در مجموع در ایران و سایر تمدنهای گذشته همواره حیوانات به عنوان جزئی جدا ناشده از زنوگی مردمان مورد لحاظ بوده اند و در بسیاری از موارد به علت حضور فوق العاده ای که پیدا می کرده اند ، تبدیل به نماد ها و تابوهای فرهنگی می شده اند ، از جمله در ایران اسب تا حدی در زندگی اجتماعی بالا می آید که بر اسامی انسانها ^[۳] تاثیر گذاشته و آخر اسامی بزرگان را به خود اختصاص می دهد .
در زرتشت نامه نیز از قول زرتشت توجه و مهربانی به حیوانات توصیه شده است . در متون اوستایی از جمشید به عنوان نجات دهنده حیوانات بسیار یاد شده است. به قول طبری ، او وسایل اهلی کردن حیوانات را ابداع کرد و در صنعت ابریشم و دیگر رشتنی‌ها تبحر داشت و بفرمود تا لباس ببافند و رنگ کنند . زین و پالان را ابداع کرد تا به کمک آن چهار پایان را رام کنند و به اطاعت درآورند . در اوستا ، جمشید دارنده گله‌های فراوان است و حیوانات را از شر گرسنگی و بی علوفگی می‌رهاند .
آریاییان ایران و هند به وجود خدایان و فرشتگان متعددی برای هر چیز قایل بودند . ازجمله خدایانی بودند که بر حیوانات تاثیر اساسی داشتند ، مانند (اوشس) که نگهدارنده گاوان بود و همه اینها یادآور (میترا) و (مهر) هستند که در سنت آریایی و مخصوصا ایرانیان نگهبان گله اسبان و نشخوارکنندگان و بخشنده قدرت باروری به حیوانات ماده و زنان بود . (ویشنو) خدای محافظ و مظهر نیروی آفتاب ، صاحب گاوان شیرده و چراگاه‌های حاصلخیز بود و در خدمت مردم قرار داشت . (ریشودوا) که روح همه خدایان بود ، کمال محبت و عنایت را به همه موجودات از جمله گاو و گوساله داشت . در اوپانیشاد هندوان رعایت حقوق حیوانات و آزار نرساندن به آنها با بیانی شاعرانه توصیف شده است .

در سایر مکاتب مانند آسیای شرقی خرس ها دارای جایگاه ویژه ای هستند ، این مورد در کشور های عربی و بادیه نشین ها در خصوص شتر تکرار می گردد و تاثیر این حیوان در زندگی این مردمان تا جایی پیش می رود که در برخی موارد در دل صحرا و کویر ، بدون حضور این حیوان زندگی قابل انجام نخواهد بود . در غرب و آمریکا نیز عقاب دارای منزلت خاصی قرار گرفته و اکثرا در لگو ها و نماد های این کشور حضور دارد .
گفتار سوم : حقوق حیوانات از دیدگاه اسلام
در دین مبین اسلام ، خدای متعال حق مالکیت برخی از حیوانات (حیوانات اهلی) را به انسان ها واگذار نموده است بطوریکه در سوره یس آیه ۷۱ آمده است : ” آیا کافران ندیدند که از آنچه با قدرت خود به عمل آورده ایم چهار پایانی برای آنان آفریدیم که آنان مالک آن هستند ؟ ” .
لازم به ذکر است که در واگذاری این مالکیت به انسانها خدای متعال برای حیوانات حقوقی را قائل شده است که به برخی از آنها در ذیل اشاره خواهد شد :
در قرآن کریم آیات متعددی در مورد حیوانات دیده می‌شود و بارها به این موضوع اشاره شده که حیوانات نشانه قدرت الهی و مایه عبرت بشر هستند و در آنها منافع بی‌شماری برای انسان‌ها قرار داده شده است . ” آیا آنها ندیدند که از آنچه با قدرت خود به عمل آورده ایم چهار پایانی برای آنها آفریدیم که آنان مالک آن هستند ؟ آنها را رام ایشان ساختیم ، هم مرکب آنان از آن است و هم از آن تغذیه می‌کنند و برای آنان منافع دیگری در آن حیوانات است و نوشیدنی‌های گوارایی ، آیا با این حال شکرگزاری نمی‌کنند ؟^[۴] ".
خداوند در آیات متعدد از انسان می‌خواهد که در آیات الهی و ازجمله خلقت خود و حیوانات تدبر کنند . برای مثال در سوره غاشیه آمده است : ” آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده است “ ^[۵] . خداوند متعال در امثال این آیات مردم را به شناختن حیوانات و تفکر در کیفیت خلقت آنها و کارهایی که می‌کنند ترغیب نموده و در آیات دیگر ، انسان‌ها را به عبرت گرفتن از بعضی از آنها مانند چهارپایان ، پرندگان ، مورچه‌ها و زنبورهای عسل دعوت کرده است .
آیات ۵ تا ۸ سوره نحل نیز به منافع حیوانات اشاراتی جالب و شگفت انگیز دارد به طوری که پس از بیان برخی منافع مادی چهارپایان ازجمله تهیه پوشش و خوراک ، روی جنبه استفاده روانی از آنها نیز تکیه کرده و می‌گوید : ” در این حیوانات برای شما زینت و شکوهی است به هنگامی‌که آنها را به استراحتگاهشان بازمی‌گردانید و هنگامی‌که صبحگاهان به صحرا می‌فرستید “ ^[۶]. در تفسیر این آیه آمده است که منظره جالب حرکت دسته جمعی گوسفندان و چهارپایان به سوی بیابان و چراگاه ، سپس بازگشتشان به سوی آغل و استراحتگاه که قرآن از آن تعبیر به ( جمال ) کرده تنها یک مساله ظاهری و تشریفاتی نیست ، بلکه گویای این حقیقت است که چنین جامعه ای خود کفا است ، این در واقع (جمال) استغناء و خودکفایی جامعه است ، جمال تولید و تامین فرآورده‌های مورد نیاز یک ملت و همان استقلال اقتصادی و ترک هرگونه وابستگی است . ^[۷]
سوره نحل نیز اسرار شگفت‌انگیزی در مورد زنبور عسل بیان می‌کند . زنبور عسل دارای زندگی بسیار منظم توام با برنامه ریزی و تقسیم کار و مسئولیت است . کندو پاک‌ترین ، منظم‌ترین و پرکارترین شهر دنیا است که از تمدن درخشانی برخوردار است و شاید تنها دلیلی که برای این همه نظم و همکاری بتوان آورد ، در همین آیه خلاصه می‌شود که : پروردگار تو به زنبور عسل وحی فرستاد که از کوه‌ها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند خانه‌هایی برگزین سپس از تمام ثمرات تناول کن و راه‌هایی که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما . از درون شکم آنها نوشیدنی خاصی خارج می‌شود به رنگ‌های مختلف ، که در آن شفای مردم هست ، در این امر نشانه روشنی است برای آنها که اهل فکرند !^[۸]
۱) طبق آیات قرآن کریم ، انسان و دام هر دو از حق بهره برداری برابر از طبیعت برخوردارند بطوریکه در آیه ۴۹ سوره فرقان آمده است : ” تا با آن ( آبی که از آسمان فرود آمده ) سرزمین مرده را زنده کنیم و آن را به آفریده های خویش ؛ چهار پایان و آدمیان بسیار بنوشانیم “.
چنانچه از این آیه ی شریفه مشخص می گردد ، شارع در مقام بیان برای حیوانات حق استفاده از طبیعت را قائل شده است و این به معنای ملاحظه ی وجود حقوقی برای آنان است.
۲) طبق آیات قرآن کریم ، انسان و دام از حق مشابه در استفاده از خوراک خوب و تازه برخوردارند به طوریکه در سوره سجده آیه ۲۷ آمده است : ” آیا ندیدند که ما آب باران را به سوی زمین خشک می رانیم و بوسیله آن زراعتهایی می رویانیم که هم خود و هم چهارپایانشان از آن می خورند !؟ آیا باز هم چشم بصیرت نمی گشایند” !؟
۳) قرآن کریم در آیات خود حیوانات را به دلیل داشتن شعور و ادراک در عالم خودشان از حق حیات و وجود مساوی با انسانها برخورداردانسته است : بطوریکه در سوره انعام آیه ۳۸ آمده است : ” هیچ جنبنده ای در زمین و هیچ پرنده ای در هوا که با دو بال خویش پرواز می کند نیست مگر اینکه امّتهایی مانند شما ( نوع بشر ) هستند . ما هیچ چیز را در این کتاب ( آفرینش ، بیان ) فرو گذار نکردیم ، آن گاه همه به سوی پروردگار خویش محشور می شوند".
خدای متعال در آیات خود بارها موجودات را وسیله تفکر و از نشانه های قدرت لا یزال خود معرفی می کند و در این باب باید حیوانات را به دلیل آنکه از نشانه ها و آیات خدا محسوب می شوند مورد احترامی در سطح خودشان قرار داد .
ائمه معصومین (علیهم السلام ) نیز در باب رعایت حقوق حیوانات توسط انسان نیز به نکات جالبی اشاره نموده اند . حضرت علی (ع) به متصدیان دریافت مالیات جانداران به دین گونه سفارش می نمایند که : ” جز خیرخواه مهربان و امین حافظ ، دیگری را بر چهار پایان مگمار ، کسی که بر حیوانات سخت نگیرد و آنها را تند نراند ، نرنجاند و خسته نکند . وقتی آن امین حافظ ، گلّه را از تو گرفت به او سفارش کن شتر را از بچه شیر خوارش جدا نکند ، و آن قدر شیرش را ندوشد که به بچه ی او زیان برساند . شتران را با سوار شدن بر آنها خسته نکند ، در دوشیدن شیر و سواری گرفتن میان آن شتر و دیگر شترها عدالت ورزد . باید شتر را استراحت دهد و شتری را که پایش آسیب دیده و از حرکت ناتوان شده است آهسته براند . آنها را بر سر آبگیرهایی که شترها از آن می گذرند ، وارد نماید و از کناره ی راه های علف دار براند ، نه آنجا که خشک و عاری از گیاه است" ^[۹] .
همانطور که مشخص است حضرت علی (ع) عالی ترین مبانی حقوقی در خصوص حیوانات را بیان می نمایند . چنانچه مشخص است مضامین حضرت محصوریت در موارد ذکر شده ندارد و باید آن را عمومیت بخشیده و در سایر موارد تعمیم داد .
در منابع فقهی نیز بابی در خصوص رعایت حقوق حیوانات وجود دارد که در آن به نکاتی از جمله ضرورت نفقه حیوانات و گستره آن اشاره می نماید . در خصوص ضرورت نفقه حیوانات در متون فقهی آمده است :
” اگر کسی حیوانی را مالک شود رسیدگی و نفقه آن حیوان بر او واجب است ؛ خواه آن حیوان حلال گوشت باشد خواه حرام گوشت ، پرنده و غیر پرنده نیز فرقی ندارد . زیرا هر کدام برای خود حرمتی دارند . ” مشخص است که حکم وجوب در بردارنده ی نظر شارع در خصوص رعایت حقوق حیوانات است و خلاف آن معصیت شمرده شده و دارای عقوبت شرعیه قرار می گیرد .
گستره نفقه حیوانات در فقه اسلامی شامل خوراک ، آب ، مسکن ، دارو و هر چیز ضروری برای ادامه معیشت و حیات حیوان می باشد . از جمله نفقه های یاد شده برای حیوانات که بر صاحبش واجب است ، تهیه پناهگاه و تغذیه اوست . اگر حیوان بتواند در مراتع و دیگر جایگاههای قابل تغذیه زندگی خود را تأمین کند ، مالک آن می تواند او را برای چریدن و آشامیدن رها کند ، ولی اگر حیوان نتواند از مراتع و … زندگی خود را تأمین کند ، بر مالک او واجب است وسیله معیشت حیوان را فراهم کند .
همچنین اگر حیوان نتواند به حدّ کافی تغذیه خود را اداره کند واجب است مالک ، بقیه تغذیه او را در حدّ کفایت تأمین نماید . در این خصوص مالک حیوان موظف است علاوه بر نفقه خود حیوان ، مراقب تأمین وسایل ادامه حیات بچه حیوان نیز باشد . بنابراین اگر جاندار بچه شیر خوار داشته باشد ، باید به اندازه کفایت تغذیه بچه ، شیر در مادر نگهداری شود . لذا اگر شیر مادر فقط به اندازه احتیاج تغذیه بچه اش بوده باشد دوشیدن شیر مادر حرام است ، امّا اگر دوشیدن شیر حیوان ضرری به حیوان یا بچه اش نرساند و یا اگر بچه از علف بیابان تغذیه کند ، دوشیدن شیر واجب است ، چرا که در این صورت مال مفید اسراف خواهد شد .^[۱۰]
در این میان توجه به ذکر هر دو مقوله در فقه اسلام یعنی هم توجه به عدم اسراف و هم حقوق بچه ی حیوان از مواردی است که کمتر در سایر نظام های حقوقی دیده می شود . دلیل مطلب آن است که در نظام های حقوقی غربی که بر اساس قرارداد اجتماعی شکل می گیرد ، ضمانت اجرای رعایت این قواعد صرفا اطلاع قانونگذار خواهد بود که در مواردی به راحتی زیر پا گذاشته می شود ولی در حقوق اسلام به دلیل کیفری کردن اخلاق و وجود جنبه ی اخروی ، ضمانت اجرا نه در متن قانون بلکه در ذهن مکلفین قرار دارد .
در خصوص پرورش دهندگان زنبور عسل نیز آمده است : ” لازم است مقداری از عسل در کندو بماند تا زنبوران گرسنه نمانند و در شرایط خاص نظیر فصل زمستان لازم است که بیش از قوت او در کندو نگهدارند” . توجه به تغییر فصول در برنامه های غذایی حیوانات دقیقا احترام به حقوق الهی مورد نظر خدا برای آنان قلمداد می گردد .
در خصوص زندگی کرم ابریشم که تغذیه او وابسته به برگ توت است نیز فقها تصریح کرده اند که لازم است مالک ، حیوان را حفظ کند و نگذارد تلف شود و اگر برگ کم باشد و مالک اعتنایی به حیوان نمی کند حاکم باید از مال مالک بفروشد و برای حیوان برگ بخرد ، در این بخش حمایت حقوقی از حیوانات مورد تشریع قرار گرفته است و ضمانت اجرای آن فروش اموال مالک با دخالت حاکم خواهد بود .
در مواردی نیز که وسیله حیات به یکی از چند حیوان کفایت کند به طوری که یکی از آنها با آن وسیله بتواند نجات پیدا کند و بقیه هلاک شوند مانند اینکه مقداری آب باشد که فقط یکی از حیوانات را بتواند نجات دهد ، فرض بر دو گونه است : در صورتی که حیوانات از همه جهات حیاتی مساوی باشند ، مکلّف (اعم از چوپان یا مالک) در به کار بردن وسیله حیات برای ادامه زندگی هر یک از این حیوانات ، مخیر است امّا اگر حیوانات از همه جهات مساوی نباشند ، مانند سگ غیر مضر و گوسفند ، بدان جهت که پایان دادن به حیات گوسفند با ذبح شرعی امری است قانونی ولی مردن سگ از تشنگی خلاف قانون است ، لذا باید آب به سگ داده شود تا بدون علّت هلاک نشود .^[۱۱]
یکی از مواردی که مورد حیرت قرار می گیرد توجه به دقیق ترین و جزئی ترین موارد در فقه اسلام است که نمونه آن در سایر موارد دیده نشده است . در این بخش لزوم توجه به مسئله ی ترجیح بلا مرجح مورد نظر فقها قرار گرفته که بدون رعایت موارد و شرایط آن ، حکم الهی به سرانجام نخواهد رسید .
اسلام در سواری گرفتن از حیوانات و بار کشیدن از آنها نیز محدودیتهای خاصی قایل شده است به طوریکه سکونی از امام ششم (ع) نقل می کند که حضرت فرمودند : “حیوان را بر صاحبش حقی است ( از جمله ) بیش از طاقت ، از او بار نکشد و پشت حیوان را کرسی گفتگو قرار ندهد ” . ابو هریره نیز از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمودند : پشت حیوان را تخت قرار ندهید چرا که خداوند حیوان را برای شما مسخر نموده است ؛ به قدری سوار شوید که رفع حاجت شود ، اگر کجاوه یا بار در پشت حیوان است مواظب باشید کج نشود .^[۱۲]
در این موارد آنچه مورد تاکید است این مطلب می باشد که حیوانات به عنوان ابزار در اختیار انسان نیستند بلکه خداوند برای آنان در نظام خلقت حقی قرار داده که باید مورد احترام قرار گیرد .
علاوه بر محدودیت هایی که اسلام برای مالکین دامها در نحوه استفاده از آنها و یا در استفاده از محصولات آنها اشاره نموده است ، اسلام ، انسان را نیز از هر گونه آزار و اذیت حیوانات ( اعم از جسمی و روحی ) به دلیل ذی شعور بودن و صاحب درک و احساس بودن به شدّت نهی نموده است که برای نمونه به روایتی در این زمینه اشاره می شود :
امیر المومنین علی (ع) در زمینه نهی از خشونت و اجحاف بر حیوانات می فرمایند : به صورت حیوان نزنید که همانا آنها پروردگارشان را تسبیح می کنند . ^[۱۳]
همچنین در خصوص نهی از ذبح حیوانی در برابر حیوان دیگر ، نهی از جدا کردن بچه حیوان از مادرش و نهی از ویران کردن پناهگاه و لانه حیوانات موارد عالیه ای در متون فقهی آمده است .
از مجموع نکات فوق می توان دریافت که آنچه امروزه در جوامع غربی تحت عنوان"Animal welfare ” از آن یاد می شود دقیقا همان مباحثی است که دین مبین اسلام در آیات و روایات متعدد به آنها اشاره دارد . در اسلام حیوانات موجوداتی ذی شعور و صاحب درک و احساس قلمداد می شوند . در میان نواهی فراوانی که در منابع دینی از رفتارهای انسان با حیوانات عنوان شده است می توان دریافت که نحوه برخورد با آنها بدون تردید بر سلامتی حیوانات و نیز محصولات دامی حاصل از آنها موثر است . امروزه دلایل روشنی وجود دارد که نشان می دهد هر گونه استرس شدید و کاهش ” Animal welfare ” باعث میگردد دام به بیماریهای عفونی مستعدتر شود که یکی از پیامدهای منفی این مسئله افزایش استفاده از آنتی بیوتیک های حیوانی خواهد بود .
تحقیقات در این زمینه ثابت نموده است که درصد بالایی از مقاومت آنتی بیوتیکی در انسان ناشی از استفاده حیوانی این نوع آنتی بیوتیک ها می باشد . نکته قابل تامل دیگر آنکه به نظر می رسد بسیاری از مشکلات و مسایل حادّ بهداشتی و سلامتی به وی‍ژه در دامهای پر تولید به مسایل و مشکلات “Animal welfare ” آنها مربوط می شود ، به طوریکه هر چقدر” Animal welfare ” ضعیف تر باشد دامها ضعیف تر شده و سلامتی آنها بیشتر در معرض خطر قرار می گیرد و در نتیجه امنیت غذای تولیدی حاصل از این دامها بیشتر کاهش خواهد یافت و این همان مطالبی است که عینا در موارد فقهی به آنها اشاره شد و نظر شرع مقدس در باره ی آنها اعلام گردید ، در حالی که این موارد در نظام حقوقی اسلام مربوط به گذشته های دور می گردد که علم بشری قادر به توضیح مبانی آن نبوده است .
لذا نظر به آیه شریفه ” فلینظر الانسان الی طعامه ” و با توجه به تایید علمی مباحث مطرح شده مربوط به رعایت حقوق حیوانات در منابع فقهی شایسته است که محققین مسلمان نیز در خصوص سیستم های تغذیه ، نگهداری و پرورش دام های مزرعه تحقیقات جامعی به عمل آورند تا محصولات دامی حاصل از آنها که تاثیر مستقیم بر سلامت روح و جسم انسانها دارد محصولات سالمتری باشد . در این صورت است که می توان انتظار داشت جامعه اسلامی نیز سالمتر و شاداب تر گردد و غذای او منظر قدرت الهی و منشا ظهور نور ایمان در قلوب انسانها گردد .^[۱۴]
گفتار چهارم : سوابق حقوقی و وضع قانون برای حمایت از حیوانات
حمایت از حیوانات در آلمان نازی به طور جامع و همه گیر توسط دولت و حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان صورت می‌پذیرفت و دولت رایش اقدامات بسیاری را برای حمایت از حقوق حیوانات انجام داد ^[۱۵] . با سر کار آمدن حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان در سال ۱۹۳۳، جامع ترین قانون حمایت از حیوانات تا آن زمان در اروپا ، در آلمان وضع و اجرا شد . این اولین اقدام توسط یک دولت برای شکستن حصار بین انسان و حیوان به شمار میرفت . بسیاری از رهبران ناسیونال سوسیالیت مانند آدولف هیتلر و هرمان گورینگ از دوستداران حیوانات بودند . بسیاری از ناسیونال سوسیالیستها از طرفداران محیط زیست و از حامیان حفاظت از حیوانات به شمار میرفتند^[۱۶] . هاینریش هیملر سعی کرد تا به طور کامل شکار را ممنوع سازد قانون فعلی حمایت از حیوانات در جمهوری فدرال آلمان نسخه‌ای اندک تغییر یافته از این قانون در رایش سوم است .
همچنین در این رابطه می توان به بیانیه جهانی حقوق حیوانات نیز اشاره داشت .
بیانیه جهانی حقوق حیوانات رسما در تاریخ ۱۵ اکتبر ۱۹۷۸ در شورای مرکزی یونسکو در شهر پاریس اعلان گردید . مفاد این بیانیه توسط اتحادیه بین‌المللی حقوق حیوانات در سال ۱۹۸۹ مورد تجدید نظر قرار گرفت و در سال ۱۹۹۰ به رییس مجمع عمومی یونسکو تسلیم گردید و در همان سال منتشر شد .
باتوجه به تاثیر خوراک مصرفی انسان بر سلامت روح و جسم او و نظر به اینکه سهم قابل توجهی از وعده ی غذایی انسانها را پروتئینهای حیوانی به خود اختصاص می دهند و از طرفی با توجه به تاکید نسبتا بالایی که مجامع علمی غرب در خصوص کیفیت محصولات دامی و رعایت حقوق حیوانات در سالهای اخیر داشته اند لازم است تحقیقی در این خصوص صورت گرفته و با نظر اسلام و منابع فقهی مقایسه گردد . ^[۱۷]
بند اول : بررسی حقوق حیوانات در ایران معاصر
اسلام مقررات و سفارش‌های بسیاری درباره حقوق حیوانات بیان کرده و از جنبه‌های مختلفی به این قضیه توجه کرده است . با آنکه ایرانیان اکثرا مسلمان و شیعه هستند و همواره تحت تأثیر مقررات دین مبین اسلام بوده‌اند ، متأسفانه آن‌ چنان که باید و شاید نتوانسته‌اند با بهره گرفتن از مقررات اسلام در مورد حقوق حیوانات ، در دنیا ابراز وجود کنند . آنچه را که دنیا امروز تحت عنوان حقوق حیوانات عرضه می‌کند و شعار می‌دهد ، اسلام در ۱۴۰۰ سال پیش دقیق‌تر و لطیف‌تر حتی با ضمانت اجرا‌های دنیوی و اخروی بیان کرده است . در حال حاضر در ایران سازمان‌هایی هم ‌چون سازمان حفاظت محیط زیست ، سازمان نظام دامپزشکی ، و شرکت سهامی شیلات و… چندین انجمن و سازمانهای غیردولتی از جمله انجمن حمایت از حیوانات ، انجمن دوستی حیوانات و… به طور محدود در این زمینه فعالیت‌ می‌کنند .
تاکنون در ایران قانونی اختصاصی برای حمایت از حیوانات تصویب نشده ، اما مقررات پراکنده‌ای در قوانین مختلف پیش و پس از انقلاب دیده می‌شود که در فصول بعدی مفصلا به آن می پردازیم .
بند دوم : کلیات حقوق حیوانات در ایالات متحده
حقوق حیوانات و قوانین حمایت از آنها ^[۱۸] ، دربرگیرنده لوایح قضایی و قانونی می باشد که به منظور حفظ حقوق طبیعی- اجتماعی و بیولوژیکی حیوانات و انسانها به منصه ی ظهور رسیده است . این قانون و جنبش حمایت از حیوانات که دربر گیرنده و اجراکننده حقوق طبیعی حیوانات اعم از اهلی و وحشی در حدود ۳۰ سال قبل ایجاد گردیده است . سازمان دولتی حمایت از حقوق حیوانات در سال ۱۹۷۹ بوسیله وکیل هشیاری به نام Joyce Tischler برای اولین بار ایجاد گردید که هدف آن کمک و بهبود قانون حمایت از حیوانات و افزایش آگاهی مردم در این زمینه میباشد .
برای پی بردن به اهمیت این قانون میتوان ذکر کرد که برای مثال امروزه قانون حمایت از حیوانات لااقل در ۶۹ دانشگاه حقوقی در آمریکا تدریس میشود و در غالب واحد های درسی مورد آموزش دانشجویان قرارگرفته و توسط اساتیدی که دارای تحصیلات تکمیلی در زمینه ی حقوق حیوانات می باشند ارائه می گردند ، قانون حمایت از حیوانات در بر گیرنده حوزه وسیعی از یافته های منطقی و بحث های قابل اجرا و اجرائیات در مورد حقوق و نحوه اجرای این قوانین در مورد حیوانات میباشد ^[۱۹] .
قانون حمایت از حیوانات امروزه نفوذ و تاثیر بسیار خوبی بر روی قوانین سنتی و قدیمی گذاشته که از این میان به ذکر چند نمونه اکتفا می گردد :

وجود انعطاف­پذیری یکی از اهداف اصلی سیستم­های اجرایی تولید می­باشد که برای رسیدن به آن بحث توزیع­شدگی مطرح شده است ولی رسیدن به انعطاف پذیری در بهترین حالت نیز خود مستلزم نحوه استقرار توزیع­شدگی است که محیط ابر این موضوع را به خوبی فراهم می­آورد.

استانداردسازی تولید
استانداردسازی تولید مبتنی بر ابر، بنا بر خاصیت سرویس­گرایی که دارند خود به خود الزامی برای استانداردسازی فراهم می­آورند. گسترش هرچه بیشتر استانداردسازی به معنای تلفیق هر چه بیشتر و بهتر سازمان­های تولیدی مختلف و در نهایت رسیدن به نتیجه بهتر است.
امنیت اطلاعات تولید
اطلاعات هر سازمانی جزء مهمترین دارایی­ های آن سازمان محسوب می­ شود و همین موضوع سبب می­ شود که سازمان­ها خواهان آن باشند تا اطلاعات را در محیط محلی خود نگهداری کنند و تحلیل مطلوبی مورد نیاز است تا مدیران را بر قرار دادن اطلاعات در محیط ابرمتقاعد کند، کمااینکه وجود قراردادهای سطح سرویس مطلوب و همچنین قراردادهای استفاده از محیط ابر نیز اجتناب­ناپذیر است.
یکپارچه­سازی اطلاعات تولید
وجود اطلاعات یکپارچه جزء مهمی از سیستم­های اجرایی تولید توزیع­شده ابر است و وجود شکاف و یا تاخیر بین اطلاعات موجود در ابر و اطلاعاتی که عملاً در محیط کف کارخانه محقق می­ شود، به عنوان عاملی بازدارنده در به­ کارگیری ابر در سیستم اجرایی است، اما از آنجا که سیستم­های اجرایی تولید بحثی گسترده بوده و تمامی بخش­های آن الزام به استفاده از اطلاعات بلادرنگ ندارند، وجود یک برنامه ریزی بلندمدت بر گذار نرم به محیط ابر الزامیست.

۴٫۷ سیستم های اجرایی تولیدمبتنی بر ابرفعلی

مدل محاسبات ابری پتانسیل های بسیاری برای استقرار سیستم های مختلف از جمله سیستم های اجرایی تولید به همراه آورده است اما از آنجا که هنوز خود این مدل درحال تکامل بوده و با چالش هایی روبرو است، خود این چالش ها مانعی در برابر استقرار کامل سیستم اجرایی تولید در محیط ابر است، با وجود چنین شرایطی بسیاری از شرکت ها که راه حل های سیستم های اجرایی تولید را برای کارخانه ها و محیط های صنعتی ارائه می دهند طرح های آتی خود را بر این مبنا قرارداده اند (از جمله شرکت plex و Bellwalk) در ادامه چندین شاخص فنی که مبنای قیاس این شرکت ها است معرفی شده است و نهایتا مقایسه ای اجمالی بین این شرکت ها و شرکت هایی که درحال حاضر راه حلی مبتنی بر ابربرای سیستم های اجرایی تولید خود ارائه نداده اند صورت می گیرد.
OEE^[42] : این مقدار در حقیقت شاخصی برای اثربخشی تجهیزات و ماشین آلات موجود در کارگاه تولیدی است. به عبارتی کسری از درصد اشتغال تجهیزات به کل زمان در دسترس بودن تجهیزات است.
تفاوت بار پردازش ماکزیمم و بار پردازش مینیمم: این شاخص برای ارزیابی ظرفیت کاری ماشین ها است، به عبارتی ظرفیت کاری ماشین هادر کارگاه ، حد بالا و پائین دارد که تفاوت آنها شاخص مناسبی برای ارزیابی است.
نرخ دوباره کاری: به تاخیر افتادن کارها، عدم دسترسی به منابع به موقع در هر کارگاهی در بعضی مواقع منجر به اجرای مجدد آن کار می شود و این به منزله هدر رفتن منابع می باشد و هرچه این نرخ کمتر باشد، بازدهی آن کارگاه بیشتر خواهد بود.
هزینه استقرار MES: این شاخص در حقیقت به تفاوت استقرار سیستم متمرکز و توزیع شده و آن هم در محیط ابر باز می گردد.
همانطور که اشاره شد شرکت بل هاک(Bell Hawk) سیستم اجرایی تولید جدید خود را مبتنی بر ارائه داده است. این سیستم شامل کنترل رویداد ها مبتنی بر ابر است از جمله دسترسی از راه دور برای چاپ بارکد، به عبارتی عمل چاپ بارکد که مقدمه ای برای پیگیری کارهای درحال اجراست مستقل از مکان و به عنوان یک سرویس صورت می گیرد، ضمن اینکه این شرکت همواره درصدد بوده تا سیستم اجرایی تولید خودش را با لایه برنامه ریزی منابع سازمان یکپارچه سازد
شرکت بل هاک(Bell Hawk) مدعی است با اجرای سیستم اجرایی تولید مبتنی بر وب سرویس هایش تحت عنوان Web Hawk باعث کاهش هزینه ها شود و به طور متوسط با پیاده سازی فعلی در فروشگاه های وال مارت، و چندین بیمارستان باعث کاهش ۲۰درصدی هزینه ها شده است، مقدار واقعی با استقرار هرچه بیشتر این سیستم مشخص می­ شود. برای ارزیابی در دسترس بودن منابع، وب هاک، همانطور که از نام آن مشخص است، وب پرتالی را ارائه می­دهد که این وب پرتال، وب سرویس­های مختلفی را برای دسترسی و کنترل مستقیم بر منابع ارائه می­دهد. این سیستم نرخ دوباره­کاری را به ۲ درصد کاهش داده است.
شرکتی دیگر که راه­حل سیستم اجرایی تولید ابری ارائه داده است، شرکت پلکس(plex) است. این راه حل که تحت عنوان پلکس آنلاین خوانده می­ شود، نرخ دوباره­کاری را از متوسط ۶ درصد در میان شرکت های مشابه به کمتر از ۱ درصد کاهش داده است. این راه حل که در حقیقت تعمیمی بر راه حل برنامه­ ریزی منابع سازمان شرکت پلکس است که برای کنترل اجرای تولید نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
ادعایی که پلکس مبنی بر بهبود سیستم­های اجرایی تولید داشته است این است که OEE را از متوسط جهانی که ۶۰ درصد است به ۸۵ درصد افزایش داده است. در ادامه فاکتور های تشکیل دهنده OEE و مقدار آن که توسط پلکس آنلاین به دست می ­آید، آمده است.
شکل۴٫۸ شاخص OEE و سیستم اجرایی تولید ابری
سایر شرکت­ها که در حال حاضر راه­ حل­های سیستم­های اجرایی تولید ارائه می­ دهند، شرکت­های آپریسو(Apriso)، سپ(SAP) و زیمنس (Siemens) هستند. شرکت سپ چون یک شرکت جامع است، تمرکز خاصی بر سیستم اجرایی تولید ندارد، شرکت زیمنس نیز بررویکرد عاملگرا تمرکز دارد. شرکت آپریسو نیز که در این میان شرکتی است که صرفاً برسیستم­های اجرایی تولید کار می­ کند نیز نسبت به کاربرد ابر در این سیستم­ها مردد است.

۴٫۸ جمع­بندی

در این فصل چارچوب جامع سیستم اجرایی تولید در محیط ابری، برای شرکت جم­ساز مطرح شد. این شرکت در حال حاضر برای تولید دارای مدل فرایند خاص خود می­باشد. برای ابری کردن چنین مدلی، ماژول­های اصلی که قابلیت استفاده در ابر را داشته از این مدل فرایند خارج کرده و در محیط ابر توزیع کردیم و تا حد امکان مدل فرایند داخلی، در جمساز را سبک ساختیم. تمامی سایت­های مرتبط که با همکاری یکدیگر تولید نهایی را ارائه می­ دهند، نیز به وضع مشابهی همینطور خواهند بود.

فصل پنجم- جمع­بندی و نتیجه ­گیری

در این فصل خلاصه و جمع­بندی از مطالب این تحقیق و نتایج آن آورده می­ شود و در خصوص محدودیت­های تحقیق و اقدامات آتی بحث خواهد شد.

۵٫۱ خلاصه تحقیق

در این تحقیق چارچوبی جامع برای سیستم­های اجرایی تولید با بهره گرفتن از مدل محاسبات ابری ارائه شد. در فصل نخست در خصوص تعریف صورت مسئله و تعیین حوزه و ساختار تحقیق بحث شد. در فصل دوم به بررسی ادبیات موضوع در چند حوزه مفاهیم اولیه سیستم­های اجرایی تولید، تولید توزیع­شده، سرویس­گرایی و مدل محاسبات ابری پرداخته شد. در خلال این فصل توابع اصلی سیستم­های اجرایی تولید بر اساس استانداردهای مختلف مطرح شد. استانداردهای اصلی استاندارد MESA بوده و استاندارد بعدی که جامعتر بوده،ANSI/ISA 95 می­باشد که MESA نیزمبنای آن بوده است. این استانداردیک مدل عام برای سیستم­های اجرایی تولید ارائه می­دهد که مبنای تحقیق در فصول آتی قرار گرفت.
متعاقباً بحث تولید توزیع­شده مطرح شد و چشم­اندازها و مفاهیم تولید توزیع­شده نیز مرور شد. مفاهیمی نظیر تولید هولونی و عامل­گرا، سپس نقش فناوری اطلاعات در تولید توزیع­شده و انواع سبک­های به­ کارگیری مطرح شد. توسعه محصول به صورت همروند، عنوان شد. بحثی که مبنای تکامل مشارکتی محصول است. سپس متدولوژی­های متداول که برای تولید توزیع­شده به کاررفتند نیز مشخص شد. سیستم­های اجرایی تولید توزیع­شده، با توجه به مواردی نظیر سفارشات غیر قابل پیش ­بینی، کارگاه­های پویا و پیچیدگی توزیع­شده، مورد بحث قرار گرفت ونهایتاً سیستم­های توزیع­شده قبلی نظیر متامورف،پابادیس و الگوهای طراحی هرکدام، نظیر میانجی و مدیر سفارش با نگاهی دقیق­تر بررسی شد.
در ادامه مدل محاسبات ابری و ویژگی­ها و پتانسیل­های آن، نقاط قوت و ضعف آن، فرصت­ها و تهدید­های آن و ویژگی­هایی نظیر مجازی­سازی و خاصیت الاستیکی ابر و … بحث شد. سپس بحث سرویس­گرایی و شناسایی سرویس­ها که مبنای مدل محاسبات ابری در این تحقیق است به صورت مفصل مورد بررسی قرار گرفت.
در فصل چهارم رویکرد مورد استفاده در ادامه تحقیق مطرح شد، در حین به­ کارگیری رویکرد نیازمند به کارگیری متدولوژی مناسب برای شناسایی سرویس­های مورد نظر در سیستم مورد بررسی بودیم، نهایتاً در متدولوژی SOMA ، راه حل ESB برای ماژول اصلی این سیستم یعنی مدیریت سفارش انتخاب شد. درطی مراحل شناسایی سرویس­ها، در این متدولوژی مدلسازی سرویس-هدف و تجزیه دامنه صورت گرفت. سپس مراحل چارچوب از دید محاسبات ابری مطرح شد و نحوه توزیع این ماژول­ها در محیط ابر مرور شد.
ماژول­های اصلی سیستم اجرایی تولید توزیع شده، مدیریت سفارش­ها، مدیریت منابع، زمانبندی، پی­گیری، بازرسی، مدیریت تعاریف است، برای به­ کارگیری تمامی این ماژول­ها نیازمند آن بودیم تا با نمودارهای فعالیت، نحوه تعامل آن­ها را با یکدیگر نشان دهیم.
ارتباط بین ماژول­ها بحثی است که در ادامه مطرح شد، این موضوع که مهمترین چالش به­ کارگیری سرویس­های توزیع­شده در محیط ابر است و راهکاری مناسب برای آن پیشنهاد داده شده است و در ادامه نمودار های توالی و تعامل آن­ها با هم نیز نشان داده است.
در ادامه ملزومات و نیازمندی­های طرح این ماژول­ها در محیط ابرمطرح شد و ملزوماتی نظیر نحوه به کارگیری، مدل استقرار، نیازمندی­های کاربران، توافقات و … شرح داده شد. ضمن آنکه مدل کنترل بین ماژول­ها نیز در خلال این بحث مطرح شد.

۵٫۲ نتایج تحقیق

در جمع­بندی نتایج این تحقیق بایستی گفت که مزیت اصلی این چارچوب طرح مسئله سیستم­های اجرایی تولید در محیط ابر می­باشد، به طوریکه ماژول­های اصلی این سیستم که در حال حاضر به صورت متمرکز عمل می­ کنند، از پیکربندی فعلی استخراج شده و در محیط توزیع­شده ابر قرار می­گیرد تا سایت­های مختلف و توزیع­شده قابلیت ادامه تولید همروند را با هم داشته باشند، از ترکیب مسائل مطرح شده چارچوب جدیدی عنوان شده است که از نقاط قوت محاسبات ابری بهره جسته تا روند تولید توزیع­شده را به بهترین نحو یکپارچه سازد.
سیستم­های اجرایی تولید سیسستم­هایی هستند که به طرز چشمگیری اجرای تولید را که همواره با مباحثی نظیر پویایی و انعطاف پذیری مطرح بوده است را مدیریت کرد و نقطه قوت آن تدوین نظام­مند اصول مدیریت اجرا در تولید است. در این سیستم­ها با توجه به گسترش روز افزون تولید توزیع­شده در نقاط مختلف، سعی شده است تا با محیط­های توزیع­شده نیز بسط داده شود، تلاش­ های فراوانی در این زمینه صورت گرفته است، اما تا کنون اجرای تولید در محیط ابر مطرح نشده بود.
در حقیقت در این تحقیق چارچوبی ارائه شد که مبنای نظری آن سیستم­های اجرایی تولید متمرکز بودند و کم کم ساختار و شاکله چارچوب پیشنهادی با توجه به پتانسیل­های ابر شکل گرفت.

۵٫۳ مقایسه با سایر چارچوب­ها

برای مقایسه چارچوب فعلی با بهره گرفتن از مدل محاسباتی ابر، چارچوب­های مختلفی پیشنهاد می­ شود، اما اکثر آن­ها برای محیط­های متمرکز بوده و تا کنون در محیط­های توزیع­شده تعمیم داده­نشده­اند، اما آنچه در حال حاضر، به عنوان چارچوبی توزیع­شده برای سیستم­های اجرایی تولید مطرح می­ شود، بحث عامل­گرایی که عامل­های مختلف تولید را به صورت خود مختار به کار می­گیرد. در ادامه جدولی برای مقایسه رویکرد پیشنهادی و عامل­گرایی با توجه به ویژگی­های تولید توزیع­شده مطرح می­ شود.

• • وجود سیستم‌های مشخص و روشن برای پاداش و پست‌های سازمانی و معیارها یا شاخص‌هایی برای ارتقای افراد.

• داستان‌ها، افسانه‌ها، اسطوره‌ها و حکایت‌ها درباره رویدادهای مهم و افراد کلیدی سازمان

• آنچه رهبران به آن توجه می‌کنند، معیارها، شاخص‌ها و شیوه‌های اعمال کنترل.

• واکنش رهبران به رویدادهای مهم و بحران‌های سازمانی

• شیوهای که سازمان طرحریزی می‌شود و ساختار آن تعیین می‌گردد.

• رویه‌ها و سیستم‌های سازمانی

• معیارهایی که سازمان برای کارمندیابی، گزینش، ارتقا، هماهنگ نمودن امور سازمان، بازنشستگی و “تکفیر” افراد به کار می‌برد.

اگر بین مدیریت استراتژیک و فرهنگ سازمانی رابطهای ضعیف وجود داشته باشد عملکرد و موفقیت سازمان به مخاطره خواهد افتاد. دو پژوهش‌گر به نام‌های دیل و کندی تأکید کردند که ایجاد تغییرات استراتژیک موجب می‌شود که یک فرهنگ دستخوش تهدید قرار گیرد: “. . . مردم دلبسته به قهرمانان، افسانه‌ها، آیین‌های زندگی روزانه، ‌مراسم پرزرقوبرق و جشن‌ها و همه نهادهای محلکار هستند. تغییر موجب قطع این روابط می‌شود، کارکنان را ماتومبهوت می‌کند، آنها احساس ناامنی می‌نمایند و اغلب دچار خشم و غضب می‌شوند. اگر برای تسکین آنها بههنگام گذر از یک حالت و روی آوردن به وضع جدید اقدامی صورت نگیرد، قدرت فرهنگ می‌تواند تمام تلاش‌هایی را که در راه تغییر صورت می‌گیرد خنثی نماید و تغییرات استراتژیک را متوقف کند.” (دیوید، ۱۳۷۹، ۴۶۹)
اگر هر تغییری که در مأموریت، اهداف، استراتژی‌ها با سیاست‌های سازمان روی می‌دهد با فرهنگ پذیرفتهشده آن سازمان، تعارض داشته باشد، ناکام خواهد ماند. اگر کارکنان شرکت بخواهند با هر تغییر ریشهای در فلسفه شرکت مبارزه کنند یا در مقابل آن مقاومت کنند، ممکن است مدیران به زور متوسل شوند یا استعفا بدهند. فرهنگ سازمانی مثل ساختار می‌تواند با یک استراتژی جدید سازگار شود، و در واقع یک نقطه قوت داخلی است. البته اگر نتوان فرهنگ یک شرکت را با استراتژی پیشنهادی تطبیق داد، آن فرهنگ یک تهدید جدی خواهد بود. (هانگر، ۱۳۸۱، ۱۰۷)
اگر استراتژی با فرهنگ سازمانی همخوانی و مطابقت نداشته باشد، احتمالا شکست خواهد خورد. ممکن است در نتیجه مقاومت کارکنان در برابر اعمال تغییری اساسی در فلسفه شرکت، خشونت‌هایی رخ دهد و سازمان برخی از آنها را در نتیجه استعفا و اخراج از دست بدهد. پیش‌داوری‌ها و محافظه‌کاری‌ها مانع از آن می‌شود که مدیران شرکت برخی از انواع استراتژی‌ها و اهداف عملیاتی را موردبررسی قرار بدهد. زنده بودن افکار بنیانگذاران شرکت موجب طولانیتر شدن عمر فرهنگ سازمانی شرکت می‌شود، زیرا آنها ارزش‌های خود را در اذهان کارکنان شرکت حک کرده اند (هانگر، ۱۳۸۱، ۲۰۲).
مدیران استراتژیساز، بههنگام بررسی یک گزینه استراتژیک، باید قابلیت سازگار شدن آن استراتژی با فرهنگ سازمانی شرکت را ارزیابی و تعیین کنند. اگر میزان قابلیت تطابق کم است، مدیران باید یکی از تصمیم‌های زیر را اتخاذ کنند: (۱) فرهنگ سازمانی را نادیده بگیرند، (۲) به فرهنگ سازمانی شرکت احترام بگذارند و براساس آن طرح اجرا را تغییر بدهند، (۳) سعی کنند فرهنگ را طوری تغییر بدهند که با استراتژی انتخاب شده یا موردنظر آنها بخواند، یا (۴) استراتژی را متناسب با فرهنگ سازمانی شرکت تعدیل کنند.
به علاوه، آغاز اجرای یک استراتژی خاص بدون التزام به فرهنگ سازمانی یا تعدیل فرهنگ متناسب با آن (که هر دو دشوار و زمانبرند)‌، کاری خطرناک است. باوجوداین، محدود کردن یک شرکت و اجبار آن به اجرای آن دسته از استراتژی‌ها که کاملا با فرهنگ سازمان مطابقت داشته باشند، موجب نادیده انگاشته شدن گزینه‌های استراتژیک سودآورتر می‌شود (هانگر، ۱۳۸۱، ۲۰۲).
از آنجایی که فرهنگ سازمانی می‌تواند اثری بهسزا و چشمگیر بر رفتار تمام کارکنان بگذارد، لذا توانایی آن شرکت در تغییر در جهتگیری استراتژیکش را نیز تحتتأثیر قرار می‌دهد. یک عیب قوی و ریشهدار بودن فرهنگ سازمانی این است که در صورت تضاد با تغییر موردنظر، مانع موفقیت آن شرکت در تغییر مأموریت، اهداف، استراتژی‌ها سیاست‌های خود می‌شود. فرهنگ سازمانی معمولا در برابر تغییر مقاومت می‌کند زیر اصولا و با توجه به نحوه شکلگیری و فلسفه پیدایشش، ‌بر روابط الگوهای پایدار و باثبات مبتنی و استوار است.
نمی‌توان گفت که کدام فرهنگ سازمانی، بهترین است. فرهنگ سازمانی بهینه آن فرهنگی است که از ماموریت و استراتژی شرکت بهتر حمایت کند و موجب تقویت آنها بشود (فراموش نکنیم که فرهنگ خود بخشی از استراتژی است). این مطلب بهمعنای آن است که فرهنگ نیز همچون ساختار سازمانی و جذب نیرو تابع استراتژی است. مگر آنکه استراتژی کاملا با فرهنگ سازمانی شرکت مطابقت داشته باشد، درغیراینصورت برای اعمال یک تغییر اساسی در استراتژی باید کل فرهنگ سازمانی را تغییر داد و تعدیل کرد اگر چه فرهنگ سازمانی شرکت قابل تغییر است، اما تغییر آن به تلاش بسیار و زمانی طولانی نیاز دارد. بنابراین یکی از وظایف اصلی مدیریت، ارزیابی و سنجش موارد زیر است (هانگر، ۱۳۸۱، ۲۴۶):

• تغییر در استراتژی شرکت چه تأثیری بر فرهنگ سازمانی آن شرکت خواهد گذاشت؟

• آیا اصولا تغییر در استراتژی ضروری است؟

• آیا تغییر در استراتژی، بهصرفه و اصطلاحاً از حیث هزینه‌های انجام شده، مفید و اثربخش خواهد بود؟‌

سنجش قابلیت تطابق استراتژی یا فرهنگ سازمانی
مدیریت شرکت به هنگام اجرای استراتژی باید به پرسش‌های ذیل پاسخ بدهد. این پرسش‌ها به قابلیت تطابق و سازگاری فرهنگ سازمانی یا استراتژی مربوط می‌شود، یعنی هماهنگی بین استراتژی جدید و فرهنگ موجود (هانگر، ۱۳۸۱، ۲۴۶):

• آیا استراتژی موردنظر با فرهنگ سازمانی شرکت سازگار است؟ اگر بله‌، پس آن را اجرا کنید. مشخص کنید که استراتژی جدید چگونه می‌تواند بهتر از استراتژی فعلی، مأموریت شرکت را به انجام برساند، به این طریق می‌توانید تغیرات سازمانی را هماهنگ با فرهنگ سازمانی شرکت اعمال کنید. اگر نه، به پرسش‌های زیر توجه کنید و به آنها پاسخ بدهید.

• آیا می‌توان فرهنگ سازمانی را بهراحتی و متناسب با استراتژی جدید تغییر داد و تعدیل کرد؟ اگر آری، با دقت کار را ادامه بدهید و به جلو بروید. یک سری از فعالیت‌ها را برای تغییر فرهنگ معرفی کنید. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به تعدیل‌های ساختاری جزیی، توسعه و آموزش، ‌استخدام مدیران جدید هماهنگ با استراتژی جدید اشاره کرد.

• آیا مدیریت شرکت حاضر است و می‌تواند تغییرات اساسی سازمانی را انجام بدهد و تأخیر در کسب نتایج موردنظر و افزایش احتمالی هزینه‌ها را تحمل کند؟ اگر بلی، برای اجرای استراتژی جدید، یک واحد ساختاری جدید ایجاد کنید.

• آیا مدیریت هنوز به اجرای استراتژی پایبند است؟ اگر بله، با کمک یک شرکت دیگر، یک شرکت مختلط ایجاد کنید تا برای اجرای استراتژی با شرکت دیگری قراردادی منعقد نمایید. اگر نه، یک استراتژی دیگر طراحی کنید.

استراتژی و فرهنگ خارجی اثرات بسیار شدیدی بر فرهنگ سازمان دارند. فرهنگ سازمان مظهری از نیازهای سازمانی است که باید در محیط خارجی به‌صورتی مؤثر تأمین گردد. برای مثال، اگر محیط خارجی مستلزم انعطافپذیری و واکنش در برابر تغییرات خارجی باشد، ‌فرهنگ سازمانی باید پدیده انعطافپذیری را تشویق و ترغیب نماید. اگر رابطهای مناسب بین باورها و ارزش‌های فرهنگی، استراتژی سازمانی و محیط شرکت وجود داشته باشد عملکرد سازمان افزایش خواهد یافت. تحقیقاتی که در زمینه فرهنگ و اثربخشی انجام شد به این نتیجه رسید که رابطه مناسب بین استراتژی، محیط و فرهنگ به‌گونه‌ای است که می‌توان آن را در چهار گروه گنجاند. این گروه‌ها به دو عامل بستگی دارند (دفت، ۱۳۷۸‌، ۴۰۴):

• میزانی که محیط رقابتی باید تغیر کند یا ثابت بماند

• میزانی که توجه سازمان باید به امور داخلی یا خارجی معطوف گردد. با توجه به این تفاوت‌ها چهار گروه مزبور عبارتاند از: انعطاف‌پذیری، مشارکتی، مأموریتی و تداوم رویه.

نمودار ۲۲- رابطه محیط و استراتژی با فرهنگ سازمانی

کانون توجه

خارج
داخل

فرهنگ ماموریتی
فرهنگ بوروکراتیک

ثبات و پایداری

-برنامه ریزی گردشگری از نظر مرفی (MURPHY ):
(( آینده نگری وتغییرات منظم در یک سیستم درحصول به گسترش ورشد وتوسعه به گونه ای که باعث افزایش منافع اختصاصی ،اقتصادی وزیست محیطی گردد)).(منشی زاده ، ۱۳۷۶ ، ص ۸۸)
۲-۱۶- برنامه ریزی استراتژیک
امروزه تغییر و تحولات مداومی که در محیط گردشگری شکل میگیرد، مقاصد را ناگزیر می سازد تا به طور دائم بر رویدادهای داخلی وخارجی و روندها نظارت داشته باشند و بدین ترتیب بتوانند در زمان مناسب و بر حسب ضرورت خود را با تغییرات وفق دهند. آنها باید برای بقای خود به شیوه ای زیرکانه این تغییرات محیطی را شناسایی کرده و خود را با آنها سازگار نمایند. این مقاصد بیش از گذشته نیازمند برنامه ریزی استراتژیک و تعاملی کارآمد با محیط پیرامون خود می باشند و آن دسته از مقاصد گردشگری می توانند به آینده خود در جذب گردشگران امیدوار باشند که بخوبی بتوانند از این فرصت های نوظهور محیطی بهره گرفته و از تهدیدهای به وجود آمده ناشی از آن پرهیز نمایند.

تغییرات ذکر شده، امروزه به حدی زیاد شده که به گفته یکی از صاحب نظران مدیریت، رابرت واترمن ((در محیط تجارت کنونی)) بیش از هر دوره و زمان گذشته تنها چیزی که ثابت و پایدار مانده است همان پدیده تغییر می باشد. (فرد آر، ۱۳۷۹ ، ص۳۰ ).
این موضوع برای مقاصد گردشگری به واسطه تاثیر زیادی که از محیط پیرامون خود پذیرا هستند، نیازمند تامل و تعمق بیشتری است. در این راستا تنها ابزاری که می توان از آن استفاده نمود، استراتژی ها هستند. استراتژی ها با در نظر گرفتن شرایط در حال تغییر امکان موفقیت و دست یابی به اهداف بلند مدت را فراهم می نمایند. کارکرد دیگر استراتژی ها آن است که زمینه ساز توسعه گردشگری پایدار می باشند، رویکردی که امروزه از توجه ویژه ای برخوردار بوده و در پی آن است که ضمن تحقق منافع اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی و زیست محیطی گردشگری برای جامعه امروزی، این منافع را برای آیندگان نیز حفظ نماید.
با عنایت به مطالب فوق هدف اصلی این بخش تدوین برنامه استراتژیک گردشگری وروستای گردشگری آهو است که در چند مرحله تحقیقاتی تحقق می یابد. در مرحله اول تلاش می شود با بررسی نظرات خبرگان ماموریت و چشم انداز بخش گردشگری منطقه طراحی وتدوین گردد. سپس عوامل داخلی و خارجی حاکم بر گردشگری منطقه شناسایی شده و مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و در مرحله بعد اهداف بلندمدت گردشگری منطقه شناسایی می شود.
پس از تعیین اهداف داده های حاصل از بررسی محیط داخلی و خارجی مقایسه شده و بدین ترتیب استراتژی های کلان تدوین می شود. در مراحل نهایی این بخش تلاش می شود تا ضمن انتخاب مناسبترین استراتژیها، استراتژی های خرد نیز تدوین گردد.
قبل از ورود به بحث تدوین استراتژی ها، به منظور ایجاد ذهنیت ، اصطلاحات و مفاهیم مورد استفاده در طرح به صورت زیر تعریف می گردند. (شاهد ، ۱۳۸۸ ،‌ ص ۴۸)
۲-۱۷- مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک گردشگری منطقه
مدل مفهومی این تحقیق، مدل مدیریت استراتژیک فرد آر دیوید و مدل ریچارد ال دفت می باشد. فرایند مدیریت استراتژیک در چهار چوب والگوی متداول و قابل قبول دیوید به شرح زیر می باشد. این الگو شامل سه بخش اصلی زیر مطابق شکل(۱۱) می باشد.
الف: تدوین استراتژی
ب: اجرای استراتژی
ج: ارزیابی استراتژی
شکل شماره ۱۱ = الگوی جامع مدیریت استراتژیک
منبع : دیوید،۱۳۸۴ ،‌ ص۱۰۳
طبق الگوی ریچارد ال دفت فرایند مدیریت استراتژیک را می توان در چند بخش مطابق شکل شماره (۱۱) معرفی کرد. همچنین لازم به ذکر است که مکتب مورد نظر در این طرح مکتب ترکیبی(تجویزی- توصیفی) برنامه ریزی استراتژیک می باشد.
۲-۱۸- مراحل برنامه ریزی استراتژیک
باتوجه مدل های معرفی شده مراحل برنامه ریزی استراتژیک مطابق چارچوب زیر صورت خواهد گرفت.
جدول شماره۵ - مراحل برنامه ریزی استراتژیک

ج : جهت دهندگی : میزان چگالی توان متوسط W_avاز فرمول زیر قابل محاسبه است.
(۲۱.۲)
با بهره گرفتن از این فرمول می توان شدت تشعشع را تعریف کرد که عبارتست از:
(۲۲.۲)
حداکثر U در θ= اتفاق می افتد و عبارت است از :
(۲۳.۲)
بنابر این جهت دهندگی D₀ برای یک دو قطبی هرتز به صورت زیر ساده می شود.

(۲۴.۲)
یکی دیگر از خواص تشعشعی همه آنتن ها که بسیار مهم بوده و باید مورد بررسی قرار گیرد پلاریزاسیون^[۲۶] آنتن می باشد. پلاریزاسیون آنتن همان پلاریزاسیون موج منتشر شده توسط آنتن می باشد. میدان در هر نقطه از فضا به گونه ایست که دارای یک پلاریزاسیون خاصی است. در هر نقطه روی کره انتشاری، پلاریزاسیون معمولا به صورت دو جفت پلاریزاسیون عمود بر همCo و Cross تقسیم می شود.
به تغییرات نوک پیکان میدان الکتریکی بر حسب زمان، پلاریزاسیون آن موج گویند. به صورت کلی سه نمونه پلاریزاسیون خطی، دایروی و بیضوی وجود دارد.[۱۳]در فاصله دور از هر آنتنی میدان ها را می توان به صورت یک موج صفحه ای در نظر گرفت. مولفه های یک موج صفحه ای کلی که در راستای z منتشر می شود را می توان به صورت زیر نوشت [۱۳]:
(۲۵.۲)
(۲۶.۲)

که و مقدار ماکزیمم دامنه میدان الکتریکی در راستای x وy می باشد و k ثابت انتشار در فضای آزاد است.

در حالت پلاریزاسیون خطی :
(۲۷.۲)
برای پلاریزاسیون دایروی :
(۲۸.۲)
و برای پلاریزاسیون بیضوی داریم :
(۲۹.۲)
در واقع پلاریزاسیون خطی و دایروی حالت های خاصی از پلاریزاسیون بیضوی می باشند. شکل زیر یک موج با پلاریزاسیون بیضوی را نشان می دهد.

شکل ۲-۴ : یک موج صفحه ای با پلاریزاسیون بیضوی
آنتن های موجبر شکاف دار که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت دارای پلاریزاسیون خطی می باشند.[۱]

آنتن های آرایه ای^[۲۷]

در خیلی از کاربردها نیاز به آنتن و ساختارهایی با بهره بالا می باشد. در این موارد از چندین المان تشعشعی(آنتن) کنار هم استفاده می کنند. به آنتنی که از چندین المان تشعشعی کنار هم تشکیل شده است، آنتن آرایه ای گفته می شود. برای تولید کردن یک پترن دایرکتیو لازم است که میدان های المان های تشعشعی در راستایی دلخواه با هم جمع شوند و در بقیه راستاها همدیگر را خنثی کنند.
پترن یک آرایه را به پنج صورت می توان تغییر داد : ۱- ساختار آرایه ۲-دامنه تحریک المان ها ۳- فاز تحریک المان ها ۴- فاصله المان ها ۵- نوع المان ها. در این پایان نامه آرایه خطی^[۲۸] که المان ها روی یک خط کنار یکدیگر قرار می گیرند، مورد توجه قرار گرفته است. همانطور که می دانیم پترن یک آرایه خطی می تواند به صورت ضرب یک Element factor (EF) در یک Array factor (AF) در نظر گرفته شود. هر گونه تغییر در ساختار آرایه بدون آن که نوع المان ها عوض شود منجر به تغییر AF می شود. ولی چنانکه فقط نوع آنتن را عوض کنیم بدون آنکه ساختار آرایه تغییر کند منجر به تغییر در EF می شود.[۱۳]

آرایه خطی یکنواخت

به آرایه ای که دامنه تحریک المان های آن یکسان باشد، آرایه یکنواخت^[۲۹] گفته می شود. در شکل ۵-۲ یک آرایه خطی یکنواخت با N المان که فاصله بین المان ها یکسان و برابر d می باشد را ملاحظه می کنید. در این آرایه فرض شده است که همه المان ها با هم مشابه هستند و تنها فاز تحریک آن ها با هم متفاوت می باشد. اگر فاز المان اول صفر باشد و اختلاف فاز هر المان با المان قبلی خود β باشد در آن صورت میدان کل آرایه در یک نقطه دور می تواند به صورت زیر نوشته شود[۱۳]:
(۳۰.۲)
(۳۱.۲)
درحالیکه :
(۳۲.۲)

شکل ‏۲‑۵ :آرایه خطی یکنواخت با N المان
معادله (۳۱.۲) همان اصل ضرب الگوها در آرایه خطی را نشان می دهد و بیانگر این است که میدان کل حاصل ضرب Element factor در Array factor می باشد.
در حالی که Array factor را می توان به صورت زیر نوشت:
(۳۳.۲)
فرمول (۳۳.۲) شکل کلی Array factor یک آرایه خطی یکنواخت را نشان می دهد. پترن کلی آرایه از ضرب Array factor در Element factor بدست می آید. اما چون اغلب المان های به کار رفته در طراحی یک آرایه از نوع نیمه جهتی می باشند (مانند دایپل)، پترن کلی آرایه بیشتر تحت تاثیر Array factor می باشد. از این رو مشخصاتی مانند سطح لوب کناری وپهنای بیم کل آرایهبا پهنای بیم وسطح لوب کناری Array factor برابر می باشد. به همین خاطر در طراحی آرایه ها توجه بیشتر به طراحی Array factor می باشد.[۱۴]
طبق فرمول (۳۳.۲) پترن آرایه در صورتی ماکزیمم می شود که شود. به ازای اولین ماکزیمم آرایه رخ می دهد که به آن لوب اصلی^[۳۰] می گویند. به ازای بقیه k ها ماکزیمم ها یی به وجود می آیند که اندازه دامنه آنها به اندازه دامنه لوب اصلی می باشد و به آن ها لوبهای گریتینگ^[۳۱] گفته می شود.معمولا در رادار ها برای اینکه بتوان تشخیص هدف را به درستی انجام داد، آرایه ها را طوری طراحی می کنند که آنتن تنها یک لوب اصلی داشته باشد. به خاطر اینکه بخواهیم یک آرایه فازی تشکیل دهیم به صورتی که ماکزیمم پترن در راستای باشد باید :
(۳۴.۲)
که نتیجه می دهد :
(۳۵.۲)
اگر بخواهیم که لوب گریتینگ نداشته باشیم باید به ازای بقیه k ها یک Өمعنی دار نداشته باشیم. از این رو می توان به راحتی اثبات کرد که برای نداشتن لوب گریتینگ، فاصله بین المان ها باید به صورت زیر باشد[۱۵] :
اگر ۰ (الف)
(۳۶.۲)
اگر (ب)
در حالی که λ طول موج^[۳۲] در فضای آزاد می باشد.
در مرجع [۱۳] اثبات شده است که سطح لوب کناری این آرایه تقریباdB -13.46 می باشد که برای خیلی از کاربرد های راداری مناسب نیست. برای رسیدن به سطح لوب کناری پایینتر از وزن دهی دامنه های تحریک المان ها استفاده می شود.

توزیع جریان تیلور^[۳۳]

برای رسیدن به سطح لوب کناری مناسب توزیع های جریان زیادی همچون دوجمله ای^[۳۴]، چپی شف^[۳۵]، تیلور و…. وجود دارد. در میان همه آن ها توزیع تیلور از محبوبیت بیشتری برخوردار است زیرا در طول آرایه دامنه تحریک المان ها به آرامی زیاد شده و سپس کم می شود.
در مرجع [۱۶] اثبات می شود که اگر طول آرایه L باشد، آنگاه می توان با توزیع جریان زوج g(x) به پترن زوجF که دارای پهنای بیم باریک و سطح لوب کناری پایین است رسید.
اگر تعریف کنیم و در آنصورت داریم[۱۶] :