| Embedded customization | Adaptive | ۲٫ Usage | ||
| Pure standardization | ۱٫ Standardization |
جدول ۲-۱ : سطوح سفارشی سازی عام [۵]
در سطح سوم سفارشیسازی از طریق توزیع یا بسته‌بندی محصولات استانداردسازی شده به شکل‌ها، سایزها و روشهای مختلف بدست می‌آید.
در سطح دوم سفارشیسازی پس از ارائه محصول صورت میگیرد. بدین صورت که محصول می‌تواند برای انجام عملیات یا وضعیت‌های مختلف تطابق یابد.
و بالاخره در سطح اول استانداردسازی بطور کامل انجام می‌شود و سفارشیسازی در آن وجود ندارد همچنانکه اغلب تولیدکنندگان امروزی بدین گونه عمل می‌کنند.
۲-۳- توانمندیهای مورد نیاز برای اجرای سفارشیسازی در تولید انبوه
در این بخش توانمندسازان[۳۰] یعنی متدولوژی‌ها و تکنولوژی‌هایی که در پیادهسازی سیستمهای سفارشیسازی در تولید انبوه استفاده میشوند بنابر آنچه در ادبیات موضوع آمده است، معرفی میشوند. این توانمندسازان را در دو دسته بصورت زیر معرفی میکنیم:
۲-۳-۱- فرآیندها و متدولوژی‌ها
بررسی ادبیات موضوعی در پیادهسازی سیستمهای سفارشیسازی در تولید انبوه، ما را به این نتیجه می‌رساند که حداقل چهار مفهوم زیر در پیادهسازی آن مورد توجه اساسی قرار گرفتهاند. این چهار مفهوم عبارتند از:
تولید چابک
تولید چابک در دو حوزه مورد توجه قرار گرفته شده است: چابکی درونی[۳۱] که به معنی توانایی پاسخ سریع به بازار یا مشتریان برای محصولات جدید یا ویژگیهای جدید در محصولات جاری می‌باشد. این توانایی نیازمند سیستم تولید قابل برنامه‌ریزی مجدد، قابل پیکربندی مجدد و با قابلیت انجام تغییرات پیوسته و در عین حال مقرون به صرفه بودن و تولید با اندازه بهرهای[۳۲] کوچک محصول است. چابکی بیرونی[۳۳] وابسته به مفهوم سازمان‌های مجازی است. سازمان‌های مجازی مجموعه‌ای از چندین شرکت هستند که برای تولید محصولات با کیفیت بالا و سفارشی‌شده با یکدیگر همکاری می‌کنند.
مدیریت زنجیره تأمین
مدیریت زنجیره تأمین در واقع مدیریت هماهنگی بین منابع و بهینه‌سازی فعالیت‌ها در زنجیره ارزش، برای دست‌یابی به مزیت رقابتی است. کارامدی مدیریت زنجیره تأمین یکی از فاکتورهای بسیار اساسی در موفقیت سیستمهای سفارشیسازی در تولید انبوه به شمار می‌رود.
طراحی و تولید مبتنی بر مشتری[۳۴]
با توضیحاتی که تا کنون آورده شده، روشن است که تولید مبتنی بر نیاز مشتری در واقع هسته اصلی سفارشیسازی در تولید انبوه است. مثلاً تولید مبتنی بر نیاز مشتری می‌تواند از طریق فراهمسازی شرایطی برای مشتری برای شروع کردن فرایند طراحی یک محصول بدست آید.
Lean Manufacturing
سیستمهای سفارشیسازی در تولید انبوه چهار مؤلفه اساسی از Lean Manufacturing را مورد توجه قرار می‌دهند که عبارتند از: توسعه محصول، زنجیره تأمین، مدیریت صحن کارخانه[۳۵] و خدمات پس از فروش. برای پیادهسازی موفق سفارشیسازی در تولید انبوه توجه به موارد زیر ضروری است. الف) تعریف ارزش بر پایه مشتری، ب) تمرکز بر فعالیت‌های ارزش آفرین و پرهیز از اسراف و اتلاف[۳۶] منابع و پ) سازماندهی فعالیت‌های ارزش آفرین در فرآیندها.
۲-۳-۲- تکنولوژیهای پشتیبان
تکنولوژیهای بسیاری در پیادهسازی موفق سیستمهای سفارشیسازی در تولید انبوه نقش دارند که از آن جمله میتوان به CNC، سیستمهای تولید منعطف (FMS)، تکنولوژیهای شبکه و مخابرات، طراحی به کمک کامپیوتر (CAD)، تولید به کمک کامپیوتر (CAM)، تولید یکپارچه کامپیوتری (CIM) و تبادل داده‌های الکترونیکی (EDI) همچنین استفاده از ماشین‌های پیشرفته قابل کنترل با کامپیوتر، ربات‌ها و سیستم های ترکیبی CAD/CAE اشاره کرد. این تکنولوژی‌ها خصوصیات انعطافپذیری و چابکی را به سیستم خواهند داد.
تکنولوژی اطلاعات نیز برای فراهم کردن و ایجاد ارتباط بین گروه‌های کاری در سیستم تولید مانند گروه‌های طراحی، تحلیل، تولید، تست و غیره بطور وسیع و گسترده‌ای مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته اطلاعات مانند حرکت از CIM به سمت شبکه‌های هوشمند مبتنی بر کامپیوتر[۳۷] در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفتهاند.
۲-۵- جمعبندی و نتیجه گیری
در این فصل بطور خلاصه به مفهوم و ویژگیهای سیستمهای سفارشیسازی در تولید انبوه پرداخته شد و خصوصیات چنین سیستمهای تولیدی، به اختصار بیان گردیدند. سطوح مختلف سفارشیسازی از دید محقیق مختلف معرفی شد و توانمندیهای مورد نیاز برای پیادهسازی یک سیستم تولیدی به روش سفارشیسازی در تولید انبوه برشمرده شدند. در بخش چهارم به فرایندها و متدولوژیهای مورد استفاده در سفارشیسازی انبوه اشاره گردید و بخش پنجم به تکنولوژیهای پشتیبان در این سیستمها اختصاص یافت.
با توجه به مطالب مطرح شده، میتوان دریافت که مهمترین و پایهایترین ویژگی سیستمهای تولیدی سفارشیسازی انبوه، انعطافپذیری سیستم تولیدی برای تهیه محصولاتی با تنوع بالا در ویژگیهای آن است. بنابراین در ادامه این تحقیق، صورت مسئله مورد تحقیق که برنامه ریزی سیستم تولیدی برای حصول به سفارشیسازی در تولید انبوه است، به زیر مسئله برنامه ریزی و زمانبندی کار کارگاهی منعطف در حالت چندهدفه، شکسته شده و به روشهای حل آن پرداخته خواهد شد. در فصل آینده به مفهوم زمانبندی کارگاهی، پرداخته و مدل ریاضی مناسب برای مسئله برنامه ریزی و زمانبندی کار کارگاهی منعطف ارائه خواهد گردید.
فصل ۳
برنامه ریزی و زمانبندی
Planning and Scheduling
۳-۱- مقدمه
برنامه ریزی فرایند و زمانبندی تولید دو چالش عمده در سیستمهای تولیدی هستند. آنها مشخص می کنند که چگونه و چهزمانی، کدام محصولات با منابع موجود تولید شوند. بطور سنتی، برنامه ریزی فرایند و زمانبندی تولید بعنوان دو فعالیت مجزا از هم انجام میپذیرند و معمولاً توسط دپارتمانهای جداگانه در سازمان تولیدی انجام میشوند که این مسئله شکاف زمانی و اطلاعاتی بزرگی را در آنها ایجاد می کند. در شیوه سفارشیسازی در تولید انبوه، این مسئله شکل پیچیدهتری بهخود میگیرد چرا که در این شیوه بدلیل تنوع کالاهای سفارش، انعطافپذیری خطوط تولید نیازمند مدلهای بسیار دقیق و پیچیدهای از سیستم است.
برنامه ریزی فرایند مشخص می کند که تولید محصولات در جهت حصول به حداکثر کارایی سیستم تولیدی با بهره گرفتن از منابع موجود چگونه انجام شود و زمانبندی تولید تعیین کننده زمان شروع تولید هر محصول و تعیین منابع مشخص تولید است تا محصول در زودترین زمان و با کمترین هزینه ممکن بر اساس سفارش مشتری تولید شود. به بیان دیگر این دو عملکرد مشخص کننده زمان تولید و هزینه فرایند تولید موردنیاز برای محصولات مورد سفارش مشتری هستند.
با افزایش رقابت تولیدکنندگان در بازار، در نظر گرفتن نیازهای هر مشتری بطور خاص، تبدیل به یکی از مهمترین فاکتورهای برتری تولیدکنندگان در مقابل یکدیگر شده است. بر این اساس سفارشیسازی در تولید انبوه بعنوان روشی که نیازهای هر مشتری را بطور خاص در تولید محصول مورد توجه قرار داده و در عین حال محصولات را با هزینهای نزدیک به تولید انبوه تولید می کند، هر روز جایگاه مهمتری در میان محققین و صنایع پیدا می کند.
در ادامه این فصل توجه خود را به مدلسازی مسئله زمانبندی کار کارگاهی منعطف که مسئله اصلی تحقیق حاضر را تشکیل میدهد، معطوف میکنیم.
