سابقه رفتار شخصی ^[۷۷]در اجرا کردن رفتاری بخصوص
مشاهده افراد مشابهی که این رفتار را اجرا می کنند.
قانع سازی کلامی ^[۷۸]دیگران
حالت های فیزیولوژیکی (حسن پور ،۱۳۹۲).
۱-۱-۳-۴-۲ سابقه رفتار شخصی :
اعتقاد فرد به اینکه می تواند با قابلیت تمام ، عمل خاصی را اجرا کند از سابقه شخصی او درمورد امتحان کردن و اجرا کردن این عمل در گذشته ناشی می شود .افراد در نتیجه تعبیر تلاشهای گذشته خودشان در اجرا کردن رفتاری خاص ، از احساس کارایی فعلی خویش اگاه می شوند .اگر تلاش های گذشته در اجرا کردن رفتاری خاص ، شایسته قضاوت شود احساس کارایی را افزایش می دهد . درحال که اگر تلاش های گذشته ناشایست قضاوت شوند ، احساس کارایی را کاهش می دهد .اینکه هر اجرای رفتار برای کارایی آینده چقدر اهمیت دارد به نیرو مندی انتظار از پیش موجود فرد بستگی دارد . از چهار منبع خودکارآمدی سابقه شخصی از همه قدرتمند تر است .(بندورا،۱۹۸۶، به نقل از حسن پور۱۳۹۲).

۲-۱-۳-۴-۲ تجربه جانشینی ^[۷۹]:
تجربه غیر مستقیم (جانشینی)مشاهده کردن مدلی است که همان رفتاری را اجرا می کند که فرد قرار است اجرا کند وقتی مشاهده گر می بیند که دیگران با مهارت عمل می کنند احساس کارایی او افزایش می یابد علت آن این است که دیدن افراد مشابهی که رفتار یکسانی را انجام می دهند فرایند مقایسه اجتماعی را فعال می سازد اما تجربه غیر مستقیم به صورت دیگر نیز عمل میکند دیدن کسی که رفتاری را ناشیانه انجام می دهد احساس کارایی و خودکارآمدی ما را کاهش می دهد(حسن پور ،۱۳۹۲).
۳-۱-۳-۴-۲ قانع سازی کلامی :
دلگرمی ها توجه فرد را از منابع بی کفایتی دور کرده و به منابع کارایی معطوف می کنند اما اگر تجربه مستقیم قانع سازی کلامی را نقض کند تاثیر آن از بین می رود اثربخشی قانع سازی کلامی به اعتبار مهارت و قابل اعتماد بودن قانع کننده بستگی دارد (شانک و گاکس،۱۹۸۶،به نقل از حسن پور،۱۳۹۲).
۴-۱-۳-۴-۲ حالت های فیزیولوژیکی :
خستگی ،درد،تنش عضلانی، آشفتگی ذهنی و لرزش دست ها علائم فیزیولوژیکی هستند مبتنی براینکه ضروریات تکلیف از توانایی فرد برای کنار آمدن با آن ضروریات فراتر است . فقدان تنش ، ترس و استرس با تامین کردن بازخورد بدنی دست اول ، مبنی بر اینکه فرد واقعا می تواند با ضروریات تکلیف به نحو شایسته ای کنار بیاید ، کارایی را افزایش می دهد . جهت علیتی بین کارایی و فعالیت ،فیزیولوژیکی دوسویه است : ناکارآمدی انگیختگی را افزایش می دهد و افزایش انگیختگی ، ادراک ناکارآمدی را تقویت می کند .(بندورا و همکاران،۱۹۹۸،به نقل از حسن پور).
زمانی که عملکرد فرد با هنجارهای فردی هماهنگ و یا فراتر از آن باشد منجر به حفظ یا افزایش کارآمدی می شود درحالی که عملکرد ضعیف و پایین تر از هنجارهای فردی موجب کاهش خودکارآمدی میشود .باور خودکارآمدی بر بسیاری از جنبه های زندگی مثل گزینش اهداف ، تصمیم گیری، میزان تلاش ، سطح استمرار و پایداری و رویارویی با مسائل چالش انگیز تاثیر دارد .(بندورا و همکاران،۱۹۹۱،به نقل از حسن پور).
۲-۳-۴-۲ امیدواری :
امید را که سازه ای بسیار نزدیک به خوش بینی است ، ریک اسنایدر (۲۰۰۰) به عنوان سازهای شامل دو مولفه مفهوم سازی کرده است :
الف- توانایی طراحی گذرگاههایی به سوی هدفهای مطلوب به رغم موانع موجود.
ب- کارگزار انگیزش برای استفاده از این گذرگاهها.
امید مجموع این دو مولفه است این مفهوم سازی امید هنگامی نیرومند است که هدفهای ارزشمندی را در بر گیرد و با داشتن موانع چالش انگیز ولی نه برطرف شدنی ، احتمال دستیابی به آنها در میان مدت وجود داشته باشد جایی که ما به رسیدن به هدفها اطمینان داریم ، امید غیر ضروری است . جایی که مطمئین هستیم به هدفها نخواهیم رسید ، در این صورت ناامید هستند (حسن پور،۱۳۹۲).
امید را به بیان دیگر پافشاری در رسیدن به اهداف و به هنگام لزوم تغییر دادن مسیرهای رسیدن به اهداف تعریف کرده اند (دیانت نسب و همکاران ،۱۳۹۳). امید یک حالت انگیش مثبت یا در نظر گرفتن اهداف روشن برای زندگی است .در امید از یک سو انگیزه خواستن به اراده برای حرکت به سوی اهداف و از طرف دیگر بررسی راه های مناسب برای حصول اهداف نهفته است (بهادری خسروشاهی و همکاران ،۱۳۹۱).
امید نیرویی هیجانی است که تخیل را به سمت موارد مثبت هدایت می کند ، امید به انسان ها انرژی میدهد و آنها را مجهز می کند تا برای کار و فعالیت آماده شوند . امید به ما انعطاف پذیری نشاط و توانایی خلاصی از ضربانی می دهد که زندگی به ما تحمیل می کند و باعث افزایش رضایت از زندگی می شود (پارکر و همکاران ،۲۰۰۳، بیلی و اشنایدر ،۲۰۰۷) معتقدند که امید یک حالت انگیزش مثبت با در نظر گرفتن اهداف روشن برای زندگی است .در امید ، از یک سو انگیزه ی خواستن به اراده برای حرکت به سوی اهداف و از طرف دیگر ،بررسی راهای مناسب برای حصول اهداف نهفته است . بنابراین ، کارکرد امید در زندگی به عنوان یک مکانیزم حمایتی است و باعث رشد و پیشرفت کیفیت زندگی انسان می شود .(به نقل از حسن پور،۱۳۹۲).
امیدواری وضعیت مثبت انگیزشی مبتنی بریک سایق کنش گرایانه احساس موفقیت پویایی انرژی معطوف به هدف و راهکارها برنامه ریزی جهت دستیابی به اهداف است (اشنایدر،۲۰۰۱، به نقل از پناهی و فاتحی زاده،۱۳۹۳). تحقیقات لوتانز و جنسن^[۸۰] و اسنایدر ^[۸۱]و لوپز^[۸۲]، همسویی دارند.در تبیین این یافته نیز میتوان گفت که همه انسانها در هنگام گرفتاری به حمایت و مشارکت دوستان و اطرافیان خود نیاز دارند تا احساس امنیت کنند.لذاهر چه میزان سرمایه اجتماعی و حمایت دیگران بیشتر باشد، امیدواریشان نیز بیشتر است.از سویی به نظر میرسد ازفردی که امیدواری نسبت به زندگی وآینده خود ندارد، نمی توان انتظار داشت با دید مثبتی به زندگی بنگرد.
افرادی که امیدواری پایینی در زندگی دارند اغلب احساس می کنند که مهارت های ویژه و توانایی های لازم برای رفتار میان فردی را ندارند و چشم داشت کمی از موفقیت در موقعیتهای اجتماعی دارند.اما احتمال عضویت در شبکه های اجتماعی رسمی و انجمن های گروهی افرادی که امیدواری بالایی در زندگی دارند بیشتر بوده، ممکن است توانایی برقراری ارتباط اجتماعی بهتری را با دیگران داشته باشند(بهادری خسرو شاهی و همکاران ،۱۳۹۱).
۳-۳-۴-۲ خوش بینی:
در اواخر دهه ۱۹۷۰، روانشناسان به انبوهی از داده های پژوهشی دست یافته بودند که توسط مارگارت ماتلین ^[۸۳]و دیوید استانگ^[۸۴](۱۹۷۸) در کتابی با عنوان اصل پولینا^[۸۵] ترکیب شده بود و نشان می داد که فرایند های تفکر مردم خوش بینانه است . بنابراین بیشتر مردم چیزهای مثبت را زودتر از چیزهای منفی بیاد می آورند انان در زبان گفتاری و نوشتاری از واژه های مثبت بیشتر از واژهای منفی استفاده می کردند و خود را مثبت تر از دیگران ارزیابی می کردند . تنها استثنا در این مورد افراد مضطرب و افسرده است که خود را به شیوه واقع بینانه تر یا بدبینانه می بینند . (حسن پور،۱۳۹۲).
خوش بینی سبک تفسیری (توصیفی )است که اتفاقات مثبت را به علل دائمی ، شخصی و فراگیر و اتفاقات منفی را به علل خارجی ، موقتی و شرایط خاص نسبت می دهد . از طرف دیگر بدبینی سبک تفسیری است که وقایع مثبت را به عوامل خارجی ، موقتی و شرایط خاص و وقایع منفی را به عوامل شخصی درونی ، پایدار و فراگیر نسبت می دهد . (سلیگمن،۱۹۹۸،به نقل از پناهی و فاتحی زاده ،۱۳۹۳).
تایگر^[۸۶]( ۱۹۷۹) در اثر خود، خوش بینی ، زیست زشناسی امید استدلال می کند که توان اندیشیدن به شیوه خوش بینانه یکی از ویژگی های نوع است که بطور طبیعی انتخاب شده و هنگام پرورش توان تعمق در مورد آینده تکامل یافته است .ان دسته از افراد گونه انسان که نسبت به آینده خود واقع بین یا بدبین بود و خطر بیماری و مرگ را گریز ناپذیر می دید ، برای اقدام های لازم جهت ادامه حیاط برانگیخته نمی شد ، برعکس همتایان خوش بینشان برای تلاش در جهت ادامه حیات برانگیخته می شدند ، زیرا فکر می کردند که کارها به نفع آنها ادامه خواهد یافت . (حسن پور،۱۳۹۲).
بنابراین خوش بینی به معنای داشتن انتظارات مثبت برای نتایج و پیامدهاست و این پیامدها به عنوان عوامل ثابت ، کلی و درونی در نظر گرفته می شوند (بهادری خسروشاهی و همکاران،۱۳۹۱).
برای اندازه گیری خوش بینی دو رویکرد عمده مطرح شده است که بر مفهوم سازیهای متمایز از خوش بینی مبتنی هستند در یک انتها خوش بینی به عنوان یک صفت شخصیتی گسترده که مشخصه آن انتظارات خوش بینانه کلی است مفهومی شده است اما در انتها دیگر به عنوان یک سبک تبیینی یافته است (سلیگمن ،۱۹۹۸،به نقل از حسن پور ،۱۳۹۲).
به نظر افرادی که دیدگاه مثبتی نسبت به دنیا و خودشان دارند به راحتی می توانند از اتفاقات ناگوار دوری کنند آنها به رفتارهایی می پردازند که آنها را از وضعیت ناگوار فعلی می رهاند . (هاشمی نصرت آباد و همکاران ،۱۳۹۱).
سلیگمن بر این باور است که می توان خوش بینی را یاد گرفت . سطح خوش بینی عمیقا می تواند اتفاقی را که می خواهد رخ نماید تغییر دهد وی خوش بینی را ابزاری می داند که به فرد کمک نموده تا به اهداف از پیش تعیین شده خود برسد زمانی که خوش بینی آموخته شده با یک تعهد احیاء شده به عام ، همراه شود افسردگی فراگیر یاس و پوچی به سراغ ما می آید پیترسن ^[۸۷](۲۰۰۰)، نیز بیان می دارد که خوش بینی با خلق مثبت و اخلاق خوب رابطه دارد و خوش بینی با پشتکار ،شهرت عمومی ، موفقیت تحصیلی ،ورزشی ،نظامی ،شغلی ،سیاسی و خانواگی ، سلامت و حتی طول عمر و فقدان ضربه های عاطفی رابطه مثبت نشان داده است (حسن پور،۱۳۹۲). افراد در سایه امنیت می توانند به خواسته ها و اهداف خود دست یابند . انسان ها در آرامش و با آسودگی خاطر می توانند به جامعه و محیط پیرامون خوش بین باشند. وقتی افراد می توانند به دیگران اعتماد کنند و روابط اجتماعی و تعامل صحیح برقرار نمایند که از اطرافیان خود احساس ایمنی کنند . خوش بینی، زمانی در افراد شکل می گیرد که اطمینان داشته باشند روابط میان افراد به گونه ای تنظیم شده است که حقوق و خواسته های حیاتی آنان محقق می شود و کارها و امور جامعه مسیر درست و طبیعی خود را طی خواهد کرد.خوش بینی باعث می شود که فرد با گروه های اجتماعی و افراد مختلف در شبکه روابطش تماس و پیوند داشته باشد و به عبارتی از سرمایه ی اجتماعی بالایی برخوردار شود اعتمادش به سایر اعضای جامعه و افرادی که به آنها در شبکه روابطش در تماس است بیشتر شود . در ارتقاء سطح خوش بینی ، افزایش اسنادهای مثبت مطرح است که در آن برنامه هایی به منظور تشخیص و تفکیک خوش بینی واقعی از خوش بینی غیر واقعی و افزایش سطح اسنادهای مثبت به عمل می آید (علیپور و همکاران ،۱۳۹۲).
۲-۳-۴-۲ تاب آوری :
تاب آوری در لغت عبارت است از توانایی با قدرت بازگشتن به حالت یا موقعیت اولیه بعد از خمیده شدن ،فشرده یا تنیده شدن اما در اصطلاح روان شناختی توانایی بهبود سریع بعد از بیماری ، افسردگی و ناخوشی است . در اصطلاح زبان شناسی ، واژه تاب آوری به توانایی یک شی برای باز یابی شکل و ساختار اصلی خود پس از آنکه تحت تاثیر نیروهای خارجی تغییر شکل یافته باشد اشاره میکند. اصطلاح تاب آوری ممکن است به پدیده های رفتاری در مهندسی ، فیزیولوژی ، محیط زیست و رفتار آدمی در دامنه وسیعی از موقعیت ها اطلاق شود (اگایبی ،ویلسون،۲۰۰۵، به نقل از حسن پور،۱۳۹۲). در زمینه رفتار انسانی تاب آوری اغلب به عنوان یک ویژگی مرتبط با منش ، شخصیت و توانایی مقابله در نظر گرفته می شود .در این بخش تاب آوری و توانمندی ، انعطاف پذیری ،توانایی تسلط یا برگشت به حالت عادی پس از مواجهه با استرس و چالش شدید دلالت دارد (حسن پور،۱۳۹۲).
تاب آوری ظرفیت فرد برای علی مثبت اشاره دارد و روشی است که در آن افراد وقایع مثبت و منفی را تبیین می کنند و انتظار نتیجه ی مثبت دارند (لوتانز و همکاران ،۲۰۰۷).
در حقیقت تاب آوری : طبقه ای از پدیده هاست که با الگویی از انطباق پذیری مثبت در زمینه مشکلات و مخاطرات قابل ملاحظه ، مشخص شده است (پناهی و فاتحی زاده،۱۳۹۳). و همچنین هنگام مواجه با مشکلات و سختی ها تحمل کردن و بازگشت به جای اول برای دستیابی به موفقیت است (دیانت نسب و همکاران ،۱۳۹۳).
در مجموع افراد تاب آور ،دارای این ویژگی ها هستند :
واقعیت های زندگی را به سهولت می پذیرند.
ایمان می آورند که زندگی پرمعناست این باور معمولا به وسیله ارزشهای آنها حمایت می شود .
دارای توانایی های چشمگیری برای وفق دادن سریع خود با تغییرات بزرگ هستند (لوتانز و لستر،۲۰۰۶؛ به نقل از حسن پور،۱۳۹۲).
یکی دیگر از ویژگیهای فردی موثر در تاب آوری ، توانایی ایجاد خود نظم دهی ^[۸۸]یا خود کنترلی است در مجموع ویژگیهای شخصیتی همچون خودپنداره مثبت ،اجتماعی بودن، هوش، کفایت در کار آموزشی ،خودمختاری،عزت نفس ، ارتباط خوب ، مهارت های حل مساله ،و به سلامت روانی و جسمانی از جمله عوامل موثر بر افزایش تاب آوری در فرد به شمار می روند (حسن پور،۱۳۹۲).
تاب آوری میزان مقاومت افراد در برابر مشکلات را نشان می دهد برای افزایش تاب آوری به مجموعه ای از نگرش ها و مهارت نیاز است که در اصطلاح سخت رویی نامیده می شود و سه مولفه تعهد کنترل و چالش طلبی در آن دخالت دارند (لوتانز و همکاران ،۲۰۰۷).
برای دستیابی به تاب آوری، گروهی از مهارتها ونگرش ها مورد نیاز است که در اصطلاح به آنها سخت رویی ^[۸۹]گفته می شود. سخت رویی به افراد کمک می کند تا در رویارویی با تغییرات تنش زا ، دشواریها را به فرصتهایی پر منفعت تبدیل کنند. نگرش های مورد نظر در سخت رویی عبارتند از: تعهد^[۹۰]، کنترل ^[۹۱]و چالش طلبی^[۹۲].
تعهد: منظور از تعهد آن است که فرد در رویارویی با شرایط دشوار ، به جای ترک صحنه ترجیح دهد حضور خود را در صحنه حفظ کرده به افراد درگیر در آن موقعیت در برطرف کردن دشواری کمک کند .
کنترل: مقصود از کنترل آن است که فرد به توانایی های خود برای اثر گذاری بر نتایج رویدادها باور داشته باشد.
چالش طلبی: منظور از چالش طلبی آن است که فرد در رویارویی با چالشها به جای مقصر قلمداد کردن سرنوشت ، در صدد ایجاد فرصت هایی برای رشد خود و دیگران باشد هم چنین در شکل گیری و بروز رفتارهای سخت رویانه فرد باید مهارتهای حل مساله و تعامل با دیگران برای تعمیق حمایت های اجتماعی را نیز در خودش پرورش دهد (حسن پور،۱۳۹۲).
به طور کلی، تاب آوری سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است تاب آوری صرف مقاومت منفعل در برابر آسیب ها شرایط تهدید کننده نیست بلکه فرد تاب آور ، مشارکت فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است (بهادری خسرو شاهی و همکاران ،۱۳۹۱).فعالیت های عالمانه و اولیه افرادی چون گارمزی ،راتر و ورنر ^[۹۳]،موجب پیشبرد مطالعه در حوزه تاب آوری شد گارمزی، ماتسن و تلگن (۱۹۸۴)، به منظور فهم تاب آوری مطالعه ای طولی انجام دادند در این پژوهش بیش از بیست سال بر اثرات تراکمی عواملی فشارزای زندگی بر متغیرهای متعهد توانمند سازی تمرکز شده است در حدود دویست کودک به همراه خانواده هایشان در این مطالعه شرکت کردند گارمزی و همکاران (۱۹۸۴)، دریافتند که برخی کودکان با وجود شرایط نامساعد ،وضعیت مناسبی دارند و هیچ مشکل رفتاری از خود نشان نمی دهند (حسن پور،۱۳۹۲).
تفاوت ها و شباهت های مولفه های سرمایه روانشناختی(به نقل از پناهی و فاتحی زاده،۱۳۹۳)