فصل دوم : مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………15
پیشینه نظری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….15
الگوی ارتباط زناشویی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..15
سبک های ارتباط یین شخصی……………………………………………………………………………………………………………………………….17
عوامل تاثیر گذار در ارتباط……………………………………………………………………………………………………………………………………..20
الگوهای ارتباط…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21
الگوهای ارتباط منفی در بین زوجین………………………………………………………………………………………………………………………21
انواع الگوهای ارتباطی در همسران ………………………………………………………………………………………………………………………..23
ارتباط و رضایت زناشویی………………………………………………………………………………………………………………………………………….23
رضایت مندی زناشویی………………………………………………………………………………………………………………………………………………28
ساختار خانواده و رضایت زناشویی…………………………………………………………………………………………………………………………28
الگوی مینوچین………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28
الگوی مک مستر از خانواده …………………………………………………………………………………………………………………………………..29
الگوی حلقوی پیچیده……………………………………………………………………………………………………………………………………………30
خانواده های سازگار و خانواده های ناسازگار…………………………………………………………………………………………………………33
الگوهای ارتباط موثر……………………………………………………………………………………………………………………………………………..34
توانایی مقابله مثبت با بحران ها……………………………………………………………………………………………………………………………34
نقش ها و وظایف روشن و تعریف شده………………………………………………………………………………………………………………….35
عوامل موثر بر رضایت زناشویی………………………………………………………………………………………………………………………………35
غنی سازی زندگی زناشویی……………………………………………………………………………………………………………………………………37
انواع برنامه های غنی سازی ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………….37
برنامه ارتباط بین زوجین………………………………………………………………………………………………………………………………………37
تاریخچه برنامه ارتباط بین زوجین……………………………………………………………………………………………………………………….37
زیر بنای نظری برنامه ارتباط بین زوجین…………………………………………………………………………………………………………….38
معرفی برنامه ارتباط بین زوجین…………………………………………………………………………………………………………………………..39
اهداف برنامه ارتباط ین زوجین…………………………………………………………………………………………………………………………….41
پیشینه پژوهشی برنامه ارتباط بین زوجین…………………………………………………………………………………………………………..41
\
مواجهه ازدواج………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41
تاریخچه برنامه مواجهه ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………………….41
زیر بنای نظری برنامه مواجهه ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………..42
زیر بنای نظری برنامه مواجهه ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………..42
معرفی برنامه مواجهه ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………………………42
پژوهش برنامه مواجهه ازدواج………………………………………………………………………………………………………………………………….43
پژوهش های تجربی برنامه مواجهه ازدواج…………………………………………………………………………………………………………….43
برنامه آموزش صمیمیت زوجین ( paris) …………………………………………………………………………………………………………….44
پیشینه نظری برنامه آموزشی صمیمت زوجین …………………………………………………………………………………………………44
تعریف و معرفی برنامه آموزش صمیمیت زوجین ……………………………………………………………………………………………….45
برنامه آموزش صمییمت زوجین چیست ………………………………………………………………………………………………………………46
هدف برنامه آموزش صمیمیت زوجین………………………………………………………………………………………………………………47
پژوهش های انجام شده در مود برنامه اموزش صمیمیت زوجین………………………………………………………………………47
برنامه TIME برای ازدواج بهتر…………………………………………………………………………………………………………………………50
تاریخچه TIME برای ازدواج بهتر……………………………………………………………………………………………………………………..50
ریشه های نظری برنامه TIME برای ازدواج بهتر ………………………………………………………………………………………………51
معرفی برنامه TIME برای ازدواج بهتر………………………………………………………………………………………………………………51
اهداف برنامه TIME برای ازدواج بهتر………………………………………………………………………………………………………………51
برنامه ارتقای ارتباط RE……………………………………………………………………………………………………………………………………..52
تاریخچه و مبناهای نظری برنامه ارتقایی ارتباط…………………………………………………………………………………………………….53
تعریف و معرفی برنامه ارتقای ارتباط……………………………………………………………………………………………………………………….53
اهداف درمانی برنامه ارتقای ارتباط…………………………………………………………………………………………………………………………..55
پیشینه تحقیقاتی برنامه ارتقای ارتباط……………………………………………………………………………………………………………………56
برنامه A.C.M.E در برنامه انجمن غنی سازی زوجین در ازدواج………………………………………………………………………59
تاریخچه برنامه انجمن غنی سازی زوجین در ازدواج…………………………………………………………………………………………….63
زیر بنای نظری غنی سازی ازدواج به سبک A.C.M.E………………………………………………………………………………………..63
معرفی برنامه A.C.M.E……………………………………………………………………………………………………………………………………….63
اهداف برنامه A.C.M.E……………………………………………………………………………………………………………………………………….65
پژوهش های برنامه A.C.M.E…………………………………………………………………………………………………………………………….65
برنامه آماده سازی – غنی سازی اولسون………………………………………………………………………………………………………………….66
تاریخچه برنامه آماده سازی – غنی سازی اولسون…………………………………………………………………………………………………..66
زیر بنای نظری ریشه های نظری برنامه آماده سازی- غنی سازی……………………………………………………………………….68
معرفی برنامه آماده سازی – غنی سازی…………………………………………………………………………………………………………………..68
اهداف برنامه سازی-غنی سازی اولسون…………………………………………………………………………………………………………..69
پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………72
تحقیقات انجام شده…………………………………………………………………………………………………………………………………………….73
تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………73
تحقیقات داخلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..79
نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82
فصل سوم : روش اجرای تحقیق
روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..85
جامعه . نمونه . روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….85
روش نمونه گیری و بر آورد حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………………..85
ابزار پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….86
روایی واعتبار پرسشنامه Enrich……………………………………………………………………………………………………………………….88
پرسشنامه الگوهای ارتباطی( CPQ) ………………………………………………………………………………………………………………….88
روش اجرای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………..89
محتوای جلسات ا»وزش غنی سازی زندگی زنا شویی………………………………………………………………………………………….91
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………………..94
ملاحظات اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………96
آمار توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96
آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….98
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..101
فرضیات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..101
محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………..104
پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106
منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..106
پیوست ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………106
چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
فهرست جداول
عنوانن شماره صفحه
جدول 3-1جدول همبستگی درونی مقیاس های پرسشنامه الگوهای ارتباطی در آزمودنی های زن و مرد ایرانی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..91
جدول 4-1 آماره های توصیفی پرسشنامه ها به تفکیک گروه و پس آزمون و پیش آزمون در مردان………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96
جدول 4-2 آماره های توصیفی پرسشنامه ها به تفکیک گروه و پس آزمون و پیش آزمون در زنان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….97
جدول 4-3 آماره های توصیفی پرسشنامه ها به تفکیک گروه و پس آزمون و پیش آزمون در مجموع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………97
جدول4-4 نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره جهت مقیاس آزمون رضایت زناشوئی انریچ (ENRICH)………………………………………………………………………………………………………………………………………98
جدول 4-5 نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره به تفکیک خرده مقیاس های آزمون الگوهای ارتباطی زناشوئی (CPQ)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….96
چکیده
این پژوهش به اثربخشی آموزش غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر الگوهای ارتباطی و ضایت زناشویی زوجین می پردازد. بررسی حاضر، پژوهشی نیمه تجربی است که از گروه آزمایش و کنترل تشکیل شده است. نمونه موردنظر به روش نمونه گیری در دسترس (هدفمند) از دانش آموزان ابتدایی دختر مدرسه فرهنگیان مرودشت انتخاب شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده در این پژوهش از روش تحلیل کوواریانس استفاده شده است.ابزار پژوهش، پرسشنامه الگوهای ارتباطی CPQ و رضایت زناشویی Enrich بوده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که آموزش غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر الگوهای ارتباطی و رضایت زناشویی تأثیر مثبت داشته است. کل نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که آموزش غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر الگوهای ارتباطی و رضایت زناشویی مؤثر بوده است.
کلید واژه ها: غنی سازی ازدواج به سبک اولسون، الگوهای ارتباطی، رضایت زناشویی.
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
تشکیل خانواده و زندگی زناشویی به عنوان مهم ترین و عالی ترین رسم اجتماعی برای دستیابی به نیازهای عاطفی و ایمنی افراد بزرگسال همواره مورد تأیید بوده است، ازدواج[1] رابطه ای انسانی، پیچیده، ظریف و پویا می باشد که از ویژگی های خاصی برخوردار است( برنشتاین، 2000؛ ترجمه سهرابی،1382). خانواده در حکم بافت سلولی برای اندام های اجتماعی است که ضامن سلامت روانی، جسمی یا اجتماعی اعضای آن می باشد. و سلامت خانواده با برقراری ارتباط محکم و دائمی بین زن و مرد بوجود می آید (بنانیان و کاظمیان، 1382). زندگی مشترک افقی است روشن و جلوه گاهی زیبا برای تولدی دوباره مشروط بر آنکه وجوه ضروری این اشتراک یعنی توانایی و مهارت های خاص و سازنده در تفکر، بینش و عملکرد انسانی رؤیت و ملاحظه شود (محمودی، 1387). تمام کسانی که می خواهند ازدواج کنند، قبل از شروع زندگی زناشویی به تحقق زندگی مشترک موفق و پر دوام امیدوارند. آن ها علاقمندند همسری مناسب انتخاب کرده و تا آخر عمر با وی زندگی کنند. آن ها می خواهند خانواده شان سالم سعادتمند بوده و فرزند یا فرزندانی صالح و لایق داشته باشند. تفاهم و توافق با همسر، رضایتمندی از زندگی و داشتن زندگی مشترک استوار و محکم از دیگر خواسته های کسانی است که می خواهند ازدواج کنند. در یک کلام همه آنان می خواهند با هم کامل شوند و لازم و ملزوم و متمم و مکمل همدیگر باشند (اولیا، 1388).
بیشتر اختلافات زناشویی علی رغم وجود مشکل خاص اقتصادی و یا اعتیاد، به دلیل عدم توافق زوجین در حل مسایل زندگی و یا عدم برقراری ارتباط مؤثر[2] با یکدیگر رخ می دهد، به نظر می رسد که این تعارضات نه نتیجه عدم علاقه زوجین به یکدیگر و نه به علت وجود اختلافات بنیادین است. بلکه هر دو طرف در عین دوست داشتن و علاقه به همدیگر، در روابط خود به طور ناخواسته و شاید به دلیل ناآگاهی از تفاوت های روان شناختی بین دو جنس، با راهبردهای ارتباطی متفاوت ارتباط برقرار می کنند، نتیجه تفاوت در این روابط را می توان در بالا گرفتن اختلافات زناشویی و افت رضایتمندی زوجین[3] و حتی طلاق [4]مشاهده کرد (فرقانی، 1382).
یکی از جوانب بسیار مهم یک نظام زناشویی، رضایتی است که همسران در ازدواج تجربه می کنند (تانی گوچی و تالمن وابراین[5]، 2006) ولیکن آمار طلاق نشانگر آن است که رضایت زناشویی به آسانی قابل دستیابی نیست (رزن گراندن و مایرز،هاتی[6]، 2004). در همان ماه های اول ازدواج، عدم توافق های مکرری تولید میگردد که چنانچه حل نشوند، می توانند رضایت و ثبات این واحد را تهدید کنند (تالمن و هسیاا[7]، 2004).
با توجه به پیامدهای ویرانگر ازدواج های ناموفق بر بهداشت جسمی و روانی زوجین، فرزندان و جامعه لزوم بررسی رضایتمندی زناشویی و ابعاد گوناگون آن و همچنین اهمیت بررسی تأثیر انواع آموزش از جمله آموزش های غنی سازی زندگی زناشویی بر افزایش رضایتمندی زناشویی و به تبع آن کاسته شدن از میزان طلاق رسمی و روانی با وضوح هرچه تمام تر آشکار می شود.
وجود مشکلات زناشویی فراوان علاوه بر ضروری ساختن وجود متخصصین در امر زناشویی، لزوم انجام مداخلات پیشگیرانه برای رفع مشکلات بالقوه قبل از حاد شدنشان را ضروری می سازد. یکی از این رویکردها، غنی سازی ازدواج[8] است که درصدد پرداختن به مشکلات قبل از بحرانی شدن آن ها و مجهز ساختن زوجین به مهارت ها و بینش های لازم برای مقابله با مشکلات آتی می باشد. هدف زیربنایی بسیاری از رویکردهای غنی سازی ازدواج کمک به قوی تر شدن پیوندهای زناشویی ثابت زوجین است.
بنابراین احتمالاً می توان نتیجه گرفت داشتن آگاهی پیرامون نحوه برقراری ارتباط صحیح با طرف مقابل از طریق وجود برنامه های پربارسازی زندگی زناشویی می تواند از ایجاد تنش هایی که منجر به بروز اختلافات زناشویی و یا کاهش میزان رضایتمندی زناشویی شود جلوگیری کند. ازدواج موفق، باعث ارضای بسیاری از نیازهای جسمانی و روانی افراد می شود و در صورت شکست، زن و شوهر به ویژه فرزندان با ضربه روانی شدید روبرو می شوند، از سوی دیگر افزایش سرسام آور میزان طلاق و کم شدن متوسط طول ازدواج و یا زندگی اجباری و تحمیلی بدون رضایت از وضع موجود، بررسی این موضوع که رضایتمندی زناشویی چیست و چه عواملی موجب دوام و بقای آن شده و کدام عوامل موجب گسسته شدن پیوندهای زناشویی می گردد را ضروری می نماید. (فراست، 1381).
یکی از راه های افزایش رضایتمندی در بین زوجین، آموزش به آن ها می باشد و آموزش غنی سازی زندگی زناشویی نقش مهمی را در این راستا ایفا می کند. جنبش غنی سازی ازدواج سهم بزرگی را در رشد و بالندگی میلیون ها زوج بهخود اختصاص داده است. در غنی سازی زناشویی عناصر فعلی موجود در یک رابطه ارتقا داده شده و در آن ایجاد تغییر می شود که هدف از این تغییر دهی و رشد دهی ها تبدیل نارضایتی زناشویی به رضایتمندی می باشد (اولسون و اولسون، 1999).
بطور کلی برنامه غنی سازی زناشویی در زمینه ارتباطات زوجین، حل تعارضات بین آن ها، مدیریت مالی، رضایتمندی زناشویی، فعالیت های زوجین هنگام فراغت، عقاید مذهبی هریک از طرفین، رابطه بچه ها و والدین، رابطه خانواده و دوستان، انتظارات واقعی هریک از زوجین از یکدیگر، انتظارات جنسی، نقش خویشاوندان در زندگی زناشویی و … فعالیت می کند و در این زمینه ها به زوجین آموزش می دهد. در بسیاری از برنامه های غنی سازی ازدواج بر اهمیت تمرین های ارتباطی، روشن ساختن محیط های عدم توافق، افزایش صمیمیت در بین زوجین، مفهوم انتظارات زوج ها از زندگی و تأثیر این انتظارات بر روابط میان آنان تأکید می کند (خمسه، 1382).
بحث در این پژوهش روی تاثیرآموزش الگوهای ارتباطی زوجین برافزایش رضایتمندی زناشویی زوجین تمرکز کرده تاشاید بتوان در زندگی عواملی را که سبب بروزتعارضات زناشویی وکاهش رضایتمندی زناشویی می شود شناسایی کرده،ودرمشاوره های مربوط به ازدواج درجهت کاهش وتعبیر این خصلتهاوجایگزین کردن خصلتهای نیکو بر تداوم زندگی خانوادگی کمک بسزایی کرده باشد.
بیان مسئله
ازدواج یکی از مهم ترین حوادثی است که در زندگی هر آدمی رخ می دهد که به قدرت تاریخ ماقبل تاریخ است. ازدواج در کنار تولد و مرگ یکی از سه حادثه مهم زندگی است که در میان این سه، تنها وقوع ازدواج است که در آن امکان انتخاب وجود دارد. انسان ها می توانند تصمیم بگیرند با چه کسی و چه موقع ازدواج کنند بنابراین پدیده ازدواج در زندگی انسان نقش اصلی را بازی می کند( ثنایی، 1378).
بحث پیرامون خانواده و راه های تحکیم آن از بحث های متداول مجامع علمی است، و علوم مربوط به آن، بویژه روانشناسی تلاش می کند که تدابیری بعمل آورد که روز به روز میزان ثبات خانواده را فزونی بخشد. خانواده نهادی است که همه نهادهای دیگر با آن ارتباط دارد و به حق شایسته است که بیش از اینها درباره خانواده تحقیق کنیم. خانواده جامعه ای است که از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است (حسینی، 1384).
با توجه به اینکه خانواده رکن اصلی هر جامعه ای را تشکیل می دهد و مشکلات مربوط به خانواده می تواند تأثیرات اساسی را در آن جامعه ایجاد کند، هرگونه تحقیق در این زمینه می تواند نتایج با ارزشی را برای مسئولین و دست اندرکاران جامعه در راستای پیشگیری و حل مسایل جامعه از جمله فساد، بزهکاری، و غیره داشته باشد.
اگر در جامعه ای آمار طلاق ناچیز باشد الزاماً به معنای ازدواج های موفق و سازگاری زناشویی نیست. بسیاری از زوج ها در خانواده ای زندگی می کنند که طلاق روانی در آن حکمفرماست. بدین معنا که هیچ گونه رابطه عاطفی و جسمانی بین زن و شوهر وجود ندارد، و زندگی بصورت اجباری و با حداقل تعاملات به پیش می رود و به همین جهت ضروری است که با دیدگاهی آسیب شناسانه به علل درون فردی ناسازگاری زناشویی و عدم موفقیت در ازدواج ها پرداخته و نقش آموزش خانواده در سازگاری و رضایت زناشویی[9] مورد بررسی قرار گیرد، چرا که عدم وجود روابط سالم در خانواده موجب بروز تعارضات خانوادگی، و مانع اصلی انتقال آداب و رسوم فرهنگ و ازرش های مثبت جامعه به نسل های بعدی است (شفیع آبادی و ناصری، 1376).
رضایت زناشویی یکی از مهم ترین و مؤثرترین عوامل در تداوم یک زندگی موفق، سالم و شاد، محسوب میشود. در شناسایی عوامل مؤثر در رضایتمندی زناشویی متخصصین توافق نظر دارند که موفقیت در ازدواج مستلزم توانایی و مهارت خاصی در طرفین می باشد که یکی از آن ها، مهارت های ارتباطی[10] و حل مسئله می باشد. از طرف دیگر باید توجه داشت که تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تغییرات خاصی را در نگرش به ازدواج و انتظارات طرفین از زندگی مشترک ایجاد نموده است (زمانی منفرد، 1376).
ـمیلروشراد(1999) در تحقیقات خود نشان دادند که وقتی به زوجین مهارتهای ارتباطی زناشویی آموزش داده شودرضایت آنان از زندگی زناشویی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.همچنین نتایج تحقیق مهدویان(1376) نشان داد که آموزش ارتباطی بارویکرد شناختی رفتاری می تواند باعث افزایش رضایتمندی زناشویی شودوبه بهبود سلامت روانی آنان کمک کند.
کرباسچی وکیلبان(1378)نیز نشان دادند که وقتی زوجین را برای مدتی تحت آموزش ارتباط قرار دهیم رضایت زناشویی آن از همدیگربه طور معناداری افزایش خواهد داد.
ارتباط همچون چتر بزرگی است تمام آنچه بین آدمیان می گذرد را می پوشاند، بر آن اثر می گذارد. ارتباط رشته کامل ردو بدل کردن اطلاعات بین مردم و نیز راه های استفاده از این اطلاعات را دربر دارد. ارتباط نحوه ی معنی بخشیدن به اطلاعات بوسیله مردم را نیز در برمی گیرد (ستیر، 1387). یک ارتباط سالم عبارتست از توانایی افراد در توضیح و تصریح نیازها، خواسته ها و تمایلات، و نیز توانایی توجه کردن به دیگران و دعوت کردن از آنان برای روشن سازی مطالب و موفقیت ها است. همچنین توجه مناسب و تبادلات کلامی مستقیم و صریح بین اعضای یک خانواده ارتباط سالم در آن خانواده را نشان می دهد. و ارتباط ناسالم و ناکارآمد موجب کاهش توجه میان اعضای خانواده یا فقدان مفاهیم مشترک و ایجاد تبادلات کلامی غیرمستقیم و مبهم می شود. و همچنین تحقیقات نشان داده است که ارتباط به میزان زیادی با رضایت زناشویی همبستگی دارد و نیز پیش بینی کننده رضایت از زندگی یا طلاق است.(مرادی، 1379؛ فاتحیزاده واحمدی 84، اکوردینو و گورنی1993).
امروزه بسیاری از رویکردهای زوج درمان بر همسبتگی مشکلات مهارت های ارتباطی با رضایت زندگی زناشیویی تأکید کرده اند، و یکی از مسایل مهم در آموزش ارتباط زناشویی دانسته اند (دانهو[11]، 1996).
ارتباط نامؤثر موجب فاصله بین فردی عمیق می گردد که در همه جنبه ی زندگی و همه بخش های جامعه تجربه می شود. عدم استفاده از مهارت های لازم برای شروع و ادامه زندگی زناشویی لذت بخش می تواند منجر به تنهایی، بیماری جسمی و فشارهای روانی، احساس عدم صلاحیت و نارضایتی شغلی، مشکلات خانوادگی و حتی مرگ شود (زمانی منفرد، 1376).
ناامیدی از بهبود در روابط زوجین، بینش های سودگرانه و نادرست، روابط غلط، علاوه بر اثرات سویی که بر ارتباطات بین همسران می گذارد، بی تردید ساختار خانواده را نیز متزلزل می نماید. تزلزل خانواده نیز بر سلامت روان کودکان و رشد طبیعی و سالم آن ها اثرات مخربی برجای می گذارد. بر این اساس توجه به خانواده و بهبود روابط زوجین که الگوی اصلی و اولیه زوجین هستند، ضروری به نظر می رسد (عامری، 1382).
بالعکس زمانی که روابط زوجین مبهم، متعارض یا دو پهلو باشد، یکدیگر را درک نکنند و یا برای خواستههای دیگری ارزش قائل نباشند، توانایی حل مشکلات و توافق بر سر موضوعاتی از قبیل روابط جنسی لذت بخش، نحوه معاشرت و رفت و آمد با خویشان، گوش دادن به یکدیگر، گذراندن اوقات فراغت، تربیت فرزندان و نحوه ی خرج کردن پول، نداشته باشد. در نتیجه احساس دوری و عدم تفاهم کرده و ممکن است در جستجوی دستیابی به راه حل هایی باشند که هیچ کمکی به آن ها نکرده و باعث بدتر شدن وضعیت شود.
بنابراین بخش مهم ارزیابی خانواده کیفیت روابط زناشویی است که آیا شرکای ازدواج از روابط خود احساس رضایت می کنند؟
در واقع آن ها باید یکدیگر را سیراب، تصدیق و حمایت نمایند. رابطه زناشویی باید براساس اطمینان و احترام متقابل باشد که در این امر عوامل عاشقانه و صمیمیت نیز دخالت دارند. علاوه براین هریک از زوجین نیازمند همسر با کفایت و آگاهی هستند که بتواند به موقع به حل تعارضات موجود بپردازد (بارکر، ترجمه دهقانی و دهقانی، 1382).
همان گونه که در آغازگفتیم ازدواج خشت بنای خانواده است و در صورتی که بخواهیم در خانواده با مشکلات کمتروآسیب های کمتری روبرو باشیم ،نیاز هست که به امر ازدواج توجه کنیم.توجه به ازدواج توجه به خانواده است .یکی از مهمترین کارهایی که می توانیم انجام دهیم آموزش است اما آیا ازدواج نیاز به آموزش دارد؟آیا این مسأله آنقدرجدی هست که باید برای آن آموزش دید؟
ما معتقدیم که ازدواج نیاز به آموزش دارد اجداد ونیاکان ما هم این آموزش را می دیدند.آنها از طریق ارتباطات چهره به چهره ومشاهده ی رسومی که تاحدبسیار زیادی انعطاف ناپذیر بود وبه دلیل ساده تر بودن زندگی،آموزش مورد نیاز خود را از محیط خود دریافت می کردند.