگار در کاربرانشان و حوزه دانشگاهی، نیاز به کارکنانی دارند که دارای مهارت های ارتباطی ضروری و اثربخش باشند. برای تحویل دقیق تر و حداکثری خدمات در کتابخانه ها و هر سازمان پویایی، ارتباطات موثر یک عامل ضروری است، که در کتابخانه ها بیشتر از هر سازمانی مورد نیاز است. از این رو ارتباطات موثر یک پیش شرط برای کار در کتابخانه های دانشگاهی و برای دستیابی به اهداف سازمان است(آی فیدون و اوان یی[1]،2013).
کتابداران دانشگاهی که به فعالیت‌های آموزشی مشغول‌اند و به‌واسطه شغل خود، در موقعیت‌های برقراری ارتباط میان فردی قرار می‌گیرند، مسئولیت مهمی بر دوش دارند و می‌توانند نقش کلیدی، در تحت تأثیر قرار دادن مخاطب خود و انتقال پیام به وی ایفا نمایند. بدون شک این اثرگذاری، از طریق برقراری ارتباطی مؤثر و مثبت، تحقق پیدا خواهد کرد.
این کتابخانه‌ها نیاز به کارکنانی دارند که از مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برخوردار باشند تا بتوانند هدف غایی کتابخانه که همان تأمین رضایت کاربران می‌باشد را تحقق بخشند. به‌کارگیری مهارتهای ارتباطی در جهت برقراری ارتباط مؤثر با کاربر و درک نیاز اطلاعاتی وی تأثیر بسزایی در افزایش رضایت کاربران خواهد داشت، ازاین‌رو ارتباطات مؤثر یک پیش‌شرط برای کار در کتابخانههای دانشگاهی است، که به‌طور گسترده‌ای با کاربران در تماس هستند.
رفتار و مهارتهای ارتباطی کتابداران – خصوصاً کتابداران بخش‌های امانت و مرجع که دارای ارتباطات رودررو با کاربران هستند ‐با افزایش رضایتمندی استفاده‌کنندگان و کاهش شکایات ارتباط مثبت دارد(امینی،1389). كتابخانه‌های دانشگاهی با توجه به نقش مهم و سرنوشت‌سازی كه در امر آموزش و پژوهش دارند، مورد مراجعه دانشجویان، اعضای هیئت‌علمی و كاركنان قرارگرفته و كتابداران شاغل در این نوع كتابخانه‌ها با برقراری ارتباط مناسب، سعی در رفع نیازهای اطلاعاتی كاربر و تأمین رضایت وی دارند. در این رابطه، بسیاری از دانشمندان(موكهرجی[2]، باد[3] … فتاحی، 1388) بیان می‌كنند، فلسفۀ وجودی و همۀ كاركردهای تخصصی كتابخانه برای آن است كه بتواند خدمات موردنیاز افراد جامعه را به آنها ارائه دهد. به همین دلیل، مهم‌ترین معیار قضاوت جامعه دربارۀ كتابخانه، نه در تعداد كتابهای آن بلكه در میزان و چگونگی خدمت شكل می‌گیرد. از سوی دیگر، بسیاری از انواع خدماتی كه كتابخانه ارائه می‌دهد، مستلزم ارتباط كتابدار با افراد است. این ارتباط ارزشمند و لذت‌بخش است، به‌ویژه وقتی كتابدار احساس كند خدمات وی نتیجه داده و اثربخش است(فتاحی، دیانی و رهنما،1392). کتابداری که توانایی‌های لازم برای برقراری ارتباط مناسب با مراجعین را داشته باشد خدمات را به‌گونه‌ای عرضه می‌کند که موجب رضایتمندی بیشتر از سوی مراجعین شود. کتابداران با مهارتهای ارتباطی بالا همچنین، در برآوردن نیازهای مراجعین توانا هستند و می‌توانند خواسته‌های آنان را درک کنند و پاسخگوی نیازهای آنها باشند(اشرفی ریزی، امرایی، پاپی، بهرامی و سموعی، 1391). حتی رفتار مثبت یا منفی کتابدار (بر اساس آنچه توسط کاربر مشاهده میشود) عامل مهمی در شکست یا موفقیت فرایند مرجع به‌حساب خواهد آمد. (رحیمی، 1388)
با توجه به آنچه بیان شد، می‌‌‌توان گفت تأمین رضایت كاربر از طریق برقراری تعامل بین فردی مناسب از سوی كتابدار، یكی از هدفهای اصلی فعالیت كتابخانه‌های دانشگاهی است (فتاحی، دیانی و رهنما،1392).
1-2. بیان مسئله:
امروزه بر کسی پوشیده نیست که یکی از ارکان کلیدی موفقیت در مشاغل مختلف و برای جلب رضایت مراجعین ارتباطات مؤثر می‌باشد . کتابداران نیز برای اینکه بتوانند فضای کار خود را به محیطی موفق تبدیل نمایند باید تکنیک‌های ارتباطی را به‌درستی بشناسند و از آن بهره ببرند، آموختن و بکار بستن مهارتهای ارتباطی باعث پیشرفت در کارشده و درنتیجه رضایت مراجعه‌کنندگان را به همراه خواهد داشت. ازآنجاکه کتابداران در تعامل مستقیم با جامعه استفاده‌کننده از خدمات کتابخانه میباشند، رفتار آنها در هر موقعیت و واکنش در قبال دیگران باید سنجیده و تأثیرگذار باشد.
کیفیت خدمات کتابخانه درنهایت به کیفیت کتابداران آن وابسته است و کتابداران نقش کلیدی و محکمی در انتقال اطلاعات بر عهده‌دارند و برای ایفای این نقش در درجه اول، خود باید به مهارت‌ها و فنون موردنیاز، مجهز باشند و در این راستا شناخت انواع مهارتهای ارتباطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که تجهیز کتابداران کتابخانههای دانشگاهی به این فنون قطعاً اثربخشی فردی و سازمانی و رضایتمندی کاربران را به دنبال خواهد داشت. بی‌شک به‌کارگیری مهارتهای ارتباطی در انتقال دانش و اطلاعات و همچنین تحقق اهداف و رسالت‌های کتابخانههای دانشگاهی، و رضایت دانشجویان نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
ازاین‌رو اساسی‌ترین مهارتی که کتابداران به آن نیازمندند، حتی از برنامه‌نویسی، فهرست‌نویسی، جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی و یا هر چیز دیگری مهم‌تر می‌باشد، موضوعی است که کمتر در مدارس کتابداری آموزش داده میشود، درعین‌حال تسلط بر آن در حرفه کتابداری بیشتر از مواردی که آموزش داده میشود موردنیاز است و آن چیزی نیست جز مهارتهای ارتباطی(بیون[4]،2013).
دانشجویان کتابداری اطلاع‌رسانی در دوران تحصیل خود خدمات فنی و پشت پرده کتابخانه را به‌صورت جامع و همراه با آموزش عملی، فرامی‌گیرند و برای انجام این قبیل امور در کتابخانه‌ها آمادگی پیدا می‌کنند. اما با قرار گرفتن در محیط کتابخانه به‌عنوان یک کارمند و مواجه‌شدن با کاربران گوناگون و نیاز به برقراری ارتباط درست و ماهرانه با آنها، به این مسئله پی می‌برند که در رشته کتابداری علاوه بر بکار بستن مهارت‌ها و تخصص‌های فنی، به‌طور گسترده‌ای به مهارتهای ارتباطی مناسب و هدفمند نیز نیازمندند، تا بتوانند در راستای اهداف کتابخانه و جلب رضایت مراجعین با آنها به نحو شایسته ارتباط برقرار نموده و پی به نیازهای اطلاعاتی ایشان ببرند، و این در حالی است که دانشجویان کتابداری و کتابداران آینده کتابخانه‌ها در دوران تحصیل خود آموزشی مستقل درباره مهارتهای ارتباطی نمی‌بینند و آموزش در این زمینه تنها در قالب واحد درسی مرجع گنجانده شده و بر اهمیت آموزش جامع و مختص به این مهارت ها تاکید نشده است. درصورتی‌که بخش عمده فعالیت‌های کتابخانه‌ای ازجمله خدمات عمومی و خدمات مرجع نیازمند برقراری ارتباط بین کتابدار و مراجعه‌کننده و دارا بودن مهارتهای ارتباطی می‌باشد. درحالی‌که داشتن مهارتهای فنی برای یک کتابدار ضروری به نظر می‌رسد، اما مهارتهای انسانی هستند که عمدتاً در ادامه مسیر راهگشای وی خواهند بود. مهارتهای ارتباطی،ازجمله مهارت‌هایی هستند که برای موفقیت در زندگی شغلی از اهمیت بالایی برخوردارند و دارا بودن این مهارت‌ها باعث رضایتمندی بیشتر کاربران خواهد شد. ازاین‌رو با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر به بررسی وضعیت مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار و تأثیر آن بر رضایت دانشجویان می‌پردازد. تا با استفاده از نتایج به‌دست‌آمده به این سؤال پاسخ داد: که آیا کتابداران شاغل در کتابخانه دانشگاه سبزوار از مهارتهای ارتباطی کافی برخوردارند؟ و وضعیت مهارت های آنان در زمینه مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی چگونه است؟ و آیا دانشجویان تعامل با کتابداران رضایت دارند؟ و عوامل موثر بر رضایتمندی آنان چیست؟ موضوع دیگری که در این پژوهش به آن پرداخته می شود، عوامل موثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار می باشد که به این مسئله می پردازد که از بین عوامل فردی، سازمانی، محیطی و فرهنگی موثر بر تعامل کدام دسته از عوامل از نظر کتابداران مورد مطالعه، بر تعامل آنان با کاربر، تاثیر گذارتر می باشد؟
1-3. ضرورت انجام پژوهش:
پژوهش حاضر در راستای آگاه ساختن کتابداران و مدیران کتابخانههای دانشگاهی شهرستان سبزوار، از وضعیت مهارتهای ارتباطی خود و تعیین رضایتمندی دانشجویان از مهارتهای ایشان، صورت گرفته است که باعث شناخت و آگاهی بیشتر کتابداران از مهارتهای ارتباطی و تأثیر آن بر رضایت دانشجویان میشود. شناخت این‌گونه مهارت‌ها و تلاش در جهت به‌کارگیری آن باعث افزایش بازدهی کار آنها میشود و به روند ارائه خدمات بهتر و جامع‌تر به جامعه پژوهشی، و درنتیجه رضایت بیشتر آنان کمک می‌کند و سعی دارد تا با ارائه راهکارهایی مسئولان و کتابداران را بااهمیت بکار بستن این‌گونه مهارت‌ها آشنا سازد و آنان را به شناخت بیشتر و آموختن این قبیل مهارت‌ها ترغیب نماید.
با توجه به اهمیت موضوع و تأثیر آن بر رضایت دانشجویان از ارائه خدمات به آنان و همچنین به دلیل ماهیت رشته کتابداری كه در آن کتابدار با افراد مختلف در ارتباط است بر آن شدیم كه در وهله اول میزان مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار را بررسی کنیم و در مرحله بعد تأثیر آن را بر رضایت دانشجویان بسنجیم. به دلیل اینکه در تمام مراحل زندگی به ارتباط نیازمندیم، مطالعه درباره ارتباط می‌تواند باعث پیشرفت تخصص ما شود. مطالعه و تحقیق درزمینه ارتباط سبب میشود روابط عمومی خود را بهبود بخشیم و درصدد اصلاح آن برآییم. هرچه اطلاعات ما درزمینه مهارتهای ارتباطی بیشتر باشد با اعتماد بنفس بیشتری ارتباط برقرار می‌کنیم و کتابداران نیز که در تمام طول روز مجبور به برقراری ارتباط با کاربران هستند، باید اطلاعات خود را در این زمینه بیشتر کرده تا در تمام امور موفق‌تر گردند. اهمیت مهارتهای ارتباطی در کتابخانه و در بین کتابداران این ضرورت را به وجود می‌آورد که مهارتهای ارتباطی در فضای کتابخانه با نگاه دقیق‌تری موردتوجه قرار گیرد، بنابراین، ما در این پژوهش به ارزیابی مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار می‌پردازیم، تا در این جهت گام برداریم.
اجرای این پژوهش از دو جنبه نظری و کاربردی حائز اهمیت است . شناخت وضعیت موجود مهارتهای
ارتباطی کتابداران کتابخانههای دانشگاهی شهرستان سبزوار و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها ، زمینه را برای پژوهشها و مداخله‌های بعدی فراهم می‌کند. اهمیت دیگر این موضوع از جنبه کاربردی آن است که مدیران با آشنایی با مفهوم مهارتهای ارتباطی و اهمیت آن ، این متغیر را در تشویق و تنبیه کارکنان مدنظر قرار دهند و به این وسیله موجبات ارتقای عملکرد کتابداران را در این زمینه فراهم آورند .
1-4.اهداف:
1-4-1. هدف کلی
تعیین مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار و تاثیر آن بر رضایتمندی کاربران از تعامل با کتابداران
1-4-2. اهداف جزئی
تعیین میزان رضایتمندی دانشجویان از تعامل با کتابداران دانشگاهی سبزوار
2 . تعیین رابطه بین مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار و تأثیر آن به رضایت دانشجویان
تعیین مهم‌ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با کتابداران
تعیین ارتباط بین مقطع تحصیلی دانشجویان و رضایتمندی آنان از تعامل با کتابداران
تعیین تفاوت بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار
تعیین تفاوت بین دانشجویان دانشگاههای مختلف و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی
تعیین رابطه بین میزان تحصیلات و تجربه کتابداران و برخورداری آنان از مهارتهای ارتباطی.
1-5. پرسش‌های پژوهش:
1.از دیدگاه کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار ، مهم‌ترین عوامل مؤثر در میزان آشنایی و به‌کارگیری مهارتهای ارتباطی مناسب هنگام تعامل با دانشجویان کدام است؟
مهم‌ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با کتابداران در کتابخانههای دانشگاهی سبزوار کدامند؟وضعیت رضایتمندی دانشجویان چگونه است ؟
وضعیت مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار چگونه است؟
1-6.فرضیه‌ها:
بین مهارتهای ارتباطی کتابداران و رضایت دانشجویان سبزوار از تعامل با کتابداران رابطه وجود دارد.
بین دانشجویان دانشگاههای مختلف و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار تفاوت معناداری وجود دارد.
بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار تفاوت معناداری وجود ندارد.
بین مقطع تحصیلی دانشجویان و رضایت آنان از مهارتهای ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار رابطه معناداری وجود دارد.
بین سطح تحصیلات کتابداران دانشگاهی سبزوار و برخورداری آنها از مهارتهای ارتباطی رابطه معناداری وجود دارد.
بین سابقه کاری کتابداران و میزان برخورداری آنها از مهارتهای ارتباطی مناسب رابطه معناداری وجود دارد.
1-7. تعاریف مفهومی و عملیاتی:
1-7-1 . مهارتهای ارتباطی[5]:
مهارتهای ارتباطی، به رفتارها و اعمالی گفته میشود که شخص از طریق آنها، قادر خواهد بود به نحوی با دیگران ارتباط برقرار کند که به ایجاد پاسخ‌های مثبت و اجتناب از عکس‌العمل‌های منفی منجر شود. برخورداری از مهارتهای ارتباطی، به افراد کمك خواهد نمود تا نسبت به برقراری یك ارتباط مؤثر و ایجاد تأثیر مثبت در دیگران اقدام نمایند(معتقد لاریجانی، وکیلی، غفرانی پور و میرمحمدخانی، 1393). در این پژوهش مهارتهای ارتباطی کتابداران کتابخانههای دانشگاهی شهرستان سبزوار شامل مهارتهای ارتباط غیرکلامی مهارتهای ارتباط کلامی است، که از طریق پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کتابداران ارزیابی میشود.
1-7-2 . دانشجویان[6]:
افرادی که از طریق آزمون سراسری دانشگاه‌ها پذیرفته‌شده و در دانشگاه مشغول به تحصیل هستند. که در این تحقیق دانشجویان چهار دانشگاه شهرستان سبزوار(حکیم سبزواری، آزاد اسلامی، علوم پزشکی و پیام نور) را شامل میشود.
1-7-3. کاربران[7]:
منظور کلیه دانشجویان مراجعه‌کننده به کتابخانههای دانشگاهی بوده که شامل دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی مشغول به تحصیل در دانشگاههای شهرستان سبزوار می‌باشد.
