1-1- مقدمه
انسان و زندگى مفاهیمى هستند که هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند. زندگى، جزء جدایی‌ناپذیر انسان است و هیچ راه فرارى از آن نیست. بنابراین، انسان تا هست باید زندگى کند. به‌بیان‌دیگر، انسان میان دوراهی زندگى و عدم زندگى قرار ندارد بلکه بدون تردید زندگى باید کرد؛ اما می‌توان پرسید: زندگى گوارا و لذّت بخش، کدام است؟ بشر در جستجوى خوشبختى است و در پى آن است که به زندگى رضایت‌مندی دست یابد و هیچ‌کس نیست که بخواهد زندگىِ همراه با نارضایتى داشته باشد. رضایتمندى، بستر موفقیت و کامیابى است و هیچ انسان موفّقى نیست که از هنر «رضایت از زندگى» برخوردار نباشد. بدون رضایتمندى، امکان پیشرفت و موفقیت وجود ندارد. انسان‌هاى موفّق کسانى هستند که از زندگى خود لذت می‌برند. بنابراین رضایتمندى از زندگى، یکى از رازهاى ناشناخته در زندگى انسان‌های موفّق است. زندگى موفق، زندگی‌اى است که توأم با رضایت و خرسندى باشد. اگر زندگى بستر تکامل است، رضایتمندى هم شرط موفقیت در زندگى بوده و کسانى می‌توانند به تکامل بیندیشند که بازندگی خود مشکل نداشته باشند. البته بایستی به این نکته توجه داشت که میان «مشکل داشتن در زندگى» با «مشکل داشتن بازندگی» تفاوت وجود دارد. همه انسان‌ها در زندگى مشکل‌دارند؛ اما انسان موفق، کسى است که بازندگی‌اش مشکل نداشته باشد و این یعنى رضایت از زندگى (عبداله زاده و همکاران، 1388).

نیروی انسانی هر سازمان نیز؛ به‌عنوان مهم‌ترین منبع راهبردی، دررسیدن به هدف‌های سازمانی نقش مهمی را ایفا نموده و نیروی محرکه سازمان محسوب می‌شود. بنابراین، تصورات و نگرش‌های آنان به شغلشان در حیات، کار آیی و اثربخشی سازمان اثرگذار می‌باشد. لزوم به‌کارگیری توان و استعداد تخصصی موجود نیروی انسانی، وجود جو مساعد، انگیزه مناسب و رضایت شغلی در میان آن‌ها می‌باشد. لذا نیروی انسانی، عامل مهمی در موفقیت و پیشرفت هر سازمان بوده و هیچ سازمانی بدون وجود آن نخواهد توانست به‌تمامی اهداف موردنظر خود دست یابد (هووی[1]،1387).

امروزه، انجام فعالیت بدنی[2] منظم و تغذیه مناسب به‌منظور دستیابی به بهداشت روحی و روانی، بخشی از هدف‌های بهداشت ملی كشورهای توسعه‌یافته است و در بیانیه‌های مختلف بر اهتمام به آن‌ها اصرار می‌ورزند و عموم مردم را تشویق می‌کنند تا باروی آوردن به این برنامه‌ها، از مواهب آن یعنی افزایش طول عمر و بهبود كیفیت زندگی بهره‌مند شوند (گائینی،1383). البته برخی از مردم به این باور رسیده‌اند كه از ساعات كار خود كاسته و برای حفظ تندرستی و كسب نشاط و لذت به ورزش بپردازند درحالی‌که می‌توان گفت كه فعالیت‌های ورزشی باعث می‌شود كه انسان احساس خوبی نه‌تنها در بدن خود داشته باشد بلكه احساس خوبی از خود به‌طور كل (خودباوری) پیدا كند (تندنویس،1381). در این راستا بسیاری از شیوه‌های زندگی به‌گونه‌ای تغییر داده‌شده و اصلاح گردیده‌اند كه جلساتی در هفته به اجرای فعالیت ورزشی اختصاص پیدا كند. این روند و خط‌مشی اجتماعی به جهشی در توجه و علاقه عامه نسبت به ایجاد و توسعه دانش و اطلاعات تخصصی‌تر درباره تأثیرات متعدد فعالیت بدنی و تمرین بر آمادگی فرد و سلامتی وی، منجر شده است. اثر فعالیت و آمادگی بدنی می‌تواند منجر به‌سلامتی، فعال و پرتحرك بودن و عمر طولانی فرد گردد. در مقابل، عدم تحرك معمولاً باعث بیماری، بی‌تحرکی و عمر كوتاه می‌گردد كه تغییر این نسبت‌ها، یك زنجیره علت و معلولی است كه به نتایج مطلوب و نامطلوب می‌انجامد. مطمئناً نتایج مطلوب، طول عمر و كیفیت زندگی بهبودیافته برحسب سلامت فردی یا اجتماعی می‌باشد. گرچه تمامی شواهد و مدارك موجود، دال بر تأثیر فعالیت بدنی در پیشگیری از بیماری و پیشبرد سلامتی جسمانی بوده‌اند(بهپور،1375). به جرأت می‌تواند گفت باگذشت زمان، مردم معتقد به بهبود كیفی زندگی می‌شوند و شكی نیست رسیدن به این باور، مستلزم داشتن تحصیلات عالیه، تجربه مفید و تغییر دیدگاه‌ها و جهان‌بینی كلی افراد است (تندنویس،1381).

در دنیای در حال تحول امروز، كامیابی از آن جوامع و سازمان‌هایی است كه بین منابع كمیاب و قابلیت‌های مدیریتی و كارآفرینی منابع انسانی خود، رابطه معنی‌داری برقرار سازند. به‌عبارتی‌دیگر، جامعه و سازمانی می‌تواند در مسیر توسعه، حركت روبه‌جلو و با شتابی داشته باشد كه با ایجاد بسترهای لازم منابع انسانی خود را به دانش و مهارت كارآفرینی مولد، تجهیز كند تا آن‌ها با استفاده از این توانمندی ارزشمند، سایر منابع جامعه و سازمان را به‌سوی ایجاد ارزش و حصول رشد و توسعه، مدیریت و هدایت كنند (کردنائیج و همکاران، 1384). همچنین می‌تواند گفت اگر فرهنگ ورزش در جامعه كنونی به‌خوبی شناسانده شود و عموم مردم آن را به‌عنوان پدیده سلامتی و تندرستی بپذیرند و به انجام آن عادت كنند با تنظیم و اجرای برنامه‌های مناسب ورزشی- تفریحی، گذران اوقات‏فراغت مفید و سودمندانه ای خواهند داشت كه از فشار زندگی ماشینی كاسته و سلامت و شادابی جامعه را فراهم می‌کنند. بهبود نسبی زندگی و ایجاد رفاه اجتماعی بیشتر، زمینه مناسب تفكر و یافتن راه‌های بهتر زیستن را نیز فراهم می‌سازد (بهرام فر،1380). سنجش رضایت از زندگی از طریق شركت در فعالیت‌های ورزشی، به‌عنوان یك شاخص كه تحت تأثیر فاكتورهای مختلف مانند خانواده، فرهنگ، وضعیت اجتماعی- اقتصادی، جسمی، روحی- روانی و… می‌باشد می‌تواند در درك صحیح از نیازها، تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی این گروه اجتماعی مفید واقع گردد. در این راستا محقق درصدد آن است تا به بررسی ارتباط میزان مشارکت در فعالیت‌های ورزشی و رضایت از زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی پرداخته و با توجه به یافته‌های پژوهش، پیشنهادهایی مبتنی بر آن یافته‌ها ارائه نماید.

1-2-بیان مسئله
 مطالعه و بررسی تاریخچه توسعه و تحول جوامع صنعتی نشان می‌دهد که نیروی انسانی ماهر و پرورش‌یافته در فرآیند تحول جامعه سنتی به جامعه صنعتی تأثیر انکارناپذیری داشته است، به‌نحوی‌که نیروی انسانی را مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل توسعه جوامع و سازمان‌ها قلمداد نموده‌اند (طالب پور و امامی، 1385). یكی از مسائلی و موضوعاتی كه می‌تواند نقش بسزایی در سازمان‌ها داشته باشد و در تقویت و كاهش رضایت كاركنان نقش ویژه‌ای ایفا كند، مبحث فعالیت بدنی افراد سازمان است.

اینك در قرنی زندگی می‌کنیم كه دارای اوقات‏فراغت بسیار هستیم، این اوقات در حقیقت یك مسئله طبیعی اجتماعی در قرن حاضر است. اوقات‏فراغت حق طبیعی انسان بوده و باید به‌عنوان احتیاج اساسی و پایه برای وی محسوب گردد. ضمناً باید به‌گونه‌ای تفهیم گردد كه خود را در یك واقعیت، تحت عنوان نیاز؛ تصور كند(بهرامفر،1380). در مقابل، تمدن نوین و جامعه توسعه‌یافته عصر جدید، كاهش زمان كار و بهره‌برداری هر چه بیشتر از گذران اوقات‏فراغت را توصیه می‌نماید (شیخی،1380). داشتن یك زندگی سالم مستلزم تحرك و فعالیت‌های ورزشی است كه این موضوع بارها طی پژوهش‌های مختلف بیان \ گردیده است. همچنین اطلاع افراد از تأثیرات مطلوب فعالیت‌های ورزشی بر دستگاه‌های مختلف بدن، موجب گردیده تا گرایش به فعالیت‌های ورزشی در اوقات‏فراغت روزبه‌روز افزایش یابد. تحقیقات نشان می‌دهد كه از طریق فعالیت بدنی، افراد احساس خوب و رضایت بیشتری از زندگی خوددارند(ادوارد[3]،2005)، حتی سطوح بالاتر فعالیت بدنی نیز تأثیر مثبتی را در احساسات، حالات فرد و رضایت‌مندی از زندگی به همراه دارد(مارش و همکاران،2008). استفاده از اوقات‏فراغت با بهره‌مندی از فعالیت‌های ورزشی به‌عنوان تفریحات سالم بخشی از فرایند تعادل حیاتی و رضایتمندی در زندگی افراد است(مشرف جوادی،1380).

رضایت شغلی، یک حس مثبت و مطبوع و پیامد ارزیابی شغلی یا تجربه فرد است که به رابطه میان انتظارات سازمانی و نیازهای فردی اشاره می‌کند، این حالت کمک زیادی به‌سلامت فیزیکی و روانی افراد می‌کند (بلوچ[4]، 2009).  ازنظر سازمانی، سطح بالای رضایت شغلی، منعکس‌کننده جوسازمانی بسیار مطلوب است که منجر به جذب و بقای کارکنان می‌شود. دیدگاه‌ها و مفهوم‌سازی‌های متعدد و گاه متناقضی درباره تعریف رضایت شغلی شکل‌گرفته است.

رضایت شغلی یک حالت احساسی مثبت یا مطبوع است که پیامد ارزیابی شغلی یا تجربه فرد است. این حالت احساسی مثبت کمک زیادی به اثربخشی افراد در سازمان می‌کند(رابینز، 1378).

رضایت از زندگی از آن دسته مؤلفه‌هایی است که با عوامل مختلف مانند عوامل تحصیلی، شخصیتی، ژنتیک، عوامل اقتصادی و کار، روابط اجتماعی و زندگی اجتماعی رابطه تنگاتنگی دارد. همگی این عوامل گاهی رابطه معنی‌دار و گاهی غیر معنی‌دار با رضایت از زندگی داشته‌اند. زمانی که همه این عوامل ترکیب می‌شوند بازهم نمی‌توانند توضیح دهند که چرا رضایت از زندگی در یک سطح برای یک فرد وجود دارد و در سطح متفاوت دیگر وجود ندارد. (سالوی و مایر ؛ به نقل از خویشتن دار،1385).

ورزش و فعالیت بدنی به‌عنوان یكی از بهترین و سالم‌ترین وسیله برای پر كردن اوقات‏فراغت اقشار مختلف جامعه خصوصاً افراد میان‌سال كه دغدغه‌های زندگی خود را پشت سر گذاشته و فراغت بیشتری نسبت به زمان قبل دارند محسوب می‌شود. لذا انجام فعالیت‌های ورزشی در میان افراد میان‌سال به‌عنوان بخشی از اوقات‏فراغت آنان برای حفظ نشاط، سلامتی و تندرستی مهم به نظر می‌رسد. از طرفی افراد میان‌سال خود جزئی از جامعه محسوب می‌شوند و كیفیت زندگی در آن‌ها می‌تواند شاخصی از كیفیت زندگی جامعه محسوب شود و بقیه گروه‌های جامعه را می‌توان با این گروه مقایسه كرد(سروری خراشاد، 1384). بنابراین محقق درصدد آن است تا ارتباط بین مشارکت در فعالیت‌های ورزشی و رضایت از زندگی را در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی موردبررسی قرار داده و پاسخگوی سؤالات ذیل باشد كه ورزش و فعالیت بدنی به‌عنوان یك عامل اثرگذار بر عوامل جسمانی، روانی و اجتماعی تا چه حد می‌تواند در رضایت از زندگی کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی اثرگذار باشد؟

1-3- ضرورت تحقیق
 امروزه سازمان‌ها در همه کشورها به مدیران و کارکنان اثربخش و کارآمد نیاز دارند تا بتوانند به اهداف خود در جهت رشد و توسعه همه‌جانبه دست یابند مدیر به‌عنوان نماینده سازمان برای ایجاد هماهنگی و افزایش کارایی در رأس آن قرار دارد و موفقیت سازمان در تحقق اهداف، در گرو چگونگی اعمال مدیریت و سبک های مؤثر رهبری است (رابینز[5]، 1384). با پیشرفت تكنولوژی و صنعت به‌طور جبری از ساعات كار كم شده و بر میزان ساعات فراغت افزوده گردیده است كه این زمان نبایستی با بی‌توجهی به بطالت بگذرد. برخی از مردم به این باور رسیده‌اند كه از ساعات كار خود كاسته و برای حفظ تندرستی و كسب نشاط و لذت به ورزش بپردازند(تندنویس،1381).

درزمینهٔ تأثیرات جسمانی گذران مطلوب اوقات‏فراغت و بخصوص ورزش بر سلامتی انسان باید اذعان داشت آنچه امروز موجب گرایش هر چه بیشتر مردم در تمام جهان به‌سوی فعالیت‌های ورزشی در اوقات‏فراغت می‌شود تأثیرات جسمانی فعالیت‌ها بر دستگاه‌های مختلف بدن می‌باشد. ضرورت توجه و پرداختن به فعالیت‌های ورزشی در اوقات‏فراغت به‌خوبی احساس شده است و این احساس نیاز موجب پرداختن جدی انسان‌های مطلع به ورزش می‌گردد(تندنویس،1375).

مطالعه رضایت شغلی از دو بعد حائز اهمیت است: نخست، از جنبه انسانی که شایسته است با کارکنان به‌صورت منصفانه و با احترام رفتار شود و دوم، از جنبه رفتاری که توجه به رضایت شغلی می‌تواند رفتار کارکنان را به‌گونه‌ای هدایت کند که بر کارکرد و وظایف سازمانی آن‌ها تأثیر بگذارد (کفی[6]، 2012). اهمیت و نقش شركت در فعالیت‌های ورزشی در زندگی اجتماعی دنیای صنعتی حاضر مقوله‌ای ست كه بخشی از برنامه‌های کارکنان را به خود اختصاص داده است. بنابراین با توجه به این مسئله كه ورزش و فعالیت بدنی به‌عنوان یكی از مهم‌ترین عامل‌ها در پر كردن اوقات‏فراغت مطرح است و با نظر به نقش مهم فعالیت بدنی در تأمین سلامتی و پیشگیری از انواع ناهنجاری‌های جسمانی، روانی، اجتماعی و عاطفی به انجام این تحقیق اقدام نموده تا توجه مسئولان را به این امر جلب كنیم كه این قشر جامعه(کارکنان) نیازمند تحرك، پویایی، شادابی، نشاط و سلامتی است و باید با ایجاد شرایط و موقعیت‌های مناسب، علاقه و اشتیاق آن‌ها را به ورزش و فعالیت بدنی در زمان اوقات‏فراغت افزایش داد و با كشاندن و جذب آنان به محیط‌های ورزشی، جامعه‌ای سالم و پویا داشته باشیم. در بخشی از تحقیق حاضر به میزان مشارکت در فعالیت‌های ورزشی و رضایت از زندگی پرداخته می‌شود كه محققان بسیاری در این زمینه پژوهش کرده‌اند و نتایج متفاوتی را به همراه داشته است.

در تحقیق حمیدی و چوبینه(1379) نحوه گذران اوقات‏فراغت كاركنان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تأكید بر فعالیت ورزشی موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاكی از آن بود كه ورزش نقش كمی را درگذران اوقات‏فراغت افراد داشت و اغلب افراد(46%) اصلاً ورزش نمی‌کردند(حمیدی و چوبینه،1379). در سال 1386 مختاری طی پژوهشی نشان داد كه افراد میان‌سال كمتر از افراد با سن جوان و سالخورده در فعالیت‌های ورزشی شركت می‌کنند. در بخش دیگر تحقیق ارتباط بین شركت در فعالیت‌های ورزشی با كیفیت زندگی موردبررسی قرار می‌گیرد كه نتایج موافق و مخالفی را در تحقیقات به همراه دارد. آهنگری(1385) طی تحقیقی به بررسی كیفیت زندگی افراد سالمند شهر تهران پرداخت كه نتایج ارتباط معنی‌داری رابین كیفیت زندگی و فعالیت بدنی نشان داد(آهنگری،1385). از طرفی ویلیام و جیمز[7](1993) اثر ورزش و فعالیت بدنی و مفهوم خوب بودن را در زنان و مردان موردبررسی قرار داد كه نتایج به‌طور مجزا در زنان، حاكی از ارتباط معنی‌داری بین فعالیت بدنی و خوب بودن گزارش شد، اما در مورد مردان این رابطه مشاهده نگردید(ویلیام و جیمز،1993).

با توجه به بررسی‌های به‌عمل‌آمده،در كشور ما هرچند كه رضایت زندگی حوزه و مفهومی بدیع و نو می‌باشد بااین‌حال اكثر تحقیقات انجام‌شده بر روی گروه‌های مختلف اجتماعی و بیماران و افرادی با مشكلات توان‌بخشی می‌باشد، ولی درزمینهٔ اثر ورزش و فعالیت بدنی در زمان اوقات‏فراغت بر رضایت زندگی در کارکنان هنوز در ابتدا و آغاز راه می‌باشد و مطالعات و پژوهش در این زمینه بسیار كم و اندك صورت پذیرفته است. بنابراین این امر محقق را بر آن داشت تا پژوهش حاضر را در جامعه کارکنان انجام دهد. بنابراین اگر یافته‌های پژوهش مبتنی بر اثرات مثبت فعالیت‌های ورزشی در رضایت زندگی باشد، بسیار قابل‌توجه بوده كه بر اساس آن تشویق و ترغیب بیشتری را در میان کارکنان ادارات مختلف برای پرداختن به ورزش به وجود می‌آورد.

1-4-اهداف تحقیق
1-4-1-هدف كلی
هدف كلی این تحقیق، بررسی ارتباط بین میزان مشارکت در فعالیت‌های ورزشی و رضایت از زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی می‌باشد.

1-4-2- اهداف اختصاصی
توصیف وضعیت سن، جنسیت، میزان تحصیلات، شغل و درآمد ماهیانه کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
توصیف سابقه شركت در فعالیت‌های ورزشی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
توصیف تعداد جلسات فعالیت‌های ورزشی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
توصیف مدت‌زمان انجام فعالیت‌های ورزشی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
توصیف شدت فعالیت‌های ورزشی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
. توصیف وضعیت رضایت زندگی کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
. تعیین ارتباط بین سابقه شركت در فعالیت‌های ورزشی و رضایت زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
. تعیین ارتباط بین تعداد جلسات فعالیت‌های ورزشی و رضایت زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
. تعیین ارتباط بین مدت‌زمان انجام فعالیت‌های ورزشی و رضایت زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
. تعیین ارتباط بین شدت فعالیت‌های ورزشی و رضایت زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی
. تعیین ارتباط بین شركت در فعالیت‌های ورزشی و رضایت زندگی در کارکنان ادارات ورزش و جوانان خراسان شمالی