عالمان شیعه معتقدند امامت و ولایت از اصول دین، و دنباله رو نبوت پیامبر اکرمk بوده وامام علیj نیز خلیفه بلافصل بعد از پیامبر اکرمk می‌باشد و بر این مطلب آیات و روایات فراوانی دلالت می‌کند. اما عالمان اهل سنت امام علیj را به عنوان خلیفه بلا فصل بعد از نبی اکرم نمی‌دانند. یکی از این عالمان که جایگاه علمی خاصی در میان اهل سنت دارد محمد بن جریر طبری است. در این پایان نامه قصد داریم، عوامل عدم پذیرش عالمان اهل سنت به خصوص طبری بر این مدعا را با بررسی آیات ولایت(ولایت، تبلیغ، مباهله، اطاعت، امامت، صادقین) مورد توجه قرار دهیم. و این‌که آیا طبری در بین آیات قرآن کریم آیا دلالت آیه‌ای بر امامت امیرالمؤمنینj می‌پذیرد یا نه؟ و استدلال او بر عدم پذیرش خلافت بلا فصل امام علیj چیست؟ متأسفانه با وجود روایات متعدد نبوی در شأن نزول آیات که سند آن‌ها صحیح می‌باشد، طبری أخذ به روایات شاذ و نادر و بعضا ضعیف السند نموده است و در اکثر موارد بدون این‌که نظر خود را بیان کند به نقل اقوال مختلف پرداخته و از کنار آیات گذشته است. پذیرش این‌که چنین احادیثی به دست طبری نرسیده و یا استدلال‌های عالمان شیعه به ذهن او خطور نکرده، خیلی مشکل است زیرا ایشان خود جزء محدثین و فقهای متقدم بوده است. اختصار کلام و گفتار طبری و همچنین بیان اقوال بدون بیان نظر خود، قابلیت نقد و بررسی دقیق و موشکافانه را از کلام ایشان گرفته است.

واژگان کلیدی: ولایت، امامت، طبری، اهل بیتb، جامع البیان

فهرست مطالب
مقدمه. 1

فصل اول: کلیات و مفاهیم. 4

گفتار اول: کلیات… 5

تبیین مسأله. 5

پیشینه تحقیق.. 6

جدید بودن و نوآوری تحقیق.. 6

ضرورت تحقیق.. 7

هدف تحقیق.. 8

سؤالات تحقیق.. 9

سؤال اصلی.. 9

سؤالات فرعی.. 9

فرضیه ها 9

روش انجام تحقیق.. 10

گفتار دوم: مفاهیم. 10

طبری و جایگاه تفسیر وی.. 10

معنا یابی واژگان تحقیق.. 16

امامت از دیدگاه لغت نویسان و متکلمان. 16

1. 1 معانی عام. 18
1. 2 معانی خاص…. 19
اهل بیت از نظرگاه لغت دانان و قرآن پژوهان. 20

معنا یابی واژه ولایت در آیات و انواع آن. 24

الف: ولایت تکوینی.. 25

ب: ولایت تشریعی.. 26

جمع بندی.. 28

فصل دوم: آیات دلالت کننده بر امامت امام علیj و اهل بیت b به دلالت مطابقی.. 30

درآمد. 31

گفتار اول: آیه ولایت… 32

معنایابی واژه‌ها 32

نقش معنای واژه إنما: 33

معنای واژه ولی.. 33

شان نزول آیه ولایت‏ 35

آیه ولایت و نگرش کلی مفسران امامیه. 37

آیه ولایت و نگرش کلی مفسران اهل سنت… 39

دیدگاه طبری و دلایل آن. 41

نقد و بررسی.. 43

1- اهمیت و معنای سیاق.. 44

2- شرایط و ضوابط اعتبار سیاق.. 44

\

جمع بندی.. 48

گفتار دوم: آیه تبلیغ.. 49

شأن نزول آیه تبلیغ. 50

آیه تبلیغ و نگرش کلی مفسران امامیه. 54

آیه تبلیغ و نگرش کلی مفسران اهل سنت… 55

1- نزول آیه در مورد حراست در مکه. 55

2- نزول آیه درباره رجم و قصاص…. 56

3- نزول آیه در جنگ با بنی انمار. 56

4- نزول آیه درباره مکر یهود. 56

دیدگاه طبری و دلایل آن. 57

نقد و بررسی.. 59

جمع بندی.. 61

گفتار سوم: آیه مباهله. 62

معنای واژه مباهله. 63

شأن نزول آیه مباهله. 64

آیه مباهله و نگرش کلی مفسران امامیه. 65

آیه مباهله و نگرش کلی مفسران اهل سنت… 67

دیدگاه طبری و دلایل آن. 68

نقد و بررسی.. 70

جمع بندی.. 70

فصل سوم: آیات دلالت کننده بر امامت امام علیj و اهل بیتb به دلالت التزامی.. 72

درآمد. 73

گفتار اول: آیه اطاعت… 73

معنای واژه اولی الامر. 74

آیه اطاعت و نگرش کلی مفسران امامیه. 75

آیه اطاعت و نگرش کلی مفسران اهل سنت… 84

1- حاکمان و والیان. 84

2- فرماندهان سپاه در سرایا در عصر پیامبرk.. 85

3- فقیهان و عالمان دینی.. 85

4- خلفای راشدین یا ابوبکر وعمر. 86

5- افراد اهل حل و عقد. 86

دیدگاه طبری و دلایل آن. 86

نقد و بررسی.. 89

الف: تناقض دلالی اخبار. 89

ب: نبود امتیاز عصمت برای مصادیق ذکر شده 90

جمع بندی.. 90

گفتار دوم: آیه امامت… 92

شخصیت ابراهیمj در آیات قرآن. 92

مقامات پیامبران در عبارات قرآن. 93

الف: مقام نبوت… 93

ب: مقام رسالت… 94

ج: مقام امامت… 95

تفسیر واژگان آیه امامت… 96

معنای واژه «ابتلا» 96

معنای «کلمات» از دیدگاه مفسران. 96

معنای امام و امامت… 98

معنای لفظ «ظالمین» 98

آیه امامت و نگرش کلی مفسران امامیه. 100

آیه امامت و نگرش کلی مفسران اهل سنت… 104

دیدگاه طبری و دلایل آن. 106

نقد و بررسی.. 109

جمع بندی.. 109

گفتار سوم: آیه صادقین.. 111

معنایابی لفظ صدق.. 112

صدق در اصلاح قرآنی.. 113

آیه صادقین و نگرش کلی مفسران امامیه. 116

1- محتوای آیه. 117

2- روایات صادره از پیغمبر اکرمk و معصومینb.. 119

آیه صادقین و نگرش کلی مفسران اهل سنت… 120

دیدگاه طبری و دلایل آن. 122

نقد و بررسی.. 123