فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1. مقدمه        … …..2

1-2. طرح مساله:    3

1-3. سوألات تحقیق… 6

1-4. ضرورت و اهمیت 6

1-5. اهداف تحقیق 7

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1. مقدمه ……………………. 9

2-1-1. بخش اول: ادبیات نظری 9

2-1-1-1.  مفهوم و نظریه­های احساس شادمانی 9

2-1-1-1-2. فضای مفهومی شادمانی 9

2-1-1-1-3. مفاهیم اساسی مرتبط با شادمانی ….12

2-1-1-1-3-1. شادی، کیفیت زندگی، رضایت از زندگی و SWB (خوشبختی ذهنی) 12

2-1-1-1-3-2. شادمانی و افسردگی 13

2-1-1-1-3-3. شادمانی و هیجان 13

2-1-1-1-3-4. شادمانی و نشاط 14

2-1-1-1-4. زنان سرپرست خانوار: ( طردشدگی= افت کیفیت زندگی، افسردگی، استرس ) و کاهش شادمانی… 14

2-1-1-1-5. نظریه­های جامعه شناسی شادمانی 15

2-1-1-1-5-1. نظریه برابری 16

2-1-1-1-5-2. نظریه محرومیت نسبی 17

2-1-1-1-5-3. نظریه خشنودی از تأمین نیازها 17

2-1-1-1-5-4. نظریه همبستگی اجتماعی 18

2-1-1-1-5-5. نظریه بیگانگی اجتماعی 19

2-1-1-1-5-6. اگوست کنت 19

2-1-1-1-5-7. امیل دورکیم 20

2-1-1-1-5-8. جورج زیمل 23

2-1-1-1-5-9. نظریه کنش متقابل پارسونز 24

2-1-1-1-5-10. تورستین وبلن 24

2-1-1-1-5-11. مرتون و دیدگاه نابسامانی  اجتماعی 25

2-1-1-1-5-12. آنتونی گیدنز 26

2-1-1-1-5-13. هالر وهادلر. 27

2-1-1-1-5-14. نظریه نظام شخصیت چلبی 28

2-1-1-1-5-15. نتیجه­گیری از نظریات شادمانی… 31

2-1-1-2. مفهوم و نظریه­های طرد اجتماعی و عوامل تأثیر گذار بر آن 32

2-1-1-2-1. تاریخچه و مفهوم طرد اجتماعی 32

2-1-1-2-1-1. تاریخچه طرد اجتماعی 32

2-1-1-2-1-1-1.تاریخچه طرد اجتماعی در جامعه­شناسی 33

2-1-1-2-1-2. مفهوم شناسی طرد اجتماعی 34

2-1-1-2-1-2-1. نسبت طرد اجتماعی و فقر 34

2-1-1-2-1-2-2. نسبت محرومیت و طرد اجتماعی 36

2-1-1-2-1-2-3. نسبت سرمایه اجتماعی و طرد اجتماعی 37

2-1-1-2-1-2-3-1. شباهت های دو مفهوم طرد و سرمایه 38

2-1-1-2-1-2-3-2. تفاوت­های مفهومی طرد و سرمایه 39

2-1-1-2-1-3. ارتباط مفهوم طرد اجتماعی با کیفیت زندگی و رضایت از زندگی 40

2-1-1-2-2. ماهیت طرد اجتماعی: ویژگی ها، اجزاء و مؤلفه­ها 41

2-1-1-2-3.  ابعاد، انواع و سطوح طرد 42

2-1-1-2-3-1. ابعاد طرد اجتماعی 42

2-1-1-2-3-2.  انواع طرد 43

2-1-1-2-3-3. سطوح طرد 45

2-1-1-2-4. طردشدگان اجتماعی، طرد جنسیتی و زنان سرپرست خانوار 46

2-1-1-2-4-1. وضعیت طرد اجتماعی و فقر زنان سرپرست خانوار. 47

2-1-1-2-5. رویکردها و نظریه های طرد اجتماعی و شناسایی عوامل تأثیرگذار بر آن 48

2-1-1-2-5-1. پارادایم همبستگی 48

2-1-1-2-5-2. پارادایم تخصصی سازی 49

2-1-1-2-5-3. رویکرد انحصاری 50

2-1-1-2-5-4. دیدگاه امیل دورکیم 51

2-1-1-2-5-5. دیدگاه کارل مارکس و ماکس وبر. 52

2-1-1-2-5- 6. کارل مارکس 52

2-1-1-2-5-7. ماکس وبر. 53

2-1-1-2-5-8. دیدگاه گیدنز. 54

2-1-1-2-5-9. دیدگاه آمارتیاسن… 55

2-1-1-2-5-10. دیدگاه جیرون و همکاران .. 57

2-1-1-2-5-11. دیدگاه مارتین زیبرا 58

2-1-1-2-5-12. دیدگاه پاتنام 59

2-1-1-2-5-13. دیدگاه بوردیو. 60

2-1-1-2-5-14. دیدگاه بردشا و دیگران 60

2-1-1-2-5-15. دیدگاه وسلز و میدما 61

2-1-1-2-5-16. بورچاردت و همکاران.. 63

\

2-1-1-2-5-17. دیدگاه هیتلان 63

2-1-1-2-5-18. فیتز پتریک 64

2-1-1-2-5-19. مسعود چلبی 65

2-1-1-2-5-20. جمع­بندی ادبیات نظری طرد اجتماعی و ارتباط آن با شادمانی زنان سرپرست خانوار ……………………………..67

2-1-2. بخش دوم:  ادبیات تجربی…. 68

2-1-2-1. ادبیات تجربی احساس شادمانی… 68

2-1-2-1-1.ادبیات تجربی داخلی احساس شادمانی 68

2-1-2-1-2. ادبیات تجربی خارجی احساس شادمانی 72

2-1-2-2. ادبیات تجربی زنان سرپرست خانوار. 75

2-1-2-2-1. ادبیات تجربی داخلی زنان سرپرست خانوار 75

2-1-2-2-2. ادبیات تجربی خارجی زنان سرپرست خانوار 79

2-1-2-3. ادبیات تجربی طرد اجتماعی 82

2-1-2-3-1. ادبیات تجربی داخلی طرد اجتماعی 82

2-1-2-3-2. ادبیات تجربی خارجی طرد اجتماعی 84

2-1-2-4. جمع­بندی ادبیات تجربی 88

2-1-3. چارچوب نظری 92

2-1-4. مدل تحلیلی 95

2-1-5. فرضیه­های پژوهش 95

فصل سوم: روش تحقیق

3-1. مقدمه           97

3-1-1. روش تحقیق 97

3-1-2. جامعه آماری 97

3-1-3. شیوه نمونه­گیری و حجم نمونه. 98

3-1-4. واحد تحلیل 99

3-1-5. روش جمع­آوری اطلاعات 99

3-1-6. روش­های آماری و ابزار مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات 99

3-1-7. تعریف نظری و عملی متغیرها 99

3-1-7-1. مفاهیم و متغیرهای تحقیق 99

3-1-7-1-1. جامعه آماری… 99

3-1-7-1-2. متغیر وابسته 100

3-1-7-1-3. متغیر مستقل 100

3-1-7-1-4. متغیرهای واسط 100

3-1-7-2. تعریف مفاهیم و متغییرهای اصلی و نحوه شنجش آن­ها 100

3-1-7-2-1. جامعۀ آماری: زنان سرپرست خانوار. 100

3-1-7-2-2. متغییرهای مستقل: عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها و احساس نابرابری… 101

3-1-7-2-2-1. متغیر مستقل: نیازهای اجتماعی… 101

3-1-7-2-2-1-1. نیازهای اقتصادی 102

3-1-7-2-2-1-2. نیازهای اجتماعی 102

3-1-7-2-2-1-3. نیازهای فرهنگی… 103

3-1-7-2-2-1-4. نیازهای سیاسی… 103

3-1-7-2-2-2. متغیر مستقل: احساس نابرابری اجتماعی 104

3-1-7-2-2-2-1. احساس نابرابری اقتصادی 105

3-1-7-2-2-2-2. احساس نابرابری اجتماعی 105

3-1-7-2-2-2-3. احساس نابرابری فرهنگی… 106

3-1-7-2-2-2-4. احساس نابرابری سیاسی 107

3-1-7-2-3. تعریف متغیر واسط… 108

3-1-7-2-3-1. طرد اجتماعی… 108

3-1-7-2-3-1-1. شبکه­های حمایتی… 108

3-1-7-2-3-1-1-1. طرد از حمایت­های درون­گروهی 108

3-1-7-2-3-1-1-2. طرد از حمایت­های بین گروهی 109

3-1-7-2-3-1-2. طرد از روابط اجتماعی 111

3-1-7-2-3-1-3. طرد از مشارکت در فعالیت­های اجتماعی 111

3-1-7-2-3-1-3-1. پیوند انجمنی(رسمی) 112

3-1-7-2-3-1-3-2. پیوندهای غیر انجمنی(غیر رسمی) 113

3-1-7-2-3-1-4. شرمساری اجتماعی… 113

3-1-7-2-3-2. متغیر واسط: احساس بی­انصافی 114

3-1-7-2-4. متغیر وابسته: احساس شادمانی 115

3-1-8 . اعتبار و پایایی 117

3-1-8-1. روایی یا اعتبار 117

3-1-8-9. پایائی یا اعتماد 117

فصل چهارم تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1. بخش اول: تحلیل مصاحبه­های تحقیق…. 120

4-1-1. مسؤلیت چندبرابر، زمینه­ساز تحقیر شدن و زیر پا گذاشتن غرور 121

4-1-2. محرومیت از نیازهای اساسی: زمینه­ساز احساس نابرابری 122

4-1-2-1. محرومیت از نیازهای اقتصادی… 122

4-1-2-2. محرومیت از نیازهای فرهنگی 123

4-1-2-3. محرومیت از نیازهای اجتماعی… 123

4-1-2-4. محرومیت از نیازهای سیاسی 124

4-1-3. فقدان حامی عاطفی و مالی: زمینه­ساز نداشتن احساس شادمانی… 125

4-1-4. یادآوری گذشته‌ی تلخ: زمینه­ساز افسردگی 127

4-1-5 . استرس و نگرانی برای آینده‌ی فرزندان و احساس راکد بودن: زمینه­ساز نداشتن احساس شادمانی 129

4-1-6 . احساس نابرابری: زمینه­ساز نداشتن احساس شادمانی 131

4-1-7. حمایت­های اقتصادی طردآمیز: زمینه­ساز طرد اقتصادی 133

4-1-8 . مشکلات مالی و رفتارهای طردآمیز اطرافیان: زمینه­ساز نگرانی و اضطراب و نداشتن احساس شادمانی… 134

4-1-8-1. مشکلات مالی… 135

4-1-8-2. رفتارهای طردآمیز اطرافیان.. 135

4-1-9. طردشدگی و احساس ظلم و بی­انصافی: زمینه­ساز نداشتن احساس شادمانی (وجود انصاف و شادمانی) 138

4-1-10. درخواست حمایت مالی از دولت و حمایت عاطفی از اطرافیان در اثر نداشتن حامی: زمینه­ساز آسیب­پذیری . 139

4-1-11. نتیجه­گیری یافته­های مصاحبه­ها 140

4-2. بخش دوم: نتایج و بررسی یافته­های تحقیق 142

4-2-1. نتایج و بررسی جدول توصیفی… 142

4-2-1-1 توصیف مشخصات فردی پاسخگویان.. 142

4-2-1-1-1. سن 142

4-2-1-1-2. میزان تحصیلات 143

4-2-1-1-3. وضعیت فعالیت…. 144

4-2-1-1-4. وضعیت اشتغال.. 145

4-2-1-1-5. نوع اشتغال.. 145

4-2-1-1-6. عنوان شغل 146

4-2-1-1-7. درآمد 147

4-2-1-1-8. وضعیت مسکن… 148

4-2-1-1-8-1. رهن و اجاره(برحسب نرخ اجاره بهای ثابت کشور) 149

4-2-1-1-9. مساحت مسکن… 150

4-2-1-1-10. کیفیت مسکن 151

4-2-1-1-11. تعداد افراد تحت تکفل 152

4-2-1-1-12. تعداد سال­های سرپرست بودن.. 153

4-2-1-1-13. علت سرپرستی… 154

4-2-1-2. توصیف متغیرهای مستقل، واسط و  وابسته 154

4-2-1-2-1. متغیرهای مستقل 154

4-2-1-2-1 -1. عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها 154

4-2-1-2-1 -1- 1. عدم پاسخگویی مؤثر به نیازهای اقتصادی 155

4-2-1-2-1 -1-2. عدم پاسخگویی مؤثر به نیازهای اجتماعی 156

4-2-1-2-1 -1-3. عدم پاسخگویی مؤثر به نیازهای فرهنگی… 158

4-2-1-2-1 -1-4. عدم پاسخگوی مؤثر به نیازهای سیاسی 161

4-2-1-2-1-1-5. شاخص کل عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها 163

4-2-1-2-1-2. متغیر مستقل احساس نابرابری اجتماعی 164

4-2-1-2-1-2-1. احساس نابرابری اقتصادی… 164

4-2-1-2-1-2-2. احساس نابرابری اجتماعی 166

4-2-1-2-1-2-3. احساس نابرابری فرهنگی… 168

4-2-1-2-1-2-4. احساس نابرابری سیاسی 170

4-2-1-2-1-2-5. شاخص کل احساس نابرابری 172

4-2-1-2-2. متغیرهای واسط 173

4-2-1-2-2-1. متغیر واسط طرد اجتماعی 173

4-2-1-2-2-1-1. طرد از شبکه­های حمایتی 173

4-2-1-2-2-1-1-1. طرد از حمایت­های درون­گروهی 174

4-2-1-2-2-1-1-1-1. طرد از حمایت خویشاوندان 174

4-2-1-2-2-1-1-1-1-1.طرد از حمایت عاطفی خویشاوندان.. 174

4-2-1-2-2-1-1-1-1-2. طرد از حمایت ابزاری خویشاوندان.. 176

4-2-1-2-2-1-1-1-1-3.  طرد ازحمایت اطلاعاتی خویشاوندان.. 178

4-2-1-2-2-1-1-1-1-4. شاخص کل طرد از حمایت خویشاوندان.. 180

4-2-1-2-2-1-1-1-2. طرد از حمایت دوستان 181

4-2-1-2-2-1-1-1-2-1. طرد از حمایت عاطفی دوستان.. 181

4-2-1-2-2-1-1-1-2-2. طرد از حمایت ابزاری دوستان 182

4-2-1-2-2-1-1-1-2-3. طرد از حمایت اطلاعاتی دوستان 185

4-2-1-2-2-1-1-1-2-4. شاخص کل طرد از حمایت دوستان 186

4-2-1-2-2-1-1-1-3. طرد از حمایت همسایه­ها 188

4-2-1-2-2-1-1-1-3-1. طرد از حمایت عاطفی همسایه­ها 188

4-2-1-2-2-1-1-1-3-2. طرد از حمایت ابزاری همسایه­ها 189

4-2-1-2-2-1-1-1-3-3. طرد از حمایت اطلاعاتی همسایه­ها 191

4-2-1-2-2-1-1-1-3-4. شاخص کل طرد از حمایت همسایه­ها 193

4-2-1-2-2-1-1-1-3-5. شاخص کل طرد درون­گروهی 194

4-2-1-2-2-1-1-2.  شاخص طرد از حمایت برون­گروهی 195

4-2-1-2-2-1-1-3. شاخص کل طرد از شبکه­های حمایتی… 198

4-2-1-2-2-1-2.طرد از ارتباط اجتماعی… 200

4-2-1-2-2-1-2-1. طرد از رفت و آمد با همسایه­ها 200

4-2-1-2-2-1-2-2. طرد از رفت و آمد با خویشاوندان 202

4-2-1-2-2-1-2-3. طرد از رفت و آمد با دوستان 204

4-2-1-2-2-1-2-4. شاخص کل طرد از ارتباط اجتماعی 206

4-2-1-2-2-1-3. طرد از مشارکت اجتماعی… 207

4-2-1-2-2-1-3-1. طرد از مشارکت رسمی 207

4-2-1-2-2-1-3-2. طرد از مشارکت غیر رسمی 210

4-2-1-2-2-1-3-2-1. طرد از شرکت در مراسم مذهبی 210

4-2-1-2-2-1-3-2-2. طرد از  از گذراندن اوقات فراغت 212

4-2-1-2-2-1-3-2-3. طرد از  از  شرکت در مراسم  عزا و عروسی… 214

4-2-1-2-2-1-3-2-4. شاخص کل طرد از  از  مشارکت غیر رسمی 215

4-2-1-2-2-1-3-3. شاخص کل طرد از مشارکت اجتماعی 217

4-2-1-2-2-1-3-4. شاخص کل طرد اجتماعی(عینی) 218

4-2-1-2-2-1-4. شاخص کل شرمساری اجتماعی( طرد ذهنی) 219

4-2-1-2-2-1-5. شاخص کل طرد اجتماعی… 221

4-2-1-2-2-2. احساس بی­انصافی… 223

4-2-1-2-2-2-1. احساس بی­انصافی اقتصادی… 223

4-2-1-2-2-2-2. احساس بی­انصافی اجتماعی 225

4-2-1-2-2-2-3. شاخص کل احساس بی­انصافی 227

4-2-1-2-3. متغیر وابسته: احساس شادمانی 228

4-2-1-2-3-1. خودپنداره 228

4-2-1-2-3-2. رضایت از زندگی 230

4-2-1-2-3-3. آمادگی روانی 232

4-2-1-2-3-4. سرذوق بودن 234

4-2-1-2-3-5. زیبایی­شناختی… 235

4-2-1-2-3-6. خودکارآمدی 237

4-2-1-2-3-7. امیدواری 239

4-2-1-2-3-8. شاخص کل احساس شادمانی 241

4-2-2. آزمون فرضیه­ها 244

4-2-2-1. عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها، احساس نابرابری را افزایش می­دهد . 244

4-2-2-1-1.  همبستگی بین ابعاد متغیرهای عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها و احساس نابرابری 244

4-2-2-2.  عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها، طرد اجتماعی را افزایش می­دهد . 246

4-2-2-2-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها و طرد اجتماعی 246

4-2-2-3. عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها، احساس شادمانی را کاهش می­دهد .. 247

4-2-2-3-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها و احساس شادمانی 247

4-2-2-4. احساس نابرابری، طرد اجتماعی را افزایش می­دهد . 249

4-2-2-4-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای احساس نابرابری و طرد اجتماعی… 249

4-2-2-5. احساس نابرابری، احساس شادمانی را کاهش می­دهد . 250

4-2-2-5-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای احساس نابرابری و احساس شادمانی… 251

4-2-2-6 . طرد اجتماعی، احساس بی­انصافی را افزایش می­دهد . 252

4-2-2-6-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای طرد اجتماعی و احساس بی­انصافی 252

4-2-2-7. احساس بی­انصافی، احساس شادمانی را کاهش می­دهد . 254

4-2-2-7-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای احساس بی­انصافی و احساس شادمانی… 254

4-2-2-8. طرد اجتماعی، احساس شادمانی را کاهش می­دهد . 255

4-2-2-8-1. همبستگی بین ابعاد متغیرهای طرد اجتماعی و احساس شادمانی… 255

4-2-3. رگرسیون خطی چندمتغیره. 257

4-2-3-1. چندمتغیره شاخص احساس شادمانی و متغیرهای مستقل(عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها 257

4-2-3-2. تحلیل چند متغیره شاخص احساس شادمانی و ابعاد متغیرهای مستقل . 259

4-2-3-3. چندمتغیره شاخص احساس شادمانی و متغیرهای مستقل و متغیرهای زمینه­ای . 261

4-2-4. تحلیل مسیر. 263

فصل پنجم: خلاصه و نتیجه­گیری

5-1. نتیجه گیری 268

5-1-1. دستاوردهای توصیفی 269

5-1-1 -1. توصیف مشخصات فردی پاسخگویان 269

5-1-1 -1-2. نتیجه­گیری از ویژگی­های فردی زنان سرپرست خانوار. 270

5-1-1 -2. توصیف متغیرهای مستقل، واسط و  وابسته. 271

5-1-1 -2-1. نتیجه­گیری از توصیف متغیرهای مستقل، واسط و  وابسته 278

5-1-2. دستاوردهای تجربی 280

5-1-2-1. نتیجه­گیری یافته­های تجربی و پاسخ به سوألات پژوهش 282

5-1-2-2. کاربرد نتایج مرحله­ی اکتشافی بر مرحله­ی کمی 283

5-1-3. دستاوردهای تبیینی 283

5-1-3- 1. دستاوردهای پژوهش 291

5-1-3-2. موانع و محدودیت­ها 293

5-1-3-3. پیشنهادات 294

5-1-3-3-1. پیشنهادات اجرایی 294

5-1-3-3-2. پیشنهاد پژوهشی 295

5-1-3-3-3. راهکار افزایش شادمانی زنان سرپرست خانوار( بنا به پیشنهاد خود جمعیت نمونه) 295

منابع فارسی  ………. 296

منابع لاتین ………… … 303

پیوست ……………. .308

مقدمه

اصطلاح زنان سرپرست خانوار به زنانی اطلاق می­شود كه مسئولیت تأمین معاش زندگی یا اداره امور خود و یا خانواده خود را بطور دائم یا موقت عهده­دار هستند. واقعیات موجود در جامعه نشان از آن دارد كه زندگی این قشر از زنان غالباً با ابهامات و مخاطراتی روبروست از جمله طرد شدن از سوی اجتماع، نگرش­های سوء از سمت جامعه، فقدان امنیت اجتماعی، فقدان حامی مادی و معنوی، فقراقتصادی و در این راستا نداشتن مسكن مناسب، عدم دسترسی به فرصت­های شغلی – تحصیلی و تعدد نقش­ها که آن­ها را در روابط اجتماعی و حضور در اجتماع با مشكلات عدیده­ای روبرو کرده و به سمت انواع بیماری­های روحی و روانی كه برجسته­ترین آن افسردگی است سوق می­دهد. در واقع این شرایط و عوامل نه تنها زمینۀ طرد اجتماعی این قشر آسیب­پذیر را فراهم کرده، بلکه بر احساس شادمانی آنان نیز تأثیر منفی گذاشته است. شادمانی به عنوان یکی از احساسات ریشه­ای مثبت و بسیار تأثیرگذار بر رفتار و حالات دیگر فرد، نقش تعیین کننده­ای در تأمین سلامت فرد و جامعه دارد. از آن جهت که شادمانی با خرسندی، خوش بینی، امید و اعتماد همراه است، می­تواند به عنوان یک کاتالیزور، نقش شتاب دهنده­ای در فرایند توسعه­ی یک جامعه داشته باشد. همچنین در نقطه­ی مقابل، نبود شادمانی در یک جامعه منجر به ایجاد فضای سرد و بسته­ای خواهد شد که قادر به تأمین حداقل انرژی عاطفی لازم برای نوآوری و پیشرفت نخواهد بود (موسوی، 1392: 16-17). شادمانی اشاره به احساسی مثبت دارد كه با كلماتی چون رضایتمندی[1] و بهروزی بیان می­شود. در منابع مختلف با واژه­هایی چون خوشحالی[2]، رضایت از زندگی، احساسات مثبت[3]، زندگی معنادار[4]، رفاه[5] و واژه­هایی اینچنین بیان شده است (صادق و نصرآبادی، 1388 : 2). طرد اجتماعی نیز، به عنوان آسیبی که متوجه زنان سرپرست خانوار می­باشد، عبارت است از محرومیتی طولانی مدت که به جدایی از جریان اصلی جامعه می­انجامد. در واقع طرد محرومیتی چندوجهی است که برای فهمیدن و سنجیدن رابطه افراد در حوزه­های متفاوت جامعه به کار می­رود. طرد به عنوان یک صورت­بندی جامع­تر، اشاره دارد، به فرایند پویای ممانعت از ورود کامل و جزئی، به هر گونه نظام اجتماعی، اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی که انسجام اجتماعی اشخاص در جامعه را تعیین می­کند( فلوتین، 2006: 58 ). اما تعریف طرد بدون در نظر گرفتن زمینه­ها و شرایطی که در آن طرد رخ می­دهد از دقت و جامعیت کافی برخوردار نیست زیرا عوامل تأثیرگذار بر طرد اجتماعی بر حسب شرایط افراد مطرود متفاوت است. بنابراین شناسایی زمینه­هایی که باعث طردشدگی زنان سرپرست می­شود از جمله مسائل مهمی است که باید مورد بررسی قرار گیرد در این زمینه باید اذعان داشت، مسائلی نظیر تضعیف و گسیختگی پیوندهای اجتماعی، ضعف شبکه­های حمایتی، انزوا، مشارکت ناکافی، حاشیه­ای شدن و عدم تعلق است که بستر طردشدگی این زنان را فراهم کرده است. در حالی که اتصالات شبكه­ اجتماعی، مشاركت اجتماعی، فعالیت اجتماعی تحت عنوان فعالیت­های گروهی، سطح شادی و دیگر عواطف مثبت را افزایش می­دهد (کوپر[6]،2011، خوش فر،1392: 285). از آنجا که این گروه از زنان تقریباً از تمام این موارد محرومند بنابراین به نظر می­رسد با کاهش احساس شادمانی مواجه هستند. با توجه به اهمیت ارتباط میان طرد اجتماعی و عوامل ایجاد کنندۀ آن با احساس شادمانی در میان زنان سرپرست خانوار و همچنین با توجه به روند روبه رشد میزان این زنان، در این نوشتار به مسأله­ی شادمانی با توجه به شرایط و زمینه­های طردشدگی جمعیت هدف پرداخته شده است.

1-2. طرح مسأله:

شادمانی به عنوان، یک هیجان خوشایند و مثبت، همچنین به دلیل قابلیت بسترسازی گسترده­ای که در فرایند رشد فرد و توسعه­ی جامعه فراهم می­آورد، بسیاری از  جوامع را به شناخت و ایجاد شرایط مناسب زمینه­ساز خود ترغیب می­نماید. زیرا شادمانی به عنوان نتیجه شرایط مطلوب اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه، فعالیت­های مفید انسانی را برمی­انگیزد، خلاقیت را تقویت می­کند؛ روابط اجتماعی را تسهیل می­نماید؛ مشارکت سیاسی – اجتماعی را رونق می­بخشد؛ موجبات حفظ سلامتی عاطفی، روانی، جسمی و امیدواری را فراهم می­ آورد(آل یاسین،1380: 8)؛ احساس امنیت، رضایت، آرامش و قدرت تصمیم­گیری را در افراد تقویت می­کند (مایرز[7]،2002: 80 و پترسون[8]،2000: 45). از آنجا که شادمانی از یک سو متأثر از ساختارهای جامعه بوده و از دیگر سوی تأثیر گذار بر فرآیند توسعه و تعالی جامعه است، در نیمه­ی  قرن 20 به عنوان یک موضوع میان­رشته­ای مطرح شد و هر رشته­ای، دیدگاه خاصی از شادمانی را گسترش داده است. همچنین در این راستا برخی مطالعات فراملیتی نیز به انجام رسیده است. نتایج آمار و ارقام پژوهش­های مربوط به شادمانی در سطح بین المللی نشان می­دهد که میزان شادمانی افراد در وضعیت کنونی ایران پایین  می­باشد. برای مثال نتیجۀ موج چهارم پیمایش ارزش­های جهانیان اینگلهارت نشان داده که میانگین سطح شادمانی نمونۀ ایران از میان 69 کشور در رتبۀ 61 قرارد دارد(اینگلهارت، 1373). همچنین می­توان به پژوهشی که مینكو[9] در سطح بین المللی به انجام رسانده نیز اشاره كرد كه در آن، شاخص شادی كشورها، محاسبه و نشان داده شده در این پژوهش میزان شادی ایرانیان در طول سال­های 1997 ـ 2007، در بین 97 كشور دارای رتبه 56 است که از متوسط پایین­تر می­باشد(مینکو، 2009: 163). بر اساس نتایج گزارش، شادی جهانی در سال 2013 ایران با نمره 604/4 در مقیاس 0 تا 100 در بین 156 کشور مقام 115 را به دست آورده است. همچنین نتایج همین گزارش نشان داد که شادمانی ایرانیان نسبت به دوره سال­های 2005  تا 2007، 677/0 کاهش داشته است(هلیول، 2013). در آخرین گزارش منتشر شده از سوی مؤسسه تحقیقات گالوپ در ژوئن 2014 وضعیت شادمانی 138 کشور دنیا بررسی شد. نتایج این گزارش با نرخ پایین شادمانی در ایران نشان داد که وضعیت شادمانی در ایران از میان 138 کشور رتبه ماقبل آخر، و بعد از عراق قرار می­گیرد و در این زمینه یکی از آسیب پذیرترین کشورهای دنیاست (پایگاه رسمی مؤسسه گالوپ، 2014). همان­طور که مشاهده می­شود وضعیت شادمانی بین ایرانیان چندان مطلوب نبوده و این نقضان می­تواند مانعی جدی در راه شکوفایی استعدادهای فردی و توسعه و پیشرفت کشور قلمداد شود. از آنجا که جامعه­شناسان شادمانی را به عنوان یک وضعیت اجتماعی بازمی­شناسند بنابراین می­توان این پدیده را یک مسأله اجتماعی بشمار آورد، به طور معمول، شادمانی به عنوان یک پدیدۀ ناب روان­شناختی و فردی تعریف می­شود؛ در حالی که جامعه­شناسان، حالات فردی­ای همچون شادمانی را دارای مبنایی اجتماعی می­دانند(گالاتزر،2000: 52-53). سی‌ رایت‌ میلز مسأله اجتماعی را مشکلی می‌داند كه بسیار شایع باشد و جمعیت كثیری از افراد یك جامعه با آن مواجه باشند. وی می‌گوید: اگر در یك شهر 100 هزار نفری تعداد كمی از افراد بیكار باشند، این یك گرفتاری خصوصی است‌، اما بدیهی است در جامعه‌ای با 50 میلیون نفر شاغل، اگر 15 میلیون نفر بیكار باشند ما با مسأله اجتماعی مواجه هستیم (میلز، 1360، 24). همان­طور که مشاهده شد آمارها و ارقامی مذکور حاكی از کاهش شادمانی و پیامدهای گسترده این مشكل و شایع بودن آن در جامعه امروز ما به عنوان یک مسأله اجتماعی است که فراتر از یک گرفتاری خصوصی می­باشد‌. به اعتقاد برخی از کارشناسان، جامعه ما از کمبود یا حتی در مواردی از نبود این احساس در رنج است و هم­اکنون نشانه­های صریحی از کمبود شادی و طراوت در افراد جامعه به چشم می­خورد(طاهریان، 1381: 4). بنابراین لزوم توجه به این پدیده و مطالعه بافت­های اجتماعی ـ فرهنگی مؤثر بر آن درمیان گروه­های مختلف ایران، ضرورت می­یابد. از آنجا که مطالعه گروه­ها و قشرهای مختلف بیان­گر آن است که سهم زنان از این احساس و پیامدهای مثبت آن بسیار اندک است. در نتیجه مطالعه این قشر ضرورتی ویژه می­یابد. چرا که شادمانی زنان یکی از اساسی­ترین بحث­های حوزه توسعه در کشورهای پیشرفته جهان است، زنان علاوه بر این که حدود نیمی از جمعیت كشور و بخش مهمی از جمعیت فعال اقتصادی هستند كه می­توانند سهم به سزایی در توسعه اقتصادی – اجتماعی ایفا كنند، خود ستون ایجاد مهر و شادی و محبت در خانواده بوده و از این­رو در صورت ارتقاء سطح شادمانی زنان می­توان این انتظار را داشت که سطح شادمانی خانواده و بویژه نسل جدید نیز با تعدیل مثبت روبرو گردد. اما متأسفانه زنان به دلیل حساسیت­های روحی و عاطفی بیشتر از مردان در معرض آسیب­های روانی قرار دارند. زنان اگر چه نسبت به مردان طول عمر بیشتری دارند اما در مقایسه با مردان بیشتر در معرض خطر اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، نگرانی و اختلالات اشتها … هستند(دیوکی[10]،2007). طبق مطالعات انجام شده، شیوع بیماری­های روانی بخصوص افسردگی و اضطراب در زنان ایرانی 5/2 برابر مردان ایرانی است(احمدی و همکاران، 2006). در تحقیقی که توسط سلطانی نسب با هدف« بررسی احساس شادمانی زنان 25 تا 35 ساله تهران» انجام گرفت، شادمانی زنان تهرانی، با میانگین نمره 5/35 از سطح متوسط نیز کمتر بوده، بدین معنی که در سطح پایینی قرار دارد(سلطانی­نسب،1393). همچنین صاحب­نظران داخلی بر پایین بودن سطح شادمانی در میان زنان ایرانی تأکید می­ورزند و نسبت به پیامدهای ناگوار این امر هشدار می­دهند(شکربیگی، 1393: در گفتگو با ایسنا). کما اینکه، از جمله گروه­های به شدت آسیب­پذیر زنان که در این زمینه می­توان به آن اشاره کرد، زنان سرپرست خانوار می­باشد، که عواملی چون طلاق، فوت، اعتیاد همسر و یا از کارافتادگی وی، رها شدن توسط مردان مهاجر و یا بی­مسئولیت، موجب آسیب­پذیر شدن این طیف وسیع از جامعه می­شود( غفاری[11]،2003 ). این گروه از زنان از همان زمانی كه همسر خود را به هر دلیلی از دست می­دهند مجبور به ایفای نقش­های چند­گانه­ای می­شوند كه در تعارض با یكدیگر قرار دارند. گروه عمده­ای از این زنان با فقر، ناتوانی، بی­قدرتی به ویژه در ادارة امور اقتصادی خانوار روبه رو هستند به طوری كه عزت­نفس و سلامت روانی آنان را مختل و زمینة ابتلا به افسردگی و سایر اختلالات را فراهم می­سازد(لانگ لی و فورتین[12] 1994). این در حالی است که داده­های آماری در ایران از روند افزایش یابنده تعداد و نسبت زنان سرپرست خانوار در دهه اخیر خبر می­دهد بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال1390 تعداد خانوارهای با سرپرستی زن، بیش از دو میلیون و 563 هزار خانوار می­باشد. در واقع میزان سهم زنان در سرپرستی خانوارها در سال1390 (1/12) درصد بوده است که از رشد قابل ملاحظه­ای نسبت به سایر دوره­های سرشماری برخوردار بوده است(گزیده سرشماری عمومی نفوس و مسکن1390، مرکز آمار ایران). امروزه با گسترش روز افزون این شکل از خانواده در همه کشورهای جهان، چه صنعتی و چه جهان سوم و نیز مشکلات اساسی آن­ها، راهکارهای مناسب و علمی در جهت بهبود وضعیت این گروه از زنان، ضرورت بررسی و تحقیق علمی از شرایط زندگی این قشر را ایجاد نموده است به طوری که این زنان به عنوان گروهی آسیب­پذیر در میان جامعه­شناسان معرفی شده و وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار و فرزندان آن­ها مورد توجه و بررسی بسیاری از جامعه­شناسان قرار گرفته است (آجورلو و همکاران،1391: 71). براساس گزارش بانک جهانی در سال 2003، فقر زنان به ویژه زنان سرپرست خانوار در کشورها در مقایسه با مردان از شدت بیشتری برخوردار می­باشد (پاک دامن و دیگران،2:1390). ). همچنین بر اساس برخی از مطالعات انجام شده، زنان سرپرست خانوار جزء فقیرترین اقشار اجتماعی هستند و همۀ پژوهش­ها حکایت از نارضایتی این گروه از زنان نسبت به درآمد اندکشان می باشد(دغاقله وکلهر،1389: 265). برای مثال در پژوهش فروغی تنها 6 درصد، نورمحمدی تنها 13 درصد و همچنین پژوهش شکاری آلایق تنها 1 درصد از این زنان از درآمدهایشان رضایت داشته­اند و بقیه معتقد بودند که درآمدهای شغلی­شان جوابگوی نیازهای خود و خانواده­شان نیست(فروغی،1380؛ نورمحمدی،1383؛ شکاری­آلایق، 1384). در واقع بیكاری و فشارهای اقتصادی، میزان پایین سلامت جسمانی، نبود حمایت اجتماعی و عملكرد ضعیف نقشی كه به دنبال تعارض نقش در این زنان ایجاد می­شود و همچنین غرق شدن در فعالیت­های روزانه و روزمره، رضایت از زندگی را در این قشر از زنان كاهش می­دهد و سبب مشکلات روانی بخصوص افسردگی در آنان می­شود (صدر الساداتی،1391: 13-14). برای مثال پژوهش­های؛ شفیع­آبادی و قشقایی،1390؛ اندرسون،2002؛ حسینی، فروزان و امیرفریار، 1388؛ اکینسولا و پاپوچ، 2002 نشان داده است این گروه از زنان نسبت به سایر زنان مشکلات روان­شناختی، عاطفی و میزان استرس بیشتری را تجربه کرده و از کیفیت زندگی پایین­تری برخوردار بوده و با مشکلاتی از قبیل بیماری­های جسمانی، بی­خوابی و افسردگی مواجه هستند (طهماسیان و اناری،2:1390؛ شعبان و همکاران:1392). علاوه بر مشكلات فوق این زنان در جامعه نیز دچار نوعی محدودیت هستند كه آزادی و اراده آن­ها را تحت شعاع قرار می­دهد و این حاكی از فرهنگ و زمینه­ ذهنی متفاوتی است كه در جامعه و عرف ما علیه این زنان شكل گرفته است. در واقع بدبینی و عدم اعتماد جامعه به این زنان، باعث كناره­گیری آن­ها از جامعه و حوزه­ی فعالیت اجتماعی آنان می­شود. در واقع این زنان از یک طرف به دلیل ایفای نقش­های متعددی همچون اشتغال و انجام كارهای خانه و مراقبت­های جسمی و عاطفی از اعضای خانواده، غالباً وقت اضافی برای برقراری روابط اجتماعی ندارند و از طرفی دیگر در جوامع و فرهنگ­های مختلف بسته به باورها، نگرش­ها و هنجارهای جامعه، با زنان بیوه و مطلقه به شیوه­های متفاوت و دیده ناشایست برخورد می­شود مجموعه­ی این عوامل به مرور موجب طرد آن­ها از جامعه شده و از بسیاری از خدمات اجتماعی آن­ها را محروم می­سازند(خسروی، 1378). در این زمینه  وحید­یگانه در پژوهشی(1392) نشان داده است؛ برخی عوامل زمینه­ای به واسطه­ی تعدادی عوامل میانجی زمینۀ طرد اجتماعی زنان سرپرست خانوار را فراهم کرده و فشارهای مالی و اجتماعی و تبعات روحی آن امکان هر گونه تغییر در وضع زنان سرپرست خانوار را ناممکن نموده است. در کل طبق نتایج این پژوهش،4/53 درصد زنان سرپرست خانوار احساس ناخشنودی و افسردگی را همیشه و 6/13 درصد اغلب مواقع داشته­اند و میانگین شاخص­های طرد اجتماعی در این زنان نشان داده است که 52/58 درصد طرد عینی و 64/70 درصد طرد ذهنی را تجربه می­کنند(وحیدیگانه، 1392: 143). باید توجه داشت طرد واژه­ی پیچیده است که شامل ابعاد و معانی ضمنی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متعدد می­باشد(سیلور، 1994). در واقع دیدگاه­های قابلیتی و طرد اجتماعی، زنان سرپرست خانوار را صرفاً به لحاظ درآمدی فقیر نمی­بینند بلکه ابعاد وسیع­تری از زندگی زنان  من جمله  حق انتخاب و کنترل بر زندگی، برابری فرصت­ها، مشارکت در بازار کار و فعالیت­های اجتماعی و دریافت حمایت از شبکه­های اجتماعی را مورد توجه قرار می­دهد (فیروزآبادی، صادقی، 1392: 228). این در حالیست که داشتن فاکتورهای مطرود­ساز چندگانه، ممکن است احتمال طرد شدن آنان را قوت ببخشد. در این زمینه می­توان به پژوهشی که توسط فیروزآبادی و صادقی در سال 1389 با هدف بررسی” وضعیت طرد اجتماعی زنان سرپرست خانوار فقیر روستایی” انجام گرفت، اشاره کرد که طبق این تحقیق سواد ناکافی(بیش از نیمی از زنان سرپرست خانوار6/55 هیچگونه سوادی ندارند)، نداشتن مهارت و توانمندی شغلی، فقر مزمن و گسیختگی پیوندهای خانوادگی از عوامل یا منابع کلیدی تأثیرگذار بر انزوا و طرد اجتماعی زنان سرپرست خانوار می­باشد که در نهایت، مجموعه این عوامل باعث شده­اند که این گروه از زنان از مشارکت فعال در حوزه­های عمومی به ویژه مشارکت های رسمی و انجمنی و نیز اشتغال در بازار کار طرد شوند(همان). گیدنز نابرابری در توزیع فرصت­ها را از منابع و عوامل اصلی طرد اجتماعی می­داند و طرد اجتماعی را حالتی از راه و روش­های می­داند که طی آن­ها افراد از مشارکت کامل در جامعه بزرگتر محروم می­شوند (گیدنز،1386: 461). از طرفی هم نتایج پژوهش­های دریکوندی(1381)، علی­زاده قوی فکر(1388)، دولان و همکاران(2008) و لونگ و همکاران(2010) نشان داد مشارکت و فعالیت اجتماعی می­تواند بر شادی و رضایت از زندگی افراد تأثیرگذار باشد(پناهی و دهقانی، 1391: 2). با توجه به این که طرد در بعد ذهنی مقولاتی مربوط به سلامت روانی –  ذهنی یعنی، میزان احساس رضایت از زندگی، شاد بودن و یا منزوی بودن فرد را بیان می­کند(پیس، 2000) و افسردگی و اضطراب از شایع­ترین مشکلات مطرودین اجتماعی است(قاضی­نژاد، 1389: 152) و این گروه از زنان به اذعان بسیاری از تحقیقات با طرد و محرومیت بیشتری نسبت به سایر اقشار، مواجه هستند. به نظر می رسد طرد اجتماعی و هر یک از عوامل تأثیرگذار بر آن به تنهایی و یا به صورت ترکیبی از مجموعه عوامل، که نظریه­های طرداجتماعی مدعی آن هستند، می­تواند بر احساس شادمانی این قشر از زنان تأثیرگذار باشد. بنابراین مسأله اصلی که در این پژوهش بررسی می­شود شناسایی آن دسته از عوامل تأثیرگذار بر طرد اجتماعی است، که بیشترین اثر را بر روی احساس شادمانی زنان سرپرست خانوار می­گذارد و از آنجا که تا به حال تحقیقی هم در زمینۀ و هم پیرامون بررسی احساس شادمانی زنان سرپرست خانوار شکل نگرفته است و در تحقیقات قبلی فقط اشاره­ای جزئی به این مسأله شده است لذا پژوهش حاضر قصد دارد ابتدا طی یک مرحله­ای اکتشافی از جمعیت هدف معنا، زمینه­ و دلایل شکل­گیری این احساس را دریافت کند و سپس در بین جمعیت آماری مذکور به بررسی کمی این مقولات بپردازد. بنابراین با توجه به وضعیت و شرایط زنان سرپرست خانوار و اهمیت توجه به آنان، پرسش­های اصلی در این تحقیق به صورت زیر قابل طرح می­باشد:

1-3. سوألات تحقیق

زنان سرپرست خانوار چگونه شادی و شادمانی را معنا و تفسیر کرده و دلایل و زمینه­های شکل­گیری شادمانی از نظر این زنان چگونه تعریف و توصیف می­شود؟
چه عواملی می­تواند در ایجاد احساس شادمانی زنان سرپرست خانوار، نقش بازی کند؟
منابع تأثیرگذار بر طرد و محرومیت اجتماعی این گروه از زنان، آیا از طریق و به واسطه ایجاد آن، می­توانند تغییرات شادمانی را تبیین نمایند؟
1-4. ضرورت و اهمیت

احساس شادمانی یکی از ضروری­ترین خواسته­های فطری و نیازهای روانی انسان به شمار می­رود و به دلیل تأثیرات عمده بر سالم­سازی و بهسازی جامعه، مدت مدیدی است ذهن محققان اجتماعی را به خود مشغول کرده است. به طوری که امروزه بسیاری جامعه­شناسان به نوعی در صدد ایجاد یک جامعه سالم و با نشاط هستند، زیرا به نظر می­رسد احساس شادمانی از یکسو انسان­ها را برای زندگی بهتر و بازدهی بیشتر آماده می­کند و از سوی دیگر به دلیل ویژگی مسری بودن آن، بستگی­های فرد را با محیط گسترده می­کند. از این­رو تا مادامی که شهروندان احساس شادمانی کنند، همواره در خدمت به شهر و افراد جامعه اهتمام بیشتری می­ورزند. اهمیت توجه به شادمانی درحدی است که از سال 2000 به بعد در نگاه سازمان ملل برای تعیین سطح توسعه­یافتگی کشورها متغیرهای شادکامی و امید به آینده و خشنودی و رضایتمندی افراد جامعه نیز به عنوان یک متغیر کلیدی وارد محاسبات شده است به این صورت که اگر مردم یک جامعه احساس نشاط، خشنودی و رضایتمندی نکنند نمی­توان آن جامعه را توسعه یافته (علی­الخصوص در حوزه توسعه اجتماعی) قلمداد نمود(صفری­شالی،1390: 125). همچنین سطح پایین رضایت از زندگی و احساس خوشبختی، منجر به گرایش­های منفی نسبت به کل جامعه و دوره­های طولانی برآورده نشدن آرزوها و انتظارات شده و نگرش­های بدبینانه­ای پدید می­آورد که این بدبینی از نسلی به نسل دیگر منتقل می­شود(اینگلهارت،1372). بنابراین پرداختن به این مسأله مهم به نظر می­رسد؛ در نتیجه با توجه به اهمیت و ضرورت احساس شادمانی در زمینه توسعة انسانی و اجتماعی، پژوهش حاضر در صدد بررسی این پدیده است و از آنجا آمارها نشان می­دهد كه زنان در سطح جهانی و ملّی از محرومیت­های مضاعف رنج می­برند و از طرفی شادکامی زنان تأثیر مهمی بر سلامت کودکان، خانواده، جامعه و محیط زیست دارد. همچنین این قشر فعال و سرنوشت ساز، اولین مراقبین سلامت خانواده و جامعه هستند بر این اساس آموزش و فرهنگ از طریق سلامت زنان توسعه می­یابد زنان دریافت­کنندگان و هم ارائه دهندگان اصلی مراقبت­ها در نظام سلامت هستند(احمدی و همکاران، 1386). بنابراین نمود احساس شادی زن در خانواده بر احساسات تمامی اعضای خانواده مؤثر است. بدین منظور این پژوهش قصد دارد که پدیده شادمانی را با توجه به اهمیت ارتباطی که با جمعیت هدف دارد در بین زنان و به صورت اخص­تر زنان سرپرست خانوار که بصورت جدی­تر با این موضوع درگیر هستند، بررسی کند. ضرورت توجه به زنان سرپرست خانوار از میان گروه زنان از این جهت است كه در خانوارهای که زن سرپرست است، تصمیم­گیری برای مقابله با مسائل و مشكلات شخصی، روانی، اجتماعی، عاطفی، اقتصادی خانوادگی، تحصیلی و رفتاری فرزندان در آینده بر عهده سرپرست خانوار(مادر) است و برعهده­ی اوست كه نظام روابط عاطفی موجود در خانواده حفظ شود و ایجاد تنش­ در خانواده را به حداقل برساند و از لحاظ مادی و معنوی فرزندان را حمایت كند. از این­رو توجه و مشخص نمودن سلامت روان زنان سرپرست خانوار(مادر) برای جلوگیری و حل بسیاری از معضلات و مشكلات خانواده ضروریست(حسینی و همکاران، 1388: 4). با توجه به اینکه امروزه پدیدة خانوارهای زن سرپرست به دلایل مختلف در دنیا رو به افزایش است و اغلب این خانواده­ها دارای مشكلات فراوان هستند، در نتیجه فزونی این گروه از زنان به صورت یك مشكل اجتماعی مطرح می­شود(خسروی، 1387). در واقع میزان وقوع آسیب­های روانی نظیر افسردگی، اضطراب و استرس در این گروه از زنان به گونه­ای بالا است(معیدفر و حمیدی،1386) که نسبت به سایر زنان شادی کمتری را حس می­کنند. به طوری که فقدان همسر و حامی موجب می­شود که اکثر این زنان به ناراحتی­های روحی و جسمی دچار شوند. همچنین، کمبود معاشرت و تفریح به علت مسائل شهرنشینی در کلان­شهر، مشکلات عاطفی آن­ها را می­افزاید. اکثریت این قشر از زنان به علت عدم استقلال اقتصادی فاقد پایگاه اجتماعی مناسبی بوده­اند تنهایی آن­ها نیز، شرایطی را ایجاد می­کند که منجر به از دست دادن حمایت اجتماعی خانواده پدری، کاهش نفوذ اجتماعی و حتی گاه تضعیف موقعیت­ها و فرصت­های اجتماعی فرد می­شود(قنبری و همکاران،1390: 116). به طوری که بنا بر نتایج بسیاری از تحقیقات، رفتارهای مشارکتی بسیاری از  زنان سرپرست در مقایسه با زنان دیگر بسیار پایین است و این مسأله علاوه بر دلایل فرهنگی، ناشی از مسایل مربوط به تعدد نقش­ها و مسئولیت مدیریت خانواده می­باشد. آنان خود را تأمین­کننده نیازهای روحی و عاطفی فرزندان و سالمندان خانواده خود می­دانند و براین باورند که برای فرزندان خود به عنوان تکیه­گاه و پشتوانه به حساب می­آیند(شادی­طلب و همکاران، 1384). در نتیجه وضعیت طردشدگی مسأله مهمی است که این زنان بنا بر نتایج بسیاری از تحقیقات با آن مواجه هستند. در واقع عواملی مثل نداشتن منابع مادی، نگرش منفی افراد جامعه و دور شدن از روابط اجتماعی و فعالیت­های مدنی شرایطی را برای آن­ها ایجاد می­کند که در وضعیتی نابرابر نسبت به دیگر اقشار جامعه قرار می­گیرند در نتیجه دچار طرد اجتماعی خواهند گردید. ضرورت توجه به طرد اجتماعی و عوامل ایجاد کنندۀ آن در زندگی زنان سرپرست خانوار از آنجا ناشی می شود که در آن متغیرهایی مانند مسکن، بهداشت و سلامت و آموزش را می­توان ملاحظه کرد. مسائل و مفاهیمی همچون مشکلات مالی، نیازهای اساسی، تماس­های اجتماعی و ناخشنودیِ اجتماعی نیز در تعاریف آن به چشم می­خورند(ابراهیمی،1391). در کل این پژوهش از دو جنبه نظری و کاربردی حائز اهمیت است: در بعد نظری مؤلفه­های پژوهش حاضر همچون سایر مؤلفه­های اساسی در حوزه اجتماعی، آزمون پاره­ای از نظریه­های اجتماعی است که به طور صریح و یا تلویحی به تبیین نشاط، خوشبختی و سعادت مردم می­پردازد و موجب بسط شناخت منظم رشته جامعه­شناسی می­شود. و در بعد کاربردی هم مطالعۀ علمی دقیق و مداوم  موضوع این پژوهش، به ویژه در سطح ملی می­تواند توجه اهل اندیشه را به میزان شادمانی در میان زنان سرپرست خانوار و عوامل مرتبط با آن یعنی عوامل ایجاد کنندۀ طردشدگی، جلب و به مدیران و برنامه­ریزان اجتماعی و فرهنگی در انتخاب سیاست­های مناسب در زمینۀ شادمانی زنان سرپرست خانوار کمک کند. در مجموع، از نتایج این پژوهش می­شود در عمل(سیاستگذاری و برنامه­ریزی) هم سود جست. از این­رو با توجه به اهمیت پژوهشی موضوع مورد مطالعه، تحقیق حاضر در صدد بررسی و تحلیل احساس شادمانی و رابطه آن با عوامل ایجاد کنندۀ طرد اجتماعی در بین زنان سرپرست خانوار تهران است زیرا به نظر می­رسد شناسایی آن دسته از عواملی که منجر به طرد اجتماعی این گروه از زنان می­شود با احساس شادمانی آن­ها در ارتباط است. بدین منظور اهداف اصلی در این تحقیق به شرح زیر قابل تعریف می باشد:

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان          صفحه

چکیده…….. 1

فصل اول: مقدمه….. 2

1-1- خاستگاه و تاریخچه ازگیل ژاپنی.. 4

1-2- مشخصات گیاه‌شناسی.. 4

1-3- ازدیاد ازگیل ژاپنی.. 5

1-4- نیازهای خاکی و اقلیمی.. 5

1-5- ارزش غذایی و دارویی ازگیل ژاپنی.. 5

1-6- ارقام ازگیل ژاپنی.. 7

1-7- اهمیت اقتصادی.. 7

1-8- بیان مسئله و اهداف تحقیق.. 10

فصل دوم: بررسی منابع….. 11

2-1- مشکلات پس از برداشت ازگیل ژاپنی.. 12

2-2- قهوه‌ای شدن آنزیمی.. 12

2-2-1- ترکیبات فنلی.. 13

2-2-2- نقش پلی‌فنل‌اکسیداز در قهوه‌ای شدن آنزیمی.. 14

2-2-3- روش‌های کنترل قهوه‌ای شدن آنزیمی.. 16

2-2-3-1- عوامل ضد قهوه‌ای شدن آنزیمی.. 17

2-2-3-2- انبارداری سرد و تیمار حرارتی.. 20

2-2-3-3- بسته‌بندی و اصلاح شرایط اتمسفری.. 21

2-2-3-4- مواد خوراکی پوشاننده 22

2-2-3-5- تیمار با فشار بالای هیدرواستاتیک… 23

2-2-3-6- پرتوافکنی گاما 24

2-3- اتلاف آب و کاهش وزن محصولات… 24

2-4- معرفی ترکیبات بکار رفته در آزمایش و سوابق تحقیق.. 25

2-4-1- اسید آسکوربیک (AA) 25

2-4-2- اسید سیتریک (CA) 27

2-4-3- هگزامتافسفات سدیم (NaHMP) 27

فصل سوم: مواد و روش‌ها……. 29

3-1- مواد گیاهی.. 30

3-2- نوع طرح آزمایشی.. 30

3-3- نحوه‌ی اعمال تیمارها 30

3-4- شرایط نگهداری نمونه‌ها 31

3-5- ارزیابی صفات… 32

3-5-1- کاهش وزن. 32

3-5-2- شاخص قهوه‌ای شدن. 32

3-5-3- مواد جامد محلول (TSS) 33

3-5-4- اسید قابل تیتر (TA) 33

3-5-5- نسبت قند به اسید (TSS/TA) 34

3-5-6- ویتامین ث… 34

3-5-6-1- تهیه محلول DIP. 35

3-5-6-2- تهیه محلول استاندارد. 35

3-5-6-3- محاسبه ویتامین ث… 35

3-5-7- اندازه‌گیری فنل ­کل، فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی­اكسیدانی.. 35

3-5-7-1- استخراج عصاره‌ی میوه‌ها 35

3-5-7-2- فنل ­کل.. 36

3-5-7-3- فلاونوئید كل.. 37

3-5-7-4- ظرفیت آنتی­اكسیدانی.. 38

3-6- تجزیه و تحلیل داده­ها 39

فصل چهارم: نتایج و بحث…… 40

4-1- کاهش وزن. 41

4-2- شاخص قهوه‌ای شدن. 45

4-3- مواد جامد محلول (TSS) 47

4-4- اسید قابل تیتر (TA) 48

4-5- نسبت قند به اسید (TSS/TA) 50

4-6- ویتامین ث… 51

4-7- فنل ­کل.. 52

4-8- فلاونوئید كل.. 54

4-9- ظرفیت آنتی­اكسیدانی.. 56

نتیجه­گیری کلی.. 59

پیشنهادها 60

ضمائم…61

منابع………72

چکیده

قهوه‌ای شدن آنزیمی مهم‌ترین ناهنجاری فیزیولوژیکی است که به‌شدت کیفیت پس از برداشت و عمر انباری ازگیل ژاپنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به‌منظور بررسی اثر آب مقطر و تعدادی از عوامل ضد \ قهوه‌ای شدن آنزیمی از جمله اسید آسکوربیک (1 و 2 درصد)، اسید سیتریک (5/0 و 1 درصد)، هگزامتافسفات سدیم (5/0 و 1 درصد) و اثر ترکیبی این مواد (در 2 غلظت)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل با 3 عامل زمان (7 سطح)، بسته‌بندی (2 سطح) و تیمار شیمیایی(9 سطح) برای صفت کاهش وزن و 2 عامل بسته‌بندی (2 سطح) و تیمار شیمیایی (10 سطح) برای سایر صفات، بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار طراحی شد. میوه‌های تیمار شده پس از بسته‌بندی به دو روش (ظروف پلی‌استیرنی یا ظروف پلی‌استیرنی پوشیده شده با فیلم‌های پلی‌اتیلنی سبک) به مدت 35 روز در انبار سرد نگهداری شده و پس از آن به منظور ایجاد حالت مشابه با بازار، بدون پوشش به ‌مدت 2 روز دیگر در دمای 25 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی از قبیل کاهش وزن، شاخص قهوه‌ای شدن، مواد جامد محلول (TSS)، اسیدیته قابل تیتر (TA)، TSS/TA، ویتامین ث، فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی­اکسیدانی میوه­ها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد هگزامتافسفات سدیم بیشترین تاثیر را در کنترل کاهش وزن نمونه‌ها داشت. تیمارهای اسید آسکوربیک 2 درصد، اسید سیتریک 1 درصد و هگزامتافسفات سدیم 1 درصد نیز کمترین شاخص قهوه‌ای شدن را به خود اختصاص دادند. پس از 2 + 35 روز نگهداری، در تمام نمونه‌ها میزان TSS (به‌جز تیمار اسید آسکوربیک 2 درصد) و TA کاهش و در مقابل، میزان TSS/TA افزایش یافت. همچنین مشخص شد ویتامین ث میوه‌ها در پایان مدت نگهداری کاهش معنی‌داری داشته است اما تیمار اسید آسکوربیک 2 درصد توانست آن را در حد مطلوبی حفظ نماید. علاوه بر این بیشترین مقدار فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی در میوه‌های تیمار شده با اسید آسکوربیک 2 درصد و محلول ترکیبی با غلظت کمتر مشاهده شد. در مجموع مشخص شد که اسید آسکوربیک 2 درصد موثرترین تیمار جهت حفظ کیفیت میوه‌های ازگیل ژاپنی در طی انبارداری بوده است.

کلید واژه: ازگیل ژاپنی، اسید آسکوربیک، اسید سیتریک، قهوه‌ای شدن آنزیمی، هگزامتافسفات سدیم.

میوه­ها منابع غنی از كربوهیدرات­ها، ویتامین­ها، آنتی‌اكسیدان­ها، پلی‌فنل­ها، مواد معدنی و فیبرهای غذایی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، انواع سرطان، بیماری‌های پوستی و سایر بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهد (برتازا و همکاران، 2003). ارزش غذایی بالای این محصولات میزان تقاضای آن‌ها را در طی سالیان اخیر بین مصرف كنندگان افزایش داده و بستری را جهت توسعه اقتصادی فراهم نموده است (فالر و فیالو، 2010).

تولید میوه‌هایی با کیفیت مطلوب از طریق اتخاذ تدابیر مدیریتی در حین فصل رشد امکان‌پذیر است اما یکی از مشکلات جدی در صنعت تولید محصولات باغی، حفظ کیفیت پس از برداشت آن‌هاست. واکنش‌های متابولیکی در محصولات، پس از برداشت نیز ادامه پیدا می‌کند که می‌تواند شاخصه‌های کیفی آن‌ها از جمله رنگ، طعم، عطر، ارزش غذایی و بافتشان را تحت تاثیر قرار داده و از بازارپسندی آن‌ها بکاهد. این امر در مورد میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری که طبیعت فسادپذیرتری دارند بیشتر صدق می‌کند (فرناندو و همکاران، 2004).

تلفات پس از برداشت می‌تواند در هر نقطه از زنجیره‌ی تولید و بازاریابی رخ دهد و بسته به نوع محصول و محل تولید، بین 10 تا 50 درصد تخمین زده می‌شود (ماریا، 2007). زخم‌ها و صدمات مکانیکی از مهم‌ترین دلایل ضایعات در میوه‌هاست و جلوگیری از ایجاد چنین آسیب‌هایی در زمان برداشت یا پس از آن می‌تواند در حفظ کیفیت محصولات تاثیرگذار باشد (کاپلینی و سپونیس، 1984). همچنین آگاهی از فیزیولوژی پس از برداشت محصولات باغی که عبارتست از مطالعه‌ی فرآیندهای زیستی بافت‌های گیاهی پس از جدا شدنشان از گیاه مادری، به همراه کاربرد تکنولوژی‌های پس از برداشت و انواع تیمار فیزیکی و شیمیایی جهت به حداکثر رساندن خصوصیات کیفی بسیار حائز اهمیت است (ماریا، 2007). البته امروزه با افزایش سطح آگاهی مصرف کنندگان، عدم استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی در صنایع غذایی مورد تاکید قرار گرفته است، لذا لزوم بررسی و شناسایی مواد طبیعی و غیرسمی موثر در افزایش ماندگاری محصولات بیشتر احساس می‌شود (رابرت و همکاران، 2003).

لازم به ذکر است شناخت روش‌های بهینه برای نگهداری حداکثری هر محصول خاص مستلزم انجام آزمایش‌های گوناگون است و نمی‌توان یک خط مشی کلی برای رسیدن به این هدف ترسیم کرد زیرا عوامل بسیاری از جمله شرایط تغذیه‌ای و اقلیمی در حین رشد و نمو، مرحله‌ی بلوغ هنگام برداشت، تفاوت‌های ژنتیکی بین ارقام مختلف و … در تغییرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی پس از برداشت دخیل هستند (ماریا، 2007).

1-1- خاستگاه و تاریخچه ازگیل ژاپنی

خاستگاه ازگیل ژاپنی کرانه‌های رود دادو[1] در جنوب چین است و از حدود 2000 سال پیش در آن مناطق کشت می‌شده است (ژانگ و همکاران، 1990؛ لین و همکاران، 2007). این گیاه در دوران باستان از چین به ژاپن معرفی شد و حدوداً از سال 1180 میلادی در ژاپن هم مورد کشت و کار قرار گرفت (دینگ و همکاران، 1998). علی رغم پیشینه‌ی تاریخی ازگیل ژاپنی در شرق آسیا، آشنایی مردم سایر نقاط دنیا با این گیاه به گذشته‌ای نه‌چندان دور برمی‌گردد. از سابقه کشت ازگیل ژاپنی در ایران اطلاعات چندانی در دست نیست اما این گیاه در اروپا برای اولین بار در سال 1784 میلادی به‌عنوان گیاهی زینتی در باغ گیاهشناسی پاریس کشت شد و از آنجا راه خود را به انگلستان و کشورهای مدیترانه‌ای باز کرد و در بین سالهای 1867 تا 1870 میلادی از اروپا و ژاپن به فلوریدا و کالیفرنیای آمریکا معرفی شد (ویلانووا و همکاران، 2001؛ لین و همکاران، 1999). اگرچه در ابتدا ازگیل ژاپنی در بسیاری از کشورها به‌عنوان گیاهی زینتی محسوب می‌شد اما رفته‌‌رفته انتخاب ارقامی با میوه‌های درشت‌تر زمینه‌ساز جلب نظر باغداران به این گیاه به‌‌عنوان درختی بارده شد، به‌‌طوری‌ که امروزه تولید این میوه‌ی باستانی در مقیاس تجاری در بیش از 30 کشور دنیا انجام می‌گیرد (بادانس و همکاران، 2000).

1-2- مشخصات گیاه‌شناسی

ازگیل ژاپنی با نام علمی Eriobotrya japonica و نام انگلیسی Loquat درختی همیشه‌سبز و نیمه‌گرمسیری است و متعلق به خانواده Rosaceae و زیرخانواده Pomoideae می‌باشد. نام Eriobotrya از دو کلمه یونانی erion و botrys به معانی کرک و خوشه مشتق شده است که به کرکدار بودن برگ‌ها و میوه‌های این گیاه و فرم گلدهی آن اشاره دارد. کلمه japonica هم به ژاپن برمی‌گردد، چرا که ازگیل ژاپنی از این کشور به بسیاری از نقاط دنیا معرفی شد (حسین و همکاران، 2009).

این گیاه دارای گلهای کامل است و بیشتر ارقام آن خودگشن هستند، ولی در بعضی ارقام خودناسازگاری نیز دیده می‌شود. گلهای سفید رنگ ازگیل ژاپنی در پاییز شکوفا می‌شوند، میوه‌ها در طی زمستان رشد می‌کنند و در بهار می‌رسند. رنگ میوه‌های ازگیل ژاپنی از زرد کمرنگ تا نارنجی متغیر است. طعم آن‌ها معمولا شیرین با یک ترشی ملایم است و بسیار آبدارند. میوه‌ها کروی یا تخم‌مرغی شکل‌اند و قطر آنها 2 تا 5 سانتیمتر و متوسط وزن آنها 30 تا 40 گرم می‌باشد که در ارقام بزرگ به 70 یا حتی به 170 گرم هم می‌رسد. معمولا 2 تا 4 بذر قهوه‌ای رنگ در هر میوه وجود دارد (لین و همکاران، 1999؛ لین و همکاران، 2007).

1-3- ازدیاد ازگیل ژاپنی

ازگیل ژاپنی از طریق بذر قابل تکثیر است اما مشکلاتی چون تفرق صفات، خودناسازگاری و دوره‌ی جوانی طولانی مانع استفاده از این روش تکثیر در باغات تجاری می‌شود. همچنین روش‌های دیگری از قبیل پیوند جوانه، خوابانیدن هوایی، کشت بافت و ریزازدیادی هم برای تکثیر ازگیل ژاپنی قابل استفاده است اما بهترین روش، پیوند شاخه روی دانهال‌های ازگیل ژاپنی، درخت به و بعضی گونه‌های جنس Eriobotrya است. پیوند زبانه‌ای، پیوند نیمانیم و پیوند اسکنه از جمله انواع پیوند شاخه‌اند که برای تکثیر این گیاه به‌کار می‌روند ( لین و همکاران، 1999).

1-4- نیازهای خاکی و اقلیمی

به‌طور کلی درخت ازگیل ژاپنی در نواحی نزدیک به دریا و بین عرض جغرافیای 20 تا 35 درجه و گاهی تا 45 درجه شمالی و جنوبی یافت می‌شود (بادنس و همکاران، 2000). این گیاه با نواحی مدیترانه‌ای کاملاً سازگار است و به‌‌دلیل نیازهای اقلیمی تقریباً مشابه با مرکبات، در مناطق مرکبات‌خیز به‌خوبی پرورش می‌یابد (پلات و کالیسکان، 2007؛ ویلانووا و همکاران، 2001).

ازگیل ژاپنی به محدوده‌ی وسیعی از خاک‌ها اعم از اسیدی یا قلیایی و سبک یا سنگین مقاوم است و در صورت رطوبت و زهکشی مناسب خاک، به‌خوبی رشد می‌کند (لین و همکاران، 2007). مقاومت درخت به سرما تا منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد اما میوه‌ها در دمای کمتر از منهای 3 درجه یخ می‌زنند. احداث یک باغ ازگیل ژاپنی در مناطقی توصیه می‌شود که دارای دمای زمستانه بیش از منهای 3 درجه و دمای تابستانه کمتر از 35 درجه سانتیگراد باشند (لین، 2007).

1-5- ارزش غذایی و دارویی ازگیل ژاپنی

میوه‌ی ازگیل ژاپنی معمولاً مصرف تازه‌خوری دارد و علاوه بر طعم شیرین و آبدار بودن، سرشار از مواد معدنی و انواع ویتامین به‌خصوص منگنز، پتاسیم و پرو ویتامین آ است (کارادنیز، 2003).

فهرست جداول

عنوان              صفحه

چکیده 1

فصل اول: مقدمه  2

 1-1-کلیات   2

1-1- هدف از اجرای این پژوهش    5

1-2- فرضیات پژوهش    5

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده  6

 2-1- گندم و اهمیت آن  6

2-2- گیاهشناسی گندم  6

2-2-1- ریشه  7

2-2-2- برگ   7

2-2-3- ساقه  8

2-2-4- گل آذین  8

2-2-5- دانه  9

2-3- مراحل رشد و نمو گندم  9

2-4- اهمیت اقتصادی و تغذیهای گندم  10

2-5- سطح زیر کشت و تولید گندم  11

2-6- نیازهای آب و هوایی و سازگاری گندم  12

2-7- اهمیت تغذیه در گیاه 12

2-8- عنصر فسفر و اهمیت آن در تغذیه گیاه گندم  13

2-8-1- خسارات ناشی از مصرف کودهای شیمیایی فسفاته  13

2-8-2- فسفر در گیاه 14

2-8-2-1-  مقدار و اشكال مختلف فسفر در گیاه 14

2-8-2-2- نقش فسفر در گیاه 15

2-8-3- علائم كمبود فسفر در گیاه 16

2-8-4- فسفر در خاک: 16

2-8-5- تبدیل فسفر آلی به فسفر معدنی: 17

2-8-6- مقدار و نوع فسفر در خاک، و تاثیر مصرف کود بر روی وضعیت فسفر در خاک   18

2-8-7- اثر pH بر روی قابلیت جذب فسفر: 19

2-8-8- اثرات فسفر بر عملكرد و اجزای عملكرد گندم  20

2-9- کودهای زیستی: 21

2-9-1- تاریخچه  21

2-9-2- باکتریهای سودموناس و باسیلیوس: 23

2-9-3- تاثیر باکتریهای محرک رشد بر روی رشد گیاهان : 23

2-9-4- کود زیستی فسفاته بارور – 2  25

2-9-5- مزایای کود زیستی فسفاته بارور – 2  26

2-9-6- بررسی تاثیر كود زیستی بارور-2  بر عملكرد گندم  28

2-9-7- نتایج استفاده از كود زیستی فسفاته بارور-2 در برنج  29

فصل سوم: مواد و روشها 33

 3-1- موقعیت جغرافیایی محل آزمایش    33

3-1-1- تغییرات درجه حرارت شبانهروزی یاسوج در طول دورهی رشد گندم  34

3-2- مشخصات هواشناسی منطقه  34

3-3- مشخصات خاک محل اجرای آزمایش    34

3-4- مشخصات طرح آزمایشی  35

3-5- عملیات زرا عی  35

3-6- صفات مورد بررسی  36

3-6-1- طول برگ پرچم  36

3-6-2- شاخص سطح برگ   36

3-6-3- ارتفاع گیاه 36

3-6-4- طول سنبله  36

3-6-5- تعداد سنبله در واحد سطح ( مترمربع) 36

3-6-6- تعداد دانه در سنبله  37

3-6-7- تعیین میزان عملکرد بیولوژیک   37

3-6-8- تعیین میزان عملکرد دانه  37

3-6-9- وزن هزار دانه  37

3-6-10- تعیین شاخص برداشت   37

3-6-11- تعیین میزان گلوتن دانه  38

3-7- محاسبات آماری  38

فصل چهارم: نتایج و بحث و پیشنهادات    39

 4-1- طول برگ پرچم  39

4-2- شاخص سطح برگ   39

4-3- تعداد سنبله در متر مربع  41

4-4- تعداد دانه در سنبله  42

4-5- وزن هزار دانه  43

4-6- طول سنبله  44

4-7- ارتفاع بوته  44

4-8- عملكرد بیولوژیك   46

4-9- عملكرد دانه  46

4-10- شاخص برداشت   48

\

4-11- گلوتن دانه  49

4-12- فسفر دانه  50

4-13- همبستگی بین صفات مورد بررسی  50

4-14- نتیجه‌گیری  53

4-15- پیشنهادات   53

4-16- فهرست منابع  54

چکیده:

 به منظور بررسی تاثیر کود زیستی فسفات بارور 2 بر عملکرد گندم آبی رقم الوند آزمایشی در سال زراعی 89-1388 در منطقه پاتاوه واقع در شهرستان دنا انجام گردید. آزمایش در قالب طرح بلوك­های كامل تصادفی در چهار تكرار اجراء گردید. تیمارها شامل، 1- كود بارور2 به روش بذرمال 2- كود بارور2 به روش محلول پاشی 3- كود بارور2 به روش بذرمال +كود فسفاته 4- كود بارور 2 به روش محلول پاشی + كود فسفاته 5- كود فسفاته بدون بارور 2 بعنوان شاهد بودند. صفات مورد ارزیابی شامل تعداد خوشه در واحد سطح (مترمربع)، طول سنبله، ارتفاع گیاه، میزان گلوتن دانه، تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن هزار دانه،‌ شاخص برداشت و فسفر دانه بود. نتایج نشان داد كه اثر تیمارها بر تمامی صفات به جزء شاخص برداشت معنی­دار بود. در اکثر صفات مورد ارزیابی تیمار کودی کاربرد کود بیولوژیک فسفات بارور 2 به روش بذرمال به همراه مصرف کود سوپر فسفات تریپل نسبت به سایر تیمارهای کودی برتری داشت. تیمار محلول­پاشی فسفات بارور 2 نیز در اکثر صفات کمترین مقدار بود.

واژه­های كلیدی:

فارسی: عملكرد، گندم آبی الوند، كود زیستی، كود فسفات بارور 2.

فصل اول: مقدمه

1-1-کلیات

شرایط امروز جهان از نظر تولید محصولات كشاورزی و تغذیه جهانی بیش از هر زمانی در گذشته، پیچیده و بغرنج شده است. برای تأمین امنیت غذای بشر باید تولید محصولات كشاورزی افزایش یابد. افزایش تولید با افزایش سطح زیر كشت یا با افزایش عملكرد در واحد سطح میسر می‌شود كه گزینه اول بسیار محدود است و این امر سبب توجه هرچه بیشتر به افزایش عملكرد در واحد سطح گردیده است.

گندم بیش از همه­ی گیاهان دیگر در جهان كشت می­شود و در جهان درهیچ ماهی از سال وجود ندارد كه در آن محصول گندم بدست نیاید و یا كشت نشود. در دنیای امروز گندم نه تنها یك ماده غذایی اساسی و مهم است بلكه از لحاظ سیاسی نیز از اهمیتی هم پایه نفت وحتی برتر از آن برخودار است (بهنیا، 1373). در سطح دنیا نزدیك به 52% زمین های قابل كشت دنیا به كشت غلات اختصاص دارد كه 3/1 این مقدار زیر كشت گندم است (امام، 1383). گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است (1976 Martin,). گندم از نظر میزان تولید، مهمترین گیاه زراعی در جهان بوده و تولید آن در سال 2010 به حدود 674 میلیون تن رسیده است (FAO,2010). ایده مصرف كودهای شیمیایی یكی از راهكارهای افزایش عملكرد است. در سال‌های اخیر مصرف كودهای شیمیایی به صورت غیر معقول افزایش یافته است، به طوری كه در سال  1998 مصرف این كودها به  365 میلیون تن در سال رسیده است، كه با رشدی 65/3 برابری نسبت به چهل سال پیش روبرو است. اگر روند مصرف كودهای شیمیایی به همین روال ادامه یابد، زندگی بشر در آینده‌ای نزدیك با مشكلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد. این معضل در كشورهای جهان سوم بیشتر به چشم می آید.

كشور ما نیز به دلیل شرایط آب و هوایی حاكم بر آن از جمله كمبود بارندگی و نوسانات زیاد آن، دارای اكوسیستم شكننده­ای است. از دیگر سو بهره­برداری از اراضی كشاورزی به صورت غیر اصولی در حال انجام است. یكی از راهكارهای حل این مشكل، تغییر مدیریت كشاورزی غیر اصولی رایج، به مدیریت پایدار كشاورزی است. كشاورزی پایدار مدیریتی است كه ضمن برخورداری از پویایی اقتصادی، می تواند موجب بهبود وضعیت محیط زیست و استفاده بهینه از منابع موجود شود. علاوه بر این كشاورزی پایدار با رعایت اصول اكولوژیكی می‌تواند ضمن ایجاد توازن در محیط زیست، زمینه بهره وری طولانی‌تری را برای انسان فراهم سازد. یكی از اركان كشاورزی پایدار استفاده از كودهای زیستی در بوم نظام‌های زراعی با هدف حذف یا كاهش مصرف كودهای شیمیایی است. كودهای زیستی شامل مواد نگهدارنده‌ای با جمعیت متراكم یك یا چند نوع ارگانیسم مفید خاكزی و یا به صورت فراورده‌های متابولیك این موجودات است كه به منظور تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در بوم نظام زراعی به كار می‌روند. اولین كود زیستی درسال 1895 در آمریكا با نام نیتراژین[1] تولید شد. بعد از آن كودهای بیولوژیكی متفاوتی به صورت عمومی و خاص جهت محصولات كشاورزی تولید گردید. اما به دلیل اثرات سریع­تر كودهای شیمیایی و سهولت كاربرد و قیمت نسبتاً ارزان، موجب كم توجهی به استفاده از كودهای زیستی گردید. اما در سی سال اخیر آنچه ضرورت تغییر در نظام­های متداول را توجیه می­كند و حركت به سوی نظام‌های كشاورزی پایدار، از جمله سیستم­های  جایگزین در راستای كشاورزی پایدار و ارگانیگ را تسریع می‌كند، شامل مواردی از جمله بروز مسائل زیست محیطی به دلیل استفاده از مواد شیمیایی و آثار سوء آنها بر كیفیت مواد غذایی، تخلیه منابع غیر تجدید شونده مثل انرژی فسیلی و منابع سنگ فسفات، آلودگی منابع آب به وسیله نهاده‌های شیمیایی، كاهش تنوع زیستی، كاهش میزان باروری خاك و افزایش فرسایش خاك می‌‌باشد.

در مزارع، فسفات به شكل كودهای آلی و یا كودهای شیمیایی فسفاته به خاك اضافه می شود.ظرفیت تثبیت فسفر درخاكهای مختلف با توجه به خصوصیات فیزیكی ،شیمیایی،زیستی، اقلیم ومدیریت زراعی متغیر است.(آستارایی، 1375).قابلیت دردسترس بودن فسفر بستگی به عوامل زیادی چون PH ، تهویه خاك، رطوبت ، دما، میزان ماده آلی، مقدارآهن، الومینیوم و منگنز محلول وغیرمحلول، نوع ماده حاوی این عنصر، فعالیت ریزسازواره ها و روش های زراعی دارد. (بای بوردی، 1379). در اثر كمبود فسفر رنگ اندامهای هوایی گیاه سبز تیره گردیده و رشد آن كند خواهد شد و برگها از قسمت نوك به تدریج می میرند و این وضعیت به طرف قاعده برگ پیشروی می نماید. (خدابنده، 1382). تثبیت فسفر در خاكهای رسی نسبت به خاكهای شنی بیشتر است. اندازه ذرات كود شیمیایی در تثبیت فسفر تاثیر دارد، هر چه اندازه ذرات بزرگتر باشد میزان تثبیت فسفر موجود در آن بیشتر است.

كودهای زیستی، كودهای حاوی ریزسازواره های مفید در تغذیه گیاه می باشند كه می توانند مشتمل بر گروههای مختلف از قبیل باكتریها، قارچها، اكتینومیست ها و مانند آن باشند. امروزه استفاده از این كودها در جهت گام برداشتن به سوی كشاورزی پایدار واستفاده از اثرات مفید آنها رو به افزایش است. (آستارایی و كوچكی، 1375). در دسترس بودن فسفر برای گیاهان تاحد زیادی به شرایط زیستی و شیمیایی بستگی دارد كه در خاك رخ می دهد . در عرصه عمل ،تثبیت سریع كودهای شیمیایی فسفره تحت شرایط موجود خاك به فرم های غیر محلول مشكل جدی است. (Shekher et al, 2000).

در طبیعت گروهی از ریزسازواره های حل كننده ی فسفات وجود دارند كه رها سازی تدریجی فسفر و تبدیل آن به شكل قابل جذب گیاه نیاز به كودهای فسفاته شیمیایی را كاسته و كارآیی آنرا بالا می برند. (بای بوردی1379، آستارایی، 1375). یكی از سازوكارهای تبدیل فسفات به شكل معدنی و محلول،ترشح اسیدهای آلی مانند اسیدهای استیك، پروپیونیك، لاكتیك، فوماریك، سوكسنیك است. (آستارایی 1375، Rodriguez and Fraga, 1999).

جداسازی باكتریهای حل كننده فسفات واستفاده از آنها به عنوان كود به عنوان راهكاری برای كاهش مصرف كودهای شیمیایی و بنابراین كاهش آلودگی زیست محیطی به شمار می رود.

در ایران تولید كودهای زیستی با فاصله زمانی حدود 100 ساله نسبت به كشورهای توسعه یافته آغاز شده است، یكی از عناصر پر مصرف در گیاهان فسفر است. با اینكه مقدار متوسط كل فسفر در اغلب خاك‌ها (12/0%) زیاد است. اما به دلیل تثبیت آن به علت تغییرات اسیدیته خاك از حدود خنثی (كه دارای بیشترین حلالیت است) به صورت نا‌محلول در می آید. اغلب خاك های مناطق خشك و نیمه خشك ایران آهكی می‌باشد كه در نتیجه تثبیت فسفر خاك افزایش می یابد. عوامل یاد شده باعث كاهش قابلیت جذب فسفر در خاك شده است كه به طبع آن سبب افزایش مصرف كودهای شیمیایی فسفره می‌شود. افزایش مصرف كودهای فسفره همراه با افزایش تثبیت آنها در خاك می‌باشد، كه با وجود مصرف كودهای فسفره كمبود آن در محصولات زراعی مشاهده می‌شود. تنوع گیاهی نیز از نظر قدرت جذب فسفر دخیل است به گونه‌ای كه گیاهان دارای ریشه گسترده نسبت به گیاهان دارای ریشه سطحی از نظر جذب فسفر كارآمد‍‍‌تر هستند. اکثر خاکهای ایران داری کمبود فسفر می­باشد که این کمبود  به وسیله مصرف کودهای شیمیایی فسفاته می­شود. میزان مصرف کودهای شیمیایی فسفر در ایران در حدود 750 هزار تن در سال می­باشدکه 250 هزار تن از این مقدار در داخل تولید وبقیه آن با واردات این کود جبران می­شود

تولید كودهای شیمیایی فسفره به دلیل هزینه‌های زیاد تولید، كاهش منابع خاك فسفات، تولید مواد سمی انبوه در حین فرآوری كودهای فسفره و عناصر سنگین سمی موجود در كود فسفره (مانند كادمیم) عواملی هستند كه تولید كودهای فسفره را محدود نموده است.

استفاده از كودهای زیستی به عنوان مكمل یا جایگزین كودهای شیمیایی می تواند بسیاری از مشكلات ناشی از مصرف  كودهای شیمیایی را برطرف سازد. در سال‌های اخیر منابع كود بیوفسفات (خاك فسفات، گوگرد، ماده آلی و ریزجاندارن) و بیوفسفر (ریز­جانداران و مواد نگه­دارنده) با كیفیت و قیمت نسبتا مناسب و عوارض زیست محیطی كمتر در دسترس قرار گرفته است. علاوه بر این سهم عمده‌ای از كودهای فسفره مورد استفاده در كشور، وارداتی بوده كه با توسعه‌ی مصرف كودهای زیستی صرفه جویی ارزی قابل توجهی را فراهم می‌سازد.

1-1- هدف از اجرای این پژوهش

1- بررسی اثر كود فسفات بارور-2 بر عملكرد گندم رقم الوند

2- بررسی روشهای مختلف كاربرد كود فسفات بارور-2 بر عملكرد گندم رقم الوند

3- بررسی اثر كود فسفات بارور-2 بر میزان مصرف كودهای شیمیایی فسفاته

1-2- فرضیات پژوهش

 1- كود زیستی فسفات بارور-2 موجب افزایش عملكرد می­شود.

2- كود زیستی فسفات بارور-2 موجب مقاومت به ورس در گیاه می­شود.

3- كود زیستی فسفات بارور-2 باعث كاهش مصرف كودهای شیمیایی فسفاته می­شود.   

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- گندم و اهمیت آن

گندم به عنوان یكی از غلات مهم در تغذیه مردم جهان محسوب می­شود. تولید گندم در جهان در مرحله اول به منظور تغذیه انسان و در درجه دوم برای تغذیه دام و همچنین مصارف صنعتی می­باشد. در دنیای امروز گندم نه تنها یك ماده غذایی اساسی و مهم است، بلكه از لحاظ سیاسی نیز از اهمیتی بالا، هم پایه نفت و حتی مهمتر از آن برخوردار است و باید گفت كه سلاح گندم از سلاح نظامی قدرتمندتر و با اهمیت­تر می­باشد. كمبود مواد غذایی به دلایل مختلف از جمله افزایش جمعیت، پایین بودن كارایی تولید و توزیع و مصرف عادلانه غذا در كشورهای در حال توسعه، چهره خود را بر افزایش جمعیت رو به افزایش كره زمین نشان داده است، به طوری كه بیش از 3/1 میلیارد نفر از مردم جهان، گرسنه و یا دچار سوء تغذیه هستند. این در حالی است كه در هر ساعت بیش از 9 هزار نفر به جمعیت جهان افزوده می­شود و بنا­به گزارش كنفرانس جهانی محیط زیست و توسعه، جمعیت كشورهای در حال توسعه تا سال 2025 به 5/8 میلیون نفر خواهد رسید و این رقم 83 درصد از كل جمعیت كره زمین را شامل خواهد شد (خدابنده ، 1382). بر اساس مطالعات انجام شده جمعیت ایران نیز تا سال 14700 در محدوده­ای بین 87 تا 5/93 میلیون نفر خواهد بود. به این ترتیب در سال­های آینده تولید غذا از نگرانی­های اصلی بشر خواهد بود، زیرا در طی دو دهه آینده بشر باید به اندازه كل تاریخ گذشته خود غذا تهیه كند (خدابنده ، 1382).

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه. 13

2-2- اوتیسم.. 14

2-2-1- کودک اوتیسم و خانواده 16

2-3- هیجان.. 18

2-3-1- هیجان منفی، هیجان مثبت و انواع هیجان.. 20

2-3-2- چه چیزی موجب هیجان می‌شود؟. 22

2-3-3- هیجان‌های اصلی: 22

2-3-3-1- ترس…. 22

2-3-3-2- خشم.. 23

2-3-3-3- نفرت… 23

2-3-3-4- غم.. 23

2-3-3-5- شادی.. 24

2-3-3-6- علاقه. 24

2-4- الگوی شناختی باور غیر منطقی.. 27

2-5- باورهای غیر منطقی.. 27

2-6-طبقه بندی باورهای غیرمنطقی: 29

2-7- انواع باورهای غیرمنطقی: 30

2-7-1- باور غیرمنطقی انتظار تایید دیگران: 30

2-7-2- باور غیرمنطقی انتظار بیش از حد از خود: 31

2-7-3-  باورهای غیرمنطقی سرزنش کردن خود: 32

2-7-4- باور غیرمنطقی واکنش به ناکامی: 33

2-7-5- باور غیرمنطقی بی مسئولیتی عاطفی: 34

2-7-6- باور غیرمنطقی نگرانی زیاد توام با اضطراب: 35

2-7-7- باور غیرمنطقی اجتناب از مشکل: 35

2-7-8- باور غیر منطقی وابستگی: 37

2-7-9- باور غیرمنطقی درماندگی برای تغییر: 37

2-7-10- باور غیر منطقی کمال گریی: 38

2-8- افکار اضطرابی.. 39

2-9- والدین کودکان دارای اختلالات طیف فراگیر رشد. 44

2-10- مروری بر ادبیات تحقیق.. 48

2-10-1- تحقیقات مرتبط داخلی: 49

2-10-2- تحقیقات مرتبط خارجی: 50

2-11- جمع بندی.. 56

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- روش تحقیق.. 61

3-2- جامعه پژوهشی.. 61

3-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 62

3-4- ابزارهای اندازه گیری.. 62

3-4-1- پرسشنامه باورهای غیر منطقی جونز(IBI): 62

3-4-2- پرسشنامه افکار اضطرابی ولز. 63

3-5- مراحل اجرای پژوهش…. 63

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها 65

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- توصیف داده ها 69

4-1-1- آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه در مرحله پیش آزمون به تفکیک والدین در جدول زیر آورده شده است. 69

4-1-2- آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه در مرحله پس آزمون به تفکیک والدین در جدول زیر آورده شده است. 71

4-2- تحلیل داده ها 73

4-2-1- بررسی فرضیه‌های اصلی پژوهش: 73

4-2-2- بررسی فرضیه‌های جانبی پژوهش: 75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5- 1-   بحث و نتیجه گیری در یافته‌های پژوهش…. 81

5-2- محدودیت‌های پژوهش…. 86

5- 3- پیشنهادهای پژوهشی.. 86

5- 4-  پیشنهادهای کاربردی.. 87

منابع فارسی.. 91

منابع انگلیسی.. 95

 

جدول 4-1: آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه در پیش آزمون به تفکیک والدین  69

جدول 4-2: آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه در پس آزمون به تفکیک والدین  71

جدول 4-3: آزمون تی وابسته برای نمرات پیش آزمون و پس آزمون باورهای غیرمنطقی والدین  73

جدول4-4: آزمون تی وابسته برای نمرات پیش آزمون و پس آزمون افکار اضطرابی والدین  74

جدول 4-5: آزمون تی وابسته برای نمرات پیش آزمون و پس آزمون باورهای غیرمنطقی مادران  75

جدول 4-6: آزمون تی وابسته برای نمرات پیش آزمون و پس آزمون باورهای غیرمنطقی پدران  \ 76

جدول 4-7: آزمون تی وابسته برای نمرات پیش آزمون و پس آزمون افکار اضطرابی مادران  77

جدول 4-8: آزمون تی وابسته برای نمرات پیش آزمون و پس آزمون افکار اضطرابی پدران  78

 

نمودار 4-1: آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه در پیش آزمون به تفکیک والدین.. 70

نمودار 4-2: آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه در پس آزمون به تفکیک والدین  72

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

1-1- مقدمه

اوتیسم یکی از اختلالات فراگیر رشد می‌باشد (اوتیسم، رت، آسپرگر و اختلال فروپاشنده دوران کودکی) که با تخریب پایدار در تعاملات اجتماعی متقابل، تاخیر یا انحراف ارتباطی والگوی ارتباطی کلیشه‌ای محدود مشخص است. طبق متن بازنگری شده چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی[1] کارکرد نابهنجار در زمینه‌های فوق باید در سه سالگی وجود داشته باشد(سادوک و سادوک[2]،2009).

بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم نقایص چشمگیری در رشد مهارت‌های خودیاری خود همانند نقص در کنش اجتماعی، رفتاری و ارتباطی خود تجربه می‌کنند. وجود این کودکان باعث محدود شدن تعاملات و فعالیت‌های اجتماعی خانواده می‌شود و بر روابط بین فردی آنها تاثیر می‌گذارد، همچنین بر شغل مادر تاثیر منفی دارد، زیرا باعث عدم پیشرفت در کار به دلیل وقت و انرژی کم می‌شود و در مواردی باعث رها کردن کار توسط مادر به دلیل مسئولیت‌های زیاد در خانه که بخاطر مراقبت از فرزند اوتیسم افزایش می‌یابد، می‌گردد. در این خانواده زندگی حول محور کودک اوتیسم می‌چرخد. داشتن کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم باعث افسردگی، نگرانی، استرس، شرمندگی و خجالت در والدین آنها می‌شود و مطالعات نشان داده که در مواردی باعث تاثیر منفی بر روابط زناشویی نیز شده است، چرا که باعث بحث بیشتر بین زن و شوهر درباره کودک اوتیسم، درمان، مراقبت از او و در نتیجه فاصله بیشتر بین آنها می‌شود (هوبارت و اسمیت[3]، 2008).

1-2- بیان مساله

اوتسیم اختلال عصب شناختی پیچیده‌ای است که منجر به تخریب عمده در سه ناحیه گسترده از عملکرد می‌شود: تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتارهای محدود و تکراری(انجمن روانشناسی امریکا[4]،2000).

ویژگی‌های این اختلال و همچنین گاهی تشخیص دیرهنگام و دشوار، بروز علائم بعد از یک دوره طبیعی و نرمال رشد کودک، فقدان درمان‌های قطعی و موثر و پیش آگهی نه چندان مطلوب می‌تواند فشار روانی شدیدی را بر خانواده و والدین کودک تحمیل کند.

در هر اختلال مزمنی پس از مراجعه به پزشک و انجام معاینه‌ها و آزمایش‌های متعدد، اختلال تشخیش داده می‌شود، شرایط پر از درد و رنج برای خانواده به وجود می‌آید و خانواده را به شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. واکنش‌های اولیه والدین به این مساله می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

اما اغلب این واکنش‌ها تحت تاثیر باورهای مختلف پدرو مادر و محیط اطرافشان دارای طیف وسیعی از انکار کلی مساله و کنار نیامدن با آن و یا پیگیری شدید برای درمان متفاوتند. به خاطر مشکلات فراوان این کودکان، خانواده‌ها و به خصوص مادران دارای کودک اوتیسم از تنش‌ها و فشار‌های روانی زیادی رنج می‌برند. (مالونه[5]،1974).

اما این فشارهای ناخواسته در اکثر موارد افکار اضطرابی و باورهای غیر منطقی را در اینگونه والدین سبب شده است که زندگی این خانواده‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. باورهای غیرمنطقی معمولا به صورت ترجیح‌های ضروری زندگی در می‌آیند، به صورتی که روند طبیعی زندگی را دچار آشفتگی می‌کنند و شدیدا بر اجبار و الزام تاکید دارند که خود را مقید و پایبند امر خاصی می‌بیند، به صورتی که بر میزان کارکردهای اجتماعی از جمله تحصیلات و زندگی زناشویی تاثیر می‌گذارد. (الیس[6]، 2004،ووگیس و ادینگتون[7]،2005 ).

در اختلال اضطراب نیز، باورها ودانش‌هایی که دارای ماهیت فراشناختی هستند به عنوان یک عامل مهم در پدیدی آیی و حفظ این اختلالات نقشی اساسی ایفا می‌کنند. افراد باورهای فراشناختی مثبت یا منفی (برای مثال نگرانی کمکم می‌کند تا در آینده از مشکلات بر حذر باشم، نگرانیهایم می‌توانند مرا دیوانه کنند) دارند واین باورها بر ارزیابی‌های فرد در مورد افکار خود و همچنین راهبردهای فراشناختی تاثیر می‌گذارند (ولز[8]، 2005).

اما به طور کلی هیجان‌ها به زندگی ما رنگ می دهند. هیجان های مثبت مثل عشق و آرزو، روزهای ما را با خوشی همراه می کنند،اما هیجانهای منفی مثل ترس، افسردگی و خشم ما را در ناامیدی غوطه ور می کنند. در حالتهای خلق افسرده، افراد تجارب مثبت کمتر و تجارب منفی بیشتری را به یاد می‌آورند.

به طور کلی، برای تجزیه و تحلیل اختلالات هیجانی در چارچوب ارتباط دو سویه بین شناخت و هیجان، باید ماهیت دقیق حالت خلقی و شیوه تاثیر گذاری آن بر فرایند‌های شناختی در نظر گرفته شود (بولت،گوسچک و کال[9] ،2003).

گری  (2003) اظهار می‌داردکه مادران دارای فرزندان اوتیسم احساس گناه و افسردگی شدیدی را تجربه می‌کنند. شارپلی، بیسیکا و افرمیدیس   (1997)، بیان می‌کنند که این مادران معمولا فشار روانی بیشتری را نسبت به پدران خواهند داشت و برخی از پدران فشارهای روانی ناشی از همسر را تهدیدکننده‌تر از مشکلات کودک تلقی می‌کنند و آن را تهدیدی برای خانواده می‌دانند. پدرها معمولا به اندازه مادران احساسات خود را آشکار نمی سازند.این فشارها می تواند برخاسته از مشکلات ناسازگاری و رفتارهای ضد اجتماعی، خود آسیب رسانی، حرکات کلیشه ای و یا فشارهای روانی ناشی از دشواری در برقراری ارتباط اجتماعی و نیز مشکلات مربوط به حضور در اماکن عمومی با شرایط خاص جسمانی کودک و یا هزینه های زیاد خدمات آموزشی و درمانی باشد. (انجمن درخود ماندگی آمریکا 2003؛ به نقل از دوگان ،2003).

در این روند با دو دسته از عوامل ظهور و رشد مواجه ایم ، یك دسته عوامل درونی است كه در فرهنگ مسیحی قرون وسطی به منزله زمینه ای مستعد ، سكولاریزم را در خود بارور ساخته است و یك دسته عوامل بیرونی ، كه همان شرایط فرهنگی ـ سیاسی خاص یعنی رنسانس ، نهضت اصلاح دین و عصر روشنگری است كه در باروری فرهنگ سكولار موثر بوده اند .

هدف از انجام چنین مطالعه ای ، بررسی این مسأله است كه مبانی فرهنگ جدید سكولار دركجاست و فرهنگ مسیحی تا چه اندازه درآن تاثیر داشته است ؟ و اگر تاثیر داشته ، روند این تاثیر چگونه بوده است ؟ كاری كه در این زمینه صورت گرفت عمدتا بر اساس یك كتاب مهم انگلیسی تحت عنوان «مبانی دینی فرهنگ سكولار جدید «Biblical Origin of Modern Secular Calture » بوده است . نویسنده این كتاب ، پروفسور ویلیس . بی . گلوور Willis. B. Glover استاد تاریخ فلسفه در دانشگاه مرسر[1]است وی بحران كنونی جهان غرب را بحران هویت و عدم اعتماد و ایمان و بی اعتقادی به ارزشهای انسانی می داند . هدف وی از نوشتن چنین كتابی ، حل تناقضاتی است كه بین شعبات مسیحی و الحادی در سنت عمومی غرب وجود دارد . در این فرایند ، او تاكید می كند كه تداوم تاریخی ا\ ومانیسم مدرن با ایمان مسیحی در كار است . وی در مباحث این كتاب بررسی می كند كه نفوذ مذهب در آنچه كه گهگاهی اومانیسم مدرن سكولار نامیده می شود ، نادیده گرفته شده است .لذا با بررسی نمودن اعصار مختلف تاریخ غرب ، سعی می كند كه رابطه اومانیسم و مسیحیت را تبیین كند .

در تحقیق حاضر نیز با الهام گرفتن از مباحث كتاب فوق كه در تبیین ریشه های سنتی دینی فرهنگ سكولار در اعصار مختلف تاریخ غرب است ، سعی شده است كه این مساله از منظر مسیحی ـ غربی بررسی شود . در راستای انجام مطالعه و تحقیق ، موانع و محدودیتهایی نیز وجود داشته است. زیرا از آنجائی كه تحقیق كنونی، سكولاریزم را در فرهنگ مسیحی – غربی توصیف نموده منابعی كه در این زمینه وجود داشته است بصورتی مدون و قابل توجه باشند، در دسترس نبوده است. اگر هم بوده، تنها به برخی از وجوه آن پرداخته است. خصوصا فقدان چنین منابعی به زبان فارسی ، محدودیتهای زیادی را در برداشته است . كارهایی كه در زمینه فرهنگ سكولار به زبان فارسی صورت گرفته تنها به برخی از جنبه ها ، نظیر تاثیر فرهنگ سكولار در اندیشه ایرانی و یا تاثیر این فرهنگ در جهان اسلام پرداخته است . لذا چنین منابعی برای تحقیق كنونی چندان موثر نیفتاد .

روشی كه نگارنده در رساله كنونی از آن استفاده كرده ، روش توصیفی ـ تحلیلی است . بدین صورت كه با توصیف زمنیه های فرهنگ مسیحی در ادوار مختلف به تبیین و تحلیل فرهنگ سكولار در این ادوار تاریخی پرداخته شده است . در روش گرد آوری اطلاعات نیز ، از روش كتابخانه ای طی مراحل فیش برداری ، استفاده گردید .

تعریف اصطلاحات مهم