تاریخچه بیمه در جهان

گرچه به نظر می رسد عمر صنعت بیمه بیش از چند صد سال باشد اما مشخص نیست که اولین بیمه نامه مربوط به کدام ملت بوده است. بعضی افراد، دریانوردان فینقی را مبتکر بیمه می­دانند. بدین صورت که دریانوردان از بازرگانان وام دریافت می­کردند و هرگاه این دریانوردان بدهکار با موفقیت سفر خود را به پایان می­بردند، موظف بودند که اصل و بهره وام دریافتی را ظرف مدت معینی به بازرگانان طلبکار بپردازند. در طی این مدت کالای دریانورد بدهکار در گرو بازرگان بود و اگر بازرگان به موقع موفق به دریافت طلب خود نمی شد، می­ توانست کالا را حراج کند. ولی اگر کشتی دریانورد با حوادث دریا مواجه می­شد و یا دزدان دریایی به آن حمله ور می شدند و کالا به غارت می­رفت، وام دهنده حقی در مورد اصل و بهره وام نداشت و بازرگان وام دهنده، خطر را تقبل می کرد. در واقع در این حالت برگشت اصل و بهره وام در گرو سالم به مقصد رسیدن کالا بود. این نوع وامها را در تاریخ پیدایش بیمه، به نام بیمه وامهای دریایی نام گذاری کرده اند(کریمی، ۱۳۷۶).

آن طور که از تالمود نقل کرده اند در قرون قدیم بین دریانوردان حاشیه خلیج فارس مرسوم بوده، که هرگاه در کاروانی یکی از حیوانات باربر می میرد حیوان دیگری به هزینه افراد کاروان تهیه می شد تا صاحب آن به تنهایی زیان وارده را تحمل نکند. در یونان قدیم نیز موسسات دولتی نظیر سازمان های بیمه اجتماعی یا مددکاری وجود داشته، که به درماندگان کمک می کردند و در روم قدیم نیز نمونه هایی از پرداخت مستمری مادام العمر وجود داشته است(نخعی، ۱۳۴۶).حتی برخی از تاریخ نگاران اعتقاد دارند که سابقه این نوع وامها به دو هزار سال قبل از میلاد می رسد که بین بازرگانان و دریانوردان هندی متداول بود. برخی معتقد هستند، تقسیم ریسک را که امروزه یکی از ویژگی های حرفه بیمه گری محسوب می شود چینی ها در سه هزار سال قبل از میلاد رعایت می کردند. بدین ترتیب که دریانوردان چینی اموال و مال التجاره خود را به جای حمل با یک کشتی یا قایق، با چندین کشتی و قایق حمل می کردند که هرگاه یک وسیله دچار مخاطرات دریا شد یا دزدان دریائی به غارت بردند، کشتی ها و قایق های دیگر سالم به مقصد برسند و خسارت وارده به حداقل ممکن کاهش یابد. این همان اصل پراکندگی ریسک در اقصی نقاط جهان است که امروزه بین بیمه و بیمه گران اتکائی متداول است و رعایت می شود(امیری، ۱۳۸۲).

نوع دوستی، نوع پروری و معاضدت از ارکان اصلی پیدایش بیمه بوده است(کریمی، ۱۳۷۶). صندوق های تعاونی نظیر صندوق کمک به بازماندگان، سربازان و رزم آورانی که در مصاف دشمن کشته می شدند، و یا صندوق پرداخت هزینه کفن و دفن برای کسانی که از دنیا می رفتند و بازماندگان آنها که توان مالی تامین  هزینه ها را نداشتند در زمان های قدیم رایج بوده است(نخعی، ۱۳۴۶). کلا” امر تعاون(بیمه) بسیار قدیمی است زیرا همه پیشوایان مذاهب و ادیان نیز کرارا” به آن اشاره کرده اند. تعاون و نوعی بیمه که به آن بیمه متقابل می توان اطلاق کرد، در قرون وسطی نیز رایج بود. تا سده چهاردهم میلادی اصولا” بیمه به صورت تعاون و کمک متقابل وجود داشت و در حمل و نقل دریائی نیز بیمه برای محموله کشتی ها به صورت بیمه وام دریائی و نظایر آن، جزو قرارداد حمل و نقل محسوب می شد و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود(نخعی، ۱۳۴۶).

تعاون و کمک های متقابل تا اوایل سده چهاردهم میلادی یعنی تا پیدا شدن بیمه به مفهوم حرفه ای آن باقی ماند. به نظر بسیاری از مولفان، بیمه به مفهوم واقعی و امروزی آن در سده چهاردهم به وجود آمده است(کریمی، ۱۳۷۶). پس از پیدایش بیمه در این دوران، در اروپای غربی عده ای که به آن اعتقاد نداشتند به مخالفت با آن برخاستند. اینان تصور می کردند که قرارداد بیمه نیز به سرنوشت وام دریایی دچار گشته و ممنوع خواهد شد. این امر موجب شده بود که به آینده بیمه چندان امیدوار نباشند ولی بیمه به سرعت توسعه یافت. سوابق تاریخی نشان می دهد که در سال ۱۳۹۳ میلادی در یک دفتر رسمی در ژنو، طی یک ماه هشتاد قرارداد بیمه منعقد شد. سرانجام پس از تحولات بسیاری که در سده چهاردهم پیش آمد برخی بازرگانان حرفه خود را صرفا” بیمه قرار دادند. از اواخر نیمه دوم سده چهاردهم، قرارداد بیمه به تدریج از قرارداد کرایه کشتی تفکیک شد و به صورت سند دیگری که (پلیسی) نامیده می شد تنظیم گردید و به سرعت رو به تکامل رفت. در زبان انگلیسی، به بیمه نامه policy گفته میشود که به نظر می رسد ریشه اش همان(police) باشد. کم کم به علت نیازهای بین المللی، قواعد و اصول گوناگونی به شکل ماده هایی در قرارداد بیمه گنجانده شد به نحوی که امروزه پس از قرن ها هنوز بعضی از این قواعد در حقوق بیمه باقی مانده است(امیری، ۱۳۸۲).

در سال ۱۵۵۲ میلادی در شهر فلورانس کانونی از بیمه گران با سازمانی مجهز تشکیل شد. که اعضای کانون، حقوقدانانی از بین خود برای تعیین شرایط عمومی بیمه نامه ها و تدوین تعرفه ها انتخاب کردند(کریمی، ۱۳۷۶). در سده هفده ام میلادی قهوه خانه ها نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم انگلستان بازی می کردند و قهوه خانه های لندن محل ملاقات ادیبان، تجار و دلالان بود. در قهوه خانه های لندن اخبار مهم روز رد و بدل می شد و مسائل اقتصادی و سیاسی نیز مورد بحث قرار می گرفت. همچنین معاملات بزرگ و حتی حراج ها در قهوه خانه ها انجام می شد. یکی از این قهوه خانه ها متعلق به آقای ادوارد لوید در تاور استریت بود که موقعیت مناسبی از نظر نزدیکی به اداره نیروی دریائی داشت. در حدود سال ۱۶۹۱ میلادی، ادوارد لوید در قهوه­خانه خود در لندن شروع به انتشار نشریه­ای به نام اخبار لویدز کرد. پس از گذشت چندین سال، قهوه­خانه وی، تبدیل به مهمترین مرکز معاملات بیمه­ای شد. تا سال ۱۷۶۰ میلادی، قهوه خانه لویدز مهمترین مرکز برای بیمه کردن خطرهای دریایی بود. عملیات بیمه­گران لویدز حدود ۱۵۴ سال در گوشه غربی طبقه دوم عمارت بورس لندن ادامه داشت و پس از یک قرن و نیم فعالیت به عمارت اختصاصی لویدز منتقل شد(امیری، ۱۳۸۲).

۲ – ۱ - ۲ - تاریخچه بیمه آتش سوزی

بیمه آتش سوزی یکی از قدیمی ‌ترین رشته‌های بیمه‌ای است. ذکر این‌ نکته‌ ضروری‌ است‌ که‌ پوشش‌ بیمه‌ آتش ‌سوزی برای اولین‌ بار جهت‌ حفظ و حراست‌ اماکن‌ تجاری و منازل ‌مسکونی در اروپا به وجود آمد. بلافاصله‌ بعد از آتش ‌سوزی بزرگی که‌ در سال‌ ۱۶۶۶ در لندن از یک دکان نانوایی آغاز شد و بزودی به ساختمان های مجاور توسعه پیدا کرد و در نتیجه ۴۰۰ کوچه و خیابان‌ شهر لندن به مساحت تقریبی ۱۷۵ هکتار شامل حدود ۱۳۰۰۰ واحد مسکونی و تجاری از بین‌ رفت‌ و بیش از ۱۱ میلیون لیره به پول آن زمان خسارت به بار آورد و بسیاری از اماکن و ساختمان ها و منازل شهر را نابود کرد بصورتی که بعد از سه ماه، هنوز از بعضی بقایای بجا مانده دود بلند می شد. پس از این بلای عظیم مسئولین امور به دانشمندان و اندیشمندان متوسل شدند تا راهی بیابند و از تکرار این مساله‌ در آتیه جلوگیری گردد. نتیجه این‌ آتش سوزی چهار روزه‌ که‌ خسارات‌ جبران ‌ناپذیری به‌ بار آورد منجر به این گردید که چون دانش زمان قادر به پیش بینی و پیش گیری آتش سوزی دامنه‌دار نمی باشد، چاره منحصر بفرد در تقسیم خسارت بین عده هر چه زیادتری از سازمان های اقتصادی، صاحبان سرمایه و مردم ذینفع است تا در این شرایط آتش‌ سوزی لااقل تحمل ‌پذیر گشته و خسارات وارده آن یک سازمان اقتصادی یا یک فرد را از بین نبرد و این افراد پس از حریق بتوانند به کسب و کار سابق خود ادامه دهند و به این ترتیب بود که بیمه آتش سوزی پا به عرصه وجود نهاد. پس از آن موجب گردید سایر کشورهای اروپایی نیز به‌ فکر ارائه این‌ پوشش ها بیافتند و به‌ همین دلیل‌ اولین پوششهای بیمه آتش سوزی توسط اتحادیه‌های صنفی پیش ‌بینی شد(امیری، ۱۳۸۲).

بعد از آتش ‌سوزی سال‌ ۱۶۶۶ میلادی‌، سه مؤسسه‌ و شرکت‌ در انگلستان‌ اقدام به ارائه ‌پوششهای آتش‌ سوزی کردند که‌ عبارتند از :

اولین‌ مؤسسه‌ تأسیس‌ شده‌ به‌ نام‌ «اداره‌ آتش سوزی» بود که‌ بعد از مدتی فعالیت‌، نام‌ خود را به‌ فنیکس ‌تغییر داد.

دومین موسسه که‌ از سوی شهرداری لندن‌ برای ارائه‌ پوشش بیمه‌ آتش سوزی تأسیس‌ شد. «کورپوریشن‌ آف ‌لندن»‌ نامیده‌ می شد که‌ نتوانست‌ در جامعه‌ موفقیتی به‌ دست‌ آورد و تعطیل‌ شد.

سومین‌ موسسه‌ای که‌ در سال ۱۶۸۳ به‌ رقابت‌ با اداره‌ آتش ‌سوزی لندن‌ پرداخت‌ به‌ نام‌ «مؤسسه‌ دوستان»‌ معروف‌ شد(امیری، ۱۳۸۲). این موسسه به‌ صورت‌ تعاونی اداره‌ می شد و اساسنامه‌ خاص ‌خود را داشت. این‌ شرکت‌ براساس‌ ضوابط و مقررات‌ اساسنامه‌ خود، برای بیمه نامه‌های صادر شده اعضای خود، حق عضویتی دریافت می داشت‌. ترجمه به ثبت رسیده نام این شرکت عبارت است از مؤسسه دوستان برای بیمه کردن ساختمان ها در مقابل آتش سوزی(نخعی، ۱۳۴۶).

این‌ شرکت بعدها با توجه به علامت تجاری خود که دو دست بود به ‌نام‌ دست در دست شهرت یافت‌. بعد از انقلاب‌ صنعتی اروپا و تأسیس‌ واحدهای صنعتی و گسترش کارخانجات مختلف و پیچیدگی تولید باعث ‌شد که‌ بیمه‌ آتش‌ سوزی و شرایط بیمه ‌نامه های صادر شده هم دچار تحول‌ و پیچیدگی گردد و روند رشد و تکامل‌ این ‌رشته‌ بیمه ای با توجه‌ به‌ نیازهای ایجاد شده‌ سرعت‌ چشمگیری پیدا کند. زیرا افرادی که‌ در بخش صنایع‌ به ‌سرمایه‌ گذاری پرداخته‌ بودند به خطرات‌ نهفته‌ در این سرمایه ‌گذاری واقف‌ بودند و به‌ همین ‌دلیل‌ نیاز به‌ حفظ سرمایه‌ها، باعث‌ شد تا بیمه‌ آتش ‌سوزی در جامعه به سرعت‌ رشد و توسعه‌ پیدا کند(نخعی، ۱۳۴۶).

۲ – ۱ - ۳ - تاریخچه بیمه در ایران

بیمه به مفهوم امروزی آن در ایران سابقه چندانی ندارد. در حدود سال ۱۲۸۰ هجری شمسی، دو موسسه روسی بنام نادژدا و کافکازکوری در ایران شروع به کار کردند که پس از انقلاب بلشویکی تعطیل شدند. بعد از آن شرکت بیمه انگلیسی آلیانس نمایندگی خود را در ایران تأسیس کرد و سپس سایر شرکت های انگلیسی، آلمانی و سوئیسی در ایران شروع به فعالیت نمودند. بعدها شرکت بیمه دولتی شوروی بنام اینگستراخ نیز در ایران شعبه هائی تاسیس کرد و تعداد این شرکت ها بتدریج افزایش یافت. در واقع در سال ۱۳۱۰ پس از تصویب قانون ثبت شرکت ها در ایران موجب گردید شرکت های بیمه انگلیسی، آلمانی، اتریشی، سوئیسی و امثال آن در ایران اقدام به ایجاد شعبه و نمایندگی کرده و به فعالیت بیمه ای بپردازند. ولی بعدا” فعالیت شرکتهای بیمه خارجی در ایران که در بدو امر مفید به نظر می رسید به شکلی شد که برای اقتصاد ملی به جای نفع، زیان آور گردید. از یک طرف این شرکتها با بهره گرفتن از عدم اطلاع بیمه گذاران در مقابل پوششهای محدود، حق بیمه کلانی دریافت می کردند و به بهانه های گوناگون از پرداخت خسارت سرباز می زدند و از طرف دیگر سالانه مقدار قابل توجهی ارز به صورت حق بیمه از کشور خارج می کردند(امیری، ۱۳۸۲).

گسترش فعالیت شرکت های بیمه خارجی در کشور، مسئولان را متوجه ضرورت تاسیس یک شرکت بیمه ایرانی کرد. در سال ۱۳۱۴ شرکت سهامی بیمه ایران با سرمایه صد درصد دولتی تأسیس شد و دولت در شانزدهم شهریور ماه سال ۱۳۱۴ شرکت سهامی بیمه ایران را با سرمایه ۲۰ میلیون ریال تاسیس کرد. در سال ۱۳۳۱ خورشیدی ، بر اساس مصوبه هیات دولت کلیه شرکت های بیمه خارجی موظف شدند برای ادامه فعالیت خود در ایران مبلغ ۲۵۰ هزار دلار ودیعه نزد بانک ملی ایران تودیع نمایند و پس از آن نیز منافع سالیانه خود را تا زمانی که این مبلغ به ۵۰۰ هزار دلار برسد، بر آن بیفزایند. این تصمیم موجب تعطیل شدن کلیه نمایندگی ها و شعب شرکت های بیمه خارجی در ایران به استثنای دو شرکت بیمه یورکشایر و اینگستراخ شد و شرایط را برای گسترش فعالیت شرکت های بیمه ایرانی فراهم ساخت. البته دو شرکت که نمایندگی شرکت های بیمه اینگستراخ روسیه و یورکشایر انگلیس را داشتند باقی ماندند و این شرکت ها حتی تا بعد از تشکیل حکومت جمهوری اسلامی و قبل از تاریخ ۴/۴/۵۸ که شورای انقلاب شرکت های بیمه را ملی و نمایندگی های خارجی را منحل اعلام کرد به فعالیت خود در ایران ادامه می دادند(امیری، ۱۳۸۲).

فعالیت رسمی شرکت سهامی بیمه ایران از پانزدهم آبان ماه سال ۱۳۱۴ آغاز شد و دو سال پس از تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران، یعنی در سال ۱۳۱۶ قانون بیمه در سی و شش ماده تدوین شد و به تصویب شورای ملی رسید. پس از آن نیز مقررات دیگری در جهت کنترل و نظارت بر فعالیت موسسات بیمه خارجی از طریق الزام آنها به واگذاری ۲۵ درصد بیمه نامه های صادره به صورت اتکایی اجباری به شرکت سهامی بیمه ایران وضع شد. در این رهگذر، الزام به بیمه کردن کالاهای صادراتی و اموال موجود در ایران و ایرانیان مقیم خارج از کشور، نزد یکی از موسسات بیمه که در ایران به ثبت رسیده اند، بر استحکام شرکت بیمه ایران افزود. شرکت سهامی بیمه ایران به عنوان نخستین شرکت بیمه ایرانی در یکی از عمارتهای خیابان لاله زار(سینما خورشید) تاسیس و به طور رسمی آغاز به کار کرد. سرمایه ابتدایی شرکت سهامی بیمه ایران با فروش اقساطی اراضی واگذار شده باغ فردوس از طرف دولت به میزان ۲۰ میلیون ریال تامین شد(کریمی، ۱۳۷۶).

با وجود کارشکنی اولیه شرکت های بیمه خارجی، شرکت سهامی بیمه ایران موفق شد در همان سال نخست فعالیت، ۶۵ درصد بازار بیمه کشور را در اختیار بگیرد و سهم موسسات خارجی را از ۱۰۰ درصد به ۳۸ درصد کاهش دهد. شرکت بیمه ایران همچنین درصد واگذاری اتکائی را از حدود ۹۰ درصد به ۴۴ درصد تقلیل داد و با کاهش نرخ بیمه در بعضی از رشته ها به حدود ۵۰ درصد قیمت قبلی، در گسترش و توسعه بیمه نقش موثری را ایفا کرد(امیری، ۱۳۸۲). نخستین بیمه نامه صادره متعلق به بیمه نامه حریق منزل مرحوم داور(وزیر مالیه وقت) بود و در آذر ماه سال ۱۳۱۴ نخستین بیمه نامه حمل و نقل نیز صادر شد. در سال ۱۳۱۵ نخستین واحد صدور بیمه نامه های اتومبیل و حوادث شروع به کار کرد. در سال ۱۳۱۵ شرکت بیمه ایران در شهرهای مشهد، اصفهان، رشت، همدان، اهواز و بوشهر اقدام به تاسیس شعبه کرد. در همان سال برای اولین بار شرکت بیمه ایران خطرات ناشی از حوادث کار را در بنگاه انحصار دخانیات بر عهده گرفت و بدین ترتیب نخستین قدم در راه شروع بیمه های اجتماعی و کارگران برداشته شد. تعدادی از دانشجویان ایرانی رشته های اقتصادی و تجارت در خارج از کشور برای آموختن فنون بیمه گماشته شدند. سپس رشته بیمه سرقت شروع به کار کرد و بیمه سوخت و سوز معاملات اعتباری و تجاری نیز آغاز شد(سخایی فر، ۱۳۹۰).

در سال ۱۳۱۶، قانون بیمه به تصویب رسید و در سال ۱۳۲۹ نخستین شرکت بیمه خصوصی به نام بیمه شرق در ایران تأسیس شد و تا سال ۱۳۴۳ به تدریج هفت شرکت بیمه خصوصی دیگر به نامهای آریا، پارس، ملی، آسیا، البرز، امید، ساختمان و کار تأسیس شدند. در سال ۱۳۴۷ قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در قبال شخص ثالث که به بیمه شخص ثالث اتومبیل معروف شد به تصویب رسید. با افزایش فعالیت بیمه ای در کشور در سال ۱۳۵۰ بیمه مرکزی ایران جهت تنظیم بازار بیمه تأسیس شد و مقرر گردید بیمه مرکزی با هدایت بازار بیمه از طریق تصویب آیین نامه ها و مقررات ویژه موجب توسعه و تعمیم بیمه در کشور گردد. ضمنا” با ایجاد شبکه کارگزاری و نظارت بر فعالیت شرکت های بیمه ای و انجام بیمه اتکائی اجباری برای موسسات بیمه خصوصی به کنترل بازار بیمه در کشور به نیابت از دولت اقدام نماید. در فاصله سال های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ چهار شرکت بیمه خصوصی به نامهای تهران، حافظ، توانا و دانا تاسیس شدند. مؤسسات بیمه کشور تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با ترکیبی از یک شرکت دولتی، دوازده شرکت خصوصی و دو مؤسسه بیمه خارجی به صورت نمایندگی در سطح کشور فعالیت می کردند. در چهارم تیر ۱۳۵۸ بنابر تصمیم شورای انقلاب دوازده شرکت خصوصی، ملی اعلام شدند و پروانه فعالیت دو نمایندگی خارجی نیز لغو گردید(علی آبادی، ۱۳۷۱).

بدین ترتیب براساس مقررات قانون ملی شدن مؤسسات بیمه و مؤسسات اعتباری، تصدی امر بیمه و اداره دوازده شرکت بیمه ملی شده به دولت واگذار شد و با تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی در ۲۴ آبان ۱۳۵۸ که طی آن نظام اقتصادی کشور به سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی تقسیم گردید،
صنعت بیمه در جوار شماری از صنایع مهم به صورت مالکیت عمومی در بخش دولتی در اختیار دولت قرار گرفت(کریمی، ۱۳۷۶).

شایان ذکر است که متعاقباً ده شرکت بیمه ملی شده به لحاظ فعالیت نامطلوب در یکدیگر ادغام شدند و شرکت بیمه آسیا تأسیس گردید. از شهریور ماه ۱۳۶۰ به جز شرکت های بیمه آسیا و البرز فعالیت سایر شرکت های ملی شده متوقف گردید. از سال ۱۳۶۷ براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی علاوه بر شرکت سهامی بیمه ایران که یک شرکت بیمه دولتی بود، شرکت های بیمه البرز و آسیا هم دولتی شد و یک شرکت بیمه دولتی دیگر که فقط اجازه فعالیت در بخش بیمه اشخاص به آن داده شد به نام شرکت بیمه دانا تشکیل گردید(کریمی، ۱۳۷۶).

تا سال ۱۳۷۳ چهار شرکت ایران، آسیا، البرز و دانا به فعالیت مشغول بودند که در سال ۱۳۷۳ شرکت تخصصی به نام صادرات و سرمایه گذاری با سرمایه بانک ها و بیمه ها تأسیس شد. در سال ۱۳۸۱ قانون تأسیس شرکت غیردولتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. لذا در سال ۱۳۸۱ شرکت خصوصی حافظ در منطقه آزاد کیش و در سال ۱۳۸۲ تعداد نه شرکت بیمه خصوصی به نامهای پارسیان، رازی، کارآفرین، توسعه، ملت، سینا، امید، حافظ و امین تأسیس شدند(صحت و نصراله زاده، ۱۳۸۷).

۲ – ۱ - ۴ - آمار فعالیت شرکتهای بیمه در سال ۹۲ در ایران

آمار مقدماتی عملکرد شرکت های بیمه در سال ۱۳۹۲ از تولید ۱۶۵.۷ هزار میلیارد ریال حق بیمه و پرداخت ۱۰۶.۲ هزار میلیارد ریال خسارت به بیمه گذاران حکایت دارد.

براساس آمارهای اداره تحلیل های آماری بیمه مرکزی ایران از فعالیت ۲۷ شرکت بیمه، ۴۳٫۲ درصد حق بیمه تولیدی به رشته بیمه‌ شخص ثالث و ۱۹٫۱ درصد به بیمه درمان اختصاص دارد. سهم بیمه های زندگی، بیمه بدنه اتومبیل، بیمه های مسئولیت، بیمه های آتش سوزی و حوادث ‌از بازار بیمه کشور به ترتیب ۹٫۷ درصد، ۷٫۲ درصد، ۵٫۳ درصد، ۴٫۵ درصد و ۵٫۳ درصد بوده است(پروتال بیمه مرکزی ایران، ۱۳۹۳).

براساس این آمار، سهم بخش غیردولتی از تولید حق بیمه ۵۴٫۵ درصد و سهم بخش دولتی(شرکت بیمه ایران) ۴۵٫۵ درصد است. همچنین تعداد بیمه نامه‌های صادره در این مدت با ۱۱ درصد رشد نسبت به سال قبل حدود ۴۲٫۸ میلیون فقره بود که سهم بخش غیردولتی از این تعداد ۵۷٫۲ درصد است. با توجه به این آمار، سهم بخش دولتی از تولید حق بیمه ها نسبت به سال گذشته کاهش یافته است(پروتال بیمه مرکزی ایران، ۱۳۹۳). شرکت های بیمه همچنین در سال ۱۳۹۲ نزدیک به ۱۰۶٫۲ هزار میلیارد ریال خسارت به بیمه گذاران پرداخت کردند که در مقایسه با سال قبل ۳۵٫۵ درصد رشد را نشان می‌دهد. سهم بخش غیردولتی از خسارت های پرداختی بازار بیمه کشور ۴۹٫۵ درصد و بخش دولتی (شرکت بیمه ایران) ۵۰٫۵ درصد بوده است(پروتال بیمه مرکزی ایران، ۱۳۹۳).

شرکت های بیمه همچنین طی این مدت حدود ۱۷ میلیون مورد خسارت به بیمه گذاران پرداخت کردند که در مقایسه با سال قبل ۳۱٫۷ درصد رشد داشته است. سهم بخش غیردولتی از این تعداد ۲۹٫۵ درصد است. رشته های بیمه شخص ثالث و مازاد ۴۷٫۲ درصد و بیمه درمان ۳۰٫۱ درصد از خسارت های بازار بیمه را به خود اختصاص داده است. همچنین بیمه بدنه اتومبیل ۶٫۲ درصد، بیمه‌های مسئولیت ۴٫۷ درصد، بیمه های زندگی ۴٫۵ درصد، بیمه حوادث ۳٫۹ درصد و بیمه‌های آتش سوزی ۱٫۹ درصد از خسارت های بازار بیمه را به خود اختصاص داده اند. در مجموع خسارت پرداختی در ۱۶ رشته اصلی بازار بیمه کشور طی این مدت ۳۵٫۵ درصد افزایش یافته است که در این بخش حوادث راننده ۶۲٫۳ درصد رشد داشته و خسارت پرداختی در رشته کشتی نیز ۱۴۸٫۸ درصد افزایش یافته است(پروتال بیمه مرکزی ایران، ۱۳۹۳).

بر اساس این آمار، طی این مدت نسبت خسارت بازار بیمه معادل۶۴٫۱ درصد بود و در مقایسه با سال قبل ۳٫۹ واحد افزایش نشان داد. از میان ۸ شرکت‌ بیمه‌ای که در این مدت سهم عمده بازار بیمه را داشتند عبارتند از: ایران، آسیا، دانا، البرز، پارسیان، کارآفرین‏، سینا و پاسارگاد؛ که هر یک دارای سهمی بالاتر از ۳ درصد و در مجموع ۸۰٫۸ درصد سهم از بازار، و نسبت خسارت دو شرکت بیمه ایران و سینا(به ترتیب با ۷۱٫۱ و ۶۶٫۵ درصد) بالا‌تر از این نسبت در بازار بیمه است(پروتال بیمه مرکزی ایران، ۱۳۹۳).

۲ – ۱ - ۵ – تعاریف بیمه

تعاریف مختلفی برای بیمه وجود دارد که به اختصار گفته می شود.

۱ - بیمه قراردادی است که اشخاص با پرداخت وجهی تحت عنوان حق بیمه، منعقد می کنند و در صورتی که موضوع بیمه نامه به نحوی از انحاء به مخاطره افتد شرکت بیمه باید از عهده خسارت برآید. بیمه شامل موارد ذیل می‌شود: بیمه عمر، بیمه اعضاء بدن، بیمه حریق، بیمه سرقت و غیره

۲ - بیمه در ساده‌ترین تعریف، روشی است برای انتقال ریسک.

۳ - در تعریف ماده یک قانون بیمه در ایران، بیمه عبارت است از قراردادی که به موجب آن یک طرف (بیمه گر) تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر(بیمه گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را در قبال خسارت بپردازد.

متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار و وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه می نامند.

۴ - بیمه عقدی است که طی آن خطر قریب‌الوقوعی، که ممکن است برای دارائی، فعالیت یا جان فردی پیش آید را به شرکت بیمه منتقل می کند. و طی آن بیمه زیان مادی ناشی از خطر را جبران می نماید. در این فرایند فردی که خطر را منتقل می کند بیمه گذار و قبول کننده خطر را بیمه گر گویند. بیمه گذار وجهی را به بیمه گر می پردازد که حق بیمه و موضوعی که بابت آن عقد بیمه منعقد می گردد موضوع یا مورد بیمه می گویند.

۵ - بیمه عقدی است که بیمه گذار با آینده نگری خسارات ناشی از خطر احتمالی و قریب الوقوع را از طریق پرداخت حق بیمه به بیمه گر جبران می ‌کند(فرجادی، ۱۳۵۴).

۶ - حکم شرعی بیمه

مراجع عظام تقلید در این باره می گویند: گرچه بیمه عقد مستقلى است اما می توان آن را در قالب عقود دیگر از قبیل صلح، اجرا نمود. این قرارداد از عقدهاى لازم به شمار مى‌رود و جز با رضایت طرفین قابل فسخ نیست(توضیح المسائل محشى امام خمینى، ۱۳۵۸).

۲ – ۱ - ۶ - شیوه عقد قرارداد بیمه نامه ها

در قانون مدنی ایران تعاریف و مشخصات و ضوابط عقود معینه درج گردیده و از آنجائیکه عقد بیمه جزء عقود معین نمی‌باشد، ضوابط و مشخصات آن در قانون مدنی نوشته نشده، ولی به عنوان یک عقد(جدید) مشمول ماده ۱۰ قانون مدنی و قانون خاص خود یعنی قانون بیمه مصوب اردیبهشت سال ۱۳۱۶ می باشد. ضمنا” قانون بیمه سال ۱۳۱۶ اصول و ضوابط عقد بیمه و انواع آن را تعیین نموده است و بدین ترتیب علاوه بر قانون بیمه مصوب سال ۱۳۱۶، قرارداد بیمه حسب مورد تابع اصول کلی مندرج در قانون مدنی نیز می‌باشد(رجب زاده وآیتی گازدار و پاپیروس، ۱۳۸۵)

خصوصیات عقد بیمه

۱ - بیمه عقدی لازم است: بیمه عقدی است لازم یعنی در عقد لازم یعنی هیچ یک از طرفین معامله مگر در موارد معینه، حق فسخ آن را نداشته باشند با توجه به لازم الاتباع بودن عقود طبق ماده ۲۱۹ قانون مدنی و با توجه به تعریفی که از عقد لازم ارائه گردید باید گفت بیمه عقدی لازم است.

۲ - بیمه عقدی است از جهات تعهد بیمه گر معلق: یعنی هر چند عقد بیمه انجام شده است لیکن در این عقد تعهدات شرکت بیمه گر معلق است.

۳ - عقد بیمه عقدی است معوض: عقد معوض عقدی است که هر کدام از طرفین در مقابل مالی که تسلیم می کند و یا وجهی که پرداخت می نماید و یا تعهدی که به عهده می گیرد، متقابلاً عوضی را بدست آورد.

۴ - بیمه عقدی است تشریفاتی: عقد تشریفاتی، عقدی است که علاوه بر لزوم اجتماع شرایط اساسی صحت معامله مندرج در ماده ۱۹۰ قانون مدنی، تشریفات دیگری نیز لازم دارد تا آن عقد بتواند اعتبار و رسمیت یافته و دارای آثار قانونی باشد.

۵ - عقد بیمه عقدی است عهدی: عقدی را عهدی نامند که به موجب آن توسط هر یک از طرفین عقد، تعهدی به نفع دیگر ایجاد شود.

۶ - بیمه عقدی است که بر اساس حسن نیت استوار است: حسن نیت عاملی است که بایستی در تمامی قراردادها وجود داشته باشد.

۷ - بیمه عقدی است الحاقی یا اضطراری: بدین معنی که تقریبا” تمامی شرایط قرارداد توسط یک طرف(بیمه گر) ‌تهیه و تنظیم گردیده و طرف دیگر(بیمه گذار) الزاما"‌ باید این شرایط را بپذیرد.

۸ - بیمه عقدی است مستمر و یا عقدی است با آثار تدریجی: پس از انعقاد قرارداد بیمه، طرفین در طول مدت قرارداد با یکدیگر در ارتباط و هر یک در مقابل دیگری متعهد می باشند(رجب زاده و آیتی گازدار و پاپیروس، ۱۳۸۵).

۲ – ۱ - ۷ - بیمه آتش سوزی

دستاوردهای مادی بشر از آغاز زندگی شهرنشینی و خاصه پس از توسعه صنعت، در معرض انواع خطرها و حوادث گوناگون قرار داشته و دارد. ترس از سوانح و بلایای طبیعی مانند: آتش سوزی، سیل، زلزله،‌ طوفان، صاعقه، سرقت و بیم از بین رفتن ثروت و اموالی که حاصل یک عمر تلاش و کوشش انسان می باشد، عواملی است که آرامش و آسایش او را سلب، و زندگی وی را توام با نگرانی و تشویش می سازد. انسان امروز نیازمند پشتوانه ای مطمئن و همیشگی است تا بتواند با آثار زیانبار حوادث و بلایای طبیعی مقابله کرده و خسارتهای بوجود آمده را جبران نماید. در این راستا شرکتهای بیمه تلاش وافری در جهت رشد و توسعه صنعت بیمه در کشور داشته و با ارائه پوششهای بیمه ای مناسب از نابودی سرمایه های ملی جلوگیری و با ایجاد تامین امنیت و آرامش خاطر که لازمه فعالیت اقتصادی است، گامهای موثری در جهت رشد، توسعه و شکوفائی اقتصاد کشور و جبران خسارتهای وارده به اموال سازمانها و شهروندان ارجمند برداشته اند(آقازاده و رزمجوی، ۱۳۸۶).

موضوع اصلی بیمه آتش سوزی تامین خسارت و جبران زیان های مالی و مادی است که بر اثر وقوع خطر آتش سوزی به اموال و دارائی های منقول و غیر منقول بیمه گذاران اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی وارد می شود. بنابراین در بیمه آتش سوزی خسارتهای مالی مورد تأمین قرار می گیرند نه خسارتهای جانی و بدنی، اضافه کنیم که خسارت وارده به اموال اشخاص ثالث بر اثر وقوع آتش سوزی که مطابق قانون، موجب مسئولیت و پاسخ گویی بیمه گذار شود نیز همراه با پوشش خطر آتش سوزی یا بطور جداگانه از طریق بیمه نامه مسئولیت مدنی مورد تأمین بیمه گران قرار می گیرند. از آنجائیکه بیمه آتش سوزی یکی از رشته های شاخه، بیمه اموال است لذا اصل غرامت، اصل قاعده جانشینی، اصل حسن نیت، اصل قاعده نفع بیمه ای و اصل قاعده نسبی سرمایه و حق بیمه بر آن حاکم است(سایت پروتال بیمه ایران، ۱۳۹۲).

۲ – ۱ - ۸ - آتش سوزی

تعریف آتش سوزی یعنی آتشی که از یک منبع حرارتی غیر قابل کنترل سرچشمه گرفته و یا منبع حرارتی کنترل شده ای را ترک و دارای چنان نیروی حرارتی باشد که گسترش و توسعه یابد. آتش سوزی ها را معمولاً به دو دسته آتش سوزی کنترل شده و یا اهلی و آتش سوزی غیرقابل کنترل شده و یا وحشی تقسیم می کنند. آتش سوزی اهلی همان آتش مورد نیاز و مورد استفاده بشر می باشد، مانند آتش بخاری و چراغ گاز و سایر منابع حرارتی و بالعکس؛ چنانچه همان آتش از هدف اصلی خود خارج و منحرف شود به آن آتش سوزی وحشی گویند(رضازاده، ۱۳۸۷).

از نظر فنی بیمه و در زبان بیمه ای، آتش سوزی عبارت است از سوختن و شعله ور شدن یک جسم قابل سوختن یا عمل و فرایند سوختن چیزی که همراه با شعله و سوختن باشد. به همین دلیل سوختن آهسته و بدون شعله(اکسیداسیون)، تغییر رنگ و بو دادن، حرارت و گرما دادن به چیزی، تخمیر، کباب شدن یا کباب کردن چیزی(مواد غذایی) به معنای آتش سوزی و حریق عرفی نیست. گرم شدن بی اندازه بخاری که موجب شکستن شیشه مغازه ای شود یا باعث تغییر رنگ و بوی اجناس درون آن گردد آتش سوزی به معنای عرفی و بیمه ای به شمار نمی رود(علی آبادی، ۱۳۷۱).

۲ – ۱ - ۹ - انواع بیمه نامه های آتش سوزی

بطور کلی اماکن و مراکزی که دربیمه آتش سوزی تحت پوشش قرارمی گیرند به سه دسته تقسیم می شوند:

۲ – ۱ – ۹ – ۱ – بیمه واحد مسکونی

محلی که برای کار و حرفه نیست و صرفاً‌ به منظور سکونت از آن استفاده می شود.

۲ – ۱ – ۹ – ۲ – بیمه مراکز صنعتی

مراکزی که در آن فعالیت صنعتی انجام می شود مثل کارخانه اتومبیل سازی، کارخانه سرامیک سازی و …

۲ – ۱ – ۹ - ۳ – بیمه مراکز غیر صنعتی

مراکزی که در آن هر فعالیتی بجز فعالیتهای صنعتی انجام می شود مثل فروشگاه ها، بیمارستان ها، سینماها، مراکز پخش دارو و … (سایت پروتال بیمه ایران، ۱۳۹۲).

۲ – ۱ - ۱۰ - انواع خطرهای تحت پوشش در بیمه نامه های آتش سوزی

در بیمه نامه های آتش سوزی، خطرهای تحت پوشش به دو دسته تقسیم بندی می شوند.

۲ – ۱ – ۱۰ - ۱ - خطر یا پوشش اصلی :

در بیمه نامه آتش سوزی سه خطر آتش سوزی، صاعقه و انفجار به عنوان خطرات اصلی، تحت پوشش بیمه قرار می گیرند.

۲ – ۱ – ۱۰ - ۲ – تعریف خطرات اضافی یا تبعی :

در بیمه نامه آتش سوزی علاوه بر خطرهای ذکر شده بالا خسارات ناشی از خطرهای زلزله، آتشفشان، سیل، طغیان آب دریاها و رودخانه ها، طوفان، رانش زمین، سقوط بهمن، ترکیدگی لوله آب، ضایعات ناشی از آب باران و ذوب برف، سقوط هواپیما و هلی کوپتر، شکست شیشه، سرقت اموال و اثاثیه منزل و بسیاری از خطرهای دیگر با درخواست بیمه گذار تحت پوشش بیمه قرار می گیرد که به آن خطرات اضافی می گویند و به تبع خطرات اصلی بیمه می شوند(سایت پروتال بیمه نوین، ۱۳۹۲).

۲ – ۱- ۱۱ - خسارت‌ و هزینه های‌ قابل پرداخت

بیمه‌ مرکزی‌ ایران‌ در راستای‌ اهداف خود برای تنظیم و هدایت بازار بیمه در ایران و حمایت بیمه گذاران و بیمه‌ شدگان‌ شرایط جدید بیمه نامه های‌ آتش‌ سوزی‌ را در تاریخ ۲۷/۸/۶۶ به‌ تصویب‌ شورای‌ عالی‌ بیمه‌ رسانید و شرکت های‌ بیمه‌ موظف‌ شدند که‌ شرایط جدید را از سال‌ ۱۳۶۷ به‌ اجرا درآورند. سه سال‌ بعد از این‌ تاریخ‌، تعرفه‌ بیمه‌ آتش سوزی و خطرات‌ اضافی(تبعی‌) مشتمل بر ۱۶ ماده و ۷ تبصره‌ در تاریخ‌ ۴/۶/۱۳۷۰ به‌ تصویب‌ شورای‌ عالی‌ بیمه‌ رسید و براساس‌ آن‌ خطرات‌ آتش‌ سوزی به ۹ طبقه‌ تقسیم‌ گردید. که‌ حداقل‌ نرخ‌ طبقه‌ یک‌ ۰/۳ در هزار و طبقه‌ نه‌ ۴/۲ در هزار تعیین‌ شد(سایت پروتال بیمه مرکزی، ۱۳۹۲).

براساس‌ شرایط جدید، خسارت‌ و هزینه های‌ قابل‌ تامین آن به‌ شرح‌ زیر مشخص‌ شده‌ است.

۱ – خسارتهای‌ مستقیم‌ ناشی‌ از آتش‌، صاعقه‌ و انفجار دارای‌ پوشش‌ بیمه‌ای‌ است.

۲-  خسارت‌ و هزینه‌هایی‌ که‌ به‌ منظور جلوگیری‌ از توسعه‌ خسارت‌ از طرف‌ بیمه‌گذار انجام ‌می‌شود تحت‌ پوشش‌ بیمه‌ای‌ است(هزینه نجات).

۳ – هزینه های‌ ناشی‌ از نقل‌ مکان‌ ضروری‌ مورد بیمه‌ و یا خسارات‌ ناشی‌ از این‌ گونه‌ عملیات‌ که‌ به منظور نجات‌ کالای‌ مورد بیمه‌ صورت‌ پذیرفته‌ باشد، تحت‌ پوشش‌ بیمه‌ای‌ است.

۴ -در صورت‌ موافقت‌ بیمه‌گر و پرداخت‌ حق‌ بیمه‌ اضافی‌، می‌توان‌ خطرات‌ تبعی دیگری‌ از قبیل‌ زلزله‌، طوفان‌، سیل‌، سقوط هواپیما، ضایعات‌ آب‌ و برف‌ و شکست‌ شیشه‌ را تحت‌ پوشش‌ بیمه ای قرار داد(سایت پروتال بیمه مرکزی، ۱۳۹۲).

۲ – ۱ - ۱۲ - خطرهای اصلی و تبعی :

۱ - آتش و آتش سوزی

آتش عبارت است از ترکیب هر ماده سوختنی با اکسیژن به شرط آنکه با شعله و حرارت همراه باشد.

۲ - انفجار

در بیمه آتش‌سوزی انفجار به مفهوم هر نوع آزاد شدن ناگهانی انرژی حاصل از انبساط گاز و یا بخار است.

۳ - صاعقه

در بیمه آتش سوزی، صاعقه عبارت است از تخلیه بار الکتریکی بین دو ابر یا بین ابر و زمین که بر اثر القای دو بار مختلف به وجود می‌آید.

۴ – زلزله و آتشفشان

در بیمه زلزله، خسارت مستقیم وارد به ساختمان ها اعم از مسکونی، غیرمسکونی و صنعتی و همچنین اسباب و لوازم موجود در آنها تحت پوشش خطر زلزله و یا آتشفشان قرار می گیرد.

۵ - سیل و طغیان آب دریاها و رودخانه ها

سیل، جریان ناگهانی آبهای سطحی خارج از مسیر طبیعی است که به علت ریزش باران، برف، طغیان رودخانه و یا شکست آبگیر و سدها ایجاد می شود.

۶ - طوفان و گردباد و تندباد

در بیمه طوفان خسارت های ناشی از طوفان، تندباد و گردباد تحت پوشش قرار می گیرد.

۷ - ضایعات ناشی از برف و باران

در این پوشش بیمه ای خسارت های وارد به مورد بیمه(ساختمان، ابنیه و …) و اموال و اثاثه موجود در آن که ناشی از ضایعات برف و باران باشد، تحت پوشش قرار می گیرد.

۸ - سقوط هواپیما و هلیکوپتر

خسارت های ناشی از سقوط هواپیما و هلیکوپتر یا اشیای ساقط شده از آنها تا کل مبلغ بیمه شده تحت پوشش قرار می گیرد.

۹ - شکست شیشه

خسارت های ناشی از شکست شیشه های منصوب در ساختمان مورد بیمه اعم از مسکونی و غیرصنعتی در اثر حادثه و برخورد شی خارجی تحت پوشش می باشند.

۱۰ – مسئولیت در قبال همسایگان

خسارت مالی به اشخاص ثالث در قبال هر یک از پوشش های دریافتی بیمه نامه قابل پرداخت می باشد.

۱۱ - سرقت یا دزدی با شکست حرز

بیمه گر خسارت ناشی از فقدان یا خرابی اموال بیمه شده را که در نتیجه سرقت با شکست حرز روی دهد حداکثر تا مبلغ بیمه شده جبران می نماید.

۱۲ - بیمه عدم النفع

خسارت هایی که بدلیل توقف فعالیت روزمره واحد بیمه شده ناشی از آتش سوزی ایجاد می گردد اعم از افزایش هزینه های ثابت مانند اجاره حقوق و یا کاهش درآمد بدلیل توقف خط تولید.

۱۳ - هزینه پاکسازی و جمع آوری ضایعات ناشی از خطرات مشمول بیمه

پاکسازی و تخلیه مواد زائد ناشی از آتش سوزی یا هر خطر تحت پوشش دیگر براساس هزینه عرف محل پرداخت می گردد.

۱۴ - خطر ضایعات آب برف و باران

خطر ضایعات آب برف و باران یکی دیگر از خطرات تبعی بیمه نامه های آتش سوزی می باشد که خسارات وارد در اثر نشت آب از سقف و بام ساختمان ها را تحت پوشش قرار می دهد.  

۱۵ - اعتصاب، شورش و بلوا

پوشش خطرات اعتصاب، شورش و بلوا بعنوان خطرات تبعی بیمه نامه آتش سوزی، بر اساس شرایط موافقت شده با بیمه گران اتکائی و با نرخهای توافق شده امکان پذیر می باشد.

۱۶ – خطر انفجار ظروف تحت فشار صنعتی

با توجه به اینکه در شرایط عمومی بیمه نامه آتش سوزی، خطر انفجار ظروف تحت فشار مستثنی شده است. لذا بیمه گذاران می توانند با توجه به تعاریف ارائه شده در الحاقیه ظروف تحت فشار صنعتی، برای دستگاه ها و ماشین آلاتی که بعنوان ظروف تحت فشار صنعتی تلقی می شوند، با پرداخت حق بیمه اضافی پوشش بیمه ای دریافت نمایند(سایت پروتال بیمه پاسارگاد، ۱۳۹۲).

۲ – ۱- ۱۳ - انواع روش های صدور بیمه نامه

شرکت های بیمه، بیمه نامه های آتش سوزی را به چندین صورت صادر می کنند که هر یک از آنها با هدف ارائه خدمت مناسب به بیمه گذاران طرح ریزی شده است تا بخشی از مشکلات آنها را حل کند. انواع شناخته شده این نوع بیمه نامه ها در ایران عبارتند از :

۲ – ۱ – ۱۳ - ۱ - بیمه نامه آتش سوزی با سرمایه ثابت

با این پوشش بیمه ای، بیمه گر خسارت ناشی از آتش سوزی به اموال موردبیمه را حداکثر تا سرمایه مندرج در بیمه نامه و به میزان زیان وارد شده جبران می کند. اصولا” خسارات پرداختی نمی تواند از مابه التفاوت ارزش هر یک از اقلام بیمه شده بلافاصله قبل و بعد از بروز خسارت و یا در صورت وقوع حادثه منجر به خسارت کلی، از مبلغ بیمه شده هر یک از اقلام خسارت دیده بیشتر باشد. بیمه گذار در زمان اخذ پوشش بیمه ای باید دقت کند که اموال خود را به قیمت واقعی آن بیمه کند، درغیر این صورت براساس ماده ۱۰ قانون بیمه در صورتی که مالی به کمتر از ارزش واقعی خود بیمه شده باشد، بیمه گر فقط به تناسب مبلغی که بیمه کرده به قیمت واقعی مال مسئول جبران خسارت بیمه گذار خواهد بود(پروتال بیمه ایران، ۱۳۹۲).

۲ – ۱ – ۱۳ - ۲ - بیمه نامه عمومی یا اظهارنامه ای

همانطور که قبلا” ذکر شد، معمولا شرکت های بیمه، در زمان صدور بیمه نامه های آتش سوزی، سرمایه معینی را برای ماشین آلات و یا مواد اولیه و یا مواد در جریان ساخت به عنوان حداکثر سرمایه برای پرداخت خسارت در بیمه نامه قید می کنند. این حداکثر سرمایه معمولا از طرف بیمه گذار تعیین می شود. امروزه با توجه به پیچیدگی واحدهای تولیدی و صنعتی، حجم مبادلات و کالایی که هر روز به انبارها وارد و یا از آن خارج می شود و با در نظر گرفتن تورم و افزایش قیمت ها در مدت کوتاه باعث شده که صاحبان صنعت و تولیدکنندگان، پوشش بیمه ای مورد نیاز خود را به نحوی دریافت کنند که در صورت بروز حادثه حریق، سرمایه های تحت پوشش بیمه ای به ارزش روز بوده و در زمان وجود نوسانات شدید در قیمت و یا در میزان موجودی، نیاز به افزایش و یا کاهش آن از طریق صدور الحاقیه نباشد(سایت پروتال بیمه ایران، ۱۳۹۲).

۲ – ۱ – ۱۳ - ۳ - بیمه نامه آتش سوزی با شرایط جایگزینی و بازسازی

کاربرد این نوع بیمه نامه در زمانی توصیه می شود که ارزش واحدهای صنعتی و تجاری و یا صنفی به دلیل اعمال ضریب استهلاک در اسناد حسابداری مستهلک شده است و به مقدار پنجاه درصد و یا بیشتر کاهش یافته است. در صورتی که جایگزینی و یا بازسازی همین واحدهای مستهلک شده به دلیل شرایط خاص اقتصادی جامعه به چندین برابر افزایش یافته است و در زمان انجام صدور بیمه نامه آتش سوزی بیمه گر توافق می کند که بیمه گذار کلیه تاسیسات و دارایی خود را مجددا” و به ارزش روز ارزیابی کند و آنها را با قیمت های جدید تحت پوشش بیمه نامه آتش سوزی قرار دهد و در این حالت چنانچه اموال مورد بیمه به علت بروز یکی از خطرات تحت پوشش بیمه نامه تلف شده و یا خسارت ببیند، بیمه گر در زمان برآورد و پرداخت خسارت نسبت به تعمیر و بازسازی ساختمان و ماشین آلات آسیب دیده به شرط جایگزینی آن اقدام لازم را انجام خواهد داد و خسارت تعمیر یا تعویض موارد آسیب دیده به قیمت روز حادثه پرداخت می گردد(سایت پروتال بیمه ایران، ۱۳۹۲).