ماشین خود پرداز
به طور خلاصه ماشین های خودپرداز، پردازنده ها یا پایانه های الکترونیکی هستند که توسط بانکها برای تسهیل کار مشتریان بانک، در مکانهای خاصی نصب می شوند و به طور ۲۴ ساعته در دسترس مشتریان می باشند. مشتریان از طریق این ماشین ها می توانند کارهای زیر را انجام دهند:
۱- برداشت وجه از حساب
۲- درخواست صورت حساب بانکی
۳- به حساب گذاشتن چک یا وجه نقد
۴- علاوه بر موارد فوق از طریق ماشین خود پرداز می توان بلیط هواپیما، اوراق قرضه، سهام خریداری نمود و نسبت به پرداخت صورت حسابهای آب و برق و… اقدام نمود.
ماشین خود پرداز می تواند به عنوان یک شعبه از یک بانک عمل کند و بسیاری از وظایف اصلی بانکداری را انجام دهد. بخش عظیمی از مبادلات با حداقل مداخلات نیروی انسانی انجام خواهد گرفت. علاوه بر این، این ماشین به گونه ای طراحی شده است که به طور ۲۴ ساعته و بدون توقف کار می کند. با بکارگیری ماشین خود پرداز در هزینه های کارکنان و بعضی از هزینه های سربار شعبه بانک صرفه جویی می شود. با توجه به هزینه مالی این ماشین ها، به منظور افزایش کارایی و بهره برداری مؤثر از هزینه های این دستگاه ها، بهتر است بانکها به جای رقابت برای در اختیار گرفتن بازار، با هم بر سر یک سیستم مشارکتی استفاده از این دستگاه ها به توافق برسند (وزارت بازرگانی معاونت برنامه ریزی، ۱۳۸۴).
۲-۲-۱۲-ماشین های نقطه فروش
اساساً ماشین های نقطه فروش به معنی انتقال الکترونیکی وجوه در نقطه فروش می باشد. به عبارت دیگر ماشین نقطه فروش دستگاهی است که طبق آن یک مشتری در نقطه ای از زمان و مکان که در آنجا کالا یا خدماتی را می خرد، با بهره گرفتن از اشکال مختلف تعیین هویت ایمن و حلقه اتصال الکترونیکی مطمئن، وجه را از حساب خود در یک بانک یا مؤسسه مالی، به فروشنده منتقل می کند. یکی از اشکال رایج تعیین هویت ایمن موجود، کارت پلاستیکی با یک نوار مغناطیسی می باشد که روی آن مشخصات ویژه فرد[۳] تعبیه شده است.
ماشینهای نقطه فروش در دهه هفتاد میلادی در آمریکا مرسوم شد، در دهه های هشتاد و نود میلادی دستگاه های جدیدتری از ماشین های نقطه فروش عرضه شد، و مورد استقبال مردم نیز قرار گرفت. در آمریکا و کشورهای پیشرفته نظیر فرانسه و سوئیس این دستگاه ها را در ایستگاههای قطار، مترو و سایر مکانها نصب کردند. هر چند که استفاده از این دستگاه ها معمول است ولی نرخ رشد آن از ATM کمتر است. کند بودن رشد این دستگاه ها به علت محدودیت های برون مرزی بانکها، فقدان زیر ساخت های مناسب (مانند خدمات شبکه ای ملی، نارسایی های آموزش مشتریان، درگیر بودن مؤسسات مالی، مشتریان و تعداد زیادی فروشنده به طور همزمان و… ) می باشد.
طرز کار با این دستگاه ها و شیوه انتقال الکترونیکی وجوه در صورتی که از کارت بدهکار استفاده شود بدین ترتیب است:
۱- مشتری کارت را درون دستگاه مربوطه فروشگاه قرار می دهد.
۲- کارت از طریق تجهیزات نقطه فروش، اعتبار و هویت مشتری را بررسی و تعیین می کند که آیا وجه نقد کافی در حساب وجود دارد و بعد از آن در صورت تأیید، معامله انجام می شود و یک پیغام بدهکاری برای بانک مشتری فرستاده می شود.
۳- سپس فروشنده فاکتور فروش را در اختیار مشتری قرار می دهد که آن را امضاء کند.
(این تأییدیه به منزله قطعی شدن انجام معامله است) (وزارت بازرگانی- معاونت برنامه ریزی، ۱۳۸۴).
۲-۲-۱۳-بانکداری تلفنی
بانکداری تلفنی، عبارت است از انجام یک معامله تجاری خرده بین بانک و مشتریان از طریق تلفن.
در بانکداری تلفنی معمولاً سه روش اصلی مورد استفاده قرار می گیرد.
۱- واکنش صوتی
برای این منظور مشتری شماره رایانه مرکزی بانک را می گیرد، پس از برقراری ارتباط، رایانه بانک به طور گویا از مشتری می خواهد که شماره حساب و شماره عبور را وارد کند پس از تأیید این مراحل، مشتری می تواند با فشار دادن کلیدهای شماره گیری تلفن، اطلاعات مختلف مانند مانده و گردش حساب خود را دریافت نموده و یا دستور پرداخت صادر نماید.
۲- تشخیص صدا
بعضی از سیستم ها، صدای تماس گیرنده را تشخیص می دهند و پس از تأیید صدای مشتری، متعاقباً پاسخ متناسب را به دستورات او می دهد. در این سیستم مشتری با رایانه بانک تماس برقرار می کند، رایانه پس از تأیید صدای مشتری، به او اجازه می دهد دستورات لازم را (نظیر دریافت گزارش مانده و گردش حسات، دستور پرداخت) به صورت شفاهی صادر نماید.
۳- تلفن های قابل برنامه ریزی
تلفن های قابل برنامه ریزی به تماس گیرنده اجازه می دهد که به حسابش در بانک با بهره گرفتن از کلیدهای تلفن دسترسی داشته باشد. رایانه بانک پس از مراحل کنترلی، به مشتری اجازه استفاده و برنامه ریزی در مورد حسابش را می دهد.
تسهیلات بانکداری تلفنی شامل موارد زیر می باشد:
۱- بررسی مانده و گردش حساب
۲- پرداخت صورت حساب ها
۳- مدیریت وجوه نقد
۴- خدمات پیام (پیام های غیرساختاری، پیام هایی که دارای قالب مشخصی نیستند)
۵- انتقال وجه نقد به سایر حساب ها
۲-۲-۱۴-بانکداری اینترنتی
تغییرات در بانکداری تجاری به سرعت صورت می گیرد. همانند اقتصاد بین المللی که در حال پیشرفت و توسعه به صورت بنیادی است مهمترین عامل و فاکتور اصلی پشت سر این تحولات و دگرگونیها تکنولوژی است که هیچ کدام از موانع جغرافیایی، صنعتی و مقرراتی نمی توانند مانعی برای ارائه خدمات و محصولات و فرصتهای جدید فروش این فاکتور مهم بشمار بیایند (زیکی و چنگ[۴]، ۲۰۰۲: ۲۸۵). اینترنت امروزه به طور وسیعی به عنوان یک کانال توزیعی و پراهمیت در بازار بسیاری از سازمانها می باشد. قبل از توضیح و ارائه بانکداری اینترنتی بهتر است، که اثرات اینترنت را بررسی کنیم همانطور که مطابق جدول شماره ۲-۴- ملاحظه می شود استفاده های اینترنت بسیار گسترده و وسیع است (زیکی و چنگ ، ۲۰۰۲: ۲۸۶).
بانکداری اینترنت به مشتریان توانایی دسترسی واقعی به هر نوع سرویس بانکداری (به استثنای نقد کردن) را در هر مکان و در هر زمانی می دهد. برای بیشتر بانکهای اینترنتی که توانسته اند ترکیبی موفق را با کانالهای تحویل سنتی انجام دهند افق و آینده بهتری را می توان در نظر گرفت (دیونگ[۵]، ۲۰۰۱: ۱۱).
جدول شماره ۲-۵- موارد استفاده اینترنت (کینگ و لوی، ۲۰۰۴: ۳۲)
| موارد استفاده | ایجاد کردن |
| استفاده اینترنت برای دستیابی به اهداف استراتژیک | موضع و موقعیت استراتژیک |
| استفاده اینترنت به منظور یکپارچه کردن فرایند مشاغل به هر دو صورت داخلی و خارجی | تکامل و یکپارچگی |
| استفاده از اینترنت به منظور کاهش قیمتها و بهبود بخشیدن تولیدات | اثرات و کارکردهای عملکردی |
| استفاده اینترنت برای بهبود بخشیدن به روابط و ارتباطات درونی و بیرونی | ارتباطات |
| استفاده اینترنت برای افزایش دادن درآمدها به طور مستقیم | درآمدهای افزایشی |
در حال حاضر بانکداری خانگی از طریق اینترنت، به وسیله کارت های بدهکاری مدرن (مثل کارت هوشمند) صورت می پذیرد. این کارت ها فهرستی از خدمات مالی همچون چک الکترونیکی، پرداخت صورت حسابها، و سایر خدمات بانکداری خرده که به وسیله بانکها ارائه می شود را به نمایش گذارده است. ترکیب رایانه های خانگی و کارت های حافظه دار رایانه ای سبب شده که بتوان اطلاعات مربوط به حساب را بر روی آنها منتقل نمود.
بانکها می توانند بر روی شبکه جهانی وب[۷] یک صفحه اختصاصی اینترنتی برای نمایش اطلاعات در مورد بانک و خدماتشان ایجاد کنند و علاو ه بر آن به مشتریان اجازه بدهند که بسیاری از اعمال را انجام دهند. از طریق این صفحه اختصاصی اینترنتی، مؤسسات ممکن است به سپرده گذاران، اختیار بدهند که مانده حساب خود ر ا کنترل کنند، درخواست وام نمایند و یا سایر معاملات را از طریق اینترنت انجام دهند. اکنون مشتریان بانکداری کامیونیتی بانک به طور روزافزونی خواهان دستیابی به خدمات مالی از طریق شبکه اینترنت هستند. در پاسخ به این نیاز مشتریان، کامیونیتی بانک ها راه حلهای نوینی بر مبنای بانکدارای اینترنتی ارائه نموده اند که این گونه خدمات شامل استفاده از خدمات بانکداری تلفنی نیز می گردد. در حال حاضر اغلب کامیونیتی بانک ها ترکیبی از خدمات بانکداری اینترنتی ذیل را ارائه نموده اند و در نظر دارند این گونه سرویسها را در آینده نیز هر چه بیشتر گسترش دهند:
- دسترسی برخط به تراز پرداختها
- انتقال حساب
- پرداخت صورتحساب
- سرویس ایمیل مختص مشتری
- خدمات تجاری خرد و مدیریت وجوه
- پرداخت الکترونیک مشتریان به یکدیگر
- درخواست وام از طریق اینترنت
- درخواست ایجاد حساب سپرده جدید
- ارتباط شرکت با مشتری برای دریافت خدمات غیربانکی
- دسترسی به بازار رهنی الکترونیک
- معاملات از طریق واسطه گری
- خود بیمه گری
- ارائه انواع خدمات بانکی منسجم (روینگ، ۲۰۰۱: ۲۵۳).
۲-۲-۱۵-بانکداری موبایلی
بانکداری موبایلی، یکی از مهمترین حوزه های تجارت موبایلی است که ارتباطات وسیع و تأثیرگذاری بر سایر حوزه های تجارت موبایلی دارد. بخش اعظمی از نقل و انتقالات پولی که در شبکه تجارت موبایلی انجام می شود، از طریق بانک ها و شبکه بانکداری موبایلی آنها انجام می شود، لذا بانکداری موبایلی از یک سو با مشتریان خود در ارتباط است و از سوی دیگر قادر است برای سایر بنگاه هایی که در حوزه تجارت الکترونیکی فعالند، خدمات مالی مؤثری تأمین نمایند (کهزادی و دهنوی ۱۳۸۵: ۲۱).
خدمات مالی بانکداری الکترونیک را می توان به دو بخش اصلی تقسیم نمود:
۱- خدمات کارگزاری موبایلی[۸] ۲- خدمات بانکی موبایلی.
خدمات کارگزاری موبایلی به طور عمده در ارتباط با بازارهای پول و سرمایه ارائه می شوند. از طریق این خدمات، کاربران قادرند سفارش های خرید و فروش ارز، اوراق بهادار و کالاهای بورسی مانند: طلا، نفت و فلزات و… همچنین کارمزد کارگزاری معاملات مذکور را دریافت می کند و با بهره گرفتن از موجودی خود نزد بانک ها و به وسیله شبکه بانکداری موبایلی انجام دهند و در این مسیر بانک ها نیز کارمزد کارگزاری معاملات مذکور را دریافت می کند. امکان حضور و انجام معامله در بازارهای مالی از طریق شبکه موبایلی خدمتی است که می تواند توسط معامله گران به شدت مورد توجه قرار گیرد و مشتریان جدیدی را برای بانک یا موسسه مالی ارائه دهنده این خدمات به ارمغان آورد (کهزادی و دهنوی، ۱۳۸۵: ۲۲).
نوع دوم خدمات بانکداری موبایلی همان خدمات معمول بانکی است که از طریق شبکه موبایلی ارائه می شود. عاملی که توجه بانک ها را شدیداً به این موضوع معطوف نموده است، همان امکان بی نظیر خدمات موبایلی در کاهش هزینه های ارائه خدمات بانکی است. به عنوان نمونه، بررسی های بانک های آلمانی نشان می دهد که هزینه یک تبادل بانکی از طریق گیشه بانک به طور متوسط دو دلار میباشد، در حالیکه ارائه همان خدمات از طریق شبکه بانکداری موبایلی تنها ۱۵ سنت هزینه دارد. به طور کلی، خدمات بانکی موبایلی از لحاظ نوع ارتباط را می توان به چهار دسته تقسیم نمود که در جدول ۲-۶- شرح داده شده اند. تمام خدماتی که از طریق بانکداری موبایلی ارائه می شوند، در کانال های بانکداری الکترونیک و از طریق شبکه های ارتباط ثابت نیز ارائه می شوند، ولی وجود چند ویژگی خاص منجر شده تا ارائه همین خدمات از طریق شبکه بی سیم موبایلی، مطلوبیت بیشتری برای کاربران ایجاد کند. مهمترین این ویژگی ها که می توان آنها را عامل برتری بانکداری موبایلی بر بانکداری اینترنتی دانست به شرح زیر می باشند:
۱- عدم محدودیت مکانی: بر خلاف بانکداری اینترنتی که فقط از یک محل ثابت و به وسیله یک خط ارتباطی ثابت انجام می شود، در بانکداری موبایلی انجام امور از هر نقطه ای که تحت پوشش یک شبکه موبایلی باشد، امکان پذیر است.
۲-ضریب نفوذ بالا: ضریب نفوذ بالای شبکه موبایلی نشانه ای از سازگاری سریع این ابزار با فرهنگ جوامع مختلف است (کهزادی و دهنوی، ۱۳۸۵: ۲۳).
۳-کاملاً شخصی بودن: برخلاف رایانه ها که گاهی اوقات به صورت مشترک استفاده می شوند ابزارهای موبایلی کاملاً جنبه شخصی داشته و فقط توسط یک نفر استفاده می شود.
جدول ۲-۶- انواع خدمات بانکداری موبایلی(کهزادی و دهنوی، ۱۳۸۵: ۲۴)
| انواع خدمات بانکداری موبایلی | ||
| نوع | توضیحات | مثال: |
|
اطلاعیه ها و هشدارها
|
به منظور آگاه نمودن مشتری از تراکنش هایی که در مورد حساب وی انجام شده یا باید انجام شود، ارائه می شوند. |
واریز شدن وجوه به حساب مشتری از سوی شخص ثالث. فرارسیدن سررسید قسط وام. |
| اطلاعات |
اطلاعات مربوط به تراکنش ها وموجودی حساب در مقاطع خاص |
موجودی حساب چند تراکنش آخرین وضعیت وام دریافتی |
| درخواست ها |
ارسال یک درخواست (تقاضانامه) توسط مشتری در مورد حساب یا تراکنش خاص. |
درخواست صدور دسته چک یا سند بانکی. دستور عدم پرداخت یک چک |
| انتقال وجوه |
انتقال وجه بین حساب های مشتری یا پرداخت به شخص ثالث. |
پرداخت قسط وام پرداخت یک صورتحساب مانند قبض آب بها. |
[۱] - Automatic Teller Machine
[۲] - EFT POS
[۳] - PIN
[۴] - Ziqi & cheung
[۵] - Deyoung
[۶] - King & liou
[۷] - www
[۸] - mobile brokerage
